Czynności operacyjno-rozpoznawcze
1. Poufne zdobywanie informacji związane było najpierw z prowadzeniem działań wojennych i politycznych ( Haute Police utworzona w 1667 we Francji, zajmowała się szpiegostwem, wykrywaniem i unieszkodliwianiem
antykrólewskich i antypaństwowych elementów, wykorzystywała sieć agentów i konfidentów).
2. Poufne zdobywanie informacji dla celów walki z
przestępczością ( Sûreté powstała w 1810 r.,
stosowała penetrację środowisk przestępczych,
działania maskujące, agenturę, operacje pod
przykryciem).
Współcześnie czynności operacyjno- rozpoznawcze są wykorzystywane do dyskretnego uzyskiwania informacji przez wszystkie policje na świecie i przez niektóre służby chroniące porządek i bezpieczeństwo publiczne.
Czynności operacyjno-rozpoznawcze (praca operacyjna) przez wiele lat pozostawały w sferze tajemnicy. Podejmowanie określonych działań unormowane było jedynie za pomocą aktów o charakterze wewnętrznym (zarządzenia, instrukcje do użytku służbowego, opatrzone klauzulą niejawności).
1. 1983 r. - pierwszy raz użyto pojęcia
czynności operacyjno-rozpoznawczych w
ustawie o urzędzie Ministra Spraw
Wewnętrznych (nie wyjaśniono pojęcia).
2. Po pierwszych wolnych wyborach ustawy o Policji, UOP, o Straży Granicznej przyznawały kompetencję do wykonywania między innymi czynności operacyjno - rozpoznawczych.
Wskazano niektóre metody i środki pracy
operacyjnej (np. kontrola korespondencji,
stosowanie środków technicznych
umożliwiających w sposób tajny uzyskiwanie
informacji, współpraca z osobowymi źródłami
informacji). Nie przyznawano im jeszcze wtedy
funkcji dowodowej (funkcja rozpoznawcza,
profilaktyczna, wykrywcza).
3. Połowa lat 90-tych- poszerzono katalog ustawowy czynności operacyjno - rozpoznawczych o tzw. zakup kontrolowany, prowokację „policyjną”, przesyłkę niejawnie nadzorowaną, możliwość posługiwania się przez funkcjonariuszy tzw. dokumentami legalizacyjnymi.
4. Przyznanie niektórym czynnościom waloru dowodowego (cel czynności: utrwalenie dowodów, uzyskanie dowodów,
udokumentowanie przestępstw).
5. 2001 r. – wprowadzenie do ustawy o Policji i o Straży Granicznej katalogu przestępstw dla
wszystkich przewidzianych w nich czynności operacyjno - rozpoznawczych. Katalog ten powtarzany jest w odniesieniu do kontroli operacyjnej.
6. 2001 r. uprawnienie wojskowego organu
ścigania- Żandarmerii Wojskowej do stosowania niektórych metod i środków pracy operacyjnej.
Uprawnienia te przyznano ABW i AW (po
zlikwidowaniu UOP), a następnie WSI, w miejsce
których w 2006 r. powołano SKW oraz SWW.
7. Katalog metod pracy operacyjnej
poszczególnych organów jest zróżnicowany i zależy od ich zadań.
8. Kompetencje w zakresie czynności
operacyjno-rozpoznawczych określone są w ustawach kompetencyjnych.
9. Postulat uregulowania czynności operacyjno – rozpoznawczych w jednej ustawie.
10. Postulat stworzenia odrębnej gałęzi prawa - prawo operacyjne.
L. Rusoń, O względnej jawności regulacji czynności operacyjno- rozpoznawczych słów kilka, Kwartalnik Policyjny, nr 3/ 2015
Czynności operacyjno-rozpoznawcze- odrębny system poufnych działań organów Policji i innych uprawnionych służb prowadzonych poza procesem karnym, służących aktualnym bądź przyszłym celom tego procesu i wykonywanych dla zapobiegania i zwalczania przestępczości i innych prawnie określonych negatywnych zjawisk społecznych.
