• Nie Znaleziono Wyników

Z dziejów botaniki płockiej

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Z dziejów botaniki płockiej"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

JERZY KORDAKOW

Z DZIEJÓW BOTANIKI PŁOCKIEJ

Mazowsze Płockie przodowało od dawna w to- rowaniu drogi postępowi rolnemu i ogrodowe- mu. Świadczy o tym chociażby „Dziennik Urzę- dowy Guberni Płockiej" (lata 1851—1852), w którym grono miejscowych rolników-prakty- ków redaguje „część gospodarską" będącą zbio- rem doskonałych rad i wiadomości z zakresu:

gleboznawstwa, klimatologii, hodowli, uprawy roślin i przechowalnictwa, nawożenia, łąkar- stwa itp. W 1859 r. powstaje pierwsza na Ma- zowszu Płockim Szkoła Rolnicza Męska w Nie- głosach, która w nauczaniu obiera kierunek zarówno praktyczny jak i teoretyczny. Wysoki poziom upowszechniania wiedzy rolniczej za- pewniali wówczas tacy wybitni rolnicy i bota- nicy jak: A d a m M i e c z y ń s k i , nieco później — B r o n i s ł a w D ę b s k i , K a z i - m i e r z R a n i e c k i i S t a n i s ł a w C h e ł c h o w s k i .

A d a m D u n i n M i e c z y ń s k i , ur.

w 1828 r. w Ciborach (zm. w 1892 r.) był wy- chowankiem gimnazjum płockiego, następnie nauki pobierał w słynnej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Marymoncie i za granicą: potem wykładał w b. Instytucie Szlacheckim. Zasłużył się Krajowi, jako wieloletni redaktor „Gazety Rolniczej", kronik, kalendarzy oraz jako czło- nek wielu towarzystw rolniczych.

B r o n i s ł a w D ę b s k i , (1874—1927) ur. w Przybojewie pod Płockiem, botanik i en- tomolog, który studia wyższe odbył w Krakowie i w Bonn u znakomitego Polaka profesora Ed- warda Strassburgera. Po ukończeniu nauk Dębski zamieszkał w swym majątku rodzin- nym, czynił liczne wycieczki florystyczne w okolice Płocka. Gromadził również zbiory bo- taniczne i entomologiczne, uczestnicząc w nara- dach co światlejszych obywateli-rolników po- wiatu płockiego.

K a z i m i e r z R a n i e c k i (1867—1939), autor wielu artykułów przyrodniczych w czaso- pismach płockich i ciechanowskich; współzało- życiel i czynny członek Towarzystwa Ogrodni- czego w Płocku, był zamiłowanym botanikiem.

W 1901 r. w Płocku powstaje za przyczyną S t . C h e ł c h o w s k i e g o , H. W ą s o - w i c z a z Jasienia i W ł. P ł o s k i e- g o — Towarzystwo Rolnicze. Towarzystwo to skupiało obywateli dla celów praktycznych (wa- runki uprawy, zbytu) i dla wzajemnego oświe- cania się. Towarzystwo rozwija działalność na szeroką skalę prowadząc prace w sekcjach:

rolniczej, leśnej i ogrodniczej; do Płocka zapra- sza się szereg profesorów, między innymi przy- jeżdża znakomity gleboznawca, prof. dr Sławo- mir Miklaszewski.

Przez parę lat kieruje Towarzystwem Rolni- czym S t a n i s ł a w C h e ł c h o w s k i (1866—1907), botanik (znakomity mykolog) oraz

rolnik o wspanialej wiedzy i zmyśle praktycz- nym, dobry organizator i zapalony społecznik.

Największą jego zasługą było to, iż skupił i po- budził do poważnego traktowania spraw facho- wych rolniczych, i do służby społecznej — wie- lu ziemian w Guberni Płockiej.

Szlachta płocka była uważana za jedną z naj- bardziej demokratycznych w naszym kraju. Dla- tego też idee Chełchowskiego trafiły na grunt podatny; i tak naprzykład w Chojnowie orga- nizuje się rolnicze stacje doświadczalne, rozwi- jają się szkoły rolnicze. Towarzystwo na szero- ką skalę prowadzi: odczyty, pokazy i wystawy z zakresu rolnictwa i ogrodnictwa. Jednakże

„Kalendarz Informacyjny Płocki" z r. 1905 na- rzeka na gnuśność i jałowość życia umysłowego w Płocku, stwierdzając, że działa jeno kilkana- ście osób, a reszta (ogół) przygląda się ich pracy.

