Prawno – finansowe aspekty polityki spójności i rozwoju regionalnego

(1)

Prawno – finansowe aspekty polityki spójności i rozwoju regionalnego

I. Finansowanie

Wyodrębnione zasoby środków pieniężnych, przeznaczone na realizację polityki spójności stanowią fundusze strukturalne i Fundusz Spójności.

Finansowanie budżetowe

Źródła finansowania budżetu UE (decyzja Rady z 7 czerwca 2007 r. nr 2007/436/WE, Euroatom w sprawie systemu zasobów własnych Wspólnot Europejskich):

1. opłaty, cła i inne kwoty pobierane od towarów importowanych z państw trzecich oraz z tzw. opłat cukrowych (tzw. tradycyjne zasoby własne)

2. z dochodów z określonego udziału w podatku od wartości dodanej – VAT (w Polsce podatku od towarów i usług)

3. ze środków uzależnionych od dochodu narodowego każdego z państw członkowskich (tzw.

czwarte źródło)

Środki z powyższych źródeł składają się na tzw. zasoby własne.

Inne wpływy: podatki od wynagrodzeń pracowników instytucji UE, składki wpłacane przez państwa trzecie do niektórych programów unijnych oraz kary finansowe nakładane na przedsiębiorstwa za łamanie prawa konkurencji i innych przepisów.

Finansowanie pozabudżetowe

1) środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju 2) wspólnotowe operacje pożyczkowe

3) pożyczki z Europejskiego Banku Inwestycyjnego Budżet UE i wieloletnie ramy finansowe

Budżet UE jest dokumentem ustanawianym przez Parlament Europejski i Radę zgodnie z artykułem 314 tfue, obejmującym okres jednego roku. Okresy dłuższe (minimum 5 lat, a obecnie 7 lat) obejmują wieloletnie ramy finansowe (plan finansowy, w którym ustalane są jedynie limity wydatków w poszczególnych pozycjach budżetowych), z którymi musi być zgodny każdoroczny budżet.

Kategorie wydatków:

1. Trwały wzrost

2. Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi

3. Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość 4. UE jako partner globalny

5. Administracja 6. Wyrównania

(2)

Obecne wydatki z budżetu Unii Europejskiej:

1a Konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia: 9%

1b Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia: 35,6%

2. Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi: 42,5%

3a Wolność , bezpieczeństwo i sprawiedliwość: 0,8%

3b Obywatelstwo: 0,5%

4. UE jako partner globalny: 5,7%

5. Administracja i wyrównania: 5,9%

Zasady budżetowe Zasada n+2/n+3

Jedną z podstawowych zasad dotyczących finansowania polityki spójności jest zasada automatycznego anulowania zobowiązań, zwana zasadą n+2/n+3.

Komisja Europejska automatycznie anuluje każdą część zobowiązania budżetowego w ramach programu operacyjnego, która nie została wykorzystana na płatność zaliczkową lub płatności okresowe, lub też w odniesieniu do której nie przesłano wniosku o płatność, do 31 grudnia drugiego roku następującego po roku podjęcia zobowiązania budżetowego w ramach programu (zasada n+2).

Od zasady tej wprowadzono wyjątek, zgodnie z którym dla państw członkowskich, w których PKB w latach 2001-2003 pozostawał poniżej 85% średniego PKB UE-25 w tym samym okresie, zgodnie z wykazem w załączniku II (m.in. Polska), ostateczny termin, o którym mowa oznacza 31 grudnia trzeciego roku następującego po roku podjęcia rocznego zobowiązania budżetowego na lata 2007-2010 w ramach ich programów operacyjnych (zasada n+3).

Zasada równowagi budżetowej

Zgodnie z zasadą równowagi dochody budżetu muszą być równe wydatkom,

niedopuszczalne jest powstawanie deficytu oraz zaciąganie pożyczek na jego sfinansowanie.

W myśl art. 310 tfue budżet UE powinien być zrównoważony w odniesieniu do dochodów i wydatków.

Zasady jednolitości i rzetelności budżetowej

Zasady jednolitości i rzetelności budżetowej wskazują, że dochody i wydatki powinny być zawarte w jednym dokumencie – budżecie, w którym to dokumencie zatwierdza się wszelkie dochody i wydatki. Z pewnymi zastrzeżeniami, nie realizuje się żadnych dochodów, ani wydatków, jeżeli nie zostały one wprowadzone do odpowiedniej pozycji budżetu.

Zasada jednoroczności

Zasada jednorocznosci przewiduje, że środki w budżecie zatwierdza się na okres jednego roku, który trwa od 1 stycznia do 31 grudnia. Zgodnie z tą zasadą wszelkie operacje budżetowe przypisuje się do danego roku budżetowego, pokrywającego się z rokiem

(3)

Zasada jednostki rozliczeniowej

Zasada jednostki rozliczeniowej określa walutę, w której sporządza się budżet oraz dokonuje wszelkich rozliczeń.

Zasada uniwersalności

Zasada uniwersalności określa zakaz przeznaczania konkretnych dochodów na konkretne wydatki, a wszystkie dochody i wydatki powinny być wykazywane w kwotach całkowitych – bez potrąceń pomiędzy nimi.

Zasada specyfikacji

Zasada specyfikacji nakazuje uporządkowanie środków w określony sposób, z podziałem na cele szczególne, tytuły i podtytuły.

Zasada należytego zarządzania finansami

Zasada należytego zarządzania finansami obliguje instytucje unijne oraz państwa członkowskie do dbałości o prawidłowe wykonanie budżetu zgodnie z zasadami gospodarności, efektywności i skuteczności.

Zasada przejrzystości

Zasada przejrzystości przewiduje publikację budżetu oraz budżetów korygujących. Zarówno ustanawianie, jak i wykonywanie budżetu, a także przedstawianie rozliczeń powinno

następować zgodnie z zasadą przejrzystości.

II. Unijna polityka regionalna i polityka spójności

Unijna polityka regionalna

Unijna polityka regionalna, opierająca się na zasadzie solidarności, ma przynieść korzyści regionom, które – w porównaniu ze średnim poziomem rozwoju całej UE – są w gorszej sytuacji gospodarczej i społecznej.

Cel spójności

Unijna polityka regionalna realizuje ponadto ogólny cel spójności (kohezji) – zmniejszenia dysproporcji rozwoju między regionami i krajami.

