ORGANY
PROCESOWE
Organy postępowania przygotowawczego
postępowanie przygotowawcze prowadzi lub nadzoruje prokurator, a w zakresie przewidzianym w ustawie prowadzi je Policja. W wypadkach przewidzianych w ustawie uprawnienia Policji przysługują innym organom (art. 298 § 1)
W tym stadium postępowania prokurator występuje w roli „pana procesu”
(dominus litis)
Organy prowadzące śledztwo
1) Zasadniczo prokurator
2) Możliwe jest powierzenie prowadzenia śledztwa Policji (innym uprawnionym organom):
a) w całości,
b) w określonym zakresie,
c) dokonanie poszczególnych czynności śledztwa
ta ostatnia możliwość jest jedyną gdy śledztwo prowadzone jest na podstawie art. 309 pkt 2 i 3 KPK
Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa
Organy prowadzące dochodzenie
1) Prokurator
2) Policja
3) Inne organy
a) wymienione w KPK
Straż Graniczna,
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Służba Celna,
Centralne Biuro Antykorupcyjne,
Żandarmeria Wojskowa
- w zakresie swojej właściwości
Organy prowadzące dochodzenie
Organy wymienione w rozporządzeniu MS z dnia 13 czerwca 2003 r.
a) organy Inspekcji Handlowej w sprawach o ujawnione przez nie w czasie przeprowadzania kontroli przestępstwa określone w art. 43 ust. 1 i 2 oraz w art. 453 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz w art. 38 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej,
b) organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w sprawach o przestępstwa określone w art. 96-99 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, w art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach oraz w art. 34, 34b, 34c, 34d i 34f ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych,
c) urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej w sprawach o przestępstwa z art. 77, 78 ust. 1 i art. 79 ustawy z dnia 29 września 1994 r.
o rachunkowości,
d) Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawach o przestępstwa określone w art. 208 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne
Organy prowadzące dochodzenie
2) Organy wymienione w ustawach szczególnych:
a) Straż Leśna, jeżeli przedmiotem przestępstwa jest drewno pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa (art. 47 ust. 2 pkt 7 ustawy o lasach) a także jeżeli przedmiotem przestępstwa na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa zarządzanych przez Lasy Państwowe jest zwierzyna (art. 47 ust. 8 pkt 1 ustawy o lasach),
b) Państwowa Straż Łowiecka, jeżeli przedmiotem przestępstwa na terenach obwodów łowieckich jest zwierzyna (art. 39 ust. 2 pkt 7 ustawy - Prawo łowieckie) oraz jeżeli przedmiotem przestępstwa na tych terenach jest drewno pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa (art. 39 ust. 8 pkt 3 ustawy - Prawo łowieckie).
Organy władzy sądowniczej
Sądy powszechne - sądy rejonowe - sądy okręgowe - sądy apelacyjne
Sądy administracyjne
Sądy wojskowe (sądy szczególne)
Wojskowe sądy garnizonowe
Wojskowe sądy okręgowe
Sąd Najwyższy
Trybunał Stanu (sąd szczególny)
Trybunał Konstytucyjny
Rodzaje właściwości sądu
funkcjonalna miejscowa rzeczowa łączna z delegacji
Właściwość funkcjonalna
Wskazuje do dokonywania jakich czynności uprawniony jest dany sąd
Właściwość rzeczowa
Sądu Rejonowego
1) Orzeka we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu
2) Rozpoznaje środki odwoławcze w
wypadkach
wskazanych w ustawie
Sądu Okręgowego
1) Zbrodnie określone w kodeksie karnym oraz ustawach
szczególnych
2) O występki wymienione w art. 25
§ 1 pkt 2 k.p.k.
