STUDIA MIEJSKIE tom 9 (2013)
Alicja SZAJNOWSKA-WYSOCKA, Alan MANDAL Uniwersytet Śląski w Katowicach
ANALIZA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNA
DZIELNIC KATOWIC
FUNCTIONAL-SPATIAL ANALYSIS OF KATOWICE DISTRICTS ABSTRACT:Classificationand analysis ofurbanfunctions canbe conducted in the context ofa residcnce
and a workplace.Such aresearch form, applied toKatowice districts,lets look for answers to the question:
to what extent does a given district act as a residence (residential function), and to what extent- a workplace function (service, service-industrialor industrial one)?
Evaluationof relations between theresidence function and theworkplacefunction letdifferentiate 5 func-
tional types of districts with:very strongworkplace function, strongworkplace function, balanced relation
between residence and workplacefunctions, strong residencefunction, very strong residencefunction. 1. Analysingthe functional-spatial structure of Katowicedistrictsthefollowing regularities can be found:
2. service function in manyplaces ofthe town, especially in northern districts,
3. service-residencefunction in the downtown and adjacent districts, 4. residence function (multifamily) scattered innortherndistricts,
5. residence function (one family) concentrated in south-westerndistricts,
6. industrial function scattered in north-eastern districts, 7. recreation function in the middlepart ofthe town.
KEYWORDS:functionalism, functional-spatial structure, town
Wprowadzenie
Zagadnienie badawcze tego artykułu jest usytuowane w tematyce nurtu funkcjo
nalnego geografiispołeczno-ekonomicznej, którego dorobek naukowo-badawczyjest
bardzo bogaty, bowiem był on najważniejszą intelektualnąkoncepcją XXw. inspirującą
liczne badania. Tendorobeknaukowy nie tylko wielu tworzyło, ale również wielu sukce sywnie go systematyzowało.Wymienię,zracjiobjętości artykułu,tylkonajważniejszych badaczy, jak: M. Jerczyński (1973), W. Maik (1987, 1992), A. Matczak (1992, 1999), J. Słodczyk (2001), A.Suliborski(2001, 2010), D. Szymańska (2009).
Układem odniesienia do kwestii działalności gospodarczejw regionie śląskim mogą być opracowania M.Tkocz(2001,2008), w którychprzedstawiono dominującą w
swo-26 Alicja Szajnowska-Wysocka, Alan Mandal
im czasie funkcję przemysłową, a następnie po transformacji ustrojowej przemiany struktury funkcjonalnej. Można także wskazać opracowania E. Zuzańskiej-Żyśko (2005, 2006), która analizując funkcje małych miast w ujęciu mikroskalowym, sięgała do
niepublikowanychmateriałów empirycznych z rejestru REGON,co było utrudnione
wprzypadku najmniejszych firm.A jeszcze trudniejsze było pozyskaniena użytek tegoż
artykułutak szczegółowych danychz REGON, by było można usystematyzować jedla
zasobów pracujących wedługmiejsc zamieszkania i pracy.
Z racjiprzedmiotowego ujęcia wniniejszym opracowaniu trzeba uwzględnić połą
czenieanalizy funkcji i jej struktury przestrzennej, co zdaniem Matczaka (1999) prowa
dzido kompleksowej charakterystyki funkcji miejskich i odnosi siędorozmieszczenia
i wzajemnego oddziaływania działalności miejskich.
Wstudiach nad działalnością miasta wyróżnia się cztery podstawowe kierunki badań
funkcji miejskich.Rozpatruje się je w kontekście:
1. miejsca zamieszkania i miejsca pracy, 2. struktury pracujących,
3. teorii ośrodków centralnych,
4. koncepcji bazy ekonomicznej(Maik1992; Słodczyk 2001).