(4)

Obszary spójności:

1) spójność gospodarcza – mierzona za pomocą PKB na mieszkańca z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej

2) spójność społeczna – mierzona za pomocą wskaźnika stopy bezrobocia, jakkolwiek coraz częściej jako miernik stosuje się wskaźnik zatrudnienia (miernik określający, jaka część ludności w wieku produkcyjnym znajduje zatrudnienie)

3) spójność terytorialna – mierzona czasem dotarcia do danego obszaru z użyciem

komunikacji lotniczej, drogowej i kolejowej. Używa się także wskaźnika liczby konsumentów w danym czasie

Polityka spójności UE

Dążenie UE do podwyższenia poziomu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej na jej obszarze składa się na politykę spójności UE.

Strategia Lizbońska

Strategia Lizbońska (2000 r., Lizbona) zakładała, że gospodarka UE do 2010 r. stanie się najlepiej prosperująca i najbardziej konkurencyjną gospodarką świata opartą na wiedzy.

- innowacyjność (gospodarka oparta na wiedzy)

- liberalizacja rynków (telekomunikacji, energii, transportu oraz rynków finansowych) - przedsiębiorczość (ułatwienia w zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej) - spójność społeczna (kształtowanie nowego modelu aktywnego państwa socjalnego) Strategia Europa 2020

W dniu 3 marca 2010 roku Komisja Europejska wydała komunikat „Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego wyłączeniu społecznemu”.

Obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety:

- rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji

- rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej

- rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczna i terytorialną

(5)

III. Cele i zasady polityki regionalnej

Politykę spójności UE determinują jej cele, które należy rozumieć jako określone obszary lub sektory problemowe. Cele polityki spójności na lata 2007-2013 zostały silnie

podporządkowane realizacji założeń Strategii Lizbońskiej (60% środków w ramach celu Konwergencja; 75% środków w ramach celu Konkurencyjność regionalna i ztrudnienie)..

Cele określone na lata 2007-2013:

1) Konwergencja

2) Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie 3) Europejska współpraca terytorialna

Ad. 1)

Cel Konwergencja (zbieżność) – ukierunkowany na przyspieszenie konwergencji najsłabiej rozwiniętych państw członkowskich i regionów poprzez poprawę warunków wzrostu i zatrudnienia dzięki:

 zwiększaniu ilości oraz poprawie jakości inwestycji w kapitał rzeczowy i ludzki,

 rozwojowi innowacyjności i społeczeństwa opartego na wiedzy,

 zdolnościach adaptacyjnych do zmian gospodarczych i społecznych,

 ochronie i poprawie jakości środowiska naturalnego

 zwiększaniu wydajności administracji.

Kwalifikowalność:

 Regiony poziomu NUTS 2 (województwa), których PKB na mieszkańca <

75% średniego PKB UE-25

 Regiony poziomu NUTS2, które kwalifikowałyby się do pomocy, gdyby próg pozostał na poziomie 75% średniego PKB UE-15, ale których nominalny PKB na mieszkańca przekroczył 75% średniego PKB W UE-25 (wsparcie

przejściowe)

 Państwa członkowskie, których DNB (dochód narodowy brutto) wynosił mniej niż 90% średniego DNB UE-25, posiadające program zmierzający do

spełnienia warunków konwergencji gospodarczej

 Państwa członkowskie kwalifikowane do finansowania z Funduszu Spójności w 2006 r., które utrzymałyby ten status gdyby próg kwalifikowalności pozostał na poziomie 90% średniego DNB w UE-15, ale które utraciły status

kwalifikowalności, ponieważ ich nominalny DNB na mieszkańca przekroczył 90% średniego DNB w UE-25 (wsparcie przejściowe)

Ad. 2)

Cel konkurencyjność regionalna i zatrudnienie – ukierunkowany na zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności regionów oraz zatrudnienia poprzez:

 przewidywanie zmian gospodarczych i społecznych, w tym związanych z liberalizacją handlu,

 zwiększenie i poprawę jakości inwestycji w kapitał ludzki,

 innowacyjność i promowanie społeczeństwa opartego na wiedzy,

 przedsiębiorczość,

 ochronę i poprawę jakości środowiska naturalnego,

 poprawę dostępności, zdolności adaptacyjnych pracowników i podmiotów gospodarczych, jak również rynków pracy sprzyjających integracji społecznej.

(6)

Kwalifikowalność:

 Terytorium UE poza obszarem objętym celem Konwergencja

 Regiony poziomy NUTS 2 objęte w całości celem 1 w 2006 r., których nominalny PKB na mieszkańca przekroczył 75% średniego PKB w UE-15 (wsparcie przejściowe)

Ad. 3)

Cel Europejska współpraca terytorialna jest ukierunkowany na umacnianie:

 współpracy transgranicznej poprzez wspólne inicjatywy lokalne i regionalne (kwalifikują się jednostki Unii poziomu NUTS3 [podregiony] położone wzdłuż jej wszystkich wewnętrznych i niektórych zewnętrznych granic lądowych oraz wszystkie jednostki poziomu NUTS 3 położone wzdłuż granic morskich, które dzieli odległość do 150 km),

 współpracy transnarodowej za pomocą działań sprzyjających zintegrowanemu rozwojowi terytorialnemu powiązanemu z priorytetami UE (do celów Komisja przyjmuje wykaz kwalifikowanych obszarów transnarodowych z podziałem na programy),

 współpracy międzyregionalnej i wymiany doświadczeń na właściwym szczeblu terytorialnym (całe terytorium UE).

Zasady

Zasada koncentracji

W myśl zasady koncentracji środki płynące z UE są przeznaczone na osiągnięcie określonych celów i kierowane w szczególności do obszarów, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej. Interwencje z funduszy unijnych nie powinny być rozproszone, lecz mają wspierać określone zadania.

Programy operacyjne mogą być finansowane z jednego funduszu; zasada jeden program – jeden fundusz.

Zasada dodatkowości/współfinansowania

Zasada dodatkowości (współfinansowania) oznacza, że środki z funduszy strukturalnych oraz funduszu spójności mają uzupełniać fundusze krajowe, a nie je zastępować. Jej

stosowanie ma zapobiegać wypieraniu środków krajowych przez środki wspólnotowe.

Ma także zapewnić, że środki pochodzą z UE wywołują w państwach członkowskich efekt dźwigni (sprzyjają zaangażowaniu sektora publicznego i prywatnego w realizowaniu działań współfinansowanych ze środków UE).

