Aleje 3, Nr 62, VII-VIII 2007

Pełen tekst

(1)

(2)

(3) OD REDAKCJI. Pismo nansowane przez Urzd Miasta Czstochowy. Wydawca Biblioteka Publiczna im. dr. W. Biegaskiego w Czstochowie Al. Najwitszej Maryi Panny 22 42-200 Czstochowa Tel. 034/ 360-56-28 www.biblioteka.czest.pl. Redakcja Aleje NMP 22 42-200 Czstochowa Tel. 034/ 360-56-28 aleje3@op.pl. Teksty niezamówione nie bd zwracane. Zastrzegamy sobie moliwo opracowania i skracania przysanych materiaów. Pogldy Autorów nie zawsze odzwierciedlaj pogldy Redakcji. Red. Naczelny Marian P. Rawinis Tel. 0505-666-486 mprawinis@poczta.onet.pl. Skad i amanie Krzysztof Klaus. Druk i oprawa: Sowa - druk na yczenie www.sowadruk.pl tel. (0-22) 431-81-40 Publikacja wspónansowana przez Samorzd Woj. lskiego. W lipcu i sierpniu gocimy w Czstochowie najwicej ptników. W okresie letnim przypadaj najwaniejsze wita Maryjne, a wakacje sprzyjaj podróowaniu. Ponadto, wspóczesne moliwoci komunikacyjne, daleko lepsze ni kiedy, otwarte lub prawie otwarte granice, pozwalaj nam odwiedza miejsca kultu na caym wiecie. Spotykamy tam tysice ptników, napywajcych nieprzerwanie od wieków, jak w na Jasnej Górze czy w Santiago de Compostela. Ale istniej te sanktuaria, gdzie ruch pielgrzymkowy by kiedy znaczny, a dzi ledwo go wida. Prawdopodobnie te niewielu mieszkaców naszego miasta wie, e istnieje miejsce nazywane kiedy Podolsk Czstochow. To Podkamie, mae miasteczko niedaleko Brodów, na Ukrainie. Stoi tam na wzgórzu dawny obronny klasztor dominikanów, sawny z cudownego obrazu Matki Boskiej nienej. Podkamie, wite miejsce Podola i Rzeczypospolitej, przez stulecia stanowi cel pielgrzymek katolików, greko-katolików i prawosawnych. Klasztor zaoy podobno sam w. Jacek Odrow, dominikanin i aposto Rusi, na pocztku XIII wieku. W cigu dugich dziejów by wielokrotnie oblegany, niszczony - i uparcie odbudowywany. Dla pielgrzyma Podkamie i Jasna Góra s do siebie bardzo podobne, ich dzisiejszy ksztat powsta w tym samym okresie historycznym. Wzgórze, mury obronne, wysoka barokowa wiea. Podolsk Czstochow mia nazwa podkamieskie sanktuarium król Jan III Sobieski, jeden z dobroczyców klasztoru. Wspiera nansowo budow nowej bazyliki, modlili si tu wybitni ludzie wielu narodowoci. W roku 1727, gdy koronowano cudowny obraz koronami papieskimi, zgromadzio si 200 tysicy wiernych – jak na Jasnej Górze 10 lat wczeniej. Najtragiczniejszy dla tego miejsca okaza si wiek XX. W roku 1915 klasztorne wzgórze znalazo si na linii frontu rosyjsko-austriackiego, a nieco pó niej nadeszy straszne dowiadczenia totalitaryzmu. Wzgórze, na którego szczyt zmierzay kiedy pobone pielgrzymki, stao si miejscem omijanym ze strachem i boja ni. Klasztor bowiem przesta by klasztorem – sta si zakadem dla umysowo chorych. Koció przesta by kocioem – sta si gospodarstwem hodowlanym, wizieniem i katowni NKWD. Cudowny Obraz Matki Boej nienej ocala i - przez Lwów tra do dominikanów we Wrocawiu Niedawno wzgórze przejli greko-katoliccy oo. studyci. Marz, by Podkamie, dzi pikna ruina, znowu sta si piknym sanktuarium. A do Podolskiej Czstochowy zaczynaj napywa ptnicy, jeszcze bardzo cieniutkim strumyczkiem. Pielgrzymi patrz na postrzelane z automatów ciany bazyliki, chodz po dziedzicu nasikym krwi zbiorowych egzekucji, modl si w krypcie, w której torturowano i zabijano niewinnych a wiernych. Przystaj przed kolumn, na której szczycie znajduje si gura Matki Boej z Dziecitkiem. Stoi tu od 1719 roku, prawie nienaruszona. Tylko te rany od kul na policzku... Marian Piotr Rawinis. aleje III. 3.