3) O występki, które z mocy przepisu szczególnego należą do
właściwości sądu okręgowego
4) Rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydanych w pierwszej instancji w sądzie
rejonowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawę
Właściwość rzeczowa
Sądu apelacyjnego
1) Rozpoznaje środki odwoławcze od
orzeczeń i zarządzeń wydanych w
pierwszej instancji w sądzie okręgowym oraz inne sprawy
przekazane mu przez ustawę
Sądu Najwyższego
1) Rozpoznaje kasacje
2) Rozpoznaje środki odwoławcze i inne sprawy w
wypadkach
określonych w ustawie
Reguły ustalania właściwości miejscowej sądu
Reg
uła I . 31 (art stwo ęp est prz no io łn pe po go re tó u, k ęg , w okr ąd 2) st s 1 § t. 3 wy je (ar ra tku sp sta ia rtu an po ozn ego ozp yst o r erz aci mwy d sąd ści ie ła aln o w tu ow wen jsc ), e ie § 1 •M
Reg
uła II
eże •J li nie mo żna ust alić mie jsca p op ełn ie nia prze stę pst wa, w łaś ciw y j est sąd w o krę gu , k tó re go :
jaw •U nio no p rze stę pst
wo ełn op o d p eg rze żon p ny skar orżo to ska ję •U•O
ie nie m p rze stę pst wa st ale mi eszk ał l ub cza so wo p rze by wa ł – za le ży o d t eg o, gd zie n ajp ie rw w szczę to p ost ęp ow
anie 1) 2 § 3 art. cze ( waw to go przy
raz •W ie zb ie gu , co n ajmn ie j 2 z ty ch k ry te rió w p ro wad zi p ost ęp ow anie te n s ąd, w k tó ry m n ajp ie rw w szczę to p ost ęp ow anie
Reg
uła III iwy aśc d wł są aje ozn ozp wę r pra I, s i I 3) uł I eg . 32 § g r dłu wy (art u we za ąd ars ej s o W ow eg jsc czn łe mie ści sto sta iwo ia aśc e m wł ści lić ie sta dm a u Śró żn icy mo ie eln li n dzi że dla •Je
Właściwość miejscowa sądu
Reguła I - Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w okręgu, którego popełniono przestępstwo
O miejscu popełnienia przestępstwa rozstrzygają przepisy prawa karnego materialnego. Miejscem takim będzie:
Miejsce działania lub miejsce, w którym działanie miało nastąpić w przypadku przestępstwa zaniechania
Miejsce skutku w przypadku przestępstwa materialnego
Miejsce zamierzonego czynu lub skutku (w przypadku usiłowania)
Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów, właściwy jest ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze (art. 31 § 3)
Właściwość łączna
Stanowi odstępstwo od właściwości rzeczowej lub miejscowej 1) Podmiotowa (podmiot łączy sprawy)
Gdy ta sama osoba została oskarżona o kilka przestępstw, a sprawy te należą do właściwości różnych sądów tego samego rzędu; właściwy jest wówczas sąd, w którym najpierw wszczęto postępowanie
Jeżeli sprawy należą do właściwości sądów różnego rzędu (rejonowego i okręgowego), sprawę rozpoznaje sąd wyższego rzędu (art. 33 § 1 i 2)
2) Przedmiotowa (przedmiot łączy sprawy różnych osób)
Wtedy, gdy postępowanie toczy się jednocześnie przeciwko sprawcom, pomocnikom, podżegaczom i innym osobom, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy
Jeden i ten sam sąd jest właściwy dla wszystkich tych osób (art. 34 § 1) 3) Podmiotowo-przedmiotowa
Gdy występuje łączność spraw podmiotowa, jak i przedmiotowa
jeżeli zachodzą okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie spraw można wyłączyć i odrębnie rozpoznać sprawę poszczególnych osób lub o poszczególne czyny; sprawa wyłączona podlega rozpoznaniu przez sąd właściwy według zasad ogólnych.
Właściwość z delegacji
Odstępstwo od reguł określających właściwość miejscową sądu
Decyzja o przekazaniu sprawy podejmowana jest zawsze przez odpowiedni sąd wyższego rzędu
Jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe, sąd wyższego rzędu przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu
Przekazanie sprawy innemu sądowi
równorzędnemu przez sąd wyższego rzędu
Sąd wyższego rzędu – zażalenie nie
przysługuje
Sąd właściwy miejscowo –
wniosek
Inny równorzędny, w okręgu którego
zamieszkuje większość osób, które należy wezwać na rozprawę
Przekazanie sprawy, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości
Sąd Najwyższy
– nie podlega zaskarżeniu
Sąd właściwy rzeczowo i miejscowo -
wniosek
Inny sąd równorzędny
Przekazanie sprawy ze względu na szczególną zawiłość lub wagę sprawy
Sąd apelacyjny
Sąd rejonowy Sąd okręgowy
Spory kompetencyjne
Spór między sądami równorzędnymi, który może dotyczyć wyłącznie właściwości miejscowej
W czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki
Spór nie jest możliwy pomiędzy sądem powszechnym i sądem wojskowym – jeżeli sąd wojskowy przekaże sprawę sądowi powszechnemu lub nie przyjmie sprawy przekazanej mu przez sąd powszechny, sprawę rozpoznaje sąd powszechny.
