Maria Cybulska
Wpływ zwrotu pozwu na bieg
przedawnienia (prekluzji) [przegląd
artykułu Zofii
Gawrońskiej-Wasilkowskiej pod tym
samym tytułem, opublikowanego w
z. 2
Palestra 8/4(76), 51-53
N r 4 (76) P r z e g l ą d p r a s y p r a w n i c z e j 51
w ie r a n a s t ę p u ją c e r o z p r a w y : p ro f, d r a K a z im ie rz a P rz y b y ło w s k ie g o o n ie d o p u s z c z a ln o śc i w s p ó ln y c h te s ta m e n tó w , d r a K a r o la G a n d o ra o k o n w e r s j i n ie w a ż n y c h c z y n n o śc i p ro c e s o w y c h , d r a S y lw e s tr a W ó jc ik a o p o ję c iu u m o w y o d z ie ło i d o c. d r a M ie c z y s ła w a S o ś n ia k a o le x lo c i d e lic ti c o m m is si w m ię d z y n a ro d o w y m p r a w ie p r y w a tn y m .
M . M a n e l i : H isto ria d o k t r y n p o lity c z n o - p r a w n y c h X I X w ie k u . C zę ść I. P W N . W a r s z a w a 1964 r., s. 244.
W k o ń c u X V I I I w ie k u u k s z ta łto w a ły się w N ie m c z e c h k o n c e p c je filo z o fic z n e o ra z p o lity c z n o - p r a w n e , k tó r e o k re ś la m y d z is ia j o g ó ln ie m ia n e m k la s y c z n e g o id e a liz m u n ie m ie c k ie g o . N a jw y b itn ie js z y m i p r z e d s ta w ic ie la m i te g o k i e r u n k u b y li K a n t, F ic h te , H e g e l i S c h e llin g . Ci w ie lc y m y ś lic ie le d z ia ła li w sz c z e g ó ln ie t r u d n y m i s k o m p lik o w a n y m o k re s ie d z ie jó w N ie m ie c i E u ro p y . W A n g lii, H o la n d ii i F r a n c j i tr iu m f o w a ł y ju ż p o d s ta w o w e id e e m ie sz c z a ń s k ie . A le n a p ły w a ją c e z ty c h k r a j ó w d o N ie m ie c n o w e f o r m y ż y c ia i n o w e id e e n ie n a t r a f i a ł y je s z c z e w ó w c z a s n a p o d a tn y g r u n t sp o łe c z n y . B u rż u a z ja n ie m ie c k a z a jm o w a ła je s z c z e w o w y m c z a s ie z u p e łn ie in n ą p o z y c ję sp o łe c z n ą i e k o n o m ic z n ą n iż n p . b u r ż u a z j a f r a n c u s k a i b y ła o d n ie j z n a c z n ie sła b s z a i m n ie j ro z w in ię ta . D la te g o te ż — j a k p is z e a u t o r o m a w ia n e j k s ią ż k i — p r z e n ik a ją c e z s ą s ie d n ic h k r a j ó w p o s tę p o w e id e e n a b ie r a ły u N ie m c ó w c h a r a k t e r u a b s tr a k c y jn e g o . S ta w a ły s ię o n e n ie h a s ł a m i d o w a lk i i p r z e m ia n , lecz w n a jle p s z y m ra z ie p rz y g o to w y w a ły r e w o l u c j ę w u m y s ła c h . W te j s y t u a c ji p r o te s t p rz e c iw k o is tn ie ją c y m s to s u n k o m w y r a ż a ł się w a b s t r a k c y j n e j f o r m ie filo z o fic z n e j.
P r z e d s ta w ie n ie p o g lą d ó w K a n ta i H e g la j e s t p rz e d m io te m ro z w a ż a ń a u t o r a w p o c z ą tk o w y c h ro z d z ia ła c h k s ią ż k i. K s ią ż k a t a w y p e łn ia lu k ę w n a s z e j l i t e r a tu r z e , p o ś w ię c o n a j e s t b o w ie m o m ó w ie n iu p o g lą d ó w ty c h a u to r ó w n a p a ń s t w o i p ra w o , a w ię c p r z e d s ta w ie n iu z a g a d n ie ń , k tó r y m in n e o p ra c o w a n ia n ie p o ś w ię c a ją z a z w y c z a j z b y t w ie le m ie js c a .