(4) Ktokolwiek bdziesz w ukraiskiej stronie... Ktokolwiek bdziesz w ukraiskiej stronie, atwo odnajdziesz tam lady czstochowskie. Kresy dawnej Rzeczypospolitej. Historia, literatura, lm. I emocje. Bardzo wiele emocji.. Kamieniec Podolski Do katedry w Kamiecu turecki sutan wjecha niegdy konno.. Kamieniec Podolski. Widok z miasta na twierdz. Pan Woodyjowski, oblony tu w 1672 roku przez wojska tureckie, wysadzi si w powietrze. „Do nieba idzie may rycerz (... ) do nieba jest najbliej z Polski” (Jacek Kaczmarski). Przed katedr muzumaski minaret. Pozosta tu jako warunek traktatu pokojowego z r. 1699, kiedy Podole wrócio do Rzeczpospolitej. Na szczycie minaretu, dostawiona w poowie XVIII w., zota gura Matki Boej.. Zbara Odbudowywane forty kacje dawnego Zbaraa, oblegane niegdy przez Kozaków i Tatarów. Nie robi wielkiego wraenia, ale przecie std wanie pan Skrzetuski ruszy na swoj wielk wypraw .... Historyczny koció w. Antoniego w Zbarau, widoczny z zamku, nie jest – jak gosz przewodniki – zdewastowan ruin. W kociele zachowao si niewiele z oryginalnego bogatego wyposaenia. Trwajca renowacja pozwala mie nadziej na przywrócenie cho czci dawnej wietnoci.. Krzemieniec. Krzemieniec, miejsce urodzin Juliusza Sowackiego. Widok na miasto z Góry Bony pozwala dostrzec budynki, w których miecio si sawne Liceum Krzemienieckie.. 4. aleje III. W kociele para alnym znany pomnik Juliusza Sowackiego. Zawsze le pod nim wiee kwiaty. Na cianie kocioa epita um, zdobione obrazem Matki Boskiej Czstochowskiej: Amelja z Tyrasów Pomorska, najlepsza córka, ona i matka, wzorowa kobieta, najszlachetniejsze serce i umys wielki i niepospolity, zgasa w Bogu jako o ara powicenia d. 18 lipca 1897 r. w wieku lat 33..

(5) Podkamie Podkamie, nazywany kiedy Podolsk Czstochow. Obronny klasztor na górze, kiedy cel licznych pielgrzymek katolików, greko-katolików i prawosawnych.. Wiea kocioa nieprzypadkowo przypomina wie Jasnej Góry. Podobnie jak jasnogórska, powstaa pod koniec XVII w. Wntrze bazyliki zdobiy niegdy liczne dary polskich monarchów, m.in. Jana III Sobieskiego.. Klasztor by wielokrotnie oblegany i niszczony. ciany kocioa nosz lady kul, a ziemia dziedzica przesiknita jest krwi niewinnych o ar. Zota gura na kolumnie powstaa przed trzystu laty w Gdasku. Od czasu ostatniej wojny Matka Boa bolenie przypominana Ikon Czstochowsk – Jej twarz jest poraniona pociskami zoczyców.. Drohobycz Drohobycz. Koció p.w. Wniebowzicia Matki Boej, w. Krzya i w. Bartomieja ufundowa król Wadysaw Jagieo w XV w. Dzi witynia odzyskuje swój ksztat po latach celowego niszczenia w okresie panowania totalitaryzmu. Witrae znowu tu bd. Jeden z odnowionych fragmentów - obraz Matki Boskiej Czstochowskiej.. Ktokolwiek bdziesz w ukraiskiej stronie, wasn doni dotknij tych kamieni.... aleje III. 5.