Płock słynął od dawien dawna ze wspania- łych ogrodów rozłożonych już to na pięknych tarasach nadwiślańskich (co dodawało jeszcze miastu osobliwego dlań uroku), już to w głębi wyżyny dyluwialnej. Bo też zaczątki ogrod- nictwa płockiego poszczycić się mogą opieką tak sławnego botanika i ogrodnika, jakim był M i c h a ł S z u b e r t , ur. w 1787 r. w Ząb- kowicach nad Wisłą, zmarły w 1860 r. w Płocku.

Szubert — uczeń znakomitych uczonych pary- skich: Jussieu'ego, Desfontaines'a a nade wszyst- ko — Mirbela, był założycielem i długoletnim dyrektorem Warszawskiego Ogrodu Botaniczne- go, członkiem wielu towarzystw naukowych polskich i zagranicznych. Jako uczony — zebrał wielki zielnik obejmujący ponad czternaście tysięcy roślin, wydał szereg katalogów, atlasów i opisów roślin Królestwa Polskiego i Warszaw- skiego Ogrodu Botanicznego, wychował licz- nych botaników polskich, między innymi zna- komitego W o j c i e c h a J a s t r z ę b o w - s k i e g o i J a k u b a W a g ę , z którymi przemierzył wielokrotnie w czasie wycieczek Ziemię Mazowiecką. Pod koniec życia zamiesz- kał w Płocku, gdzie szczególnie dużo mają mu do zawdzięczenia ogrody: Blumenberga i Holza

Pionierem ogrodnictwa płockiego był H e r - m a n L i l i e n t h a l , który w 1890 r. zało- żył znany Zakład Ogrodniczy, jak na owe czasy bardzo wszechstronny, gdyż prowadzono w n m:

szkółkarstwo, kwiaciarstwo szklarniowe i grun- towe, warzywnictwo inspektowe, nasiennictwo.

Płock pod koniec ubiegłego stulecia miał wię- cej zamiłowanych ogrodników: słynne były

zwłaszcza ogrody S ł u p e c k i c h , G o- t z ó w , H o l z a , G ą s e c k i c h , które słu- żyły jednocześnie jako miejsca spacerowe dla mieszkańców miasta.

H. Lilienthal, A. Grabowski, W. Żurowski i A. Janczewski byli założycielami Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego (1917 r.), które orga- 18

(2)

nizowało kursy, zjazdy, wystawy, pokazy i po- gadanki z zakresu ogrodnictwa i pszczelarstwa.

Towarzystwo to oddziaływało na szerokie rzesze społeczeństwa, dbało o plantacje miejskie, bal- kony, zieleńce i skwery. W 1922 r. powstaje Koło Miłośników Płocka, a w 1921 r. Żeńska Szkoła Ogrodnicza, która prowadzi następujące działy: sadownictwo, warzywnictwo, kwiaciar- stwo, przetwórstwo i pszczelarstwo. Szkoła przygotowywała młodzież do samodzielnej pra- cy w ogrodnictwie, a także wysyłała pewien procent swych absolwentów do Liceów Ogrod- niczych w Poznaniu i Krakowie, gdzie przyjmo- wano ich bez egzaminów, co świadczy o wy- sokim poziomie szkoły. Zakład ten, jak i Towa- rzystwo Ogrodnicze dużo zawdzięczały długolet- niej dyrektorce A d e l i Ż u r o w s k i e j .

Z botaników polskich, którzy przyczynili się do zbadania flory okolic Płocka, należy wymie- nić przede wszystkim W o j c i e c h a B o - g u m i ł a J a s t r z ę b o w s k i e g o , urodzo- nego w 1798 r. w Gierwatowie na Ziemi pobo- rzańskiej. Kończy on szkoły w Płocku, a później w Warszawie. Wojciech z Poborzan uzyskał licz- ne tytułu naukowe, został członkiem Warszaw- skiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i długolet- nim profesorem — Instytutu Rolniczo-Leśnego w Marymoncie. Jako zamiłowany florysta, ra- zem z Jakubem Wagą, czynił rozliczne i nieraz bardzo uciążliwe wycieczki przyrodnicze po zie- miach polskich, z których zebrał własnoręcznie zielnik liczący około tysiąca stu roślin. Szczegól- nie dokładnie poznał rodzinne Mazowsze. Był to pierwszy typowy botanik-terenowiec, który do wycieczek florystycznych zachęcił liczne zastę- py młodzieży. Zmarł w Warszawie w 1882 r.

