100
Перелік використаних джерел:
1. Дегтярьова О. І. Фактори підвищення конкурентоспроможності сучасного регіону / Дегтярьова О. І. // [Електронний ресурс] – Режим доступу:
http://academy.gov.ua/ej/ej9/doc_pdf/Degtyareva_IO.pdf
2. Зовнішньоекономічна діяльність: підприємство-регіон / практ. посібн. / за ред.
Козака Ю Г. [Електронний ресурс] – Режим доступу:
http://pidruchniki.com/87938/ekonomika/zovnishnoekonomichna_diyalnist
3. Ігнатова Т. Інституціональне серидовище в розвитку конкурентоспроможності регіональної економіки [Електронний ресурс] / Т. Ігнатова. – Режим доступу : http://econom.nsc.ru/ conf08/info/Doklad/Ignat2.doc
4. Сепик Д. Конкурентоспособность регионов: некоторые аспекты / Российско- европейский центр экономической политики // Доклады РЕЦЭП. – М., 2004. – № 2. – 176 с.
[Електронний ресурс]. – Режим доступу: http://www.recep.ru/ru
5. Тимечко І. Р. Узагальнення підходів щодо визначення територіальної громади / Тимечко І. Р. // Матеріали Науково-практичної Інтернет-конференції «Проблеми регіоналістики: минуле, сучасне, майбутнє», КНЕУ, березень 2017 р.
СЕКЦІЯ 4. ОСОБЛИВОСТІ РОЗВИТКУ ЛОКАЛЬНИХ ЕКОНОМІЧНИХ СИСТЕМ ТА СТАЛОГО ФУНКЦІОНУВАННЯ СУБ’ЄКТІВ ГОСПОДАРЮВАННЯ
Dr. Monika Grabowska Katedra Ekonomii i Badań nad Rozwojem Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Dr. Monika Grabowska Department of Economics and Research on Development Wrocław University of Economics, Poland SUWERENNOŚĆ ŻYWIENIOWA JAKO ELEMENT ZRÓWNOWAŻONEJ
GOSPODARKI ŚWIATOWEJ
FOOD SOVEREIGNTY AS A SUSTAINABLE GLOBAL ECONOMY
„Drobne rolnictwo może wyżywić świat i ochłodzić planetę”
Jean-Baptiste Idea zrównoważonego rozwoju w politykach gospodarczych towarzyszy większości krajom demokratycznym od 1987 roku. Wówczas to w raporcie „Nasza Wspólna Przyszłość” zapisano, że
„na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”.
Dostrzeżono, że osiągnięcia większości krajów wysokorozwiniętych możliwe są do utrzymania,
pod warunkiem odpowiedniego gospodarowania. Model takiej gospodarki zakładał odpowiednio i
świadomie ukształtowane relacje pomiędzy wzrostem gospodarczym, dbałością o środowisko oraz
jakością życia. Doktryna zrównoważonego rozwoju dążyła do sprawiedliwości społecznej poprzez
ekonomiczną i środowiskową efektywność przedsięwzięć gospodarczych. Z upływem czasu
okazało się, że idea zrównoważonego rozwoju uległa zmianie. Ponad trzydzieści lat od pierwszych
koncepcji idei zrównoważonego rozwoju okazało się, że agroekologia, suwerenność żywnościowa,
odpowiedzialna konsumpcja i sprawiedliwy handel stanowią alternatywę dla konwencjonalnego
rozwoju, jak również ekorozwoju, który w głównej mierze wykorzystywał instrumenty rynkowe do
rozwiązywania problemów środowiskowych i społecznościowych. Te nowe koncepcje świadomego
rozwoju zyskują coraz większą liczbę zwolenników na arenie międzynarodowej, uwzględniającej
zarówno kraje biednego Południa, jak i kraje bogatej Północy. Znajdują się w centrum politycznej
101
debaty i w głównej mierze dotyczą tematów żywności, rolnictwa i sprawiedliwego poddziału tych produktów.
Globalny rozwój doprowadził do podziału świata na kraje rozwinięte i rozwijające się.