(def. T. Hanauska)
Definicja z projektu ustawy o czynnościach operacyjno- rozpoznawczych
Art. 2
1.Czynności operacyjno-rozpoznawcze są zespołem przedsięwzięć, jawnych i niejawnych prowadzonych wyłącznie w celu:
1) rozpoznania, zapobiegania i wykrywania przestępstw;
2) odnajdywania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiarem sprawiedliwości oraz osób zaginionych, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ich zaginięcie jest wynikiem przestępstwa, a także odnajdywania rzeczy utraconych w wyniku przestępstwa lub mających związek z przestępstwem;
3) ustalenia tożsamości osób i zwłok, w przypadku uzasadnionego
podejrzenia przestępczego działania.
Zasady pracy operacyjnej:
1. Zasada praworządności 2. Zasada systematyki
3. Zasada obiektywizmu 4. Zasada ekonomiki
5. Zasada niejawności 6. Zasada planowości
7. Zasada dokumentowania.
Cechy czynności operacyjno-rozpoznawczych:
I. Są to czynności organów państwowych.
1. Służby policyjne: Policja, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa, służby skarbowe Ministerstwa Finansów.
2. Służby specjalne: ABW, AW, CBA, SWW, SKW.
Podstawy prawne czynności operacyjno- rozpoznawczych mają oparcie w uregulowaniach ustawowych, natomiast zarządzenia, instrukcje szczegółowo określające metody pracy operacyjnej są opatrzone klauzulą
„poufne”.
Ustawodawca stosuje sformułowanie czynności operacyjno- rozpoznawcze, nie wyjaśniając go;
niektóre z nich, mogące mieć znaczenie
dowodowe i są uregulowanie szczegółowo.
II. Czynności operacyjno- rozpoznawcze są ingerencją w prawa i wolności jednostki.
Zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP
ograniczenia w zakresie korzystania z
konstytucyjnych wolności i praw mogą być
ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy
są konieczne w demokratycznym państwie dla
jego bezpieczeństwa lub porządku
publicznego, bądź dla ochrony środowiska,
zdrowia, moralności i praw.
III. Mają charakter niejawny (chronione są tajemnicą państwową). Cecha ta jest podkreślana w ustawach kompetencyjnych, w których wprowadza się regulacje dotyczące udostępniania informacji o pracy operacyjnej na zewnątrz ( na żądanie prokuratora lub sądu).
Przykład: art. 39 ustawy o ABW oraz AW.
IV. Spełniają różne funkcje:
1. Funkcja rozpoznawcza 2. Funkcja wykrywcza
3. Funkcja kierunkująca późniejsze udowadnianie 4. Funkcja weryfikująca uprzednie ustalenia
5. Funkcja zapobiegawcza 6. Funkcja informacyjna 7. Funkcja dezintegracyjna 8. Funkcja ochronna
9. Funkcja zabezpieczająca
Funkcja rozpoznawcza
Rozpoznawanie- działalność organów ścigania, służąca organizacji stałego lub okresowego dopływu informacji oraz ich odbiorowi, a następnie selektywnemu opracowaniu dla dalszego, aktualnego lub przyszłego ich wykorzystania w celach profilaktycznych, wykrywczych, dowodowych, lub innych prawnie określonych celach.
Rozpoznanie- efekt czynności rozpoznawania
Rozpoznanie według kryterium przedmiotu:
1) topograficzne: obiektów i miejsc 2) osobowe
3) środowiskowe
4) zdarzeń i zjawisk.
Funkcja wykrywcza
Wykrywanie- Wykrywanie to ogół działań organów ścigania nastawionych na ujawnienie przestępstw lub uzyskanie informacji wstępnie określających sprawcę przestępstwa.
1. Poszukiwanie przedmiotu wykrywania i informacji o nim
2. Ujawnianie tych informacji, a w konsekwencji przedmiotu wykrywania
3. Stwierdzenie tego, że ujawniony przedmiot
wykrywania jest tym, który był poszukiwany.