Do badaczy zajmujących się między innymi florą okolic Płocka należy zaliczyć:

J a k u b a W a g ę (1800—1872 r.) zna- komitego botanika polskiego, autora dzieła „Flo- ra polska — czyli botaniczne opisy tak dzikich jak i hodowanych pod otwartym niebem jawno- kwiatowych Królestwa Polskiego roślin, upo- rządkowane według zasad sztucznego układu, tomów 2 W-wa 1848 r.", w którym pomieszczo- ne obserwacje odnoszące się także do flory Ma- zowsza Płockiego.

J a n a B i e g a ń s k i e g o , aptekarza ze Skępego, znanego uczonego autora wielu podręczników i artykułów z zakresu swej dzie- dziny, który był pierwszym w całym tego słowa znaczeniu pionierem nowoczesnego zielarstwa w Polsce.

Z d z i s ł a w ę M a j d e c k ą, która opra- cowała monografię żółtlicy pospolitej (Galinso- ga parviflora), zbierając materiały w okolicach Płocka.

A n t o n i e g o E j s m o n d a , botanika, który w celach florystycznych zwiedził liczne okolice Królestwa Polskiego i Puszczę Biało- wieską, a rezultaty swych badań ogłaszał w „Pamiętniku Fizjograficznym", gdzie między innvmi w tomie VII C, (1887 r.) 94—134 —

znajdujemy „Sprawozdanie z wycieczki bota- nicznej w Płockim. Rypieńskim, Sierpeckim i Mławskim powiecie, odbytej w lipcu 1885 i 1886 r.".

Najpiękniejszą kartę w dziejach badań nad florą miejscową zapisał niewątpliwie A l e k - s a n d e r Z a l e w s k i , który roślinność Płocka gruntownie poznał i opisał. Alek- sander Zalewski ur. 3. 5. 1854 r. w Ra- dziwiu pod Płockiem, kończył tutaj szkoły śred- nie. Już w młodości interesował się botaniką.

Aleksmdcr Zalewski 1854—1906.

Pobierał nauki za granicą u najznakomitszych profesorów ówczesnych: Haeckla, Hartwiga, Schaffera i głównie u Edwarda Strassburgera.

Posiadał wszechstronne zainteresowania i zdol- ności. W 1883 r. zdobył stopień dokt<nr, filozo- fii za rozprawę „O powstawaniu i odpadaniu zarodników u grzybów", jednakże mimo zain- teresowań cytologią i grzybami, większą część swego życia poświęcił florystyce krajowej.

Głównym terenem jego badań były właśnie oko- lice Płocka. Swoje spostrzeżenia nad florą miej- scową zaczął robić będąc jeszcze uczniem tutej- czego gimnazjum.

W 1889 r., daje obraz roślinności Płocka (900 gatunków) i rzadszych roślin okolic War- szawy. Z gatunków rzadkich i cennych wymie- nił między innymi: Equisetum maximum (skrzyp olbrzymi), Hierochloe australis (turówka leśna),

Scirpus (Schoenoplectus) Tabernaemontani Oczeret Tabernomontana), Galantus nivalis (śnieżyczka przebiśnieg), Iris sihirica (kosaciec syberyjski), Cephalanthera rubra (buławnik czerwony), Cypripedium calceolus (obuwik po-

19

(3)

spolity), Drosera anglica (rosiczka długolistna), Corydalis intermedia (kokorycz wątła), Trolius europaeu.i (pełnik europejski) i wiele innych.

Omówił stosunek flory okolic Płocka do flory całego Królestwa Polskiego. Opublikowane przez siebie dane poparł skrzętnie zebranym zielnikiem i pięknie kolorowanymi tablicami (200 rycin), odrobionymi wiernie z natury.

Badania swe prowadził Zalewski według wy- magań współczesnej mu florystyki; w 1890, 1891 1892 roku stale komunikuje o postępach swych badań florystycznych w okolicach Dobrzynia, Płocka i Gostynina (jeziora tamtejsze). Notatki te zamieszcza przeważnie we „Wszechświecie".