D a lsz e ro z d z ia ły k s ią ż k i d o ty c z ą lib e r a ln y c h te o r ii p a ń s tw a i p r a w a , b ę d ą c y c h o d p o w ie d n ik ie m id e i w o ln e j k o n k u r e n c ji. U p o d s ta w ty c h te o r ii le ż a ła k o n c e p c ja m a k s y m a ln e g o o g ra n ic z e n ia in g e r e n c ji p a ń s t w a W s p r a w y e k o n o m ic z n e i sp o łe c z n e . A u to r p r z e d s ta w ia t u p o g lą d y n a p a ń s tw o i p r a w o A d a m a S m ith a , B e n ia m in a C o n s ta n ta , J e r e m y B e n th a m a , W ilh e lm a v o n H u m b o ld ta i J o h n a S t u a r t a M illa. A. WI Ś N I E WS K I P R Z E G L Ą D P R A S Y P R A W IM I C Z E J
W p ły w z w ro tu p o z w u na b ie g p rz e d a w n ie n ia ( p r e k lu z ji)
t o ty t u ł a r t y k u ł u Z o fii G a w r o ń s k i e j - W a s i l k o w s k i e j , d r u k o w a n e g o w z. 2 z 1964 r. m ie s ię c z n ik a „ P a ń s tw o i P r a w o ”. „ Z a g a d n ie n ie , czy p o z e w p r z e r y w a b ie g p r z e d a w n ie n ia ( p r e k lu z ji) m im o p ó ź n ie j szeg o z w ró c e n ia go z p o w o d u b r a k ó w fo r m a ln y c h , n a le ż a ło o d d a w n a d o n a d e r s p o r n y c h w li t e r a tu r z e p r a w n ic z e j i o rz e c z n ic tw ie są d o w y m (...).”52 P r z e g l ą d p r a s y p r a w n i c z e j N r 4 (76)
T y m i s ło w a m i a u to r k a ro z p o c z y n a sw e w y w o d y . W a h a n ia , ja k ie n a p o w y ż s z y t e m a t w y k a z y w a ło o rz e c z n ic tw o s ą d o w e , u s ta ły d o p ie r o p o u c h w a le n iu p r z e z s k ł a d 7 s ę d z ió w S ą d u N a jw y ż s z e g o z a s a d y p r a w n e j z d n ia 8.X I.1956 r. C5o 30/56 (O S N n r 3/1959, poz. 61), w m y ś l k tó r e j p o z e w p r z e r y w a p r z e d a w n ie n ie m im o p ó ź n ie j sz e g o z w ró c e n ia go w tr y b ie a r t . 137 § 2 k.p.c..
Ź ró d ło s p o ró w , ja k i e p o w s ta w a ły n a tle te g o z a g a d n ie n ia , u p a tr u j e a u t o r k a w r o z w o ju h is to ry c z n y m in s ty t u c ji p r z e d a w n ie n ia . Z g o d n ie z p rz e p is a m i p r a w a d z ie ln ic o w e g o s a m o w n ie s ie n ie p o z w u n ie p r z e r y w a ło p r z e d a w n ie n ia , is to t n e z aś b y ły d a ls z e je g o losy. W k o n s e k w e n c ji o d rz u c e n ie p o z w u z p rz y c z y n fo r m a ln y c h , c o fn ię c ie p o z w u , u m o r z e n ie p o s tę p o w a n ia itd . p o w o d o w a ło , że p r z e r w a p r z e d a w n ie n i a s ta w a ł a s ię „ n ie b y łą ”. D o p ie ro p rz e p is a r t . 279 u st. 2 k.z. w p r o w a d z ił r a d y k a ln ą z m ia n ę w ty m z a k re s ie s ta n o w ią c , że w n ie s ie n ie p o z w u m a s k u t e k b e z w a r u n k o w y . Z k o le i a r t. 111 u s t. 2 p.o.p.c. z a w ie ra p rz e p is , że b ie g p r z e d a w n ie n i a p r z e r y w a s ię m . in. „ p rz e z k a ż d ą cz y n n o ść p r z e d s ię w z ię tą w c e lu d o c h o d z e n ia r o s z c z e n ia p r z e d s ą d e m ” , a w m y ś l a r t . 