Spór ostatecznie rozstrzyga sąd wyższego rzędu na sądem, który pierwszy wszczął spór, forma postanowienie,; zażalenie nie przysługuje
Rodzaje sporów:
1) Pozytywny
Więcej niż jeden sąd uważa się za właściwy do rozpoznania danej sprawy
Sądem wszczynającym spór jest sąd, który jako drugi uznał się za właściwy
2) Negatywny
Żaden sąd nie uważa się za właściwy do rozpoznania danej sprawy
Sądem wszczynającym spór jest sąd, który jako pierwszy nie przyjął sprawy przekazanej mu przez inny sąd
Konsekwencje naruszenia
przepisów o właściwości sądów
Rozpoznanie sprawy przez sąd niewłaściwy pomimo stwierdzenia niewłaściwości przez rozpoczęciem rozprawy
głównej
Rodzaj właściwości Skutek naruszenia
Właściw ość
rzeczowa
Sąd rejonowy rozpoznał sprawę należącą do
właściwości sądu okręgowego
Bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 4)
Sąd okręgowy rozpoznał sprawę należącą do
właściwości sądu rejonowego
Względna przyczyna
odwoławcza (art. 438 § 1 pkt 2)
Sąd powszechny rozpoznał sprawę należącą do
właściwości sadu
szczególnego lub odwrotnie
Bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 3)
Właściwość miejscowa Względna przyczyna
odwoławcza (art. 438 § 1 pkt 2)
Konsekwencje naruszenia
przepisów o właściwości sądów
Rozpoznanie sprawy przez sąd niewłaściwy pomimo stwierdzenia niewłaściwości na rozprawie głównej
Rodzaj właściwości Skutki naruszenia
Właściwo ść rzeczowa
Sąd rejonowy rozpoznał sprawę należącą do właściwości sądu okręgowego
Bezwzględna przyczyna
odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 4)
Sąd okręgowy rozpoznał sprawę należącą do właściwości sądu rejonowego
Brak uchybienia (art. 35 § 2)
Sąd powszechny rozpoznał sprawę należącą do właściwości sadu
szczególnego lub odwrotnie
Bezwzględna przyczyna
odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 3)
Właściwo ść
miejscow a
Względna przyczyna
odwoławcza (art. 438 § 1 pkt 2)
Skład sądu rejonowego
Sąd Rejonowy
Sąd I instancji Sąd odwoławczy Rozprawa Posiedzenie Posiedzenie Jeden sędzia (zasada) Jeden sędzia
Trzech sędziów (jeżeli ustawa stanowi inaczej albo ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę
prezes sądu zarządzi jej rozpoznanie w takim składzie)
Jeden sędzia (zasada) Trzech sędziów
zawodowych – gdy zaskarżone
orzeczenie wydano w składzie innym niż jednoosobowy, chyba że ustawa stanowi inaczej
Trzech sędziów
zawodowych albo 1
sędzia i 2 ławników (gdy sąd tak postanowi ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę)
Skład sądu okręgowego
Sąd Okręgowy
Sąd I instancji Sąd odwoławczy
Rozprawa Posiedzeni e
Rozprawa Posiedzenie
Jeden sędzia (zasada) Jeden sędzia Trzech
sędziów (jeżeli ustawa stanowi inaczej albo ze względu na
szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę prezes sądu zarządzi jej rozpoznanie w takim składzie)
Trzech sędziów Jeden sędzia (zasada) Trzech sędziów
zawodowych – gdy zaskarżone orzeczenie wydano w składzie innym niż
jednoosobowy, chyba że ustawa stanowi inaczej
Trzech sędziów zawodowych albo 1 sędzia i 2 ławników (gdy sąd tak postanowi ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę)
Jeden sędzia i 2 ławników (w sprawach o zbrodnie)
2 sędziów i 3 ławników (w sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia wolności)
Skład sądu apelacyjnego
Sąd apelacyjny
Rozprawa Posiedzenie
Trzech sędziów (zasada)
Pięciu sędziów w sprawach, w których
wniesiono apelację od wyroku
orzekającego dożywotnia karę
pozbawienia wolności
Jeden sędzia Trzech sędziów (jeżeli ustawa stanowi inaczej albo ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę
prezes sądu zarządzi jej rozpoznanie w takim składzie)
Jeden sędzia (zasada)
Trzech sędziów zawodowych – gdy zaskarżone orzeczenie
wydano w
składzie innym niż
jednoosobowy, chyba że
ustawa stanowi inaczej
Skład Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy
Rozprawa Posiedzenie
3 sędziów zawodowych (skład typowy)
Jeden sędzia 5 sędziów zawodowych (w razie
rozpoznania kasacji od wyroku sądu orzekającego karę
dożywotniego pozbawienia wolności)
Trzech sędziów (jeżeli ustawa stanowi inaczej albo ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę prezes sądu zarządzi jej rozpoznanie w takim składzie) 7 sędziów zawodowych (w razie