Podejścia te są charakterystyczne dla klasycznych teorii funkcjonalnych uzupeł
nianych przez koncepcje neofunkcjonalne, w których pojęciefunkcji uwolniono od
dawnych postulatów funkcjonalizmu, by jako kategoria analityczna (teoretycznaiem
piryczna) mogłointegrować różne orientacje badawcze wgeografii (Suliborski 2010, Szajnowska-Wysocka 1995).
Przedmiotem uwagi w tymartykule jeststruktura funkcjonalno-przestrzenna Ka towicwukładzie dzielnic. Funkcje miasta można rozpatrywaćw kontekście miejsca
zamieszkania imiejsca pracy; układ relacji między nimi odgrywa bardzoistotną rolę w kształtowaniustruktur osadniczych, ponieważ miejsce zamieszkania jest zdetermi nowane lokalizacją miejscapracy. Na skuteklokalizacji rozmaitychdziałalności miasto zwykle posiada rozwinięty rynekpracy. Stopień, w jakim podaż siłyroboczej pokrywa jej popyt w danym mieście, określa relację między analizowanymi funkcjami oraz cha
rakter przepływów pracujących - gdy podaż ipopyt są podobne, miasto ma względnie zróżnicowany układ miejsc pracy i zamieszkania (Jerczyński1973). W takim wypadku
mogązaistniećdwiesytuacje:
1. pracujący rekrutują się prawie wyłącznie spośród mieszkańców miasta (wyjazdy iprzyjazdy dopracy sąminimalne); przyniedoborze miejsc pracy oznacza to przewagę
funkcjimieszkaniowej,miasta o znaczącej funkcji mieszkaniowej właściwie nieposia
dająwłasnejbazy gospodarczej i częstostanowią satelityinnych miast;
2. niedobórpracujących powoduje przewagę funkcji miejsca pracy oraz przyjazdów
dopracy; miasta tegotypu zwykle koncentrowały funkcjeprodukcyjne(Maik 1992). Wyznaczonodwa podstawowe celebadawcze:
1. Klasyfikacja funkcjonalna dzielnicwedługkryteriummiejsca zamieszkaniaipracy.
Analiza funkcjonalno-przestrzenna... 27
dzielnica pełnifunkcję mieszkaniową, a w jakim zatrudnienia (usługową, usługowo- -przemysłową lub przemysłową)?
2. Analiza strukturyfunkcjonalno-przestrzennej dzielnic, która wymaga identyfi
kacji i lokalizacji przestrzeni „wytworzonej” przez określonefunkcje (mieszkaniową,
usługowo-mieszkaniową, usługową, przemysłowąi rekreacyjną).
Sformułowane celerealizowano w oparciu o niepublikowanedaneempiryczne pozy
skanew:Urzędzie Miasta Katowice, Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym, Muzeum
Historii Katowic. Ponadtowykorzystano: rejestr REGON, LokalnyProgramRewita
lizacji Miasta Katowice (2007), opracowania Polskiego Centrum Inwestycyjnego SA
(2008),Plan Zagospodarowania Katowic (2005). Analizy funkcjonalno-przestrzennej, identyfikacji i lokalizacjidokonanonapodstawieinterpretacji zdjęć satelitarnych, map topograficznych oraz kartowaniawterenie.
Analiza funkcjonalna
Na podstawie oceny relacji między funkcją miejsca zamieszkania a miejsca pracy można określić, w jakim stopniupopyt na siłę roboczą(zatrudnieni według miejsca
pracy) jest pokrywany przez jej podaż (zatrudnieni według miejsca zamieszkania). Mniejsza liczba miejsc pracy oznacza przewagę funkcji mieszkaniowej badanej dziel
nicy(wyjazdyz dzielnicy do pracy),z koleimniejsza podaż siłyroboczejoznacza prze
wagęfunkcji miejsca pracy w stosunkudo miejsca zamieszkaniaipowoduje dojazdy
do pracyz dzielnic lubmiast sąsiednich (Matczak 1992).