W 1892—98 r. Zalewski zostaje profesorem Uni- wersytetu Lwowskiego, na którym wykłada anatomię, systematykę roślin i mykologię. Jed- nakże nie zapomina o Płocku, wybierając się na liczne wycieczki. „Echa Płockie i Łomżyń- skie" podają niejednokrotnie wyniki badań uczonego, który naprzykład w 1901 r. znalazł na murach budynków poklasztornych (kościół dominikański) — zanokcicę murową (Asplenium ruta muraria), roślinkę zdawna przez niego po- szukiwaną, rzadką w tych stronach, którą nie- gdyś znalazł w Płocku i opisał prof. F. Berdeu.

Zalewski dużo pisze: daje obszerne materiały do zielników krajowych; gromadzi materiały do monografii skrzypów polskich, grzybów wroślo- watych (Pereus poraceae), flory płockiej, fizjo- grafii Ziemi Dobrzyńskiej. Przy tym był on do- brym archeologiem, mineralogiem i zoologiem — (obserwacje nad nietoperzami). Współcześni wspominają go z wielkim szacunkiem i przywią- zaniem. Była to natura bogata, szeroka, o wro- dzonej inteligencji, wybitnie wszechstronna.

Zalewski jako człowiek sumienny, prawy i am- bitny, tępił wszelkie kłamstwa, dba! o czystość języka polskiego; jednakże dla swojej prawo- ści, surowości obyczajów i dlatego, że nie po- trafił wybijać pokłonów ówczesnym bożyszczom oficjalnej nauki i władzy, był niedoceniany i pomijany w godnościach. Niewdzięczność ta głęboko bolała profesora, toteż pod koniec życia stawał się coraz to bardziej nerwowy i wyczer- pany. Wreszcie — groźna choroba płuc i serca pozbawiła go życia w 1906 roku.

W Płocku przebywał także D e z y d e r y S z y m k i e w i c z , który w ciągu dwu czy trzech lat uczył w Gimn. Władysława Jagiełły.

Dezydery Szymkiewicz, jeden z największych botaników polskich, studia przyrodnicze ukoń- czył w Paryżu, potem zaproszony został przez dyrektora Szczepańskiego do Płocka. W czasie wakacji robił wycieczki po Hiszpanii, południo-

wej Francji, Uralu, Litwie i Białejrusi, z któ- rych przywiózł bogate zielniki. Niektóre okazy demonstrował na wystawach szkolnych w Płoc- ku. Razem z R. Kobendzą z Włocławka czynili spostrzeżenia florystyczne na Mazowszu.

W 1910 r. Szymkiewicz przeniósł się do Włoc- ławka, a następnie prof. Wł. Szafer powołał go do Zakładu Botanicznego Uniwersytetu Jagiel- 20

lońskiego w Krakowie, gdzie się habilitował.

Tam powierzono mu redakcję pisma „Acta Bo- tanicorum Poloniae". Później Szymkiewicz otrzymał katedrę botaniki w Dublanach, a na- stępnie we Lwowie.

Bogatą spuściznę w pcstaci licznych rękopi- sów i zasobnego zielnika pozostawiła po sobie M a r i a M a c i e s z y n a .

Maria Macieszyna 1869—195.1

M a r i a M a c i e s z y n a kształciła się w rodzinnym mieście Płocku, tutaj otrzymała świadectwo nauczycielki, tutaj pracowała jako przewodnicząca Koła Polskiej Macierzy Szkol- nej, a także wykładała nauki przyrodnicze w gimnazjum płockim. M. Macieszyna była jed- ną z założycielek Towarzystwa Ogrodniczego w Płocku, a także wszystkie swe siły oddawała Płockiemu Towarzystwu Naukowemu, którego jednym z wskrzesicieli był jej mąż — dr A. Ma- cicsza. Rękopisy pozostawione przez M. Macie- szynę (dotyczące flory okolicznej) obejmują:

1. Opis roślin okolic Płocka,

2. Spis roślin w zielniku M. Macieszyny, 3. Spis rzadkich roślin,

4. Notatki o florze okolicznej.

„Opis roślin zebranych w okolicach Płocka, zamieszczonych w zielniku Marii Macieszyny"

obejmuje 8 brulionów rękopisów:

