• Nie Znaleziono Wyników

Zewnętrzne oblicze wsi polskiej

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Zewnętrzne oblicze wsi polskiej"

Copied!
2
0
0

Pełen tekst

(1)

O sob n e o d b icie z „W ia d o m o ści

Z Instytutu Geogr. U. J.

Nr. VI i VII. r. 1929.

Legenda:

a = b u d y n k i m u ro w a n e , 6 = b u d y n k i d re w n ia ­ n e , c = b u d y n k i g lin ia n e . U w aga: Z a s a d n i­

czo n a n ie sio n o p o w ia ta m i b u d o w n ic tw o p a ­ n u ją c e t. zn. s ta n o w ią c e c o n ajm n iej 50%.

W w y p ad k u b ra k u a b s o lu tn e j p rz e w ag i n o to ­ w a n o p rz e w ag ę w z g lę d n ą (p a trz T a b l. B).

L e g e n d e:

a = G e m a u e r t e G e b ąu d e , b = H o lz g eb a u d e , c = L e h m h titte n . A n m erk u n g : .G rundsatzlich is t die h e rrs c h e n d e m in d e s te n s 50% a u sm a - c h e n d e B a u a rt b e z irk sw e is e d a rg e ste llt. W o k e in a b s o lu te s U b e rg e w ic h t h e rrs c h t, w u rd e d a s re la tiv e O b e rg e w ich t ?um A u sd ru ck g e -

b ra c h t (s. T a b e lle B).

WIKTOR ORMICKI.

Zewnętrzne oblicze wsi polskiej.

Physiognomie des polnischen Dorfes.

I. B u d u l e c j e s t tym e le m e n te m , k tó ry n ie z w y k le o s tro w y c isk a p ię tn o w k ra jo b ra z ie an tro p o g e o g ra fic z n y m . O b se rw o w a n a p o d tym w z g lęd e m w ie ś p o ls k a z d ra d z a o g ro m n ą p rz e w ag ę b u d o w n ic tw a d re w n ia n e g o . P o s ia d a o n o a b s o lu tn ą w ię k sz o ś ć (t. j. p o n a d 50%

ogółu b u d y n k ó w w danym p o w iecie) n a 82% p o w ie rz ch n i p a ń stw o w e j. B u d o w le m u ro w a n e o p a n o w u ją 11 *3% R z e c z y p o sp o lite j, g lin ia n e 5*1%. N a o b s z a rz e , p rz e k ra c z a ją c y m n ieco 6.000 km 55 (1 6 % ) p a n u je o b e cn ie (1921) „ sta n ró w n o w a g i" w z a s to s o w a n iu p o sz c z e g ó ln y c h m a te rja łó w b u d o w la n y ch .

II. Z a l e ż n o ś ć g e o g r a f i c z n a . B u d o w la m u ro w a n a d o m in u je w P o ls c e Z a­

ch o d n ie j, g lin ia n a w P o łu d n io w o -W sc h o d n ie j. W o b u w y p a d k ac h m a te rja ł b u d o w la n y z n a j­

d u je się n a m iejscu a ro z m a ity s p o só b u ż y tk o w a n ia go (po w y p a len iu w z g lę d n ie w s ta n ie su ro w y m ) je s t m ia rą ró ż n ic k u ltu ra ln y c h . U w aru n k o w an ie fizjo g raficzn e s p ro w a d z a s ię n ie

a

> 5 0 % [ ______ |

mm

(2)

tv lk o do w y stą p ie ń g lin y ^ J J ® ^ ^ ~

la só w Ich b ra k ( n i e ^ d | ^ e z a z n a c z a sw ó j w p ły w d zięk i c h a ra k te ry sty c z n e m u ro z m ie szc z en iu w n a rz e ze s ł a ^ ^ ^ ^ ® ż n i e o d p rz y c z y n ra z k lim a ty c z n y ch , to z n o w u g o sp o d a rc z y c h ) idzie ((Wiajt&onącą p o p u la rn o ś c ią b u d y n k u d re w n ia n e g o , p o d c z a s gd y s iln ie jsz e s k u p ie n ia

^ ^ ( I f s i e j s z e i h is to ry c z n e ) p o d n o s z ą o d s e te k b u d o w n ic tw a d re w n ia n e g o .

T y p o w y u k ł a d s to s u n k ó w w p o s z c z e g ó ln y c h o k o licach P o lsk i p o d a je z ałą ­ c z o n a ta b lic a (c z ęść A).

IV. D y n a m i k a p r o b l e m u . Z e w n ę trz n e o b lic z e w si p o lsk ie j u le g a z m ian o m . D o w o d zi te g o d ru g a c zę ść (B) p o w y ż sz e g o z e sta w ie n ia .