Ocena relacji między funkcją miejsca zamieszkaniaa funkcją miejsca pracynapod
stawie wskaźnika:
k = Zp/Zm x 100,
gdzie:
Zp - zatrudnieni wg miejscapracy,
Z.m - zatrudnieni wg miejsca zamieszkania,
pozwoliła nawyróżnienie5 typówfunkcjonalnych dzielnic (rysunek1,tabela 1): 1. dzielnice o bardzo silnej funkcji miejsca pracy (powyżej150%),
2. dzielnice o silnej funkcjimiejsca pracy (150-115%),
3. dzielnice o zrównoważonej funkcji pracy i funkcjimieszkaniowej (115-85%), 4. dzielnice o silnejfunkcji mieszkaniowej (85-50%),
5. dzielnice o bardzosilnejfunkcji mieszkaniowej(poniżej 50%) (Jerczyński 1977). Do pierwszego typu funkcjonalnego zakwalifikowały się następujące dzielnice:
Śródmieście, Zawodzie, Osiedle Paderewskiego -Muchowiec i Koszutka (rysunek2).
Dzielnice te charakteryzowałysięistotnie przewagą zatrudnionychwedług miejsca pracy nad zatrudnionymi według miejsca zamieszkania. Jak widać, są oneusytuowane w środkowo-północnej części miasta i są zwarte terytorialnie.
28 Alicja Szajnowska-Wysocka, Alan Mandal
Tabela1
Typy funkcjonalne dzielnic Katowic
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych empirycznych z Urzędu Miasta Katowice (2005)
Nazwa dzielnicy Liczba za trudnionych wg miejsca zamieszkania Zm Liczbaza trudnionych wg miejsca pracy Wartość wskaźnika *[%] Typfunkcjonalny
Śródmieście 14328 72320 504,7 bardzosilnafunkcja miejscapracy Zawodzie 4860 11800 242,8 bardzo silna funkcja miejsca pracy Os.Paderewskiego
-Muchowiec 4392 10551 240,2 bardzosilnafunkcja miejsca pracy
Koszutka 4536 10610 233,9 bardzo silna funkcja miejsca pracy
Brynów
Zachodni-Załęska Hałda 6048 7920 131,0 silna funkcjamiejscapracy
Dąb 2952 3810 129,1 silnafunkcjamiejscapracy
Os. Witosa 4716 5778 122,5 silnafunkcjamiejscapracy DąbrówkaMała 1980 2201 111,2 zrównoważony udział funkcji Kostuchna 2808 2802 99,8 zrównoważony udział funkcji Ligota-Panewniki 11880 10348 87,1 zrównoważony udział funkcji Szopienice- Burowiec 6444 5830 81,2 silnafunkcja mieszkaniowa
Janów-Nikiszowiec 4248 3091 72,8 silnafunkcja mieszkaniowa Wełnowiec-Józefowiec 5940 3723 62,7 silnafunkcja mieszkaniowa Giszowiec 6696 4109 61,4 silnafunkcja mieszkaniowa
BrynówWschodni—
Os. Zgrzebnioka 2592 1576 60,8 silnafunkcja mieszkaniowa
Piotrowice-Ochojec 9252 5430 58,7 silna funkcja mieszkaniowa
Murcki 2160 1028 47,6 bardzo silnafunkcjamieszkaniowa
Załęże 4320 2020 46,8 bardzo silnafunkcjamieszkaniowa Bogucice 6264 2821 45,0 bardzo silnafunkcjamieszkaniowa Os. Tysiąclecia 8712 2370 27,2 bardzo silna funkcja mieszkaniowa
Podlesie 1728 470 27,2 bardzo silnafunkcja mieszkaniowa
Zarzecze 576 104 18,1 bardzo silna funkcjamieszkaniowa
Katowice 117432 170612 145,3 silna funkcja miejscapracy
Najwyższy wskaźnikk (504,7%) odnotowano w Śródmieściu, gdzie zatrudnionych według miejsca pracy było aż 72,3 tys. przy 14,3 tys. zatrudnionych według miejsca
zamieszkania (por. tabela 1). Wysoki popyt na siłę roboczą w tej dzielnicy (centrum Katowic) powoduje koncentracja instytucji zarówno politycznych, kulturalnych, jak i ekonomicznych. Znaczna ichliczba macharakteregzogeniczny, awięczasięg regio
Analiza funkcjonalno-przestrzenna... 29 '■rcdlniw* : « •/li' i/'/ Liqofa-Panewniki Gisze>»v*c Piotrowic e-Ochojec Kostuchna £z&&*»nic«i-Burowwc .•.■•Inn.-. - HI. . . 11 -Nk sitrwiet ... -M uŁ'icw i □Ricaise .■.ii. .■ Zachodni
Rys. 1.DzielniceKatowic
Źródło: Opracowanie własne.