W latach 2007-2013 poziom współfinansowania z funduszy strukturalnych może wynosić od 50% do 85%, a z FS – 85%. Otrzymywana przez beneficjenta pomoc unijna składa się z dwu części:

- części finansowanej ze środków unijnych

- części finansowanej z publicznych środków krajowych (tzw. wkład krajowy)

Dotacja unijna (100%) = środki unijne (maksymalnie 85%) + publiczne środki krajowe (minimalnie 15%)

(7)

Zasada partnerstwa

Zasada partnerstwa polega na tym, że cele polityki spójności są realizowane w ramach ścisłej współpracy między Komisją Europejską a każdym państwem członkowskim

(partnerstwo wertykalne). W zależności od potrzeb i zgodnie z obowiązującymi przepisami krajowymi i praktyką krajową każde państwa członkowskie powinno zorganizować tę ścisłą współpracę (partnerstwo) z:

 Odpowiednimi władzami regionalnymi, lokalnymi i innymi władzami publicznymi,

 Partnerami gospodarczymi i społecznymi oraz innymi właściwymi podmiotami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie,

 Partnerami zajmującymi się zagadnieniami z zakresu środowiska naturalnego,

 Organizacjami pozarządowymi

 Podmiotami odpowiedzialnymi za wspieranie równości mężczyzn i kobiet (partnerstwo horyzontalne)

Zasada ta łączy w sobie równość kompetencji i prawa głosu, a także współodpowiedzialność za przeprowadzenie programów. Dzięki niej jest możliwość realizowania tzw. projektów partnerskich.

W Polsce zgodnie z ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (uzppr) partnerami społecznymi i gospodarczymi są:

 Organizacje pracodawców i organizacje związkowe reprezentatywne (Business Centra Club, PKPP „Lewiatan”, Konfederacja Pracodawców Polskich, Związek Rzemiosła Polskiego, NZSS „Solidarność”, OPZZ, Forum Związków Zawodowych)

 Samorządy zawodowe

 Izby gospodarcze

 Organizacje pozarządowe

 Jednostki naukowe Zasada komplementarności

Uzupełnienie zasad dodatkowości i partnerstwa stanowi zasada komplementarności (dopełnienie, uzupełnienie). Polega na tym, że fundusze zapewniają pomoc uzupełniająca działania krajowe, w tym działania na poziomie regionalnym i lokalnym, włączając do nich priorytety UE, przy czym Komisja i państwa członkowskie zapewniają zachowanie

komplementarności pomocy funduszy z innymi wspólnotowymi instrumentami finansowymi.

Zasada spójności

Zgodnie z zasadą spójności, Komisja i państwa członkowskie zapewniają zachowanie spójności pomocy funduszy z działaniami, politykami i priorytetami Unii.

Zasada zgodności

Zasada zgodności wymaga, aby operacje finansowe z funduszy były zgodne z

postanowieniami prawa pierwotnego i postanowieniami aktów prawa wtórnego przyjętych na jego podstawie.

(8)

Zasada podziału zarządzania

Zgodnie z zasadą podziału zarządzania budżet UE alokowany na fundusze jest wykonywane w ramach podziału zarządzania między państwa członkowskie i Komisję Europejską. Komisja, realizując działania budżetowe, do których jest zobligowana, jednocześnie powierza państwom członkowskim określone zadania. Komisja Europejska:

 Sprawdza istnienie i prawidłowe funkcjonowanie systemów zarządzania i kontroli w państwach członkowskich,

 Wstrzymuje bieg terminu płatności lub zawiesza płatność w całości lub w części, jeśli krajowe systemy zarządzania i kontroli zawodzą, oraz stosuje wszelkie inne

wymagane korekty finansowe,

 Sprawdza zwroty płatności i automatycznie anuluje zobowiązania budżetowe Zasada koordynacji

Zgodnie z zasadą koordynacji Komisja Europejska i państwa członkowskie zapewniają koordynację pomocy z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europejskiego Funduszu Rybackiego, interwencji Europejskiego Banku Inwestycyjnego i innych istniejących instrumentów finansowych. Konieczność zapewnienia koordynacji wiąże się z:

 Usunięciem z zakresu polityki spójności wsparcia dla obszarów wiejskich i obszarów zależnych od rybactwa i przeniesieniem ich, odpowiednio, do wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybackiej,

 Wprowadzeniem w obszarze polityki spójności wspomnianej wcześniej zasady „jeden program – jeden fundusz”.

Zasada równości mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacji

Zasada równości mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacji wymaga, aby zarówno Komisja Europejska, jak i poszczególne państwa członkowskie uwzględniały problematykę równości płci na poszczególnych etapach wdrażania funduszy oraz podejmowały odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji (środki EFS, W Polsce – program operacyjny Kapitał Ludzki).

Zasada zrównoważonego rozwoju

Zasada zrównoważonego rozwoju oznacza, że cele funduszy mają być osiągnięte w ramach zrównoważonego rozwoju oraz propagowania na poziomie Wspólnoty celu, jakim jest

ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego.

Zasada pomocniczości/subsydiarności

Zgodnie z zasadą pomocniczości (subsydiarności) realizacja programów operacyjnych, która należy do obowiązków państw członkowskich, powinna przebiegać na odpowiednim szczeblu terytorialnym, zgodnie z systemem instytucjonalnym właściwym dla każdego państwa członkowskiego.

(9)

Spójność – kompetencja dzielona

Zgodnie z art.4 tfue spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna należy do tzw.

kompetencji dzielonych, czyli takich, które Unia dzieli z państwami członkowskimi. Dzięki temu, że polityka spójności nie należy do wyłącznych kompetencji UE pozostaje ona

zasadniczo w gestii państw członkowskich, przy czym UE podejmuje w niej działania zgodnie z zasadą pomocniczości, stosując się też do zasady proporcjonalności.

Zasada programowania

Zasada programowania oznacza, że cele funduszy realizowane są w ramach systemu wieloletniego programowania, zorganizowanego w kilku etapach:

1. Określania priorytetów.

2. Finansowania.

3. Systemu zarządzania i kontroli.

IV. Fundusze strukturalne i Fundusz Spójności

Europejski Fundusz Społeczny

Europejski Fundusz Społeczny (EFS) jest najstarszym z funduszy strukturalnych – został utworzony na mocy art.123 Traktatu Rzymskiego w 1960 r.

Obecne zadania i zasady jego funkcjonowania reguluje rozporządzenie (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1784/1999.

W ramach celów Konwergencja oraz Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie EFS wspiera działania w ramach następujących priorytetów:

 zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw przedsiębiorców w celu lepszego przewidywania zmian gospodarczych i pozytywnego nimi

zarządzania,

 zwiększenie dostępu do zatrudnienia oraz trwała integracja na rynku pracy osób poszukujących pracy i nieaktywnych zawodowo, zapobieganie bezrobociu, zachęcanie do aktywności w starszym wieku i dłuższej aktywności zawodowej,

 zwiększanie integracji społecznej osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji w celu ich trwałej integracji na rynku pracy oraz zwalczanie wszelkich form

dyskryminacji na rynku pracy,

 wzmacnianie kapitału ludzkiego,

 wspieranie partnerstw, paktów i inicjatyw poprzez tworzenie sieci obejmujących odnośne zainteresowane s trony w celu mobilizacji na rzecz reform w obszarze zatrudnienia i integracji na rynku pracy.