Funkcja kierunkująca późniejsze udowadnianie Wyniki czynności operacyjno-rozpoznawczych
mogą wskazywać organom procesowym
określone osoby, rzeczy, zjawiska, które mogą
mieć znaczenie dla prowadzonego
postępowania i pozwalają na podjęcie
określonych czynności.
Funkcja weryfikująca uprzednie ustalenia
Polega na ocenie zebranych wcześniej informacji operacyjnych. Sprawdzenie informacji
pochodzących od poufnych źródeł informacji lub gdy treść zawiadomienia budzi wątpliwości.
Weryfikacja jest pomocna w eliminowaniu
założonych wcześniej wersji śledczych, może
służyć weryfikacji materiału dowodowego i
ukierunkować dalsze czynności.
Funkcja zapobiegawcza
Niedopuszczenie do wystąpienia czynu przestępczego .
Funkcja informacyjna
Ma wiodący charakter w zakresie czynności
operacyjno-rozpoznawczych. Zbieranie informacji o osobach, przedmiotach, zjawiskach. Pozwala na realizację innych funkcji czynności operacyjno-
rozpoznawczych.
Funkcja dezintegracyjna Rozbicie i wzajemne zantagonizowanie sił
przeciwnika, stymulowanie posunięć i zachowań przeciwnika. Opiera się na wykorzystaniu
podstępu. Dokonywana jest przy pomocy
agentów policji, poprzez działania prowokacyjne.
Funkcja ochronna
Polega na zabezpieczeniu osób lub określonych
dóbr przed działaniami przestępnymi (eliminowanie czynników zagrażających, np. zdobywanie
informacji; działania ochronne skierowane na
czynnik zagrożony).
Funkcja zabezpieczająco- operacyjna 1. Zakonspirowanie źródeł informacji.
2. Udokumentowanie czynności , z których pochodzą informacje (notatka służbowa, meldunek, raport).
3. Zabezpieczenie baz danych , zawierających m.in. informacje operacyjne.
4. Stosowanie zasad taktycznych prowadzenia
czynności operacyjno-rozpoznawczych, aby
mogły spełnić swoje cele.
V. Czynności operacyjno- rozpoznawcze nie mają charakteru działań procesowych i nie mają bezpośredniego znaczenia dowodowego, wymagają odpowiedniego przełożenia na środki dowodowe.
Wyjątkiem są działania wykrywczo-
dowodowe.
Podstawy prawne i organy uprawnione do podejmowania czynności operacyjno-
rozpoznawczych
POLICJA
(ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego)
1. Ustawa o Policji z dnia 06.04.1990 r. art. 14 ust. 1 , art. 19, 19a, 19b, 20, 20a- e, 20b, 20c, 20d, 21, 21a-n, 22.
Art. 14. 1. W granicach swych zadań Policja wykonuje czynności:
operacyjno- -rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe w celu:
1) rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń;
2) poszukiwania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości, zwanych dalej „osobami
poszukiwanymi”;
3) poszukiwania osób, które na skutek wystąpienia zdarzenia
uniemożliwiającego ustalenie miejsca ich pobytu należy odnaleźć w
celu zapewnienia ochrony ich życia, zdrowia lub wolności, zwanych
dalej „osobami zaginionymi”.
Centralne Biuro Antykorupcyjne Ustawa z 9.06.2006 o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym
( zwalczanie korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania
działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa)
Art. 13. 1. W granicach zadań, o których mowa w art. 2, funkcjonariusze CBA wykonują:
1) czynności operacyjno-rozpoznawcze w celu zapobiegania popełnieniu przestępstw, ich rozpoznania i wykrywania oraz – jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa – czynności dochodzeniowo-śledcze w celu ścigania sprawców przestępstw;
2) czynności kontrolne w celu ujawniania przypadków korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym oraz nadużyć osób pełniących funkcje publiczne, a także działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa;
3) czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne w celu uzyskiwania i przetwarzania informacji istotnych dla zwalczania korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym oraz działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu
(ochrona bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego).