(6) FOTOGRAFIA Zbigniew Burda – fotograf i fotograk Marian P. Rawinis: Czemu fotograa? Nie malowanie albo rzebienie? Z prostej przyczyny. Fotogra a jest rodkiem wyrazu plastycznego, obok malarstwa czy rze by, ale w fotogra i potrzeba niewiele czasu na zarejestrowanie wiatem tego co nas otacza - na lmie czy te na kawaku krzemowej pytki. Owszem, to wszystko s dziedziny plastyczne, ale rónice si zasadniczo. Fotogra a pojawia si ok. 170 lat temu, jej twórc by Francuz Louis Daguerre, std bya pó niej nazywana dagerotypi. Ale ju w redniowieczu malarze posugiwali si takimi urzdzeniami jak camera obscura. W pomieszczeniu, w pracowni malarskiej, zasaniano szczelnie okno pozostawiajc jedynie maleki otworek. Przed nim umieszczano odpowiednio skonstruowana skrzyni z bia ciank i szyb od góry. Na biaej cianie pojawia si odwrócony stronami obraz, który za pomoc lustra kierowany by na szklan ta , na której kadziono cienki papier i szkicowano dokadnie obraz. Dzisiaj mona by nawet pokusi si o stwierdzenie, e „fotogra a otworkowa” przeywa swoisty renesans. Powstaje wiele klubów, gdzie uprawia si t dziedzin fotogra i. S nawet galerie, gdzie wystawia si fotogra e, które powstay wanie w ten sposób. Pamitasz swoje pierwsze fotki? Kiedy i jakim sprztem si posugiwae? Oczywicie, e pamitam. Takich rzeczy si nie zapomina. Moim pierwszym aparatem, który dostaem od Ojca, by prosty, duych rozmiarów, bo przecie na lm zwojowy 6 x 9 cm, Ami. Kolejnym aparatem bya Smiena, której szczliwym posiadaczem staem si w dniu pierwszej komunii witej. Chopcy w tamtych czasach dostawali albo zegarki albo wanie aparaty fotogra czne. Dzisiaj dostabym zapewne laptopa. Moje pierwsze fotki? Byli na nich przewanie moi rodzice i siostra. I mój pies. Jaka jest rónica midzy fotografem a fotografikiem? Waciwie adna. Bo przecie równie dobrze mona zapyta, jaka jest rónica pomidzy stomatologiem a dentyst. Sowa fotogra k, uy po raz pierwszy ojciec. 6. aleje III. polskiej fotogra i, Jan Buhak. By to wybitny artysta, zwolennik „fotogra i ojczystej”, która miaa propagowa pikno polskiej ziemi. W latach 20. XX wieku by organizatorem ycia fotogra cznego w Polsce, w tym wspózaoycielem i prezesem Fotoklubu Wileskiego (1928) i Fotoklubu Polskiego. Niestety, podczas wojny spona wikszo jego prac przedstawiajcych pejzae, architektur i portrety. Buhak, uywajc sowa fotogra k na okrelenie fotografa artysty, mia chyba na myli rozgraniczenie pomidzy fotogra rzemielnicz i fotogra wykonywan dla potrzeb wystawowych lub wydawnictw ksikowych. Waciwie mona powiedzie, e obok fotografów i fotogra ków pojawia si dzisiaj trzecia forma – fotograf prasowy lub inaczej – fotoreporter. Ale czy fotograf rzemielnik lub fotoreporter nie moe by równie artyst? Jak to si stao, e fotograa muzyczna jest jedn z Twoich gównych specjalnoci? Stao si to za spraw nieyjcego ju wieloletniego prezesa Towarzystwa Fotogra cznego w Czstochowie, Edmunda Mularza. By on swego czasu fotoreporterem w „

(7) yciu Czstochowy”, ale równie znakomitym dokumentalist ycia lharmonii w naszym miecie. Pamitam, e zabiera mnie, przyszego adepta sztuki fotogra cznej, na koncerty. Mona by rzec, e byem jego asystentem. Edmund, z którym pó niej si zaprzyja niem i który wywar wpyw na mój swój styl fotogra czny, pokaza mi, w jaki sposób naley podchodzi z aparatem fotogra cznym do muzyki. Nie uywa on nigdy adnej lampy byskowej, które i tak na ówczesne lata nie byy doskonae. Korzysta ze wiata, które byo wiatem zastanym, uywa tylko i wycznie lmów czarno-biaych. Wywoywa je pó niej przy mnie i pokazywa efekty swojej pracy. Tak wanie narodzia si nasza wieloletnia przyja . Edmund Mularz umar w lipcu 2000 roku, dwa miesice po mierci mojego Ojca. Pamitam, e spotkaem go na dzie przed pogrzebem mojego Taty. Powiedzia mi wtedy, e idzie do szpitala, ale jak wyjdzie, to planuje zrobi wielk, zbiorow wystaw czonków Towarzystwa Fotogra cznego. Niestety, ju nie wróci. Ja dzisiaj skrztnie wykorzystuj wiedz, jak przekaza mi Edmund, nie tylko przy fotografowaniu muzyki klasycznej, ale równie jazzowej, wprowadzajc oczywicie i swój, wypracowany przez lata, warsztat i wasne, indywidualne spojrzenie. Kiedy uwaasz, e zrobie bardzo dobre zdjcie, to komu je najpierw pokazujesz? Hm, trudno odpowiedzie. Kady ma przecie inne spojrzenie i nie mona si temu dziwi. Zazwy-.