Rys. 2. Typyfunkcjonalne dzielnic katowickich
30 Alicja Szajnowska-Wysocka,Alan Mandal
Opołowę mniejszaróżnicaw relacji: funkcja pracy - funkcja mieszkaniowawystąpiła
wZawodziu (k= 242,8%), Osiedlu Paderewskiego - Muchowcu(k = 240,2%) i Koszutce
(k = 233,9%). Bardzo silna funkcja pracy Koszutki związanajest z jej usytuowaniem na północnym przedłużeniu centrum Katowic. Natym terenie lokuje się największa
po Śródmieściu liczba instytucji politycznych i kulturalnych. Podobniejest na osiedlu Paderewskiego-Muchowiec iZawodziu, będących z kolei wschodnim przedłużeniem Śródmieściaze znaczną bazą instytucji ekonomicznych. W Zawodziu uwidaczniająsię liczne zakłady przemysłowe, ana Osiedlu Paderewskiego wzdłuż autostrady A4lokują się wielko-powierzchniowe centra handlowe zatrudniające łącznie ponad 2 tys. osób (Lokalny Program Rewitalizacji... 2007).
Dzielnice o silnej funkcji miejsca pracy
Dodzielniccharakteryzującychsięistotną przewagą zatrudnionych według miejsca pracynad zatrudnionymi według miejsca zamieszkania należą: Brynów Zachodni - Załęska Hałda(k =131,0%), Dąb(k = 129,1%) i Osiedle Witosa (k= 122,5%). Wszystkie
trzy dzielnice są położone w zachodniejipółnocno-zachodniejczęściKatowic, ponadto bezpośrednio lubpośrednio sąsiadują ze sobą.
Silnafunkcja pracyw dzielnicy BrynówZachodni- Załęska Hałda wynika z lokaliza cji kopalni„Wujek”oraz innych ważnychinstytucji ze sfery ekonomicznej oraz kultury o zasięgu lokalnym dla potrzeb 17 tys. mieszkańców. Z kolei na Osiedlu Witosa silną
funkcję pracy determinują instytucje polityczne i ekonomiczne. Natomiast w Dębie
popyt na siłęroboczą wykreowała Silesia City Center zatrudniająca w oferowanych
usługach (handlu, rozrywce, rekreacji, informacji) ponad 2,5 tys. osób (Szajnowska-
-Wysocka2008).
Dzielnice o zrównoważonej relacji funkcji pracy do funkcji mieszkaniowej
Zrównoważony udział funkcjimiejsca pracy ifunkcji miejsca zamieszkania ze zbli żoną liczbą zatrudnionych w miejscach pracy i zamieszkania odnotowano w trzech
dzielnicach: Dąbrówka Mała, Kostuchna i Ligota-Panewniki (por. tabela 1). Są one
usytuowane w północno-wschodniej, południowo-zachodniej i południowej części
miasta. W przeciwieństwiedo poprzednich typówfunkcjonalnych są one terytorialnie
zintegrowane (por. rysunek 2).