G e o g ra fic zn e ro z m ie sz c z e n ie w zm ia n k o w a n y c h ta m p o w ia tó w in fo rm u je o k ie ru n k u , z k tó re g o n a d c h o d z i n a cisk k u ltu ra ln y , d alej o k ie ru n k u , w k tó ry m zm ie rz a, ja k o te ż o o k o ­

P o w ia ty B ez irk sh a u p tm a n sc h a ft

B u d y n k i

m u ro w a n e d re w n ia n e g lin ian e in n e

w o d s e tk a c h o g ó łu z a b u d o w a ń p o w ia tu

G e m au e rte H olz-

L eh m h titten A n d e re s B au m ate ria l G eb S u d e

in % a lle r G e b au d e im B ez irk e

A. T czew 95-5 0-8 3-6 0-2

K osów 0-2 99*8 o-o o-o

H u siaty n 2-2 0‘5 97-3 0 0

B. K artu zy 37-1 24-9 379 o-i

C h ojnice 4 4 4 51*3 4*2 0*1

K utno , 38-0 42-9 18-9 0-2

Koło 31*7 36*5 31*7 o-i

K onin 24-1 43*6 32-1 0-2

L w ów 141 36-6 497 0 0

lic z n o śc ia ch , u ła tw ia jąc y c h w z g lę d n ie h am u jący ch z m ian y (d a w n a g ra n ic a p o lity c z n a , b ra k lub d o s ta te k la su , p o ło ż e n ie w s to s u n k u do w a ż n ie jsz y c h szla k ó w k o m u n ik a c y jn y ch , b o ­ g a ctw o glin i t. d .). S z c ze g ó ln ie c h a ra k te ry sty c z n e m j e s t w y su n ię c ie się d o m ó w n ie d re w n ia ­ nych K ujaw am i w k ie ru n k u W arsz a w y i L u b e lsk ie g o .

Jak o o ś s ła b s z e g o z a b u d o w a n ia d re w n ia n e g o , zn am ien n y m j e s t k ie ru n e k p rz e k ą tn y p ó łn o c n o z a c h o d n i-p o łu d n io w o w sc h o d n i, o d p o w ia d a ją c y ró w n o c z e ś n ie osi in te n s y w n ie js z e j g o s p o d a rk i ro ln e j, co n a su w a m y śl o zw iąz k u m ięd zy in te n s y w n o ś c ią g o s p o d a rk i ro ln e j a p rz e w a ż a ją c e m s to so w a n ie m ta k ic h lu b in n y ch m a te rja łó w b u d o w la n y ch .

I. D a s B a u m a t e r i a l is t d a sje n ig e E le m e n t, d a s d em a n tro p o g e o g ra p h is c h e n L a n d s c h a ftsb ild e die e ig e n a rtig e P r a g u n g v e rle ih t. In d ie s e r H in sic h t b e tra c h te t, v e rra t d as p o ln is c h e D o rf ein s ta r k e s O b e rg e w ic h t d e s H o lz b a u w e se n s. D ie se s b ild e t die a b so lu te M e h rh e it (iib er 50% a lle r G e b au d e im g e g e b e n e n K reise) au f e in em 82% d e r L an d esflS ch e b e tra g e n d e n G e b iete. G e m au e rte G e b a u d e b e d e c k e n 11'3% d e s L a n d e s, L e h m h titten 5 1 % . A uf ein em e tw as iib e r 6.000 km 2 (1*6%) U b e rsteig e n d e n R au m e h e rrs c h t g e g en w S rtig (1921) in A n w en d u n g d e r e in z e ln e n B a u m a te ria lie n e in G le ic h g e w ic h tsz u sta n d .

II: G e o g r a p h i s c h e B e d i n g t h e i t . D a s M a u e rg e b a u d e iib e rw ie g t im w e st- lic h e n , die L e h m h iitte im s tid o stlic h e n P o le n . In b e id e n F a ile n b e fin d e t sich d a s B au m a­

te ria l an O rt u n d S te lle . D ie v e rs c h ie d e n e V e rw e n d u n g sa rt d e s s e lb e n (n ach dem A u sb re n n e n bźw . in ro h e m Z u s ta n d e ) b e d in g t die V e rsc h ie d e n h e it d e r m a te rie lle n K u ltu r. D ie p h y sio - g ra p h isch e B e d in g th e it b e sc h rd n k t sich n ic h t allein auf das, A u ftrete n d e r T o n e r d e , s o n d e rn o ffe n b a rt ih re n E in flu ss d a n k d e r c h a r a k te r istis c h e n W ald v erteilu n g . D e r W ald m an g e l (g leich - v ie l ob a u s k lim a tisc h e n o d e r w irts c h a ftlic h e n G riin d e n ) w ird s te t s b e g le ite t v o n d e r Ab- n a h m e d es H o lz b au e s, w o g e g en die s ta r k e r e B ew a ld u n g (g e g e n w a rtig e u n d hi& torische) d a s V e rh a itn is d e s H o lz b a u w e se n s b e d e u t e n d h eb t.