rozpoznania kasacji od wyroku Sądu Najwyższego)
Ustalenie składu sądu
Art. 351 § 1 – wyznacza się w kolejności według wpływu sprawy oraz jawnej dla stron listy sędziów danego sądu – odstępstwo w razie choroby sędziego lub z innej ważnej przyczyny, co wymaga zaznaczenia w zarządzeniu
Wyjątek – w przypadku zarzutu zbrodni zagrożonej karą 25 lat lub dożywotniego pozbawienia wolności
Wniosek prokuratora lub obrońcy o wyznaczeniu składu w drodze losowania, przy którym mają prawo być obecni
Termin złożenia wniosku – prokurator 7 dni po wniesieniu aktu oskarżenia, obrońca 7 dni po doręczeniu mu odpisu aktu oskarżenia – termin prekluzyjny
Wyłączenie sędziego
Gwarancja realizacji zasady obiektywizmu
2 grupy podstaw wyłączenia sędziego:
1) wyłączenie sędziego z mocy prawa (iudex inhabilis) – jest to wyłączenie obligatoryjne; naruszenie tego obowiązku stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą
2) wyłączenie sędziego na wniosek (iudex suspectus) – jest to wyłączenie fakultatywne; Wniosek o wyłączenie sędziego zgłoszony po rozpoczęciu przewodu sądowego, pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu
Iudex inhabilis
Art. 40 [Wyłączenie z mocy prawa]
§ 1.23) Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli:1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio,
2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób,
3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli,
4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły,
5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze,
6) brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie, 7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone,
8) (uchylono)
9) brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw, 10) prowadził mediację.
§ 2. Powody wyłączenia trwają mimo ustania uzasadniającego je małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia, opieki lub kurateli.
§ 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasacji, nie może orzekać co do tego wniosku lub tej kasacji.
Iudex suspectus
Art. 41 [Wyłączenie na wniosek]
§ 1. Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.
§ 2. Wniosek o wyłączenie sędziego, zgłoszony na podstawie § 1 po rozpoczęciu przewodu sądowego, pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu.
Tryb wyłączenia sędziego
Wyłączenie sędziego może nastąpić:
Na żądanie sędziego
Z urzędu
Na wniosek strony
W przypadku, gdy zachodzi przyczyna wyłączenia sędziego z mocy prawa możliwe są następujące sytuacje:
Jeżeli sędzia uznaje, że zachodzi przyczyna wyłączająca go z mocy art. 40, wyłącza się, składając oświadczenie na piśmie do akt, a na jego miejsce wstępuje inny sędzia
jeżeli przy istnieniu co najmniej jednej przesłanki wyłączenia sędziego z mocy prawa sam sędzia nie złoży stosowanego oświadczenia w przedmiocie wyłączenia, natomiast wpłynie wniosek strony o obligatoryjne wyłączenie sędziego (co jest możliwe w trybie art. 9 § 2 k.p.k.) decyzję o wyłączeniu sędziego podejmuje sąd; jest to wyłączenie z urzędu ponieważ k.p.k. nie przewiduje możliwości wyłączenia w związku z przyczynami z art. 40 § 1 na wniosek strony
Jeżeli zachodzi przyczyna wyłączenia sędziego na wniosek możliwe są sytuacje:
Sędzia sam uznaje, że zachodzi sytuacja uzasadniająca jego wyłączenie (wątpliwość co do bezstronności orzekania); może wówczas złożyć do akt stosowne oświadczenie na piśmie, w którym wnosi o wyłączenie, powstrzymując się jednocześnie od udziału w sprawie, jest jednak obowiązany przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki (art. 42 § 3 k.p.k.)
Strona składa wniosek o wyłączenie – wówczas sędzia składa do akt stosowne oświadczenie, powstrzymuje się od udziału w sprawie bądź ewentualnie przedsiębierze czynności niecierpiące zwłoki (art. 42 § 3 k.p.k.)
O wyłączeniu sędziego orzeka sąd, przed którym toczy się postępowanie, gdy sędzia składa do akt oświadczenie z powodu przesłanek wyłączenia z mocy prawa, przy czym w składzie orzekającym nie może brać udziału sędzia, którego wyłączenie dotyczy, w razie niemożności utworzenia takiego składu sądu w kwestii wyłączenia orzeka sąd wyższego rzędu