112 § 2 p .o.p.c. p r z e d a w n ie n ie n ie z a c z y n a b ie c n a n o w o , d o p ó k i p o s tę p o w a n ie n ie z o s ta n ie z a k o ń c z o n e . P r z e r w a p r z e d a w n ie n i a n a s t ę p u je z a te m n ie z a le ż n ie od teg o , ja k z a k o ń c z y ło s ię p o s tę p o w a n ie s ą d o w e , a w ię c czy p rz e z w y d a n ie w y ro k u , czy te ż p rz e z u m o r z e n ie p o s tę p o w a n ia a lb o p r z e z o d rz u c e n ie lu b z w ro t p o zw u . A u to r k a , p o d z ie la ją c s ta n o w is k o z a ję te p rz e z S ą d N a jw y ż s z y w c y to w a n e j u c h w a le , p o d k re ś la , że p o g lą d te n je s t w y n ik ie m a n a liz y p rz e p is ó w p r a w a m a te r ia ln e g o . P o g lą d te n w y m a g a k o n f r o n ta c j i z p r z e p is a m i p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o , a m ia n o w ic ie z a rt. 137, 198 § 2 i 209 § 2 k.p.c. P r z e p is y a r t . 137 i 209 § 2 k.p.c. n ie m ó w ią n ic o p r z e d a w n ie n iu . I n a c z e j n a t o m i a s t p r z e d s ta w ia się z a g a d n ie n ie , je ś li c h o d z i o a r t . 198 § 2 k .p.c., g d y ż p r z e p is te n z a jm u je się k w e s tią p rz e d a w n ie n ia . S ta n o w i o n m ia n o w ic ie , że p o s tę p o w a n ie u m o r z o n e n a s k u t e k n ie z g ło s z e n ia w n io s k u o je g o p o d ję c ie w c ią g u tr z e c h l a t n ie p o z b a w ia p o w o d a p r a w a w n ie s ie n ia p o n o w n ie p o w ó d z tw a , je d n a k ż e p o z e w p o p r z e d n i n ie p r z e r y w a p rz e d a w n ie n ia . A u to r k a p rz y p o m in a , że p rz e p is y k .p .c . są w c z e ś n ie js z e o d p rz e p is ó w k o d e k s u z o b o w ią z a ń i p r z e p is ó w o g ó ln y c h p r a w a c y w il n e g o i ty m tłu m a c z y się sp rz e c z n o ść , j a k a p o w s ta ła p o m ię d z y tr e ś c ią p rz e p is ó w p r a w a m a te r ia ln e g o a tr e ś c ią p rz e p is ó w p r a w a p ro c e s o w e g o w z a k re s ie o m a w ia n e g o z a g a d n ie n ia . T re ś ć a r t . 198 § 2 k.p.c. o d p o w ia d a p rz e p is o m p r a w a m a t e r i a l n e g o , k tó r o o b o w ią z y w a ły w d n iu w e jś c ia w ż y c ie k o d e k s u p o s tę p o w a n ia c y w il n e g o , a m ia n o w ic ie p rz e p is o m p r a w a d z ie ln ic o w e g o . N a t l e j e d n a k o b e c n e g o s t a n u p r a w n e g o , a r t. 198 § 2 k.p.c. s ta ł się a n a c h ro n iz m e m i w ła ś c iw ie p o w in ie n b y ć u c h y lo n y . S k o ro je d n a k u c h y lo n y n ie z o sta ł, to je g o w a lo r w ią ż ą c y n a le ż y u z n a ć ty lk o w w a r u n k a c h p rz e w id z ia n y c h w ty m p rz e p is ie . Z te g o w z g lę d u n ie m o ż n a u p a t r y w a ć w je g o tr e ś c i w s k a z ó w k i in t e r p r e ta c y jn e j d o ty c z ą c e j tr e ś c i p rz e p is ó w ą r t . 137 i 209 k.p.c. W r a c a ją c do z a sa d n ic z e g o te m a tu , a m ia n o w ic ie do o d p o w ie d z i n a pytainie, ja k i w p ły w m a z w r o t p o z w u n a b ie g p r z e d a w n ie n ia , a u t o r k a w y r a ż a z a p a tr y w a n ie , że -nie ty lk o p o z e w z w ró c o n y , a le n a w e t p o z e w c o fn ię ty p r z e r y w a b ie g p r z e d a w n ie n ia , g d y ż w y n ik a to z p rz e p is ó w p r a w a m a te r ia ln e g o , p r z e p is y zaś p r a w a p r o c e so w e g o w y r a ź n ie te m u n ie p rz e c z ą . P rz e p is a r t . 137 k .p .c. m a tr e ś ć śc iśle f o r m a l n ą i o d n o s i się d o s k u tk ó w n ie u s u n ię c ia b r a k ó w p is m a p ro c e s o w e g o , n a to m ia s t n ie o d n o s i się d o k w e s tii p r z e r w a n i a b ie g u p r z e d a w n ie n ia .