Ligota-Panewniki wyróżnia się dużą (piątą) spośród analizowanych dzielnic kato wickich wielkością zatrudnionych według miejsca pracy, ale zarazem posiada bardzo wysoki (drugi w Katowicach) poziom zatrudnionych według miejsca zamieszkania. Takie proporcje analizowanej relacji są uwarunkowane bogatą bazą instytucji eko nomicznych o zasięgu regionalnymprzy równoczesnej koncentracji osiedli mieszka niowych(„blokowisk”, domów wolno stojących orazstarej zabudowy).W Kostuchnie
o najbardziej zrównoważonym udziale funkcji mieszkaniowej i funkcji miejsca pracy decyduje zatrudnienie wKopalni „Murcki” i zamieszkanie w osiedlach robotniczych.
Analiza funkcjonalno-przestrzenna,.. 31
Popyt na siłę roboczą wDąbrówce Małej, o najniższych wartościach analizowanych
relacji,zdominowały miejsca pracy w wielkopowierzchniowych sklepachiw szkolni ctwie zawodowym.
Dzielnice o silnej funkcji mieszkaniowej
Silną funkcją mieszkaniową (znaczna przewaga podaży nadpopytem siły roboczej,
k = 50-85%) wyróżniło się aż 6 dzielnic: Piotrowice-Ochojec, Brynów Wschodni -
OsiedleZgrzebnioka,Giszowiec, Wełnowiec-Józefowiec, Janów-Nikiszowiec i Szopie- nice-Burowiec. Są one zlokalizowaneprzede wszystkim we wschodniej i południowej części Katowic z wyjątkiem Wełnowca-Józefowca, który znajduje się na północnych krańcach miasta.
O tak silnej funkcji mieszkaniowej analizowanych dzielnic zadecydowała lokali zacja naich obszarze dużych osiedli mieszkaniowych, zamieszkanych przez znaczną
część społeczności katowickiej, dla której obsługi wpodstawowym zakresie potrzeb
ulokowało sięwiele instytucji o charakterze usługowym (kulturalne, polityczne) i pro dukcyjnym. Trzeba zaznaczyć, iż w dzielnicach północno-zachodnich z najbardziej zaawansowaną restrukturyzacjąprzemysłu górnośląskiego nastąpiła redukcjazatrud
nieniawkilku zakładach przemysłowych.
Dzielnice o bardzo silnej funkcji mieszkaniowej
Do dzielnic o bardzo silnej funkcji mieszkaniowej (przewagazatrudnionych według
miejsca zamieszkania nad zatrudnionymi według miejsca pracy, k - poniżej50%) za
kwalifikowały się takie osiedla jak: Zarzecze, Podlesie, OsiedleTysiąclecia, Bogucice
iMurcki (por. tabela 1). Są onepołożonena północyi na południu miasta.
Na bardzo silną funkcję mieszkaniowąanalizowanych dzielnic wpłynęły następujące
czynniki:
— Osiedle Tysiąclecia i Bogucice - lokalizacja dużych osiedli mieszkaniowych z„blokowiskami”
— Załęże, Murcki i Bogucice - restrukturyzacja przemysłu (likwidacja zakładów
przemysłowych z dużym popytemsiły roboczej),
— Podlesie iZarzecze - mała liczba podmiotówgospodarczych,zabudowa jedno rodzinna, widocznycharakterrolniczy.
Struktura funkcjonalno-przestrzenna
Połączenie analizy funkcjonalnej i przestrzennej w studiach miejskich umożliwia opracowanie struktury funkcjonalno-przestrzennej.Zintegrowaną strukturę determi nują „wytwarzane”przez wielorodzajową działalność miejskąprzestrzenie
funkcjonał-32 Alicja Szajnowska-Wysocka, Alan Mandal
ne.Taka delimitacja przestrzeni miejskiejuwidaczniaw niej rozmaite „użytki miejskie” (przestrzenie funkcjonalne) (Matczak 1999).
