80
-4 . M a u ritiu s G eerard, C la v is Patrum Graecornm. v o l.I V : C oncil i a e t C atenae, B rep o oncils T urnhout, s .2 7 3 , Corpus C h r is t ią -norum,
Z w ie lk ą r a d o ś c ią n a le ż y p o w ita ć n iezw y k le cenny przewod n ik po g ą sz c z u a u ten ty czn y ch i n ie a u te n ty c z n y c h k a ten i synodów w c z e s n o c h r z e ś c ija ń s k ic h w p o s t a c i C la v is Patrum Graeoorum, v o l. IV: C o n c ilia e t c a t e n a e . Zaraz na w s tę p ie tr z e b a p o d k r e ś lić od wagę a u to r a , k tó ry mimo i ż w przedmowie wyznaje z pokorą, że lę k a s i ę , by n ie p o p e łp ió j a k ie g o ś b łęd u przy p u b lik a c j i ta k ie go d z i e ł a , podejmuje s i ę j e g o r e a l i z a o j i .
D z ie ło poprzedzone krótkim wstępem , sp isem r z e c z y i wyka zem skrótów podstawowej b i b l i o g r a f i i / s . I - X V I I I / sk ła d a s i ę z dwóoh z a sa d n ic zy ch c z ę ś c i : z wykazu dokumentów synodalnyoh / C o n c i l ia , s . i - 1 8 4 / i z wykazu w c z e s n o c h r z e ś c ija ń s k ic h k aten /C a te n a e , s . i 8 5 - 2 5 9 / . Kończą j e 3 konkordancje - z e s ta w ie n ia z P a tr o lo g ia L a tin a M igne'a oraz z Ph. J a ffe -L o e w e n fe ld : Rege s t a P o n tific iu m Romanorum, w k tó ry ch wymienione dokumenty sy nodalne w w ię k s z o ś c i s i ę z n a jd u ją .
W c z ę ś c i p ie r w sz e j podane s ą ze wskazaniem l o k a l i z a c j i w s z y s tk ie a u te n ty c z n e , zdaniem a u to r a , dokumenty soborów i sy nodów w c z e s n o c h r z e ś c ija ń s k ic h aż do VII w iek u , począw szy chro n o lo g ic z n ie od synodu w Ancyrze / r . 3 1 4 / , a skończyw szy na s y n o d zie tr u lla ń sk im / r . 6 9 i / . W ic h p o c z e t wchodzą n ie ty lk o wozesne sy n o d y k i, a le d la p ozn an ia p e łn e g o k o n te k s tu h is t o r y cznego rów nież l i s t y p a p ie ż y , p a tria rc h ó w , biskupów i c e s a r z y , zw iązane z odpowiednim synodem czy soborem . Autor za z n a cza , że przy ic h opracowywaniu k o r z y s t a ł n ie ty lk o ze w sz y stk ic h z a sa d n ic zy ch wydań dokumentów sy n o d a ln y ch , ja k L abb e-C ossarta, H arduina, M onsiego czy S ch w artza, a l e k o n su lto w a ł s i ę rów nież z w ielom a w sp ółczesnym i h isto ry k a m i s t a r o ż y t n o ś c i c h r z e ś o ija ń
-81
s k i e j . W te n sp osób a u to r opracow ał 56 s ta r o ż y tn y c h synodów, a w ięc t y lk o t e , po k tó ry c h je g o zdaniem p o z o s ta ły j a k i e ś au te n ty c z n e dokumenty, choćby b yły one je d y n ie w p r z e k ła d z ie . 0 w ie le w ię c e j w y lic z a ic h bowiem s ta r y M ansi, H e f e le , czy na wet nowszy D iz io n a r io d e i c o n c i l i / r e d . P. P a l a z z in i , Roma 1963, v o l . I - I V / . I tak np. in t e r e s u j ą c y nas w tym roku,w związku z je g o 1550 r o c z n ic ą ,S o b ó r E fe s k i / s . 3 0 - 6 9 / za w iera aż 247 w y li czonych dokumentów /n r 8 6 2 0 -8 8 6 7 / p o d z ie lo n y c h na tr z y c z ę ś c i : a n tę synodum / l i s t y C y ry la , N e s to r iu s z a i p a p ie ż a C e le s t y n a /, g ę s t a in u tr iu s ą u e p a r te sy n o d i i De pace - p o s t synodum. Do każdego synodu d o łą c zo n a j e s t podstawowa i najnowsza b ib l i o g r a f i a . Szkoda, że brak w n ie j d ob rej p o z y c j i E. Jonkers - Aota e t symbola c o n c illo r u m , quae s a e c u lo quarto h a b ita s u n t. T extu s m inores XIX, L eid en 1954.