N r 4 (76) Przegląd, p rasy p ra w n iczej 5 3 z o w a n ia w y m a g a ń p o tr z e b n y c h d o s p o w o d o w a n ia p r z e r w y p r z e d a w n ie n ia . A u to r k a p o w o łu je się n a s z e re g o rz e c z e ń , w k tó r y c h S ą d N a jw y ż s z y w y r a z ił z a p a tr y w a n ie , że p o z e w c o fn ię ty p r z e r y w a p rz e d a w n ie n ie , że z w ro t p o z w u n a p o d s ta w ie a r t . 13 p. o k .s. n ie n iw e c z y m a te r ia ln o p r a w n y c h s k u tk ó w w n ie s ie n ia p o z w u w y n ik a ją c y c h z a r t . 111 p k t 2 p.o.p.c. o r a z że sa m f a k t w n ie s ie n ia p o z w u p o w o d u je p r z e r w ę tp r z e d a w n ie n i a n ie z a le ż n ie od teg o , czy z o s ta n ie on n a s t ę p n ie z w ró co n y , o d rz u c o n y lu b c o fn ię ty .
R ó w n ie ż i w in n y c h z a g a d n ie n ia c h z w ią z a n y c h z p r z e r w ą p r z e d a w n ie n ia S ą d N a jw y ż s z y z a jm o w a ł s ta n o w is k o n a k o rz y ś ć w ie rz y c ie la u z n a ją c , że zg ło szen ie- w n io s k u o z w o ln ie n ie od k o s z tó w s ą d o w y c h czy d o k o n a n ie c z y n n o śc i p r z e d s ą d e m rz e c z o w o lu b m ie js c o w o n ie w ła ś c iw y m (a n a w e t p rz e d są d e m s z c z e g ó ln y m , je ż e li b y ł on c h o ć b y c z ę śc io w o p o w o ła n y d o ro z s tr z y g a n ia te g o r o d z a ju s p r a w ) p r z e r y w a b ie g p r z e d a w n ie n ia . T a li n ia ro z w o jo w a o rz e c z n ic tw a n ie je s t p r z y p a d k o w a , lecz: s ta n o w i o d z w ie rc ie d le n ie p o tr z e b ż y c ia i te n d e n c ji d o o c h ro n y w ie rz y c ie la , k t ó r y m w o b e c n y c h w a r u n k a c h sp o łe c z n o -e k o n o m ic z n y c h je s t c z ę s to o so b a n a o c h r o n ę t a k ą s z c z e g ó ln ie z a s łu g u ją c a (np. w s p r a w a c h o o d s z k o d o w a n ie lu b ze s to s u n k u p r a c y , w s p r a w a c h je d n o s te k g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j o n ie d o b o ry itp.). W k o n k lu z ji a u to r k a w y r a ż a z a p a tr y w a n ie , że d e le g e fe r e n d a o m a w ia n e z a g a d n ie n ie p o w in n o z n a le ź ć r o z w ią z a n ie z g o d n ie z d o ty c h c z a s o w ą lin ią ro z w o jo w ą u s ta w o d a w s tw a i o r z e c z n ic tw a .