W ramach celu Konwergencja EFS wspiera działania w obszarze priorytetów:

 zwiększanie i poprawa inwestycji w kapitał ludzki

 wzmacnianie zdolności instytucjonalnej i skuteczności administracji publicznej oraz służb publicznych

(10)

Europejska Strategia Zatrudnienia została opracowana w celu promowania wymiany informacji oraz poglądów pomiędzy wszystkimi państwami członkowskimi, a także pomiędzy Komisją Europejską, innymi instytucjami europejskimi (Parlamentem Europejskim,

Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, Komitetem Regionów) i partnerami społecznymi. Ma ona pomóc we wspólnym poszukiwaniu rozwiązań oraz najlepszych praktyk, które mogą przyczynić się do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy w każdym państwie UE.

Głównymi celami są:

- pełne zatrudnienie,

- poprawa jakości i produktywności pracy, - wzmocnienie spójności społecznej i integracji.

Zasady

Zasada dobrego rządzenia ma zapewnić tworzenie państwa wykonującego swoje zadania w skuteczny sposób i uwzględniającego potrzeby społeczeństwa obywatelskiego poprzez urzeczywistnienie dialogu społecznego, skutecznej komunikacji, równego dostępu do informacji i przejrzystości, włączania obywateli w procesy decyzyjne.

Zasada partnerstwa:

 Partnerstwo na poziomie programu (współdziałanie partnerów różnych szczebli przy programowaniu, konsultowaniu, wdrażaniu i monitorowaniu wsparcia EFS, będące głównym narzędziem prowadzącym do realizacji zasady dobrego rządzenia)

 Partnerstwo na poziomie beneficjenta (bezpośrednie wsparcie zasady partnerstwa jako metody na tworzenie porozumień i paktów wspomagających rozwiązywanie różnych problemów rynku pracy i integracji społecznej oraz pośrednie wsparcie zasady partnerstwa poprzez):

 Tworzenie zachęt do odpowiedniego udziału partnerów społecznych w działaniach finansowanych z EFS oraz obligatoryjne przeznaczenie odpowiedniej kwoty EFS na budowanie potencjału partnerów społecznych

 Tworzenie sieci współpracy

 Wsparcie dla dialogu społecznego

 Działania w obszarze adaptacyjności przedsiębiorstw i ich pracowników

 Partnerstwo w ujęciu przestrzennym (współpraca partnerów różnych szczebli:

ponadnarodowego, centralnego, regionalnego, lokalnego)

 Partnerstwo w ujęciu podmiotowym (włączenie partnerów społecznych i organizacji pozarządowych)

Równość płci oraz równość szans kobiet i mężczyzn

Państwa członkowskie powinny zamieszczać w programach operacyjnych opis w jaki sposób powyższe zasady są wspieranie przy przygotowywaniu realizacji, monitorowaniu i ocenie programów operacyjnych.

Innowacyjność

Państwa członkowskie są zobowiązanie do włączenia do głównego nurtu działań EFS w ramach programów operacyjnych aspektu innowacyjności.

(11)

Współpraca transnarodowe i międzyregionalna

Państwo członkowskie, decydując się na wsparcie działań transnarodowych lub

międzyregionalnych w ramach wyodrębnionego priorytetu, może zwiększyć finansowanie z EFS o 10% w stosunku do kwoty EFS jaką mogłoby przeznaczyć na ten priorytet w

maksymalnym limicie wynikającym z rozporządzenia 1083/2006, przy czym tego zwiększonego wkładu nie wlicza się do maksymalnego pułapu określonego w tym rozporządzeniu.

Kwalifikowalność wydatków

Zgodnie z art.56 ust.4 rozporządzenia 1083/2006 zasady kwalifikowalności wydatków ustalane są na poziomie krajowym z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w

rozporządzeniach dotyczących poszczególnych funduszy.

1. Wkład prywatny (wspólny wkład pracodawców i pracowników) może stanowić wkład kwalifikowany w ramach publicznego współfinansowania krajowego.

2. Wsparcie EFS może mieć formę bezzwrotnych dotacji indywidualnych, grantów globalnych, dotacji podlegających zwrotowi, obniżenia oprocentowania pożyczek,

mikrokredytów, funduszy gwarancyjnych oraz zakupu towarów i usług zgodnie z zasadami dotyczącymi zamówień publicznych.

3. Następujące wydatki kwalifikowalne są do wsparcia pod warunkiem, że zostały one poniesione zgodnie z przepisami krajowymi, w tym zgodnie z zasadami rachunkowości i z zachowaniem szczególnych warunków.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego został utworzony w 1975 r. na mocy art. 160 twe. W obecnym okresie programowania EFRR funkcjonuje na podstawie Rozporządzenia (WE) nr 108/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT), która reguluje:

- zadania EFRR,

- zakres udzielanego z niego wsparcia w ramach trzech celów polityki spójności - zasady dotyczące kwalifikowalności do wsparcia

EFRR ma za zadanie przyczyniać się do finansowania pomocy mającej na celu

wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej – w drodze korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych, poprzez wspieranie rozwoju, oraz dostosowania strukturalnego gospodarek regionalnych, w tym przekształcania upadających regionów przemysłowych i regionów opóźnionych w rozwoju. Ponadto ma za zadanie wspierać współpracę

transgraniczną, transnarodową i międzyregionalną.

EFRR współfinansuje:

- inwestycje produkcyjne przyczyniające się do tworzenia i ochrony trwałych miejsc pracy (bezpośrednie wspieranie inwestycji zwłaszcza w małych i średnich przedsiębiorstwach) - inwestycję w infrastrukturę,

- rozwój potencjału endogenicznego, - pomoc techniczną.

(12)

Fundusz Spójności

Fundusz Spójności został utworzony w 1994 r. na podstawie Traktatu z Maastricht jako instrument kierowany do państw, których DNB na mieszkańca jest niższy od 90% średniego DNB w UE. Obecnie obejmuje: Bułgarię, Czechy, Estonię, Grecję, Cypr, Łotwę, Litwę, Węgry, Maltę, Polskę, Portugalię, Rumunię, Słowenię Słowację oraz Hiszpanię (wsparcie przejściowe).

Pomoc z FS jest udzielana na działania w 2 następujących dziedzinach:

- transeuropejskich sieciach transportowych,

- środowiska w ramach priorytetów wspólnotowej polityki ochrony środowiska zgodnie z polityką i programem działania w zakresie środowiska naturalnego.

