WŁODZIMIERZ MICHAJŁOW Zakład Parazytologii PAN
[94]
O NIEKTÓRYCH PRZYSTOSOWANIACH AST ASIA CYCLOPIS MICH AJ Ł O W, 1956 (FLAGELLATA) DO PASOŻYTNICZEGO
TRYBU ŻYCIA *
Autor rozpatruje cykl życiowy opisanego przez siebie gatunku Astasia cyclopis Mich aj ł o w, 1956 (Flagellata), z punktu widzenia przystoso- wania pierwotniaka do obligatorycznego pasożytniczego trybu życia. Cykl ten obejmuje ogniwo troficzne {pobyt A. cyclopis w jelicie oczlika) oraz generatywne, podczas którego pierwotniak rozmnaża się i prowadzi swo- bodny tryb życia w wodzie. Układ „pasożyt - żywiciel" wydaje się w tym wypadku jako powstały stosunkowo niedawno. Przystosowania A. cydopis natury fizjologicznej do pasożytniczego trybu· życia ujawniają się przede wszystkim w specyficzności układu: pasożyt i jego główny żywiciel
Eucyclops serrulatus (Fis c h er), w którego jelicie A. cyclopis przebywa w ciągu 6-7 dni. Specyficzność w stosunku do innych, pomocniczych ży
wideli [Macrocyclops albidus (J u .r i n e), Megacyclops viridis (Jur i n e), Eucyclops macrurus (O. Sar s) i kopepodity Cyclops strenuus strenuus Fischer] jest mniej jaskrawo wyrażona i zmienna.
Jako przystosowanie tej samej kategorii traktować można jednoczesny wielokrotny podział (syntomi~), ·zachodzący poza żywicielem, po któ~
rym następuje podział podłużny osobników potomnych pierwszego rzędu.
Podczas swobodnego życia w wodzie A. cyclopis najprawdopodobniej wy- korzystuje jedynie zasoby pożywienia nagromadzone w jej ciele podczas pobytu w jelicie żywiciela. Do przystosowań naitury morfologicznej zali-
czyć należy utratę wici u form pasożytniczych i stereotyp ruchów meta- bolicznych, rozpowszechnionych wprawdzie u swobodnie żyjących Eugle- nida, lecz zyskujących w tym przypadku nowe znaczenie biologiczne.
Dzięki tym ruchom A. cyclopis utrzymuje się bowiem w jelicie żywiciela
i opiera się aż do czasu jego opuszczenia ruchom perystaltycznym i ruchom mas pokarmu.
Formy wiciowe A. cyclopis przytwierdzają się do podłoża za pomocą
specjalnej „łodyżki" i występują w „gniazdach" składających się z osob- ników potomnych pochodzą,cych od jednego osobnika rodzicielskiego. Ten fakt, jak również stałe ruchy form wiciowych (obrót po prawie-pełnym okręgu kolejno w jedną i drugą stronę, podobny obrót wokół osi podłużnej ciała, oraz szybkie ruchy drgające) - sprzyjają pożeraniu wiciowców przez
* Praca w druku (Zbiór prac poświęconych pamięci W. A. Dog ie 1 a, Lenin- gradzkie Towarzystwo Przyrodników).
Wiadomości Parazytolog1czme :nr 5 - Supplementum
-- -
230 W. MICHAJŁOW
oczliki. Forma wiciowa utraciła zdolność ruchu postępowego nawet po oderwaniu się od podłoża. Stereotyp ruchów jaskrawo różni się od takiegoż
u swobodnie żyjących Euglenida. Obecność nowego organellum (,,łodyżki")
przy pl'.awd:opodobnie niezmienionej w :zasadzie budowie wid, wpływa na
zmianę stereotypu ruchów, a więc określonej funkcji życiowej, nadając
jej nowe znaczenie biologiczne, co zaszło najprawdopodobniej również
w związku z utrwaleniem się ogniwa pasożytniczego w cyklu rozwojowym wiciowca.
O HEKOTOPbIX IIPJ1CIIOCOBJIEHJ1JiX AST ASIA CYCLOPIS M I C HA J Ł O W, 1956 (FLAGELLAT A) K IIAP A3HTJ11IECKOMY
OBP A3Y )KJ13HJ1
Pe3!0Me
PaCMOTpeHbl npHCIIOC06JJeH11fl A. cyclopis K napa311TW--leCKOMY 06pa3y }!(J,!3HH:
a) (pH3HOJJOrHqecKOrO xapaKTepa, KaK HanpHMep cne~wcpHqHQCTb no OTHOwem:110
K HeKOTOpbIM onpe)J,e.neHHb!M XO3.HeBaM H3. po)J.a Cycłops 1,1 CHHTOM11R, 6) MOp(pOJJOrH- '!eCKOro xapaKTepa, KaK Hcqe3HOBeHMe RUYTHKOB y napa3MTJ,1qecKOM cpopMbI, CTe- 6eJJeK CB060,!IHO )l{I,1By111ew, oce,!IJJOM )l{ryTHKOBOH cpopMbI, xapaKTepHblM CTepeOTHII ee ,!IBH)l{eHHM.
ON SOME ADAPTATIONS OF ASTASIA CYCLOPIS MICHAJŁOW, 1956 (FLAGELLATA) TO THE PARASITIC WAY OF LIFE
Summary
Adaptations o-f A. cyclopis to the parasitic way of Hfe are discuss8d; (.a) those of phy~iological nature like its specificity to fdnal hosts of the genus Cyclops and sintomy, (b) those of the morphological nature like loss of flagella in the parasitic form, the „stalk" of the flagella-te sedentary free living form, the characteristic stereotype of its movements.