W analiziefunkcjonalno-przestrzennejwyszczególniono 5 typów przestrzeni funk cjonalnych,są to przestrzenie o funkcji:
1. usługowej (administracja, handel, kultura, usługipubliczne i komercyjne), 2. usługowo-mieszkaniowej,
3. mieszkaniowej (wielorodzinnej i jednorodzinnej),
4. przemysłowej,
5. rekreacyjnej (parkimiejskie, obiektysportowo-rekreacyjne,ogródki działkowe).
Analiza rozmieszczenia poszczególnych typów funkcjonalnych w przestrzeni miasta ujawnia określone prawidłowości(rysunek 3):
— funkcja usługowa- rozproszona w wielu dzielnicach, w szczególności wdzielni
cach północnych,
— funkcja usługowo-mieszkaniowa - skoncentrowana w Śródmieściu oraz w dziel
nicachsąsiednich,
— funkcja mieszkaniowa (wielorodzinna)- rozproszona, zwłaszcza wdzielnicach
północnych,
— funkcjaprzemysłowa-rozproszona,przedewszystkimw północno-wschodnich
dzielnicach,
Rys. 3. Struktura funkcjonalno-przestrzenna Katowic w 2005 r. Źródło: Opracowanie własne.
Analiza funkcjonalno-przestrzenna... 33
— funkcja rekreacyjna - zlokalizowana przeważnie w środkowych dzielnicach
(Osiedle Paderewskiego, Brynów Wschodni, Brynów Zachodni, Osiedle Witosa,
Załęże).
Identyfikacja i lokalizacje wydzielonychtypów działalnościmiejskiejw 22 dzielnicach
katowickich umożliwiłyodwzorowanie ich strukturyfunkcjonalno-przestrzennej.Po
szczegółowej analizie funkcjonalno-przestrzennej (na podstawie zdjęćsatelitarnych,
map topograficznych i morfologicznych oraz kartowania i obserwacji terenowej)
scalono ich odwzorowanie w całościowy obraz funkcji w przestrzeni Katowic (por. rysunek3).
Generalna ocenastrukturyfunkcjonalno-przestrzennej ujawniajejniejednolitość,
a mianowicie 19 z 22 dzielnic charakteryzuje sięmozaiką przestrzenifunkcjonalnych. Wyjątkiem są: Śródmieście z wyraźną funkcją usługowo-mieszkaniową, następnie
Podlesie iZarzeczez widoczną funkcją mieszkaniową (jednorodzinną). TakżeKoszutka
wykazuje cechydzielnicy o jednolitej strukturze funkcjonalno-przestrzennej,bowiem uwidaczniają się w niej funkcje usługowe i mieszkaniowe. Podobnie jest również na OsiedluTysiąclecia, gdzie dominuje usługa mieszkaniowa(wielorodzinna).