Niestety wraz z tymi zmianami uaktywniają się inne problemy, na które zwracają uwagę oddolne inicjatywny i społeczności lokalne. Okazuje się, że w krajach rozwijających się ludzie nie mogą samodzielnie decydować o swojej polityce żywnościowej, gdyż potrzebna jest zgoda mieszkańców bogatych krajów uprzemysłowionych i odejście od konsumpcyjnego stylu życia. Ta zmiana stylu życia na bardziej zrównoważony może oznaczać w Europie czy w Ameryce Północnej poprawę jakości życia, nawet pomimo mniejszego poziomu konsumpcji dóbr i usług. Współczesna gospodarka globalna zapewnia dostatek materialny znacznej liczbie ludzi w krajach uprzemysłowionych. A jak jest w krajach Globalnego Południa? Czy obywateli tych krajów stać na konsumpcyjny styl życia? I czy szczęście w obu tych światach jest pojmowane tek samo? Okazuje się, że różne są zarówno potrzeby, jak i odczuwalne szczęście. Dla jednych dostęp do czystej wody pitnej, żywności, ubrania bądź też mieszkania to szczyt marzeń, podczas gdy u drugich kupowanie nowych technologicznie produktów o wyższej jakości stało się główną osią życia i kultywuje się mit o rozwoju. Ten nacisk na nowe technologie nie jest jednak wymuszany przez rzeczywiste potrzeby, lecz przez system gospodarczy, który opiera się na bezustannym wzroście Produktu Krajowego Brutto, czyli na coraz większej konsumpcji dóbr i usług. Dlatego potrzebna jest zmiana modelu gospodarczego i zmiana mitów, które ukształtowały obecną kulturę konsumpcyjną krajów bogatej Północy (Gerwin, 2011, s. 36-39).
W czasach kiedy produkuje się ogromne ilości taniej, przemysłowej żywności okazuje się, że na świecie głoduje około miliard ludzi. Ważne jest że ponad 90% z tych ludzi mieszka w krajach rozwijających, najczęściej na terenach wiejskich. Głód to przede wszystkim problem rozwojowy wynikający z braku dostępu do odpowiednich środków materialnych lub produkcyjnych, które pozwoliłyby ludziom dotkniętym biedą na wytworzenie lub zakup wystarczającej ilości pożywienia. Dominujący obecnie globalny system żywnościowy, charakteryzujący się niesprawiedliwą dystrybucją żywności, ziemi i środków produkcji, niekorzystną organizacją rynków rolnych oraz niewłaściwą polityką rolną, zarówno na poziomie międzynarodowym jak i lokalnym, stanowi podstawową przyczynę tej sytuacji.
Suwerenność żywnościowa, zrównoważone rolnictwo oraz agroekologia to skuteczne sposoby na walkę z głodem na świcie. Kampanie społecznościowe zachęcają konsumentów i producentów żywności do zastanowienia się nad wpływem sposobów produkcji rolnej oraz dystrybucji żywności na głód w krajach rozwijających się. Zmiany zachowań i postaw konsumenckich oraz obywatelskich niekorzystnie wpływających na rozwój zrównoważonej produkcji i konsumpcji żywności to sposób wyjścia z tego światowego problemu.
Suwerenność żywnościowa, zrównoważone rolnictwo, lokalne systemy żywnościowe, świadoma konsumpcja oraz właściwie rozumiana demokracja to rozwiązania, które przynoszą korzyści gospodarcze i społeczne, chronią środowisko naturalne oraz realnie wpływają na polepszenie sytuacji mieszkańców najbiedniejszych krajów (Gerwin, 2016, s. 7-8).
Zgodnie z definicją suwerenność żywnościowa to prawo społeczności i krajów do
samodzielnego definiowania własnej polityki rolnej i żywnościowej, która umożliwia zaspokojenie
potrzeb i oczekiwań ludności oraz osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju, a jednocześnie nie
szkodzi innym społecznościom. Daje ona priorytet lokalnej produkcji i konsumpcji żywności, ale
nie wyklucza międzynarodowego handlu produktami rolnymi. Sprzyja jednakże kształtowaniu
takiej polityki i praktyk handlowych, które najlepiej służą prawu ludności do zdrowej i kulturowo
odpowiedniej żywności oraz bezpiecznej i ekologicznie zrównoważonej produkcji. Podstawową
zasadą suwerenności żywnościowej jest nieodzowność demokratycznego udziału w kształtowaniu
polityki rolnej i żywnościowej wszystkich, na których ma ona wpływ, ze szczególnym
uwzględnieniem mieszkańców terenów wiejskich. Suwerenność żywnościowa oznacza, że
mieszkańcy danego kraju, regionu, miasta lub wsi mogą sami zaprojektować swój system
żywnościowy tak, by wszyscy mieli dostęp do wystarczającej ilości zdrowej żywności i by mogła
ona być uprawiana w ekologiczny sposób. Idea suwerenności żywnościowej obejmuje więc
102