FS Może udzielać wsparcia także w dziedzinach związanych ze zrównoważonym rozwojem, które przyniosą wyraźne korzyści w wymiarze środowiskowym:

- w sektorze energetycznym (zakres efektywności energetycznej i energii odnawialnej), - w sektorze transportu (w zakresie zarządzania ruchem drogowym, morskim, lotniczym, ekologicznego transportu morskiego i transportu publicznego).

Zasada warunkowości

Możliwość uzyskania przez państwo pomocy z FS uzależniona jest od spełnienia pewnych wymogów dotyczących konwergencji (zasada warunkowości). Wiążą się one z fiskalnymi kryteriami konwergencji, określonymi w Traktacie z Maastricht.

Kryteria konwergencji

Kryteria konwergencji (zbieżności) są to pewne wskaźniki ekonomiczne i zasady, jakie powinny spełniać państwa członkowskie mające w pełni uczestniczyć w unii gospodarczo- walutowej w UE.

Fiskalne kryteria konwergencji

W myśl fiskalnych kryteriów konwergencji deficyt publiczny nie może przekroczyć 3%

PKB, a dług publiczny 60% PKB.

Jeżeli kryteria nie są spełnione Rada może podjąć decyzję o wstrzymaniu całości albo części zobowiązań z FS wobec danego państwa ze skutkiem od 1 stycznia roku następującego po podjęciu decyzji o wstrzymaniu.

(13)

V. System instytucjonalny

Podstawowym krajowym aktem prawnym dotyczącym wdrażania polityki spójności jest ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Określona ona zasady prowadzenia polityki rozwoju, podmioty prowadzące tę politykę oraz tryb współpracy między nimi. Uzppr nie stosuje się (z wyjątkami) do programów współfinansowanych z EFRROW oraz EFR.

Zagadnienie określenia podmiotów prowadzących politykę rozwoju wiąże się z kwestią określenia instytucjonalnego systemu polityki spójności, który ob.ejmuje trzy poziomy:

- zarządzanie (instytucje zarządzające),

- wdrażanie (instytucje pośredniczące, wdrażające, certyfikującą i audytową),

- koordynację i monitoring (instytucje odpowiedzialne za koordynacje i monitoring).

Instytucja zarządzająca

Zgodnie z art. 25 uzppr instytucja zarządzająca odpowiada za prawidłową realizację programu operacyjnego. Instytucją zarządzającą wszystkimi krajowymi programami operacyjnymi jest minister właściwy ds. rozwoju regionalnego, natomiast instytucją zarządzającą regionalnymi programami operacyjnymi – zarząd danego województwa.

Przykładowe zadania IZ:

 wypełnianie obowiązków instytucji zarządzającej,

 przygotowane szczegółowego opisu priorytetów programu operacyjnego oraz jego zmian,

 przygotowanie i przekazanie Komitetowi Monitorującemu do zatwierdzenia propozycji kryteriów wyboru projektów,

 wybór projektów, które będą dofinansowane w ramach programu operacyjnego,

 zawieranie z beneficjentami umów o dofinansowanie projektu lub podejmowanie decyzji o dofinansowaniu projektu,

 określenie kryteriów kwalifikowalności wydatków objętych dofinansowaniem w ramach programu operacyjnego,

 określenie systemu realizacji programu operacyjnego,

 monitorowanie postępów w realizacji.

(14)

Instytucja pośrednicząca

Instytucja zarządzająca, może w drodze porozumienia delegować wykonywanie części swoich zadań do instytucji pośredniczących, z tym że mimo dokonania takiej delegacji odpowiedzialność za całość realizacji programu ponosi nadal instytucja zarządzająca.

Delegacji podlegają w szczególności zadania w zakresie:

1) Przygotowania i przekazanie instytucji zarządzającej propozycji szczegółowego opisu priorytetów programu operacyjnego w oparciu o wytyczne ministra właściwego ds.

rozwoju regionalnego

2) Przygotowania i przekazania Komitetowi Monitorującemu propozycji kryteriów wyboru projektu

3) Dokonywania wyboru projektów, które będą dofinansowane w ramach programu operacyjnego

4) Kontroli realizacji dofinansowanych projektów

5) Odzyskiwania kwot nienależnie wypłaconych beneficjentom Instytucja wdrażająca

Instytucją wdrażającą (pośredniczącą II stopnia) jest podmiot publiczny lub prywatny, któremu na podstawie porozumienia lub umowy została powierzona, w ramach programu operacyjnego, realizacja zadań odnoszących się bezpośrednio do beneficjentów.

Instytucja certyfikująca

Instytucja certyfikująca to krajowy, regionalny lub lokalny organ władzy publicznej lub podmiot publiczny, wyznaczony przez państwo członkowskie do poświadczenia deklaracji wydatków i wniosków o płatność przed ich przesłaniem do Komisji.

Instytucja audytowa

Instytucja audytowa to krajowy, regionalny lub lokalny organ władzy publicznej lub podmiot publiczny, funkcjonalnie niezależny od instytucji zarządzającej i instytucji certyfikującej, wyznaczony przez państwo dla każdego programu operacyjnego i odpowiedzialny za weryfikację skutecznego działania systemu zarządzania i kontroli.

Zgodnie z art. 35 d uzppr funkcję instytucji audytowej dla wszystkich programów operacyjnych pełni Generalni Inspektor Komisji Skarbowej.

Instytucja koordynująca

Minister właściwy ds. rozwoju regionalnego odpowiada za koordynację (instytucja koordynująca) wykorzystania środków zagranicznych, w tym z budżetu UE, przeznaczonych na dofinansowanie programów operacyjnych, z wyjątkiem programów współfinansowanych z EFRROW i EFR. W zakresie tym minister zapewnia kontrolę wykorzystania środków

pochodzących ze źródeł zagranicznych, w tym z budżetu UE.

(15)

Komitety monitorujące

Realizacja programów operacyjnych podlega monitorowaniu przez komitet monitorujący.

Upewnia się on co do skuteczności i jakości realizacji programu operacyjnego. Działa on w celu zapewnienia sprawnego zarządzania i realizacji NSRO oraz poszczególnych programów operacyjnych.

Komisja Europejska

Instytucja Koordynująca

Instytucja Audytowa

Instytucja Certyfikująca

Instytucje Pośredniczące W Certyfikacji

Komitet

Koordynujący

Instytucja Zarządzająca

Komitet Monitorujący

Instytucja Pośrednicząca

Instytucja Wdrażająca

(Instytucja Pośrednicząca II stopnia)

Beneficjent

(16)

VI. Programy Operacyjne

Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko Cel główny PO Infrastruktura i Środowisko

Celem głównym PO Infrastruktura i Środowisko jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.