Art. 21. 1. ustawy z 24.05.2002 o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu
W granicach zadań, o których mowa w art. 5 ust. 1, funkcjonariusze ABW wykonują:
1) czynności operacyjno-rozpoznawcze i dochodzeniowo-śledcze w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw oraz ścigania ich sprawców,
2) czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne w celu uzyskiwania i przetwarzania informacji istotnych dla ochrony bezpieczeństwa państwa i jego porządku konstytucyjnego.
W granicach zadań wskazanych w ustawie, funkcjonariusze AW wykonują
czynności operacyjno - rozpoznawcze i analityczno-informacyjne.
Straż Graniczna
(ochrona granicy państwowej, kontroli ruchu granicznego oraz zapobiegania i przeciwdziałania nielegalnej migracji)
art. 9 ustawy z 12.10.1990 o Straży Granicznej
1. W celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw
i wykroczeń w zakresie określonym w art. 1 ust. 2 pkt 4 i w ust. 2a
funkcjonariusze Straży Granicznej pełnią służbę graniczną,
prowadzą działania graniczne, wykonują czynności operacyjno-
rozpoznawcze i administracyjno-porządkowe oraz prowadzą
postępowania przygotowawcze według przepisów Kodeksu
postępowania karnego, a także wykonują czynności na polecenie
sądu i prokuratury oraz innych właściwych organów państwowych
w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych
przepisach.
Służba Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego
(ochrona przed zagrożeniami wewnętrznymi dla obronności Państwa, bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; ochrona przed zagrożeniami zewnętrznymi dla obronności Państwa, bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych RP oraz innych jednostek podlegych lub nadzowrowanych przez Ministra Obrony Narodowej).
Art. 25. ustawy z 9.6.2006 o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego W granicach zadań, o których mowa w art. 5, funkcjonariusze SKW wykonują czynności:
1) operacyjno-rozpoznawcze (w zakresie zapobiegania, wykrywania przestępstw; w zakresie innych zadań ważnych dla obronności Państwa, bezpieczeństwa lub zdolności bojowej SZ RP),
2) analityczno-informacyjne;
3) wynikające z przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych.
Art. 26. W granicach zadań, o których mowa w art. 6 ust. 1, funkcjonariusze SWW wykonują czynności:
4) operacyjno-rozpoznawcz (w zakresie rozpoznawania i przeciwdziałania zagrożeniom, w zakresie uzyskiwania informacji ważnych dla bezpieczeństwa Panstwa itp.),
5) analityczno-informacyjne.
Żandarmeria Wojskowa
(wspomaga ochronę bezpieczeństwa wewnętrznego)
Art. 3. 1. ustawy z 24.8.2001 r. Żandarmeria Wojskowa wykonuje
zadania należące do jej zakresu działania w Siłach Zbrojnych oraz w stosunku do osób określonych w ust. 2. ustawy.
2. Zadania, o których mowa w ust. 1, Żandarmeria Wojskowa wykonuje poprzez:
…….4) wykonywanie czynności operacyjno-rozpoznawczych……..
( w zakresie zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń, ochraniania porządku publicznego na terenach i obiektach
jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych itp. – Art. 4 ustawy).
Krajowa Administracja Skarbowa
1.
W celu wykonywania zadań określonych w ustawie o KAS, właściwe organy KAS, na potrzeby realizacji czynności określonych w ustawie mogą uzyskiwać, gromadzić, przetwarzać i wykorzystywać:
1) informacje zawierające dane osobowe,
2) dane, niestanowiące treści odpowiednio, przekazu telekomunikacyjnego, przesyłki pocztowej albo przekazu w ramach usługi świadczonej drogą elektroniczną, określone w ustawie prawo telekomunikacyjne, prawo
pocztowe, o świadczeniu usług drogą elektroniczną,
3) informacje o dochodach, obrotach, rzeczach i prawach majątkowych
podmiotów podlegających kontroli oraz podmiotów, co do których
zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa albo
przestępstwa skarbowego lub posiadania mienia zagrożonego
przepadkiem.
Czynności te mogą być prowadzone w formie działań operacyjno - rozpoznawczych, w tym umożliwiających uzyskiwanie informacji oraz
utrwalanie śladów i dowodów w sposób niejawny.