N iem niej tru d n ej pracy dokonał a u to r w d r u g ie j c z ę ś c i p ośw ięcon ej n ie zw y k le zagmatwanej sp raw ie k a ten s ta r o ż y tn y o h . C hociaż p a tr o lo g o w ie i b i b l i ś c i s t a r a j ą s i ę od dawna w y ja śn ić ic h a u te n ta c z n o ść i wzajemne z a l e ż n o ś c i , problem n adal pożeń— t a j ę n ie r o z w ią z a n y . Autor s t a r a ł s i ę w t e j c z ę ś c i s k o n s ta t o wać p rzede w szystkim s t a n bądań, mając n a d z ie j ę , że r e s z t ę w t e j d z ie d z i n ie z r o b ią i n n i . Wymienione kateny w l i c z b i e 179, ze wskazaniem ic h l i k a l i z a c j i , podstawowej b i b l i o g r a f i i , a u to rów s t a r o c h r z e ś c ij a ń s k ic h , a n ie k ie d y nawet stem wykazujących ic h wzajemne p o w ią za n ia , p o d z i e l i ł a u to r na 2 z a sa d n ic z e c z ę ś c i : Kateny S ta r e g o i Kateny Nowego Testam entu ze sta w io n e w 19 Igrup. R ozpoczynają j e Catenae i n Octateuohum e t R eg es, a koń
cz ą Catenae in e p i s t o l a s c a t h o l i c a s .
S ygnalizow any wyżej tom n a le ż y uznać za n iezw y k le cenny i d łu g o oczekiwany k lu c z oddany do rąk badaczy s t a r o ż y t n o ś c i c h r z e ś c i j a ń s k i e j , zarówno p a tro lo g ó w , jak i h isto ry k ó w K o ścio ł a . Czy w s z y s t k ie oceny dokonane p rzez a u to ra b y ły tr a fn e ?
82
D z iś tru d n o na t o p y t a n ie o d p o w ie d z ie ć , pokażą t o d a la z e bada n i a , n ie m n ie j jed n a k omawianą p u b lik a c j ę n a le ż y u zn ać z a d z i e ł o b ard zo odw ażne.
K s. S t a n is ła w Longosz
5 . Y i t t o r i o P e r i . O m elie o r ig e n ia n e s u i S a lm i. C o n tr ib u to a l l ' i d e n t i f i c a z i o n e d a l t e s t o l a t i n o , C i t t a d e l Y a t ic a -no 1 9 8 0 . S tu d i e T e s t i .2 8 9
W arto odnotow ać p u b lik a c j ę t e j k s i ą ż k i , k t ć r a n ie w ą tp liw i w zbudzi z a in t e r e s o w a n ie o r y g e n is tć w : c h o d z i o z a g in io n y p ełn y kom entarz O rygen esa do Psalm ćw, k tó r y św . H ieron im nazw ał
" in tegru m psalmorum corp u s" / E p i s t . ad A ugustinum CXII,20,CSEL 5 5 ,3 8 9 - 3 9 0 , Czuj 1 1 1 , 3 8 / w y j a ś n ia j ą c , że p r z e ł o ż y ł go na ł a c i nę św . H ila r y z P o i t i e r s i E u z e b iu sz z W o r c e l l i . 0 tym komen ta r z u w spom inał w sw o ic h d z i e ł a c h n ie t y l k o sam O ry g en es, a le i in n i a u to r z y s t a r o ż y t n i , ja k E u z e b iu sz z C e z a r e i, św . B a z y li W ie l k i , E p if a n iu s z i R u fin z A k w ile i. Ze sp o so b u kom entow ania k s i ą g b i b l i j n y c h p r z e z O rygenesa w iem y, że c z y n i ł t o zazw yczaj w t r o j a k i e j fo r m ie : i . tom oi lu b hypomnemata / c i ą g ł y kom entarz w ie r s z po w i e r s z u / , 2 . h o m i l i a i lu b d i a l e x e i s , 3 . s c h o l i a lub s e m e i o s e i s . Z w y r a ż e n ia w ię c św . H ieron im a " in tegru m Psalmorum co rp u s" można w n io sk o w a ć, ż e O rygenes p o z o s t a w ił kom p letn y ko m entarz P s a ł t e r z a we w s z y s t k ic h t y c h t r z e c h form ach e g z e g e z y .
0 tak im w ła ś n ie k om en tarzu , h o m ilia c h i w y c ią g a o h do c a łe g o P s a ł t e r z a św . H ieron im wspom ina w innym m ie j s c u / E p i s t . ad Pau lam X X X III,4 , CSEL 5 4 ,2 5 6 , Czuj 1 , 1 9 5 - 1 9 7 / . G dzie s i ę w ię c z n a jd u je o b sz e r n e o r y g e n e s o w s k ie d z i e ł o ? Czy c a łk o w ic ie z a g i n ę ło ? P a t r o l o g i a M ig n ę 'a z a w ie r a t y l k o fragm en ty z kom entarza O rygen esa do Psalmćw w p o s t a c i C aten ae b i b l i c a e /PG 1 2 ,i 0 5 3