Szczegółowe cele horyzontalne (wymienione w NSRO):

- budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski,

- Podniesienie konkurencyjności innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług.

Instytucje odpowiedzialne za wdrażanie

Instytucje pośredniczące: Ministerstwo Infrastruktury, Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwo Zdrowia.

Środki finansowe

42% (27,9 mld euro) – środki unijne

58% (9,5 mld euro) – publiczny wkład krajowy

PO jest finansowany z funduszy EFRR i FS (EFRR – 5,7 mld euro, FS 22,2 mld euro).

Program operacyjny Kapitał Ludzki Cel główny PO Kapitał Ludzki

Celem głównym PO Kapitał Ludzki jest wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej.

Ma być wdrażany poprzez realizację 6 celów szczegółowych:

 podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienie osób bezrobotnych i biernych zawodowo,

 zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego,

 poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce,

 upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy

równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy,

 zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa,

(17)

W komponencie centralnym (wsparcie systemowe o charakterze ogólnokrajowym) funkcje instytucji pośredniczących powierzone zostały właściwym ministrom. Natomiast w ramach komponentu regionalnego samorządom województw.

Środki Finansowe

9,7 mld euro – Europejski Fundusz Społeczny 1,8 mld euro – wkład krajowy

Program operacyjny Innowacyjna Gospodarka Innowacja

Przez innowację rozumie się wprowadzenie do praktyki w przedsiębiorstwie nowego lub znacząca ulepszonego rozwiązania w odniesieniu do produktu (i zaoferowanie go na rynku), procesu, marketingu lub organizacji (i zastosowanie ich w bieżącym funkcjonowaniu

przedsiębiorstwa).

Cel główny PO Innowacyjna Gospodarka

Celem głównym PO Innowacyjna Gospodarka jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa.

6 celów szczegółowych:

 zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw,

 wzrost konkurencyjności polskiej nauki,

 zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym,

 zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki na rynku międzynarodowym,

 tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy,

 wzrost wykorzystywania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gospodarce.

Instytucje pośredniczące: Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Program operacyjny Rozwój Polski Wschodniej

Polska wschodnia to obszar obejmujący 5 województw (Lubelskie, Podkarpackie, Podlaskie, Świętokrzyskie, Warmińsko-Mazurskie), w których PKB na mieszkańca nie przekraczał 40%

średniej UE. Podstawowym problemem tego makroregionu jest bardzo niski poziom spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej.

Cel główny PO Rozwój Polski Wschodniej

Celem głównym PO Rozwój Polski Wschodniej jest przyspieszenie tempa rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

(18)

6 celów szczegółowych:

 Stymulowanie rozwoju konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy,

 Zwiększenie dostępu do Internetu szerokopasmowego w Polsce Wschodniej,

 Rozwój wybranych funkcji metropolitarnych miast wojewódzkich,

 Poprawa dostępności i jakości powiązań komunikacyjnych województw Polski Wschodniej,

 Zwiększenie roli zrównoważonej turystyki w gospodarczym rozwoju makroregionu,

 Optymalizacja procesu realizacji PO Rozwój Polski Wschodniej.

Instytucja pośrednicząca: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.

Środki Finansowe 2,3 mld euro (EFRR)

Program operacyjny Pomoc Techniczna Cel główny PO Pomoc techniczna

Celem głównym PO Pomoc techniczna jest zapewnienie sprawnego i efektywnego przebiegu realizacji NSRO.

2 cele szczegółowe:

 zapewnienie sprawnej realizacji NSRO oraz wsparcie przygotowania przyszłych interwencji funduszy strukturalnych,

 skuteczne rozpowszechnianie informacji i promocja NSRO oraz zapewnienie odpowiedniego przepływu i wymiany informacji pomiędzy uczestnikami procesu realizacji NSRO.

Ze względu na specyfikę i zakres operacji realizowanych w ramach PO – nie powołano instytucji pośredniczących.

Środki Finansowe 0,5 mld euro (EFRR)

0,1 mld euro – publiczny wkład krajowy

Realizowany tylko ze środków publicznych, nie przewiduje się zaangażowania środków prywatnych.

(19)

VII. Rodzaje projektów

Projekty (operacje)

W ramach programów operacyjnych bezpośrednimi instrumentami osiągania ich celów są poszczególne projekty (operacje).

Obecnie występują trzy podstawowe typy projektów:

 projekty indywidualne,

 projekty systemowe,

 projekty konkursowe.

Projekty indywidualne są to projekty o strategicznym znaczeniu dla realizacji programu, wskazywane przez instytucję zarządzającą. Występują m.in. w PO Infrastruktura i

Środowisko oraz PO Innowacyjna Gospodarka.

Projekty systemowe, w tym również projekty pomocy technicznej, polegają na realizacji zadań publicznych przez podmioty działające na podstawie odrębnych przepisów, w zakresie określonym przepisami prawa i dokumentami strategiczno-programowymi przyjęty przez Radę Ministrów. Występują m.in. w PO Kapitał Ludzki.

Projekty konkursowe to projekty wyłonione w trybie konkursu, przy czym konkursu mogą być przeprowadzane w ramach naboru otwartego lub zamkniętego:

 Nabór otwarty o charakterze ciągłym nabór wniosków o dofinansowania trwa do wyczerpania określonego limitu środków lub do zamknięcia konkursu przez instytucję ogłaszającą konkurs

 Nabór zamknięty jest organizowany cyklicznie, z określonymi datami granicznymi, w których można składać wnioski.