I. br. 1912 r. od 1— 80 gat. roślin II. „ 1912—13 r. 81—127 „ III. „ 1913 r. 128—184 ., IV. „ 1913 r. 185—254 „ V. „ 1931—14 r. 255—388 „ VI. „ 1916—17 r. 389—526 „

VII. „ 1917—18 r. — 1934 r. od 527—655 g. r.

VIII. „ 1934—1940 r. od 656—712 gat. roślin.

Opisy roślin sporządzone są w sposób nastę- pujący:

Dokładny opis rośliny — od korzenia — pęd, liście, kwiatostan, owoc: ilość zebranych oka-

(4)

zów; dokładne miejsce — skąd pobrano okazy, data, gdzie występuje ten gatunek; opis gleby, nawodnienie, położenie, niejednokrotnie — za- sięg geograficzny danego gatunku i notatki od- nośnie biologii. Wreszcie — nazwa łacińska i polska, przynależność do systemu. Opisy były ciągle uzupełniane nowymi obserwacjami i zna- leziskami. Opisy te cechuje nadzwyczajna rze- telność i znakomita orientacja w zagadnieniach systematyki roślin, którą należy podkreślić tym- bardziej, iż podówczac nie było ani kluczów do oznaczania roślin krajowych, ani wyczerpują- cych monografii florystycznych, i M. Macieszv- na musiała korzystać z nielicznych atlasów za- granicznych, a dopiero później z ,,Roślin pol- skich" Wł. Szafera.

„Spis roślin z okolic Płocka znajdujących się w zielniku M. Macieszynv" od roku 1912, we- dług systemu przyjętego w „Roślinach polskich"

dr Wl. Szafera, dr St. Kulczyńskiego i dr B.

Pawłowskiego opartego na systemie R. Wett- steina, obejmuje 2 bruliony. Zawarte są w nich wskazówki odnośnie zielnika z podziałem na zielnik pudełkowy i zielnik zapasowy. Wszyst- kie rośliny są ułożone systematycznie, z dokład- ną adnotacją przy każdym gatunku: gdzie był zebrany, data, ilość okazów, dane ekologiczne.

Rośliny zamieszczone w zielniku zbierała M. Macieszyna na licznych wycieczkach, które odbywała z mężem po całym Mazowszu Płoc- kim.

„ Z i e l n i k" zawiera 712 gatunków — trafnie oznaczonych, dobrze zebranych, umiejęt- nie zakonserwowanych i przechowanych.

Z rzadszych i cenniejszych gatunków znajdują- cych się w zielniku należałoby wymienić: Ga- lanthus nivalis (śnieżyczka przebiśnieg), Hie- rochlou australis (turówka leśna), Platanthera bifolia (podkolan biały), Trolius europaeus (pełnik europejski), Cytisus ratisbonensis (szczodrzeniec rozesłany), Cytisus ruthenicus (szczodrzeniec ruski), Anemone silvestris (zawi- lec wielkokwiatowy), Gentiana amarella ssp.

axillaris (goryszka gorzkawa).

„Spis ważniejszych, rzadszych oraz nowych roślin Guberni Płockiej i powiatu gostyńskiego"

ułożyła M. Macieszyna według licznych prac następujących badaczy: A. Zalewskiego, A. Ejs- monda, Wł. Majchrowskiego i St. Chełchowskie- go. Wymienione w spisie rośliny ułożone zostały według systemu Englera i Trantla, podług dzieł:

1) P. Ascherson u. P. Graebner: Synopsis der Mitteleuropäischen Flora,

2) P. Ascherson u. P. Graebner: Flora des Nordostdeutschen Flachlandes.

Przy nazwach roślin podane są wszystkie te stanowiska, jakie wymienione były w pracach Wyżej wymienionych autorów. Przypuszczam, że M. Macieszyna do czasu ukazania się klucza Wł. Szafera, korzystała z dostępnych jej atla- sów i dzieł florystycznych krajowych i zagra- nicznych.

W rękopisach M. Macieszyny znalazłem po- nadto notatkę pt.: „Las Królewski w Górach", w której opisuje roślinność lewego brzegu Wi-

sły z uwzględnieniem odpowiednich środowisk:

piaski, błota, suchy las etc.

K r ó t k i e n o t a t k i :

„Szata roślinna powiatu płockiego" i „Okolice Płocka — wycieczki przyrodnicze" były napi- sane dla użytku nauczycieli tutejszych szkół.