Struktura funkcjonalno-przestrzenna pozostałych dzielnic przedstawia się nastę
pująco:
Zawodzie - zrównoważony udział funkcji mieszkaniowej (wielorodzinnej), przemy
słowej, usługowej iusługowo-mieszkaniowej;
Osiedle Paderewskiego -Muchowiec - równoważne funkcje: mieszkaniowa (wielo rodzinna), usługowo-mieszkaniowa, usługowa, rekreacyjna;
Osiedle Witosa - proporcjonalnyudział funkcji: mieszkaniowej (wielorodzinnej), przemysłowej, usługowej i rekreacyjnej;
Dąb - przewaga funkcji mieszkaniowej (wielorodzinnej), przemysłowej i usługowej
oraz uwidaczniającasię funkcja rekreacyjnai mieszkaniowa (jednorodzinna);
Dąbrówka Mała-przewaga funkcji mieszkaniowej (wielorodzinnej ijednorodzin
nej), ponadto mniejsze „nisze” funkcji przemysłowej i usługowej;
Kostuchna - przewaga funkcji mieszkaniowej (jednorodzinnej i wielorodzinnej),
poza tym zalążki funkcji przemysłowej;
Szopienice-Burowiec - dominującafunkcjaprzemysłowaimieszkaniowa (wieloro
dzinna i jednorodzinna) oraz kształtujące się przestrzeniefunkcjiusługowej i rekre
acyjnej;
Janów-Nikiszowiec, Giszowiec, Murcki - wyraźnie dominuje funkcja przemysłowa i mieszkaniowa(wielorodzinna ijednorodzinna)zoznakamifunkcji rekreacyjnej;
Wełnowiec-Józefowiec, Ligota-Panewniki, Piotrowice-Ochojec, Brynów Zachodni
- ZałęskaHałda -przeważa funkcja mieszkaniowa (wielorodzinna i jednorodzinna), ponadto są mniejsze tereny o funkcjiprzemysłowej,usługowej i rekreacyjnej;
Brynów Wschodni - OsiedleZgrzebnioka-dominuje funkcja mieszkaniowa (wie
lorodzinna i jednorodzinna) oraz rekreacyjna;
Załęże i Bogucice -dominuje funkcja mieszkaniowa (wielorodzinna) oraz istnieją „nisze” przemysłowe, usługowei rekreacyjne.
34 Alicja Szajnowska-Wysocka, Alan Mandal
Podsumowanie
Analiza funkcjii strukturyfunkcjonalno-przestrzennej dzielnic katowickich pozwo
liła na następująceustaleniabadawcze:
1. Wprzestrzenimiejskiej Katowic możnawyróżnić 5 typów funkcjonalnych: — bardzo silna funkcja pracy,
— silna funkcjapracy,
— zrównoważony udział funkcjipracyifunkcji mieszkaniowej, — silna funkcja mieszkaniowa,
— bardzo silna funkcjamieszkaniowa.
Dzielnice z pierwszym i drugim typem funkcjonalnym charakteryzująsię przewagą podaży pracy nad popytem z racji bogatej bazy rozmaitych instytucji generujących
zapotrzebowanie na siłę roboczą. Natomiastdzielniceo silnej funkcji mieszkaniowej
cechuje przewaga popytu pracy nad podażą spowodowana takimi czynnikami,jak: — lokalizacja dużych osiedlimieszkaniowych,
- restrukturyzacja przemysłu(likwidacja zakładówprzemysłowychz koncentracją
masowego zatrudnienia),
— niewielka baza instytucji kreujących miejsca pracy,
— mieszkaniowy (jednorodzinny) i rolniczycharakter.
2. Większość dzielnic (19 z 22) jest niejednolita. Wyjątek stanowią trzy dzielnice (Śródmieście,Podlesie i Zarzecze oraz częściowo Koszutka),gdzie dominuje funkcja usługowo-mieszkaniowa,która kształtuje swoistą przestrzeń w licznych instytucjach usługowych (intensywną) oraz w osiedlach mieszkaniowych(ekstensywną).
Bibliografia
Jerczyński M.,1973, Studia nad strukturąfunkcjonalnąmiast, „Prace Geograficzne” 97,s.17-83. JerczyńskiM., 1977,Funkcje i typyfunkcjonalnepolskich miast, [w:] Statystyczna charakterystyka miast.
Funkcjedominujące, ZarządWydawnictw Statystycznych iDrukarni, Warszawa. Statystyka Polski nr 85, s.20-117.
Lokalny ProgramRewitalizacji Miasta Katowice, 2007,Urząd MiastaKatowice.
Maik W., 1987, Analiza funkcjonalna sieci osadniczej podregionukalisko-ostrowskiego, UAM, Poznań. Maik W., 1992, Podstawy geografiimiast,Wydaw. Uniwersytetu MikołajaKopernika, Toruń.
Matczak A., 1992,Zmianyw strukturze funkcjonalnej miast Polski wlatach 1973-1983, Wydaw. UŁ, Łódź.