Procedury odwoławcze w przypadku negatywnej oceny projektów konkursowych

(20)

PROCEDURA ODWOŁAWCZA PRZEWIDZIANA W SYTEMIE REALIZACJI PROGRAMU OPERACYJNEGO

WYNIK PROCEDURY ODWOŁAWCZEJ NIŻEJ

OPISANEJ

SKARGA DO WSA POZOSTAWIENIE BEZ

ROZPATRZENIA ROZPATRZENIE

SKARGI

UWZGLĘDNIENIE I PRZEKAZANIE SPRAWY DO PONOWNEGO ROZPATRZENIA

UMORZENIE POSTĘPOWANIA ODDALENIE

SKARGA DO NSA ROZPATRZENIE

SKARGI

ODRZUCENIE SKARGI LUB UMORZENIE POSTĘPOWANIA UCHYLENIE

ZASKARŻONEGO ORZECZENIA I ROZPOZNANIE SKARGI

UCHYLENIE ZASKARŻONEGO ORZECZENIA W CAŁOŚCI LUB CZĘŚCI IPONOWNE

PRZEKAZANIE SPRAWY DO WSA

ODDALENIE SKARGI

14 dni na złożenie

30 dni na rozpatrzenie

14 dni na złożenie

30 dni na rozpatrzenie

(21)

VIII. Ujecie unijnych funduszy w budżecie państwa

Środki pochodzące z budżetu UE oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) to:

 Środki pochodzące z funduszy strukturalnych, FS i EFR,

 Niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie EFTA z Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014, Mechanizmu

Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014, Szwajcarskiego Programu Współpracy;

 Środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych oraz Programu Środki Przejściowe,

 Środki na realizację wspólnej polityki rolnej,

 Środki przeznaczone na realizację:

 Programów w ramach celu Europejska współpraca terytorialna,

 Programów, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie ustanowienia Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa,

 Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2004-2009,

 Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2004-2009,

 Inne środki.

Środki europejskie

Środki europejskie są to środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz środki na realizację wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybackiej, a także część środków pochodzących od państw członkowskich EFTA.

Budżet środków europejskich

Budżet środków europejskich jest rocznym planem dochodów i podlegających refundacji wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich, z wyłączeniem środków przeznaczonych na realizację projektów pomocy technicznej.

 Dochody z tytułu realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich;

 Wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich w części podlegającej refundacji (a więc bez części pokrywanej z wkładu krajowego).

Budżet środków europejskich zawiera podział środków według programów, które są z tych środków finansowane. Ponadto dochody budżetu środków europejskich ujmuje się w ustawie budżetowej według części klasyfikacji budżetowej.

(22)

IX. Podatkowe aspekty otrzymania dotacji unijnych

Uznaje się za wolne od podatku dochody otrzymane przez podatnika, jeżeli:

a) pochodzą one od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowanych ze środków bezzwrotnej pomocy,

b) podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy;

zwolnienie nie ma zastosowania do dochodów osób fizycznych, którym podatnik

bezpośrednio zleca wykonanie określonych czynności w związku z realizowanym przez niego programem.

Dotacje inwestycyjne

Jeżeli pomoc przeznaczona jest na tzw. twarde projekty (o inwestycyjnym charakterze, polegające na nabyciu lub wytworzeniu we własnym zakresie środków trwałych lub na nabyciu wartości niematerialnych i prawnych), wydatki poniesione na przedsięwzięcia objęte wsparciem finansowym nie są kosztami uzyskania przychodów, a otrzymane środki

pomocowe, jako zwrot tych wydatków nie będą przychodami. Z kolei odpisy amortyzacyjne od części wartości inwestycji, która została zrefundowana, nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów. Zatem wszelkie dotacje na sfinansowanie inwestycji (nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych) nie stanowią przychodu.

Dotacje nieinwestycyjne

W zakresie pomocy uzyskiwanej na tzw. miękkie projekty (projekty nieinwestycyjne), w zależności od stanowiska co do charakteru środków w ramach niej przekazywanych – różnić się będzie ujęcie sfinansowanych z niej wydatków. Przyjmując, iż dla ujęcia dotacji

zastosowanie znajduje zwolnienie przewidziane w art. 17 ust 1 pkt 23 updop, przy ustalaniu dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania nie uwzględnia się kosztów uzyskania przychodów niepodlegających opodatkowaniu lub wolnych od podatku.

Ministerstwo Finansów stoi na stanowisku, że dotacje unijne nie są objęte zwolnieniem z opodatkowania.

Świadczenia otrzymywane przez beneficjentów ostatecznych

Świadczenia niepieniężne (szkolenia, zakwaterowanie, wyżywienia podczas szkoleń, usługi doradcze, praktyczna nauka zawodu, informacja zawodowa, stypendia rzeczowe)s są

zwolnione z opodatkowania.

Świadczenia o charakterze pieniężnym (stypendia pieniężne, dodatki do praktyk dla studentów, dodatki stażowe, koszty opieki nad dziećmi i inne) podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Można zastosować szczególne zwolnienie, np.

dla:

 Stypendiów dla uczniów i studentów,

 Stypendiów doktoranckich,

 Zwrotu kosztów podróży w przypadku osób dojeżdżających na szkolenia do wysokości pewnego limitu określonego w przepisie.

(23)

X. Krajowa Polityka Rozwoju

Opracowywanie i wdrażanie działań w ramach strategicznego programowania rozwoju gospodarczego, społecznego i przestrzennego kraju składa się na politykę rozwoju. Służy ona zarazem realizacji polityki spójności w jej trzech obszarach: gospodarczym, społecznym i terytorialnym.

Politykę rozwoju prowadzą:

 Rada Ministrów,

 Samorządy województw,

 Samorządy powiatowe,

 Samorządy gminne.

Polityka rozwoju jest prowadzona:

 Na podstawie strategii rozwoju,

 Przy pomocy programów służących zapewnieniu trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszeniu konkurencyjności gospodarki oraz tworzeniu nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej;

 Z wykorzystaniem środków publicznych (krajowych i zagranicznych, w tym z budżetu UE).

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 Główny Cel SRK

Głównym celem SRK jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski:

poszczególnych obywateli i rodzin.

Podniesienie poziomu życia – wzrost dochodów w sektorze gospodarstw domowych, ułatwienie dostępu do edukacji i szkolenia, wzrost zatrudnienia i wydajności pracy, poprawa zdrowotności mieszkańców.

Podniesienie jakości życia – wzrost poczucia bezpieczeństwa, funkcjonalna i łatwo dostępna infrastruktura techniczna i społeczna, czyste, zdrowe środowisko przyrodnicze, uczestnictwo w życiu demokratycznym, kulturze turystyce, przynależność do pomocnej i zintegrowanej wspólnoty lokalnej.

Priorytety

SRK 2007-2015 określa 6 priorytetów:

 Wzrost konkurencyjności innowacyjności gospodarki,

 Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej,

 Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości,

 Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa,

 Rozwój obszarów wiejskich,

 Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.

(24)

Priorytet 1. Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki.

Założenia Działania

Znaczące podwyższenie konkurencyjności zarówno przedsiębiorstw, jak i regionów, niezbędne dla osiągnięcia wysokiego trwałego wzrostu

gospodarczego kraju i wzrostu zatrudnienia oraz zamożności jego obywateli.

