PRAWA CZŁOWIEKA A NOWE TECHNOLOGIE W MEDYCYNIE Z PERSPEKTYWY ORZECZNICTWA EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU PRAW CZŁOWIEKA
Dr Agata Wnukiewicz-Kozłowska
Interdyscyplinarna Pracownia Prawa Medycznego i Bioetyki
Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski
ZGODA – PRZEJAW AUTONOMII PACJENTA
• 1. Prawo człowieka (pacjenta) do samostanowienia
• 2. Prawo człowieka (pacjenta) do autonomii
• 3. Prawo człowieka (pacjenta) do
wyrażenia bądź odmowy zgody na
interwencją medyczną
PATERNALIZM VESRUS AUTONOMIA
SALUS AEGROTI SUPREMA LEX
THE HEALTH OF MY PATIENT WILL BE MY FIRST CONSIDARATION
PRIMUM NON NOCERE
Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny
•Artykuł 5 ( Postanowienia ogólne )
•
Nie można przeprowadzić interwencji medycznej bez swobodnej i świadomej zgody osoby jej poddanej.
•
Przed dokonaniem interwencji osoba jej
poddana otrzyma odpowiednie informacje o celu i naturze interwencji, jak również jej konsekwencjach i ryzyku.
•
Osoba poddana interwencji może w każdej
chwili swobodnie wycofać zgodę.
PRAWO DO ŻYCIA
•Artykuł 2
•Prawo do życia
•1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie
•pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za
•przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę.
•2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku
•bezwzględnie koniecznego użycia siły:
•a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;
•b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie
•pozbawionej wolności zgodnie z prawem,
•c) w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania.
ZAKAZ TORTUR
• Artykuł 3
• Zakaz tortur
• Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu
traktowaniu albo
• karaniu.
PRAWO DO PRYWATNOŚCI
•Artykuł 8
•Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego
•1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego
•mieszkania i swojej korespondencji.
•2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem
•przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z
•uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju,
•ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw
PRAWO DO ZAŁOŻENIA RODZINY
• Artykuł 12
• Prawo do zawarcia małżeństwa
• Mężczyźni i kobiety w wieku małżeńskim mają prawo do zawarcia małżeństwa i
założenia
• rodziny, zgodnie z ustawami krajowymi
regulującymi korzystanie z tego prawa.
ZAKAZ DYSKRYMINACJI
•Artykuł 14
•Zakaz dyskryminacji
•Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione
•bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia,
•przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do
•mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.
KAZUSY:
Sprawa Costa p. Pavan (28.08.2012 r.)
Zaskarżone rozwiązanie, zakazujące diagnostyki
preimplantacyjnej przy jednoczesnym dopuszczeniu aborcji ze względu na wady genetyczne płodu, nie czyni zadość zasadzie proporcjonalności.
Art. 8 EKPCz znajduje zastosowanie dla
„pragnienia posiadania dziecka” – pragnienia skarżących by począć dziecko, które nie będzie dotknięte chorobą genetyczną, przy zastosowaniu metod wspomaganej medycznie prokreacji oraz diagnostyki preimplantacyjnej
Sprawa S.H. i inni p. Austrii (01.04.2010 r.)
• Trybunał uznał, że austriacka ustawa o medycznie wspomaganej prokreacji
narusza art. 14 w związku z art. 8 EKPCz
Sprawa Tysiąc p. Polsce (20.03.2007 r.)
• Naruszenie art. 8 oraz brak efektywnych
przepisów prawa krajowego
Sprawa Evans p. Wielkiej Brytanii (04.
2007)
• Zakres ochrony embrionu nie zmienia się w zależności od tego, czy rozwija się on in vivo czy in vitro. Państwo-strona
dysponuje pewną swoboda uznania co do stopnia intensywności prawnej ochrony płodu ludzkiego, lecz ta ochrona powinna być jednakowa dla wszystkich embrionów, niezależnie od tego, czy powstały one z
pomocą biotechnologii
Sprawa R.R. p. Polsce (26.05.2011 r.)
• Naruszenie art. 3 i 8 EKPCz
• Naruszeniem prawa do informacji i
podjęcia decyzji oraz naruszenie zakazu nieludzkiego i poniżającego traktowania – po raz pierwszy w kontekście praw
reprodukcyjnych
Sprawa Pretty p. Wielkiej Brytanii
• Prawo do życia stanowi warunek
korzystania z pozostałych praw, stąd też jego pierwszeństwo i szczególne
znaczenia.
• Wobec powyższego w gwarantowanym w
art. 2 prawie do życia nie można znaleźć
podstaw dla prawa do śmierci
Sprawa Kiyutin p. Rosji (10.03. 2011 r.)
• Odmowa przyznania pozwolenia na pobyt na terytorium Federacji Rosyjskiej
obywatelowi Uzbekistanu tylko z powodu jego zakażenia wirusem HIV stanowi
naruszenia art. 14 w związku z art. 8
EKPCz
Sprawa N p. Zjednoczonemu Królestwu (27.05.2008 r. )
•
Brak naruszenia art. 3 EKPCz – samo
zakażenie HIV nie stanowi samodzielnej
podstawy do udzielenie zgody na pozostanie cudzoziemca w kraju przyjmującym, chyba, że zachodzą szczególne okoliczności.
•
Test wyjątkowych okoliczności wymaga, aby skarżący był w fazie terminalnej choroby
nieuleczalnej i śmiertelnej, a w kraju
pochodzenia nie miał możliwości otrzymania
właściwej opieki medycznej.
Sprawa Jalloh p. Niemcom (11.07.2006 r.)
•Naruszenie art. 3 i 6 ust. 1 EKPCz w związku z przymusowym podaniem środka wymiotnego osobie pozbawionej wolności w celu uzyskania dowodu na spożycie narkotyków, a następnie nielegalnym wykorzystaniem tego dowodu w procesie karnym.
•Nietykalność fizyczna i psychiczna pacjenta oraz naruszenie prawa do odmowy
obciążających zeznań