ActaUniversitatis Lodziensis. FoliaGeographica17.
Matczak A., 1999, Studia nad strukturą funkcjonalno-przestrzenną miasta: przykładŁasku, Wydaw. Uni wersytetuŁódzkiego,Łódź.
Słodczyk J., 2001,Przestrzeńmiastai jej przeobrażenia,Wydaw.Uniwersytetu Opolskiego, Opole. Suliborski A., 2001, Funkcje istruktura funkcjonalna miast. Studia teoretyczno-empiryczne, Uniwersytet
Łódzki,Łódź.
SuliborskiA.,2010,Funkcjonalizmw polskiej geografii miast. Studia nad genezą ipojęciem funkcji, Wydaw.
Uniwersytetu Łódzkiego,Łódź.
Szajnowska-Wysocka A., 1995,Podstawyzorganizowania miast konurbacjigórnośląskiej, Wydaw. Uniwer sytetu Śląskiego, Katowice.
Szajnowska-Wysocka A., 2008, Rewitalizacja obszarówpogórniczych(naprzykładzie K\X'K „Katowice- Kleo fas'), [w:] Geograficzneaspektyantropopresji,red. D.Absalon, A. Hibszer,PTG,Sosnowiec, s. 115-120.
Analiza funkcjonalno-przestrzenna... 35
SzymańskaD., 2009, Geografia osadnictwa, PWN, Warszawa.
Tkocz M., 2001,Restrukturyzacja przemysłuregionu tradycyjnego, Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Tkocz M., 2008, Przemysł GZM, [w:]Górnośląski Związek Metropolitalny. Zarys geograficzny, red. R. Dualis, A.Hibszer, PTG, Sosnowiec.
Zuzańska-ŻyśkoE., 2005,Rola małychpodmiotów gospodarczych w kształtowaniu strukturyfunkcjonalnej małych miast wregionie śląskim, [w:] Małe miasta a rozwój lokalny iregionalny,red.K.Heffner,Wydaw.
Akademii Ekonomicznej,Katowice, s.135-148.
Zuzańska-Żyśko E., 2006,Małe miastaw okresietransformacji. Studium w regionieśląskim, Wydaw. Naukowe „Śląsk”, Katowice.
ANALIZA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNA DZIELNIC KATOWIC
ABSTRAKT: Klasyfikację i analizę funkcjimiejskich można przeprowadzić wkontekściemiejsca zamieszka
niaimiejscapracy.Takieujęciebadawcze, zastosowane do dzielnic Katowic,pozwalaposzukiwać odpowiedzi na pytanie:wjakim stopniu określonadzielnica pełni funkcję miejsca zamieszkania (mieszkalną),awjakim
stopniu -funkcję miejsca pracy (usługową, usługowo-przemysłowąlub przemysłową)?
Ocena relacji między funkcją miejscazamieszkania a funkcją miejsca pracy pozwoliła nawyróżnienie 5 typów funkcjonalnych dzielnic,o: bardzosilnej funkcjimiejsca pracy, silnej funkcjimiejsca pracy,zrów noważonej relacji funkcji miejsc pracy i zamieszkania, silnejfunkcji mieszkaniowej, bardzo silnej funkcji mieszkaniowej.
Analizując strukturęfunkcjonalno-przestrzenną dzielnic katowickich,można odnotować następujące
prawidłowości:
1. funkcja usługowawystępujew wielumiejscach miasta, szczególniewdzielnicach północnych; 2. funkcja usługowo-mieszkaniowa w Śródmieściuisąsiednich dzielnicach;
3. funkcja mieszkaniowa (wielorodzinna)rozproszona wpółnocnychdzielnicach;
4. funkcja mieszkaniowa (jednorodzinna)skoncentrowana w południowo-zachodnichdzielnicach;
5. funkcja przemysłowa jestrozproszonawpółnocno-wschodnich dzielnicach; 6. funkcja rekreacyjna -w środkowych dzielnicach.