 Tworzenie stabilnych podstaw

makroekonomicznych rozwoju gospodarczego,

 Rozwój przedsiębiorczości,

 Zwiększenie dostępu do zewnętrznego finansowania inwestycji,

 Podniesienie poziomu technologicznego gospodarki przez wzrost nakładów,

 Rozwój społeczeństwa informacyjnego,

 Ochrona konkurencji,

 Eksport i współpraca z zagranicą,

 Rozwój sektora usług,

 Restrukturyzacja tradycyjnych sektorów przemysłowych i prywatyzacja,

 Rybołówstwo.

Priorytet 2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej.

W celu przyspieszenia wzrostu gospodarczego i podniesienia poziomu życia mieszkańców, Polska musi zbudować bądź zmodernizować niezbędną

infrastrukturę warunkującą prowadzenie

konkurencyjnej działalności przedsiębiorców oraz osiągnięcie przez obywateli europejskiego poziomu cywilizacji.

W zakresie infrastruktury technicznej w obszarze:

 Infrastruktury transportowej,

 Infrastruktury mieszkaniowej,

 Infrastruktury teleinformatycznej,

 Infrastruktury energetyki,

 Infrastruktury ochrony środowiska,

W zakresie infrastruktury społecznej w obszarze:

 Infrastruktury edukacji,

 Infrastruktury ochrony zdrowia i socjalnej,

 Infrastruktury kultury, turystyki i sportu.

(25)

Priorytet 3. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości.

Potrzebne jest utworzenie, w możliwie krótkim czasie, dużej liczby nowych miejsc pracy o wysokiej jakości, szczególnie dla osób młodych i wykształconych. Ponadto potrzebne są działania, które pozwolą osobom w wieku powyżej 50 lat na pozostanie na rynku pracy, a także działania na rzecz podniesienia poziomu wykształcenia osób o niskich kwalifikacjach, które nie są aktywne zawodowo, bądź są zagrożone utratą pracy oraz stworzenie dla tej grupy większych możliwości zatrudnienia.

 Tworzenie warunków

sprzyjających przedsiębiorczości i zmniejszanie obciążeń

pracodawców,

 Upowszechnianie elastycznych form zatrudnienia oraz wzrost mobilności zasobów pracy,

 Inicjatywy na rzecz równości szans na rynku pracy,

 Rozwijanie instytucji dialogu społecznego i wzmacnianie negocjacyjnego systemu

stosunków między pracownikami i pracodawcami,

 Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy,

 Wzrost efektywności

instytucjonalnej obsługi rynku pracy,

 Prowadzenie racjonalnej polityki migracyjnej.

Priorytet 4. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa.

Jakość życia określa również zintegrowanie społeczności oraz kształtowana jest poczuciem bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego.

W obszarze zintegrowanej wspólnoty:

 Budowa zasługującej na społeczne zaufanie sprawnej władzy

publicznej oraz przeciwdziałanie korupcji,

 Wspieranie samoorganizacji społeczności lokalnych,

 Promocja polityki integracji społecznej, w tym prorodzinnej, zwłaszcza w zakresie funkcji ekonomicznych, opiekuńczych i wychowawczych,

W obszarze bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego:

 Zapewnieni bezpieczeństwa narodowego i poczucia bezpieczeństwa,

 Bezpieczeństwa wewnętrzne i porządek publiczny

(26)

Priorytet 5. Rozwój obszarów wiejskich.

Obszary wiejskie powinny stać się dla mieszkańców Polski konkurencyjnym miejscem do zamieszkania i prowadzenia działalności gospodarczej.

 Rozwój przedsiębiorczości i aktywności pozarolniczej,

 Wzrost konkurencyjności gospodarstw rolnych,

 Rozwój i poprawa

infrastruktury technicznej i społecznej na obszarach wiejskich,

 Wzrost jakości kapitału ludzkiego oraz aktywizacja zawodowa mieszkańców wsi.

Priorytet 6. Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej

Tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności wszystkich regionów w taki sposób, aby sprzyjać spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz dążenie do wyrównywania szans rozwojowych województw, przy zachowaniu zasady

zrównoważonego rozwoju.

 Podniesienie

konkurencyjności polskich regionów,

 Wyrównywanie szans rozwojowych obszarów problemowych,

 Działania w ramach polityki regionalnej państwa wobec poszczególnych województw.

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 Cel strategiczny polityki regionalnej

W myśl KSRR celem strategicznym polityki regionalnej – wskazanej jako jeden z

kluczowych elementów osiągania celów rozwoju kraju – jest wzrost, zatrudnienie i spójnośc w horyzoncie długookresowym.

Cel strategiczny obejmuje 3 cele szczegółowe:

 Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów (konkurencyjność),

 Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych (spójność),

 Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie (sprawność).

(27)

Programy służące realizacje realizacji polityki rozwoju Programy

Programy to dokumenty o charakterze operacyjno-wdrożeniowym ustanowione w celu realizacji średniookresowej strategii rozwoju kraju oraz innych strategii rozwoju, określające działania przewidziane do realizacji zgodnie z ustalonym systemem finansowania i realizacji, stanowiącym element programu.’

Programy operacyjne

Programy operacyjne to dokumenty realizujące cele zawarte w NSS (Narodowa Strategia Spójności) i innych strategiach rozwoju. Dzielą się na krajowe i regionalne.

Programy rozwoju

Programy rozwoju to dokumenty realizując cele zawarte w innych strategiach rozwoju, w tym programy wojewódzkie, oraz programy wieloletnie, o których mowa w przepisach o finansach publicznych.

Programy określają w szczególności:

 Diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej w odniesieniu do zakresu objętego programowaniem strategicznym oraz wyniki raportu ewaluacyjnego,

 Cel główny i cele szczegółowe w nawiązaniu do średniookresowej strategii rozwoju kraju, narodowej strategii spójności lub innych strategii rozwoju,

 Priorytety oraz kierunki interwencji w zakresie terytorialnym, w tym ujęciu wojewódzkim,

 Sposób monitorowania i oceny stopnia osiągania celu głównego i celów szczegółowych,

 Plan finansowy (źródła finansowania realizacji programu, kwotę środków

przeznaczonych na realizacje i jej podział między priorytety, informację o wysokości współfinansowania),

 Podstawowe założenia systemu realizacji.

Podmioty odpowiedzialne za programy:

 W przypadku krajowego programu operacyjnego – opracowuje go minister właściwy ds. rozwoju regionalnego, we współpracy z właściwymi ministrami a projekt przyjmuje RM,

 W przypadku regionalnego programu operacyjnego – opracowuje go zarząd województwa we współpracy z ministrem właściwym ds. rozwoju

regionalnego, projekt przyjmuje zarząd województwa,

 W przypadku programu rozwoju – opracowuje go właściwy minister lub zarząd województwa, a przyjmuje RM lub zarząd województwa.