M. Macieszyna uwzględniła w nich historię ro- ślinności miejscowej, opisy — roślin, owadów, ptaków; dawała w nich ilustrację do poszczegól- nych procesów biologicznych; zamieszczała uwagi metodyczne.

„Szkice z puszczy przasnyskiej" są tylko za- częte i szkoda, że M. Macieszyna nie dokończyła tej pięknej pracy.

„Zielnik" i rękopisy pozostawione przez M. Macieszynę zasługują w pełni na opracowa- nie i publikacje.

Dalsze badania nad florą okolic Płocka, które podejmą nowe pokolenia botaników, powinny wyjaśnić przede wszystkim sprawę wędrówek roślinności kserotermicznej doliną Wisły.

L I T E R A T U R A :

1) A l e k s a n d r o w i c z J . — . . M i c h a ! S z u b e r t " T y g o d n i k Ilustr. 1860 r. T. I. n r 36. s. 321—323.

2) D e m b y S t e f a n — ..Dobrze zasłużeni ziemi p ł o c k i e j " . W - w a , 1931 r.

3) D z i e n n i k U r z ę d o w y G u b e r n i P ł o c k i e j — 1851 i 1852 r.

4) E c h a P ł o c k i e i Ł o m ż y ń s k i e — H III (1900) nr 82 (255).

R. IV (1901) n r 32 (316).

5) E j s m o n d A n t o n i — . . S p r a w o z d a n i e z w y c i e c z k i bota- n i c z n e j w P ł o c k i m . R y p i ń s k i m , S i e r p e c k i m i M ł a w s k i m po- wiecie o d b y t e j w lipcu 1885 i 1880 r. '. P a m . Fizj. T. VII za rok 1887, s t r . 41).

6) G ó r s k i S t e f a n — , , T o w a r z y s t w o N a u k o w e P ł o c k i e " . 1820—30. P r z e g l ą d H i s t o r y c z n y 1906 r.. s. 259—75.

7) G r a b o w s k i A. — . . S t a n i s ł a w C h e t c h o w s k i " P ł o c c z a n i n R. II, n r 13, s. I.

8) H r y n i e w i e c k i B o l e s ł a w — , , Z a r v s historii b o t a n i k i " , s. 27. 30. 88 itd.

9) C h e ł c h o w s k i S t a n i s ł a w — . . P r z y c z y n k i do f l o r y ro- ślin n a c z y n i o w y c h p o w i a t u p r z a s n y s k i e g o " , W a r s z a w s k i j a u n i - w i e r s i t e t s k i j a izwiestija 1886 r.

10) C h e ł c h o w s k i S t a n i s ł a w — . . A l e k s a n d e r Z a l e w s k i "

W s z e c h ś w i a t n r 9 (1291), T. X X V I .

11) J a s t r z ę b o w s k i W o j c i e c h — ..Rośliny c i e k a w s z e znale- zione w K r ó l e s t w i e P o l s k i m " . P a m . w - s k i u m i e j ę t n o ś c i ści- słych i s t o s o w a n y c h . IV (1829), str. 183—194.

12) K a l e n d a r z I n f o r m a c y j n y P ł o c k i — za rok 1905.

13) K o c i o ł e k J . — „ D o b ó r o d m i a n d r z e w o w o c o w y c h dla M a z o w s z a P ł o c k i e g o " . Z y c i e M a z o w s z a R. I (1935), s 254.

14) K o r e s p o n d e n t P ł o c k i — . . S z k i c e z ż y c i a u m y s ł o w e g o w P ł o c k u " , 1880 r„ n r 73. 83. 85, 96, 98—100.

15) K o s m o s — X X I (1896 ) 414—191. X X I (1896) 366—369.

16) M a c i e s z y n a M a r i a — „ Ż y c i o r y s Marii M a c i e s z y n y "

rękopis w a k t a c h P ł o c k i e g o T o w . N a u k . i inne ręk. p a t r z tekst.

17) M a c i e s z a A l e k s a n d e r — . . M a z o w s z e P ł o c k i e , j a k o o d - r ę b n y r e g i o n g e o g r a f i c z n y " . P r z e g l ą d G e o g r a f i c z n y 1927 i o d - bitka.

18) M a c i e s z a A l e k s a n d e r — . G i m n a z j u m im. W ł a d y s ł a - wa J a g i e ł ł y w P ł o c k u 1906—31 r . " .