K ilk a u w a g na te m a t w y k ła d n i a r t. 9 4 I 9 5 K. P. K.
p ió r a J u liu s z a D a n k o w s k i e g o z a m ie sz c z a m ie s ię c z n ik „ P a ń s tw o i P r a w o ”' w z. 2 z 1964 r.P rz e p is a r t . 94 i 95 k .p .k . srtan o w ią, że o so b y w n ic h w y m ie n io n e m a j ą p r a w o o d m ó w ić z e z n a ń , a g d y z p r a w a te g o zech cą s k o r z y s ta ć d o p ie ro n a p rz e w o d z ie w I in s ta n c j i, to ich z e z n a n ia złożone p o p rz e d n io n ie m o g ą b y ć o d c z y ta n e a n i o d tw o rz o n e . A c z k o lw ie k p r z e p is y p o w y ż sz e w y d a ją się ja s n e , to j e d n a k są s y tu a c je ,, g d y s to s o w a n ie ic h n a s tr ę c z a p o w a ż n e w ą tp liw o ś c i. P ie r w s z y z o m a w ia n y c h p ro b le m ó w ■— to k w e s tia , czy w w y p a d k a c h , g d y o so b y w y m ie n io n e w a r t . 94 k .p .k . zło żą w śle d z tw ie z e z n a n ia k o r z y s tn e d la o s k a r ż o n e g o , a n a s tę p n ie o ś w ia d c z ą , że c h c ą s k o r z y s ta ć z p rz y s łu g u ją c e g o im p r a w a o d m o w y z ło ż e n ia z e z n a ń , s ą d p o w in ie n — o p ie r a ją c się n a l i te r a ln e j tr e ś c i a r t . 94 k .p .k . — u z n a ć , że j e s t u s ta w o w o z o b lig o w a n y d o z re z y g n o w a n ia z z e z n a ń z ło ż o n y c h w ś le d z tw ie . P o d e jm u ją c p r ó b ę o d p o w ie d z i n a to p y ta n ie , a u to r p o w o łu je s ię n a d w ie p o d s ta w o w e z a s a d y p ro c e s u k a rn e g o , z k tó r y c h p ie r w s z ą j e s t d ą ż e n ie do w y k r y c ia p r a w d y o b ie k ty w n e j, a d r u g ą z a s a d a d o m n ie m a n ia n ie w in n o ś c i. C h o c ia ż w k o d e k s ie p o s tę p o w a n ia k a r n e g o is tn ie ją p rz e p is y o g r a n ic z a ją c e z a s a d ę d ą ż e n ia od w y k r y c ia p r a w d y o b ie k ty w n e j, to je d n a k n ie m a w n im a n i je d n e g o p r z e p i s u , k tó r y b y o g r a n ic z a ł z a s a d ę d o m n ie m a n ia n ie w in n o ś c i, co w k o n s e k w e n c ji o z n a c z a , że p r a w o d a w c a d o p u sz c z a r a c z e j to, ż e b y w in n y u s z e d ł o d p o w ie d z ia ln o śc i, n iż to , ż e b y s k a z a n a z o s ta ła o so b a n ie w in n a .
Z k o le i u p o d s ta w p rz e p is ó w z e z w a la ją c y c h o so b o m b lis k im o s k a r ż o n e g o n a u c h y le n ie s ię od z e z n a ń le ż y n ie w ą tp liw ie p rz e s ła n k a , że o so b o m ta k i m n ie b y ło b y ł a t w o z e z n a w a ć p rz e c iw k o n ie m u d że w o b e c te g o n a le ż y je o d ta k ie g o o b o w ią z k u u w o ln ić . N ie b y ło je d n a k n a p e w n o z a m ia re m u s ta w o d a w c y , ż e b y o s o b o m b lis k im , k t ó r e z ło ży ły k o r z y s tn e d la o s k a rż o n e g o z e z n a n ia , u m o ż liw ić u c h y le n ie się o d p o tw ie r d z e n ia ic h n a ro z p r a w ie czy to n a s k u t e k z ło śliw o śc i, czy to n a s k u t e k z m ia n y n a s ta w i e n ia u c z u c io w e g o .
