Nadzwyczajne środki zaskarżenia – pojęcie środki zaskarżenia, które przysługują od orzeczeń prawomocnych i służą ich wzruszeniu

(1)

Nadzwyczajne środki zaskarżenia – pojęcie

środki zaskarżenia, które przysługują od orzeczeń prawomocnych i służą ich wzruszeniu

(2)

Nadzwyczajne środki zaskarżenia w postępowaniu cywilnym

kodeksowe

I. skarga kasacyjna

II. skarga o wznowienie postępowania

III. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (?)

(3)

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

Art. 424¹¹. § 3. Jeżeli w chwili orzekania sprawa ze względu na osobę nie podlegała orzecznictwu sądów polskich albo w sprawie droga sądowa była niedopuszczalna, Sąd Najwyższy – stwierdzając niezgodność wyroku z prawem – uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok sądu pierwszej instancji i odrzuca pozew albo umarza postępowanie.

Kodeks postępowania cywilnego

(4)

Nadzwyczajne środki zaskarżenia w postępowaniu cywilnym

kodeksowe

I. skarga kasacyjna

II. skarga o wznowienie postępowania

III. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (?)

pozakodeksowe

IV. wniosek o unieważnienie prawomocnego orzeczenia V. skarga nadzwyczajna

(5)

Wniosek o unieważnienie prawomocnego orzeczenia

Art. 96. § 1. Sąd Najwyższy na wniosek Prokuratora Generalnego unieważnia prawomocne orzeczenie wydane w sprawie, która w chwili orzekania ze względu na osobę nie podlegała orzecznictwu sądów polskich lub w której w chwili orzekania droga sądowa była niedopuszczalna, jeżeli orzeczenie to nie może być wzruszone w trybie przewidzianym w ustawach o postępowaniach sądowych.

Ustawa o SN

(6)

Wniosek o unieważnienie prawomocnego orzeczenia

Art. 172. Naczelny Sąd Administracyjny unieważnia prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego wydane w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądu administracyjnego w chwili orzekania i odrzuca skargę, jeżeli orzeczenie to nie może być wzruszone w trybie przewidzianym w ustawie. Sąd orzeka na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do rozpoznania wniosku stosuje się odpowiednio przepisy o rozpoznaniu skargi kasacyjnej.

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

(7)

Skarga nadzwyczajna

(8)

Art. 89. § 1. Jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie może być wniesiona skarga nadzwyczajna, o ile:

1) orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji lub

2) orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub

3) zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego

– a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

(9)

Art. 89. § 1. Od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie, może być wniesiona skarga nadzwyczajna, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia praworządności i sprawiedliwości społecznej i:

1) orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji,

2) orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

– a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

(10)

Art. 89. § 1. Jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie może być wniesiona skarga nadzwyczajna, o ile:

1) orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji lub

– a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

(11)

Art. 79. 1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

Konstytucja RP

(12)

2) orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub

(13)

Art. 398³. § 1. Skargę kasacyjną strona może oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; […].

Art. 505⁹. § 1¹. Apelację można oprzeć na zarzutach:

2) naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; […].

(14)

Art. 174. Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; […].

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

(15)

„Obraza przepisów prawa materialnego (error iuris) obejmuje naruszenie przepisów każdej dziedziny prawa materialnego, stosowanych przez organ orzekający. Może to polegać na: / 1/ błędnej wykładni przepisu; /2/ zastosowaniu nieodpowiedniego w świetle poczynionych ustaleń przepisu materialnego prawa karnego lub /3 zastosowaniu go w niewłaściwy sposób (np. orzeczeniu kary powyżej granic przewidzianych w danej normie przy braku podstaw do zaostrzenia kary bądź jej złagodzeniu przy braku podstaw do łagodzenia odpowiedzialności) albo /4/ zastosowaniu danego przepisu mimo zakazu określnego rozstrzygania lub /5/

niezastosowaniu normy, której stosowanie było obowiązkowe”.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 lipca 2016 r., II AKa 115/16

(16)

3) zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego

(17)

Art. 398³. § 3. Podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.

Art. 398¹³. § 2. W postępowaniu kasacyjnym nie jest dopuszczalne powołanie nowych faktów i dowodów, a Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia.