(8) FOTOGRAFIA czaj zdjcia ogldam sam. Ogldam je wielokrotnie. I czasami jest tak, e zdjcie, które sam odrzuciem z tych czy innych wzgldów, zostaje ponownie przeze mnie dostrzeone. Tak byo wielokrotnie. Bo ze zdjciami trzeba si jakby zaprzyja ni, oglda je wiele razy. Dostrzegamy wtedy w nich to, co za pierwszym razem byo mao istotne. Tak samo jest przecie i z malarstwem. Trzeba wiele czasu spdzi przed gotowym pótnem, rozkoszowa si nim, aby pozna jego ten inny plan. Dzi ludzie s oswojeni z widokiem aparatu fotogracznego i chyba chtnie pozuj w rónych sytuacjach? Czy to uatwia prac i daje moliwo zrobienia dobrego zdjcia?. Chtnie pozuj? No, nie do koca. W mentalnoci pokutuje do dzisiaj stereotyp, zapoyczony z minionej epoki, e fotograf jest wrogiem - manipulatorem a nawet i „szpiegiem”, e fotografuje po to, aby pó niej oczerni. Mona by w tym miejscu polemizowa, czy to prawda czy nie, jak równie zada pytanie, czy seriale brazylijskie maj co wspólnego z rzeczywistoci. O tym, e dla niektórych jestem „wrogiem” mogem osobicie si przekona, kiedy pewna grupa osób skupiona wokó „jedynie susznej sprawy”, obrzucia mnie stekiem inwektyw, nie baczc nawet na to, e znajdowalimy si blisko miejsca znanego wszystkim Polakom. W tych ludziach nie byo nic pozytywnego, tylko sama agresja, nie warto tego komentowa. Opisana przeze mnie sytuacja dotyczya ludzi w podeszym wieku. Mylisz, e z modymi jest inaczej? Równie. Fot. Zbigniew Burda. aleje III. 7.