19) M a j c h r o w s k i Wł. — „ S p r a w o z d a n i e z w y c i e c z k i b o t a - n i c z n e j do p o w i a t u C i e c h a n o w s k i e g o i M ł a w s k i e g o — w c z a - sie letnich w a k a c j i w r. 1884 '. P a m . F i z j . T. V za rok 1885

20) N o w o w i e j s k i Antoni — . . P ł o c k " m o n o g r a f i a histo- r y c z n a .

21) . . P a m i ę t n i k F i z j o g r a f i c z n y " X X I I C (1892), s. 198—197.

22) Polski Słownik B i o g r a f i c z n y — T . V. s. 149.

23) P r z e g l ą d Z i e l a r s k i — . . Z a r y s historii z i e l a r s t w a pol- s k i e g o " . . . J a n B i e g a ń s k i " , 1950 r.. nr 1—3. s. 34.

24) Rostafiński J ó z e f — . . W o j c i e c h J a s t r z ę b o w s k i " , „ j a k o b o t a n i k " , „ W s z e c h ś w i a t " , 1883, T. II, nr 4. s. 5.

25) S z u b e r t Michał — „ O p i s a n i e d r z e w i k r z e w ó w K r ó - lestwa P o l s k i e g o " . W - w a . 1827 r.

26) S z y m k i e w i c z D e z y d e r y — . . B i b l i o g r a f i a F l o r y P o l s k i e j ' P A U . K r a k ó w . 1925 r.

27) T y g o d n i k I l u s t r o w a n y ( J H ) — „ A d a m Dunin Mie- c z y n s k i " . T. VI, s. 14!.

28) W s z e c h ś w i a t — T. VIII (1889) 402—403. T. V I I I (1883) 832—833. T. X (1891) 273—278; T. X I (1892) 142—143; T . X V I (1897) 267.

29) W y b u l t F r . — „ P ł o c k i e T o w a r z y s t w o Rolnicze J a k o i n s t y t u c j a r e g i o n a l n a " Z y c i e M a z o w s z a , R. I. (1935), s. 24

30) Z a ł ę s k i H e n r y k — „ J a k u b W a g a ', T y g . Ilustr. (1872).

n r 224, T . I X .

31) Ż u r o w s k a Adela — „ R o z w ó j o g r o d n i c t w a w P ł o c k u "

Z y c i e M a z o w s z a — (1935), s. 242—45.

32) Ż u r o w s k a Adela — „ Ż e ń s k a S z k o ł a Ogrodnicza w P ł o c - k u " , Z y c i e M a z o w s z a . R. I. s. 252

33) Ż u r o w s k a A d e l a — „ S t a n o g r o d n i c t w a w p o w i e c i e p ł o c k i m " . Z y c i e — 1938 r., s. 143.

21

Cytaty

Powiązane dokumenty

Wydaje się bowiem, że charakterystyczny dla postawy postmaterialistycznej etos indywidualnej samorealizacji siłą rzeczy musi sytuować opisywane na kartach Społeczeństwa

Wyrażenie znajdujące się wewnątrz znacznika &lt;pattern&gt; jest prostym wyrażeniem regularnym języka AIML, jest więc pisane w całości wielkimi literami i może zawierać

Student powinien rozumieć zjawisko ruchu sfery niebieskiej jak i ruchu Słońca i planet na tle gwiazd w wyniku ruchu orbitalnego Ziemi.. W trakcie ćwiczenia student powinien

Majchrzaka do pracy wśród polskich wychodźców odbiło się szerokim echem po całej Bośni i Hercegowinie. Z niecierpliwością wyczekiwano więc

Obecność na liście świadków licznych kanoników kujawskich z najbliższego otoczenia biskupa (w tym także 3. prałatów kapituły katedralnej włocławskiej) zdaje

Przeniesienie siedziby biblioteki centralnej z ul. Dąbrowskiego w Wirku jest konieczne z powodu złego stanu technicznego dotychcza- sowego budynku, który niszczony

Dzieje się tak, gdyż najwyższym priorytetem dla człowieka nie jest bynajmniej działanie zgodne z rozsądkiem, w imię największego pożytku, lecz poczynania zgodne z własną,

Brihadratha porównuje się wprawdzie do żaby, ale mówi też o sobie aham asmi – „ja jestem”, to ja istnieję w tym wszystkim, co mnie otacza, ale wciąż postrzegam siebie