(18)

Skarga nadzwyczajna – termin na wniesienie

Art. 89. § 3. Skargę nadzwyczajną wnosi się w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia, a jeżeli od orzeczenia została wniesiona kasacja albo skarga kasacyjna – w terminie roku od dnia ich rozpoznania. […].

Art. 115. § 1. W okresie 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy skarga nadzwyczajna może być wniesiona od prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie w sprawach, które uprawomocniły się po dniu 17 października 1997 r.

Przepisu art. 89 § 3 zdanie pierwsze nie stosuje się.

(19)

Skarga nadzwyczajna – podmioty uprawnione

Art. 89. § 2. Skargę nadzwyczajną może wnieść Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz, w zakresie swojej właściwości, Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Pacjenta, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, Rzecznik Finansowy, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Art. 115. § 1a. Skarga nadzwyczajna od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, które uprawomocniło się przed wejściem w życie niniejszej ustawy, może być wniesiona przez Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw Obywatelskich. Przepisu art. 89 § 2 nie stosuje się.

(20)

Art. 418 § 1. Strona może wnieść podanie o złożenie rewizji nadzwyczajnej do Ministra Sprawiedliwości lub Prokuratora Generalnego.

§ 2. Podanie można wnieść tylko raz i tylko do jednego z organów wymienionych w paragrafie poprzedzającym. Jeżeli w tej samej sprawie wniesiono kilka podań, należy je przekazać temu z powyższych organów, do którego wpłynęło pierwsze z nich, a jeżeli wpłynęły one do obu organów jednocześnie – temu z organów, który pierwszy podjął czynności.

Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296)

(21)

Skarga nadzwyczajna – rodzaje rozstrzygnięć

Art. 91 § 1. W przypadku uwzględnienia skargi nadzwyczajnej, Sąd Najwyższy uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i stosownie do wyników postępowania orzeka co do istoty sprawy albo przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania właściwemu sądowi, w razie potrzeby uchylając także orzeczenie sądu pierwszej instancji, albo umarza postępowanie. Sąd Najwyższy oddala skargę nadzwyczajną, jeżeli stwierdzi brak podstawy do uchylenia zaskarżonego orzeczenia.

(22)

1) uchylenie orzeczenia + przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

2) uchylenie orzeczenia + orzeczenie co do istoty sprawy

(23)

Art. 398¹⁶. Jeżeli podstawa naruszenia prawa materialnego jest oczywiście uzasadniona, a skargi kasacyjnej nie oparto także na podstawie naruszenia przepisów postępowania lub podstawa ta okazała się nieuzasadniona, Sąd Najwyższy może na wniosek skarżącego uchylić zaskarżony wyrok i orzec co do istoty sprawy. Przepis art. 415 stosuje się odpowiednio.

(24)

2) uchylenie orzeczenia + orzeczenie co do istoty sprawy 3) uchylenie orzeczenia + umorzenie postępowania

4) uchylenie orzeczenia + odrzucenie pozwu

(25)

Art. 398¹⁹. Jeżeli pozew ulegał odrzuceniu albo istniała podstawa do umorzenia postępowania, Sąd Najwyższy uchyla wydane w sprawie wyroki oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie.

Przepis art. 415 stosuje się odpowiednio.

(26)

2) uchylenie orzeczenia + orzeczenie co do istoty sprawy 3) uchylenie orzeczenia + umorzenie postępowania

4) uchylenie orzeczenia + odrzucenie pozwu 5) oddalenie skargi

(27)

Art. 89 § 4. Jeżeli zachodzą przesłanki wskazane w § 1, a zaskarżone orzeczenie wywołało nieodwracalne skutki prawne, w szczególności jeżeli od dnia uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia upłynęło 5 lat, a także jeżeli uchylenie orzeczenia naruszyłoby międzynarodowe zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej, Sąd Najwyższy ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonego orzeczenia z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których wydał takie rozstrzygnięcie, chyba że zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji przemawiają za wydaniem rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 91 § 1.

(28)

Art. 424^1a. § 2. Orzeczenie Sądu Najwyższego wydane na skutek wniesienia skargi kasacyjnej traktuje się jak orzeczenie wydane w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi.