Prawo Finansów Publicznych Sektora Samorządowego
Cz. I
Samodzielność finansowa j.s.t.
• Decentralizacja władzy, wynikająca z Konstytucji, jest także podstawą do decentralizacji finansowej. Wyróżnikiem decentralizacji finansowej jest prawnie określona samodzielność finansowa podmiotu zdecentralizowanego;
• Samodzielność j.s.t. jest jedną z zasad systemu finansów samorządowych;
• Samodzielność należy rozumieć jako : nieuleganie niczyim wpływom, niepodleganie niczyjej władzy, obchodzenie się bez niczyjej pomocy, a także jako: niezależność czy niezawisłość.
• Samodzielność finansowa j.s.t. jest możliwa tylko w sytuacji, gdy państwo ustawowo zapewni tym jednostkom wystarczający zasób środków do realizacji powierzonych im zadań publicznych. Prawna samodzielność obejmuje trzy istotne obszary:
• System dochodów
• System wydatków
• System gospodarki budżetowej
Każdy ze wskazanych obszarów powinien być uregulowany ustawowo, ponieważ w prawie publicznym obowiązuje zasada, że dozwolone jest to, na co zezwala ustawa.
Władztwo dochodowe
• W samodzielności finansowej j.s.t. wyróżniamy aspekt dochodowy.
Dotyczy to stworzenia mechanizmów prawnych zapewniających tym jednostkom stabilne i wydajne źródła dochodów występujące na obszarze właściwości terytorialnej tych jednostek. W drodze władztwa dochodowego mechanizmy te powinny natomiast zapewnić władzom j.s.t. wpływ na strukturę i wydajność tych źródeł dochodu. Istotna jest relacja między publiczno-prawnymi dochodami własnymi (podatkami, opłatami, udziałami w państwowych podatkach) otrzymywanymi z budżetu państwa.
Wydatki j.s.t.
• Wedle aspektu wydatkowego j.s.t. dokonują na podstawie ustaw w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, wydatki pokrywające koszty wykonania zadań własnych. Ustalają także hierarchię przez określanie zakresu i sposobu ich wypełniania. W tym przedmiocie samodzielność rozumiana jest jako:
• Ograniczenia sposobu wydatkowania środków, w tym przez nakazu i zakazu ponoszenia określnych wydatków;
• Ograniczenia wynikające z prawnie określnych obowiązków co do konstrukcji budżetu oraz procedury wykonania;
• Określenie form organizacyjnych.
• Samodzielność kształtowania wydatków jest ograniczona przez ustawowy nakaz pierwszeństwa realizacji wydatków na zadanie obligatoryjne własne, a ponadto przez wyłącznie prawa do decydowania o zakresie i sposobie dokonania wydatków.
Budżet j.s.t.
• Budżet jest definiowany jako plan finansowy obejmujący zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków państwa lub innego podmiotu publicznego, ujętych w odpowiednim stopniu szczegółowości i w określonym przedziale czasowym, zwykle w okresie jednego roku. Budżet j.s.t. wyróżnia forma uchwalenia tego aktu, który uchwalany jest w formie uchwały budżetowej. Z chwilą uchwalenia uchwała budżetowe wiąże organy samorządowe.
• Rok kalendarzowy jest rokiem budżetowym j.s.t.
• Rok budżetowy może zakończyć się:
• Nadwyżką budżetową – dochodu budżetu są wyższe niż wydatki;
• Deficytem budżetowym – wydatki budżetu są wyższe niż dochody;
Kwoty ujęte w budżecie j.s.t. mają charakter prognozy, której obciąża ryzyko nie pełnej realizacji.
Ujęte w budżecie kwoty wydatków stanowią nieprzekraczalny limit.
• Nadwyżka budżetowa zaplanowana w budżecie danego roku przeznaczane jest przede wszystkim na pokrycie zaciągniętych przez j.s.t. zobowiązań (kredytów, pożyczek, wykup papierów wartościowych);
• Postanowienia zawarte w budżecie, dotyczące planowanych dochodów i przychodów z poszczególnych ich źródeł oraz limitów wydatków i rozchodów ze wskazaniem ich przeznaczenia, mają postać konkretnych wielkości liczbowych i są skierowane do ściśle określonych adresatów – wykonawców budżetu.