III. D i e t y p i s c h e G e s t a l t u n g d e r V e rh a ltn is se in d e n e in z e ln e n G e g en d e n P o le n s z e ig t die o b e n a n g efiih rte T a b e lle ( E rs te r T eil: A ).

IV. D y n a m i k d e s P r o b l e m s. D ie P h y s io g n o m ie d e s p o ln is c h e n D o rfe s u n te rlie g t V e ra n d e ru n g e n . D a s b e w e is t d e r z w eite T e il (5 ) o b ig e r Z u s a m m e n ste llu n g . D ie g e o g ra p h i­

sch e L ag e d e r d o rt e rw a h n te n B ezirk e u n te r r ic h te t iib e r die R ic h tu n g w o h e r d e r k u ltu re lle D ru ck k o m m t, w o h in e r z ie h t, so w ie Iiber d ie je n ig en U m s ta n d e , die flir A n d e ru n g e n fó rd erlich bzw . h in d e rlic h s in d (frtihere p o litis c h e G ren ze, W ald m an g e l o d e r W ald re ich tu m , L ag e im V e rh a ltn is zu w ic h tig e re n K o m u n ik a tio n sw eg e n , O b e rflu ss an T o n e rd e u. dgl.). B e s o n d e rs k e n n z e ic h n e n d is t d a s V o rsch ieb e n n ic h t h o lz e rn e r G e b a u d e in K u jaw ien in d e r R ich tu n g g e g e n Warsch*au u n d L u b lin . D ie A ch se d e s sch w a c h e re n H o lz b a u w e se n s v e ria u ft in d er D ia g o n a lric h tu n g v o n N o rd w e st g e g e n S iid o st u n d d e c k t sich z u g le ich m it d e r A ch se d e r in te n s iv e re n A g ra rw irtsc h a ft, w o ra u s au f e in e n Z u sa m m e n h an g zw isc h e n d e r In te n s ita t d e r A g ra rw irtsc h a ft u n d d e r lib e rw ie g e n d e n A n w e n d u n g d ie s e r o d e r je n e r B au m ate ria lie n g e - s c h lo s s e n w e rd e n k a n n .

L ite ra tu ra (Literaturverzeichniss).

1. B u d y n k i — P ie rw sz y P o w s z e c h n y S p is R z e c z y p o sp o lite j P o ls k ie j z d n ia 30 w rz e śn ia 1921 ro k u . S ta ty s ty k a P o lsk i X III., W a rsz a w a 1928. B a t i m e n t s — L e p re m ie r re c e n s e m e t g e n e ra ł d e la R epubliąU e P o lo n a is e du 30 s e p te m b re 1921. S ta tis tią u e de la P o lo g n e .

2. S o c h a n i e w i c z ó w n a J — M a te rja ł b u d o w la n y w si p o lsk ie j. L es m a te ria u x co n stru c tifs d e s b a tim e n ts ru ra u x e n P o lo g n e . C z a so p ism o G eo g r. 1928, IV, 86—98.

3. O r m i c k i W . M ap a in te n s y w n o ś c i g o sp o d a rk i ro ln e j w P o ls c e . L a c arte d ’in te n - s ite de la p ro d u c tio n a g ric o le e n P o lo g n e . W ia d o m o śc i G eo g r. 1929, N r. 4.

| DRUKARNIA .O R B IS" K R A K O w ]

Cytaty

Powiązane dokumenty

Bołdin (1892-1965), w Armii Czerwonej od 1919 r., podczas agresji na Polskę jako dowódca Kalinińskiego Okręgu Wojskowego dowodził tzw. Grupą Dzierżyńską; podczas wojny

Nocą, tuż po ogłoszeniu decyzji jury, Centrum Studiów Polskich Pekińskiego Uniwersytetu Języków Obcych (PUJO) opublikowało artykuł o Tokarczuk, omawiający recepcję

48 Do końca działalności w Królestwie Polskim TKL ogólne zebrania odbywały się na zasadzie bez- pośredniego udziału w nich członków towarzystwa. od zasady tej jako

Dodatkowo prosimy o dołączenie zgody na wydanie artykułu lub recenzji, a także oświadczenie, że nadesłana praca nie była dotąd ogłoszona drukiem lub w formie publikacji

Oprócz ceramiki, polepy, węgli drzewnych oraz kości zwierzęcych znaleziono dwa paciorki /szklany i bursztynowy/ i nóż żelazny.. Ceramika wykonana jest ręcznie i

1) theoretical fecundity – the theoretical number of years (seasons) of reproductive uti- lization from 3 years of age to 2003, and at the same time, the theoretical number of foals

By investigating the effect of intercourse length (OMW) on cow milk production (Table 2), it was observed that cows in the second lactation had the best milk

Odwołując się do zmian w środowisku bezpieczeństwa między- narodowego, wykazuje się zasadność przechodzenia od planowania opartego na zagrożeniach do planowania bazującego