(9) FOTOGRAFIA nie do koca. I u nich wystpuje czasami niczym nieuzasadniona agresja, a czasami cwaniactwo. Na szczcie s to sytuacje marginalne. Fotografowaem nie tak dawno, na potrzeby katalogowe, pewne miasto niedaleko Czstochowy. Mog powiedzie, e spotkaem tam yczliwych ludzi, którzy okazywali mi pomoc, pracujc nawet jako statyci. Byli to modzi ludzie, wic dawna mentalno powoli si zmienia, dochodzi do gosu zdrowy rozsadek i nowoczesne postrzeganie wiata. Tamto powoli bdzie odchodzi w niebyt. wiat, naley pamita, idzie do przodu, nie cofa si. Tak te jest i z mentalnoci. To co ze, samo si zniszczy. Co mylisz o fotograi reportaowej, któr czasem uprawiasz? To dziennikarstwo czy sztuka? I jedno i drugie. Fotogra a reportaowa równie jest sztuk. Oczywicie nie mona powiedzie, e kady, kto uprawia fotoreporta, jest artyst, podobnie jak nie mona powiedzie, e kady, kto gra na gitarze, jest jej wirtuozem. Niemniej jednak dla takich wanie fotoreporterów, bdcych jednoczenie artystami, powstaa we Francji w latach 40. ubiegego wieku Agencja Fotogra czna Magnum. Skupiaa i skupia ona najlepszych wiatowych fotoreporterów w kadej dziedzinie. Ich dziea zdobi ciany najbardziej prestiowych galerii fotogra cznych wiata, od Nowego Jorku do Londynu. Wród nich s Francuzi, Wgrzy i Rosjanie. Wiek XX i trwajce w nim wojny i inne kon ikty spowodowa, e narodzi si nowy kierunek w fotogra i, reporta. Naley tutaj wymieni najlepszych reporterów wojennych, chociaby Alfreda Eisenstaedta za zdjcie „Nogi etiopskiego onierza” z 1935 r., czy te Dmitrija Baltermanca i jego fotoreporta z Kercza z 1942 r. i chyba najwikszego z ówczesnych, Roberta Cap, który wsawi si zdjciami z ldowania aliantów w Normandii w 1944 r. Robert Capa by z pochodzenia Wgrem. Zgin mierci tragiczn podczas wojny w Wietnamie 25 maja 1954 r., kiedy jego jeep wjecha na min podoon na drodze. Przywouje si tutaj równie posta naszego najlepszego reportera wojennego, Waldemara Milewicza, zastrzelonego w Iraku 7 maja 2004 r. Tak wic dla niektórych fotograf jest nadal wrogiem. I jeszcze jeden fotoreporter. Brazylijczyk Sebasti o Salgado. Niedocigniony. Czonek Magnum. Fotografuje ludzi opuszczonych, wypdzonych ze swojej ziemi, ndzarzy, biedaków pracujcych nieludzko w odkrywkowych kopalniach zota w Brazylii, w bocie i wodzie. W miejscu, gdzie ludzie gin tak szybko, jak szybko tam si pojawiaj. Jego czarno-biae fotogra e przemawiaj do widza jak niezgbion moc, wiatem i cieniem pyncym z fotografowanych twarzy. S to zdjcia niezwyke, niepowtarzalne. Obok takich dzie nie przechodzi si obojtnie. Moe to zasuga optyki,. 8. aleje III. jakiej uywa Salgado? Fotografuje on bowiem legendarn, niemieck Leic R6. Miae okazj zrobienia fotograi wybitnych, ale konkretne okazje Ci ucieky? . Owszem, miaem. Ale nie chc do nich wraca pamici, aby nie przywoywa smutnych chwil. Stao si to oczywicie z powodu zawodnoci sprztu. No có, wysoka technika nie idzie czasami w parze z niezawodnoci. Mona by powiedzie, e dawniejszy sprzt fotogra czny, cakowicie mechaniczny, by bardziej niezawodny. Ile wiedzy wyniesionej ze Studium Fotogracznego przydaje Ci si w pracy dzisiaj? Korzystasz z tamtych wiadomoci, czy posugujesz si raczej wiedz i dowiadczeniami z praktycznej pracy z aparatem fotogracznym? Bardzo wiele. W tamtych czasach, kiedy jeszcze nikt nie myla o aparatach z zapisem cyfrowym, fotografowao si zwykymi aparatami mechanicznymi na lm 35 mm. I byy to lmy czarno-biae. Mao tego, trzeba je byo samemu wywoa i zrobi z nich powikszenia pod powikszalnikiem. Oczywicie, chemi do wywoywaczy zestawiao si samemu za pomoc wagi laboratoryjnej i odpowiednich odczynników chemicznych. Jeszcze dzisiaj, kiedy fotografuj aparatem analogowym z lmem czarno-biaym wywouje je sobie sam, gdy wiem, e bdzie to dobrze zrobione. To ju taki nawyk. A samo skadanie odczynników i wywoywanie uroso do rangi jakiego misterium tworzenia z „niczego”. Bo przecie ten obraz utajony na emulsji fotogra cznej, trzeba jako „wywoa”. Nie za pomoc magii oczywicie, tylko chemii. Ale czy nie ma w tym rzeczywicie troch z magii, a sam fotograf w tym momencie nie jest magiem? Bo to wszystko miao i ma dusz, yo i yje wasnym yciem. Tak jak w lmie „Powikszenie” Michelangelo Antonioniego. Dzisiejsze aparaty naszpikowane s „po zby” elektronik. I co z tego. Wystarczy bardzo prozaiczna sprawa, wyczerpi si baterie, nie mamy zapasowych i nasze cudo techniki moemy powiesi na pasku na drzewie, gdy jest bezuyteczne. Majc w torbie ukryty przed oczami kolegów aparat mechaniczny, moemy go ukradkiem wyj, i rozgldajc si ukradkiem, dyskretnie dokoczy prac. Ale co wtedy, gdy nie mamy w naszej torbie takiego „zabytku”? Pozostaje si i paka. Rozwój techniki niesie równie ze sob i te mankamenty. A sam aparat staje si bezduszn „maszyn” do rejestrowania wydarze. Dzikuj za rozmow..

(10) PIELGRZYMKI Aleksander Wierny. Czas pielgrzymowania Patrz na pielgrzymów od ponad trzydziestu lat, s czci mojej wdrówki przez czas. Spotykam ich kadego roku, w sierpniu, gdy id po zakupy, albo wracam z pracy, czasem przygldam im si celowo, z nieco bezmyln ciekawoci tubylca. Kilku uwieczniem na fotograach, a poniewa nic o nic nie wiem i nigdy si ju nie spotkamy, wymylam ich histori, nadaj wasny sens zdjciom, eby ich zrozumie, eby odnotowa i zatrzyma w pamici tych kilka przystanków w mojej wdrówce przez czas, w tej pielgrzymce.. Czterej ksia w euforii przedziera si pod szczyt, przepychaj si z porzdkowymi, którzy si próbuj kierowa strumieniami ptników i chwytaj si za rce tworzc kordon, ale ksia, niczym dawni rycerze, którzy szturmujc twierdz pokonali ju pierwszy obronny szaniec, w uniesieniu nie reaguj na przeciwnoci, pewni zwycistwa szturmuj i nie zwaaj na przeszkody. Hippisi ongluj maczugami, nie zwracaj uwagi na ustawione u swoich stóp miseczki, a te szybko zapeniaj si drobnymi monetami. I cho owietla ich to samo soce co pielgrzymów, pochodz z innego plemienia, s odlegymi potomkami kontestatorów, którzy próbowali zmieni wiat, ale ugrz li w bagnie codziennoci a ich synowie cyrkowymi sztuczkami zabawiaj gawied .. Starszy mczyzna w eleganckiej koszuli, ze staromodnym zegarkiem na przegubie, ley na boniach pod waami klasztoru, siwizna wosów odcina si wyra nie od zieleni traw. Mczyzna podpiera doni pochylon gow, zamkn oczy, moe przyby tutaj ostatni raz, wie o tym, egna si samotnie z yciem w witym miejscu?. aleje III. 9.

(11) PIELGRZYMKI. Masywny mczyzna na inwalidzkim wózku, w czerwonym t-shircie, nie widz jego twarzy, jest odwrócony, wznosi ramiona w gecie zwycistwa, jakby wanie strzeli decydujc bramk w pikarskim meczu. Przyjmuje gratulacje od jasnowosej dziewczynki – wygra, ma prawo do radoci przynalenej królom sportu w chwili triumfu.. Modzi, kilkunastoletni chopcy, szczupli i opaleni, nadzy do pasa, graj i piewaj w podjasnogórskim parku religijne pieni. Zachwycone nastolatki otaczaj ich pókolem, ale muzycy nie patrz na dziewczta, pozornie ich uwag cakowicie pochania rytm, melodia i sowa, lecz to nieprawda, kadym nerwem czuj na sobie wzrok dziewczyn i cho o tym nie wiedz i uywaj innych sów, piewaj Pie nad pieniami.. Kilkuletnia dziewczynka patrzy w niemym zdumieniu na lecych na betonowych pytach ptników, którzy, pogreni w modlitwie, oddaj cze Czarnej Madonnie. Nie rozumie, dlaczego przybrali tak pozycj, jeszcze nie wie, jak moc ma powicenie dla wiary, ale ju budzi si w niej empatia wobec ludzi. Opiera mae donie na plecach, na wysokoci nerek, rozumie, e oddawanie w ten sposób czci moe sprawia ból, zdumiewa j dobrowolne poddanie si cierpieniu i wanie odebraa pierwsz lekcj dorosoci.. 10. aleje III.

(12) MUZYKA Rónorodnie i pokojowo czyli (moliwa) Utopia Z Mariuszem Borowikiem rozmawia Dominika Radkowska. UTOPIA – klub muzyczny zaoony w Czstochowie przez Mariusza i Dorot Borowików, Roberta Dylewskiego i Grzegorza Soj dziaajcy od maja 2002 do lutego 2007. Dziki aktywnoci Utopii Czstochow odwiedzio bardzo wiele zespoów i wykonawców reprezentujcych róne gatunki muzyczne (rock, punk, hip-hop, metal, reggae, dancehall, jazz i in.), zarówno majcych wieloletni renom w kraju, jak te tych, które w klubie stawiay pierwsze kroki. Byy wród nich Daab, T.Love Alternative, Lech Janerka, Pogodno, Homo Twist, Armia, wietliki, Pustki, Mech, Coma, Cool Kids of Death, Krzy:Kross, Zabili Mi ówia, Kombajn Do Zbierania Kur Po Wioskach. Miao tu miejsce ponad 400 koncertów. Odbyway si równie spotkania literackie, imprezy taneczne, dziaaa Scena Czytania Dramatu Teatru im. Adama Mickiewicza. W lutym 2007 klub zamknito z powodów prozaicznych – waciciel lokalu postanowi zmieni jego przeznaczenie.. Dominika Radkowska: Wykonywae w yciu róne zajcia: sprzedawae ksiki, pyty, pracowae dorywczo, piszesz teksty, wyraasz si wizualnie. Jak zrodzi si pomys prowadzenia klubu muzycznego? Mariusz Borowik: Od wielu lat chodzimy po rónych miejscach, bo jestemy zainteresowani ich energi, muzyk, towarzystwem ludzi. W tym miejscu moi znajomi mieli lokal ponad dziesi lat temu. Nazywa si Red Hot. Utkwio nam ono w pamici. Pó niej usyszaem, e osoba prowadzca lokal chce sobie odpuci to dziaanie i tak, dziki przyjacioom, tam tra em, zapytaem – od tego si zaczo… Bylimy szóstym pomysem w tych pomieszczeniach. Myl, e jak energi zostawilimy po sobie. Teraz jest tam pizzeria, wic wiadomo – mniej koncertów, wicej poywienia, zupenie inaczej… Czy inaugurujc dziaalno klubu miae plany i wiadomo tego, jakie rozmiary i rang przybierze to przedsiwzicie, e bdzie tak dua czstotliwo imprez i taka ch grania ze strony grup muzycznych z caej Polski w niewielkim klubie w rednim miecie?. MARIUSZ BOROWIK – zaoyciel i animator sceny muzycznej klubu Utopia (obecnie istniejcego we wspomnieniach), propaguje energi muzyczn, teatraln, literack, pisze proz (na razie w ukryciu), kaligrafuje, pozytywnie czy ludzi.. Fot. Piotr Dubak. aleje III. 11.

(13) MUZYKA Na pocztku dziaania Utopii, w maju 2002, nie mielimy jeszcze dolnej sali. Moj ide od samego pocztku byo urzdzenie estrady na dole, gdzie byaby moliwo grania koncertów. Takie byo gówne zaoenie Utopii, eby gra koncerty. W naszym miecie koncertów byo mao. Chcielimy ruszy scen niezalen i sprowadza zespoy, które w Czstochowie nigdy nie byy albo dopiero si przebijay, albo istniay ju od dawna, ale nie mona byo tutaj ich zobaczy. Kiedy we wrzeniu otworzylimy dó, zaczlimy pracowa na to, eby nas w Polsce zauwaono i o nas usyszano. Tak si to dziao od kapeli do kapeli. Przez pierwsze dwa lata dzwoniem po rónych dla mnie wanych zespoach i artystach, prosiem, eby przyjechali, a po jakim czasie zaufalimy sobie, kontakty wzajemne byy na tyle przyjacielskie, e kapele zaczy chcie przyjeda do nas. To bya taka „poczta panto owa” – od zespou do zespou. Z niektórymi widzielimy si raz, potem drugi, potem niektóre co tras chciay przyjeda. Zapamitali nas i teraz, kiedy ju nie ma Utopii, spotykamy si, pamitamy o sobie. Myl, e dalej jeszcze co z tego si urodzi. Szkoda byoby tych kontaktów, eby to tak zupenie umaro.. dzi, na modych artystów. Generalnie chcielimy i w tak stron, eby ta knajpa bya troszeczk „artystowska”, czy jak to tam nazwa. I eby udao si nam tam spotka ludzi starszych i modszych, mogcych wymieni si energiami, dowiadczeniami, chciami, to byo najwaniejsze. Jak patrz na te par lat, widz, e pocztkowo scena hiphopowa u nas mocno dziaaa i wysza w zasadzie od nas, take Adrian Jdryka z Rub Pulse`m, z reaggae’ow histori tu zaczynali, pó niej przenoszc si do Rury – tam lokal jest wikszy, wicej moliwoci. My na sam koniec skupilimy si gównie na koncertach, nie na imprezach. S kluby, w których si wicej taczy, u nas pod koniec dziaalnoci akcent by bardziej pooony na prezentowanie zespoów, eby modzi ludzie mogli gra. To, co si przydarzyo z teatrem, uwaam za wietn okoliczno, poznalimy si z pani dyrektor Deszcz, która nam zaufaa, polubilimy si i zrobilimy kup fajnych Czyta Dramatu. To jest jej idea, moim zdaniem wietna. Ta impreza odbywaa si raz w miesicu, skupiaa sporo osób. Wiele z tych czyta. Kto z Tob tworzy Utopi? Nasza Utopia to byo bardzo rodzinne miejsce. Na pocztku nas bya czwórka: ja, moja ona Dorota, szwagier Robert Dylewski i Grzegorz Soja, pracujcy z nami przez kilka pierwszych miesicy. Pó niej zostalimy we trójk, bo – bdc miejscem niezalenym, mao komercyjnym – nie bylimy w stanie Grzesiowi paci pensji. Robert wykonywa duo swoich dziaa, mia kontakty, zaprasza kapele. Pracowao z nami mnóstwo zaprzyja nionych osób, przy duych wydarzeniach wielu ludzi nam pomagao, sami nie dawalibymy sobie rady – i za barem, i jako to wszystko ogarn. Take chopcy z ochrony, ludzie od nagonienia, wszyscy bardzo pomocni. Utopi wspótworzyo wiele osób i chciabym im za to serdecznie podzikowa, bo gdyby nie oni – nie daoby si wielu dziaa wykona. Wiele wydarze zorganizowanych z powodzeniem, nabrao charakteru cyklicznego. Mam na myli np. Cathedral, spotkania literackie, Czytanie Dramatu, Slam Poetry. Pomylaem na pocztku, e Utopia bdzie suya bardzo rónym ludziom, eby mogli swoje rzeczy pokazywa, przedstawia si, e bdzie skupiaa bardzo szerokie rodowisko. Nigdy nie nastawialimy si na to, e Utopia bdzie knajp hiphopow, reggae’ow, czy rockow. Zaoenie byo takie, e przede wszystkim bdziemy szeroko otwarci na lu-. 12. aleje III. Fot. Piotr Dubak.