Kiedy przeprowadza się czynności operacyjno- rozpoznawcze?
1) Gdy uzyskano wiarygodną informację o planowaniu przestępstwa.
2) Gdy nie ustalono osoby, która przygotowywała lub dokonała przestępstwa.
3) Gdy pierwotna, sprawdzona informacja wskazuje na przestępczą działalność osoby.
4) Gdy uzyskano sprawdzone informacje o
przynależności osoby do zorganizowanej grupy
przestępczej.
5) Gdy uzyskano informacje o działalności przestępczej od służb specjalnych innych państw.
6) Gdy skazany, oskarżony lub podejrzany ukrywa się przed wymiarem sprawiedliwości i organami ścigania.
7) Gdy uzyskano sprawdzone informacje o zaginięciu osoby.
8) Gdy przeprowadzone ustalenia, sprawdzenia i wyjaśnienia oraz inne czynności służbowe nie przyczyniły się do zapobieżenia lub wykrycia przestępstwa, ujawnienia jego sprawców oraz zabezpieczenia rzeczy lub dowodów.
9) Gdy brak jest innych możliwości ustalenia lub
dochodzenia do prawdy materialnej.
Projekt ustawy wyróżnia formy czynności operacyjno- rozpoznawczych:
1. Operacyjne sprawdzenie- czynności zmierzające do wstępnej weryfikacji jednostkowej informacji także na podstawie sprawdzeń w zbiorach kartotecznych i archiwalnych;
2. Operacyjne rozpoznanie- to zespół czynności
operacyjno-rozpoznawczych mających na celu
uzyskanie, gromadzenie i sprawdzanie informacji o
osobach, przedsiębiorstwach lub instytucjach,
środowiskach, zdarzeniach, zjawiskach oraz
przedmiotach, obiektach lub miejscach;
3. Rozpracowanie operacyjne – to zespół zaplanowanych i systematycznie realizowanych czynności operacyjno- rozpoznawczych wobec osoby fizycznej lub prawnej albo grupy osób w związku z przypuszczeniem lub stwierdzeniem przygotowywania, usiłowania lub dokonania określonego przestępstwa albo nieustalonego rodzaju działalności przestępczej;
4. Poszukiwanie- to zespół czynności operacyjno-
rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych lub
administracyjno-porządkowych, których celem jest
zatrzymanie lub ustalenie miejsca pobytu osoby objętej
zainteresowaniem procesowym lub operacyjnym
uprawnionych organów względnie odnalezienie rzeczy
utraconej w wyniku przestępstwa lub mającej z nim związek.
Wybrane czynności operacyjno-rozpoznawcze (metody pracy operacyjnej)
1. Obserwacja
2. Wywiad policyjny
3. Współpraca z osobowymi źródłami
dowodowymi, przedsięwzięcia werbunkowe 4. Kombinacja operacyjna
5. Legalizacja
6. Działanie pod przykryciem 7. Kontrola operacyjna
8. Przesyłka niejawne nadzorowana
9. Zakup kontrolowany
Obserwacja
Dokonywanie celowych spostrzeżeń osób, przedmiotów i zjawisk – śledzenie - w celu rozpoznania i dokumentowania zachowań tych osób i okoliczności towarzyszących przedmiotom i zjawiskom, zbieranie informacji dotyczących np.
stylu życia osoby obserwowanej.
Obserwacja może być prowadzona doraźnie, przez
każdego funkcjonariusza, bez przygotowania
taktycznego i specjalistycznego, oraz jako czynność
planowa, wymagająca przygotowania.
Rodzaje obserwacji:
1. Statyczna- gdy obserwujący znajduje się w bezruchu.
2. Dynamiczna- w której obserwujący przemieszcza się.
3. Tajna- prowadzoną tak, aby obserwowany obiekt nie wiedział o tym.
4. Jawna- czynności obserwowania nie ukrywa się
przed obiektem obserwowanym (nie powinny o niej wiedzieć osoby postronne).
5. Kombinowana – prowadzona przez kilku
obserwatorów, jedni prowadzą obserwację jawną,
inni obserwują z ukrycia.
Obserwacja:
1. Osób- śledzenie osoby, bez względu gdzie się znajdują,
2. Miejsc- obserwowanie mające na celu ustalenie, kto przebywa w danym miejscu, z kim się kontaktuje, co robi itd.
Grupa operacyjna powinna mieć możliwość
szybkiego przystosowania się do zmian
(pojazd, rejestracja wydarzeń, komunikacja
między obserwatorami, dobra znajomość
terenu).
Obserwacja powinna być udokumentowana 1. Pisemnie
2. Za pomocą środków technicznych (aparaty
fotograficzne, kamery).
Organy uprawnione do podejmowania obserwacji:
- Policja,
- ABW,
- CBA,
- SKW,
- KAS.
Wywiad policyjny
Dyskretne zbieranie informacji na temat osób,
przedmiotów, zdarzeń przez prowadzenie
odpowiednio ukierunkowanych, planowanych
rozmów. Celem jest uzyskanie informacji o
osobach oraz zdarzeniach , w związku z
toczącym się postępowaniem lub w ramach
czynności sprawdzających.
Wywiad:
- niejawny – gdy funkcjonariusz występuje w sposób zamaskowany, np. jako osoba cywilna, a rozmówca nie wie o celu rozmowy i kim jest rozmówca,
- jawny- rozmówca wie, ze rozmawia z
funkcjonariuszem, ale nie zna faktycznego celu
rozmowy, funkcjonariusz powinien
upozorować swoją rozmowę innymi
czynnościami, interesować się większą liczbą
osób czy zdarzeń itp.
Współpraca z osobowymi źródłami informacyjnymi
Współpraca z osobami przekazującymi informacje funkcjonariuszom prowadzącym pracę operacyjną lub wykonującymi zadania zlecone przez tych funkcjonariuszy ( zbierania i przekazywania informacji, współdziałania w rozpracowywaniu osób, środowisk, dezintegracji i dezinformacji środowisk przestępczych, nie mogą wykonywać zadań, które byłyby przestępstwem).
art. 22 ust.1 ustawy o Policji
1. Osoby informujące przekazują informacje okazjonalnie, czasami anonimowo, z własnej inicjatywy.
2. Informatorzy – współpracownicy, celowo pozyskani przez funkcjonariuszy:
-stali i doraźni;
-wywodzący się ze środowisk kryminogennych i tkwiących w nich;
-osoby, które mają kontakt jedynie z określonym środowiskiem (taksówkarze, barmani, szatniarze itp.).
3. Agenci- zazwyczaj mają sprecyzowane zadania do wykonania, stanowią przejaw najwyższej, najściślejszej formy współpracy z
funkcjonariuszem.
4. Współpraca z osobowymi źródłami informacji może polegać na świadczeniu usług dla
uprawnionych służb (np. wykonanie opinii).
Zadania te wykonuje konsultant.
Tajni współpracownicy są wynagradzani za
przekazywane informacje.
Zasada utrzymania w tajemnicy źródła informacji.
Zasada kontaktowania się z tymi źródłami w neutralnych miejscach.
Przekazywane informacje mogą być udzielane ustnie.
Nie należy informować tych osób o
zamierzeniach organów ścigania.
Przedsięwzięcia werbunkowe polegają na zbieraniu informacji na temat osoby, wykorzystując wyniki obserwacji, wywiadu policyjnego, wskazań osób współpracujących z funkcjonariuszami.
Organy uprawnione do korzystania z osobowych źródeł informacji:
- Policja
- ABW, AW, - CBA,
- Żandarmeria Wojskowa, - SKW, SWW,
- Straż Graniczna
- KAS.
Kombinacja operacyjna
Zespół zaplanowanych , uzupełniających się przedsięwzięć i czynności operacyjno – rozpoznawczych realizowanych przy użyciu dopuszczalnych metod i środków pracy operacyjnej, w celu weryfikacji posiadanych informacji, ujęcia sprawców, ujawnienia lub uzyskania dowodów popełnionych przestępstw oraz dezinformacji środowisk przestępczych.
Operacja specjalna- rodzaj kombinacji operacyjnej
przy udziale policjantów pod przykryciem. Ich
działalność regulują poufne przepisy.
Działanie pod przykryciem:
- zatrudnianie funkcjonariusza poza służbą np.
w firmie, banku,
- wprowadzenie do grupy przestępczej, - założenie firmy prowadzącej oficjalnie
określoną działalność, której istotą działania będzie praca operacyjna,
- powierzenie stanowiska dyplomatycznego w
zagranicznej placówce.
Legalizacja - posługiwanie się przez funkcjonariuszy tożsamością niezgodną z rzeczywistością. Legalizacja może dotyczyć obiektu.
Czynności operacyjne mające charakter
wykrywczo-dowodowy
Kontrola operacyjna
Kontrolę operacyjną – art. 19 ustawy o Policji zarządza się, w przypadku przestępstw wymienionych w ustawie, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo będą nieprzydatne. Kontrola odbywa się niejawnie.
Cele kontroli operacyjnej: zapobieżenie,
wykrycie, ustalenie sprawców, a także uzyskanie
i utrwalenie dowodów umyślnych przestępstw
ściganych z oskarżenia publicznego
(wymienione w art. 19 ust.1 ustawy o Policji).
Art.. 19.6. Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na:
1) uzyskiwaniu i utrwalaniu treści rozmów prowadzonych przy użyciu środków technicznych, w tym za pomocą sieci
telekomunikacyjnych;
2) uzyskiwaniu i utrwalaniu obrazu lub dźwięku osób z
pomieszczeń, środków transportu lub miejsc innych niż miejsca publiczne;
3) uzyskiwaniu i utrwalaniu treści korespondencji, w tym
korespondencji prowadzonej za pomocą środków komunikacji elektronicznej;
4) uzyskiwaniu i utrwalaniu danych zawartych w informatycznych nośnikach danych, telekomunikacyjnych urządzeniach
końcowych, systemach informatycznych i teleinformatycznych;
5) uzyskiwaniu dostępu i kontroli zawartości przesyłek.
Kontrolę operacyjna zarządza :
- sąd okręgowy (postanowienie) na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji albo Komendanta CBŚP, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego albo na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego prokuratora okręgowego,
- na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, może być przedłużony na kolejne trzy miesiące w takim samym trybie, jeżeli nie ustały przyczyny kontroli.
- w przypadkach niecierpiących zwłoki, zarządzenie Komendanta Głównego Policji lub komendanta wojewódzkiego policji po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego prokuratora z równoczesnym zwróceniem się do sądu okręgowego z wnioskiem o wydanie postanowienia w tej sprawie.
- przedłużenie na czas nieoznaczony, jednak nie dłużej niż łącznie 12 miesięcy, gdy podczas
kontroli pojawią się nowe okoliczności , które są istotne dla zapobieżenia przestępstwa albo
ustalenia sprawców i uzyskania dowodów
przestępstwa, sąd okręgowy, na pisemny wniosek
Komendanta Głównego Policji, za pisemną zgodą
Prokuratora Generalnego.
Wszystkie podmioty wykonujące działalność telekomunikacyjną oraz świadczące usługi pocztowe mają obowiązek zapewnienia na własny koszt warunków technicznych i organizacyjnych umożliwiających prowadzenie kontroli operacyjnej.
Informacje uzyskane w wyniku kontroli operacyjnej mogą mieć znaczenie dowodowe.
Informacje pozwalające na wszczęcie postępowania karnego lub mające znaczenie dla toczącego się postępowania karnego
przekazywane są Prokuratorowi Generalnemu.
Takie dowody można wykorzystać tylko w
postępowaniu karnym w sprawie o przestępstwo
lub przestępstwo skarbowe, w stosunku do
którego jest dopuszczalne stosowanie takiej
kontroli przez jakikolwiek uprawniony podmiot
(art. 19 ust. 15a ustawy o Policji).
Inne organy uprawnione do kontroli operacyjnej:
- ABW, AW, - CBA,
- Żandarmeria Wojskowa, - SKW,
- Straż Graniczna
- KAS.
Zakup kontrolowany (prowokacja policyjna) art. 19 a ustawy o Policji
Przeprowadzany jest w sprawach o przestępstwa wymienionych w ustawie o Policji
- w celu sprawdzenia uzyskanych wcześniej, wiarygodnych informacji o przestępstwie,
- w celu ustalenia sprawców i uzyskania dowodów.
Dokonanie w sposób niejawny nabycia, przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa , ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub którymi obrót są zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej.
Czynności mogą polegać na złożeniu propozycji nabycia, przejęcia…….
(ABW, SKW nie mogą składać propozycji nabycia….)
Zakup kontrolowany może zarządzić Komendant Główny Policji, Komendant CBŚP albo komendant wojewódzki Policji na czas określony ( nie dłuższy niż 3 miesiące, z możliwością przedłużenia na kolejne 3 miesiące) po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego prokuratora okręgowego, którego na bieżąco należy informować o przebiegu i wynikach czynności.
Istnieje możliwość kolejnego jej przedłużenia.
Czynność może być niejawnie rejestrowana.
W przypadku uzyskania dowodów
pozwalających na wszczęcie postępowania
karnego lub mających znaczenie dla toczącego
się postępowania karnego KGP, Komendant
CBŚP albo komendant wojewódzki przekazuje
prokuratorowi okręgowemu materiały
zgromadzone w sprawie.
Organy uprawnione do zakupu kontrolowanego:
- ABW (AW za pośrednictwem szefa ABW) , - CBA,
- Żandarmeria Wojskowa,
- SKW (SWW za pośrednictwem szefa SKW), - Straż Graniczna
- KAS.
Przesyłka niejawnie nadzorowana- art. 19b ustawy o Policji.
W celu udokumentowania przestępstw z art. 19 ust. 1 albo w celu ustalenia tożsamości osób uczestniczących w tych przestępstwach lub przejęcia przedmiotów przestępstwa,
Komendant Główny Policji może zarządzić niejawne nadzorowanie wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa, jeżeli nie stworzy to zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego.
O zarządzeniu niejawnego nadzorowania , organ ten ma obowiązek poinformowania prokuratora okręgowego, właściwego miejscowo. Ma obowiązek informowania go o przebiegu i wynikach czynności. Prokurator może nakazać zaniechanie czynności.
Właściwe organy i instytucje publiczne oraz przedsiębiorcy są zobowiązane dopuścić do dalszego przewozu przesyłki zawierającej przedmioty przestępstwa w stanie nienaruszonym lub po ich usunięciu, albo zastąpieniu w całości lub części.
W przypadku uzyskania dowodów
pozwalających na wszczęcie postępowania
karnego lub mających znaczenie dla toczącego
się postępowania karnego KGP, Komendant
CBŚP albo komendant wojewódzki przekazuje
prokuratorowi okręgowemu materiały
zgromadzone w sprawie (art. 19b ust. 5
ustawy o Policji).
Inne organy uprawnione do niejawnego nadzorowania:
- ABW, AW,
- Żandarmeria Wojskowa, - SKW,
- Straż Graniczna,
- KAS.
W pracy operacyjnej wykorzystuje się analizę kryminalną – metoda wykorzystująca dane o przestępczości.
Oznacza poszukiwania i identyfikację powiązań między informacjami dotyczącymi przestępstwa lub przestępcy oraz wszelkimi innymi danymi uzyskanymi z różnych źródeł i wykorzystanie ich do celów operacyjnych i procesowych.
Podstawa prawna art. 20 ustawy o Policji
Policja z zachowaniem ograniczeń wynikających z art. 19 (lista przestępstw) może uzyskiwać informacje, w tym także niejawne, gromadzić je, sprawdzać oraz przetwarzać.
Zarządzenie Komendanta Głównego Policji nr 1012 z dnia 23 września 2004 r. w sprawie stosowania przez Policję analizy kryminalnej.