(14) MUZYKA potem weszo na deski teatru do realizacji. Mielimy take pi wystpów Teatru Gong – ze spektaklem „Emigranci” S. Mroka. Micha Kula i Adam Hutyra uczestniczyli w tym wydarzeniu. Utopia w takim swoim „undergroundzie” pasowaa scenogra cznie do tego spektaklu. Na forach zwizanych z Utopi zauwayam, e wiele osób czekao na kolejne imprezy, zwaszcza te powtarzajce si. Niektórzy specjalnie przyjedali do Czstochowy na spotkania, powiadamiali si o nich wzajemnie. Patrzc z perspektywy paru miesicy, kiedy ju nas nie ma, widz, e Utopia bya bardzo rodzinnym miejscem. mieszne byo obchodzenie Wigilii w Utopii, bardzo lubiem ten czas, kiedy po pasterce czy przed pasterk spotykali si ludzie z tak strasznie rónych bajek, e nieraz si obawiaem, e to nie bdzie moliwe, eby tak skrajnie róne charaktery, róne pogldy mogy siedzie obok siebie, sucha muzyki. Moc Utopii byo to, e bya pokojowa, nie bya miejscem wzbudzajcym jakie agresywne odczucia. Przychodzio si tam posucha muzyki. Gralimy bardzo róne koncerty, potra limy w czwartek zagra jaki mocno punkowski koncert, nastpnego dnia mocno reggae’owy, w sobot mocno metalowy czy zupenie alternatywny, wic kady, kto obserwowa nasze dziaania, na pewno znalaz co ciekawego dla siebie.. moe bycie zajrzeli? I tak si dziao. Teraz, jak patrz na scen polsk, to okazuje si, e mnóstwo zespoów majcych w tej chwili duo wiksz rang i nansow, i duchow, i komercyjn, grao w Utopii jedne z pierwszych swoich koncertów. Byy wród nich Mitch & Mitch, Dick4Dick czy wiele nowych alternatywnych kapel, które w tej chwili bior duo wicej za wystp i s bardziej znani. Tak ich powolutku wyawialimy i zapraszalimy. Ale te starych tuzów, bo i Variete gra u nas, i Apteka. Po Janerk pojechaem do Wrocawia, eby go namówi. Duo grao legendarnych zespoów, starych i modych. Dawalimy te pogra zespoom mao znanym, których wczeniej nie syszelimy. Czasem bywao tak, e kto do mnie dzwoni i pyta, czy byaby szansa zagrania. Jeeli tylko by wolny termin, to nie byo problemu, staralimy si ich ciepo przyjmowa. Bywao czsto tak, e – wiadomo jak to jest z publicznoci – jak jest zespó mao znany, to jednak trudno zapeni sal. Byway takie bardzo intymne koncerty – Psychocukier dla kilkunastu osób, Cool Kids of Death czy Pustki zagray u nas dla czternastu osób, no mieszne historie. The Car is on Fire, w tej chwili ju legendarny, zagrali trzy koncerty – te na pierwszym nie byo za. Jakie gatunki muzyczne najbardziej Ci interesuj? Ja stary chop jestem, 1968 rocznik. My si wychowalimy na takiej hardrockowej muzyce, do dzisiaj strasznie lubi mocne granie. Ale nigdy si nie zamykaem na jeden rodzaj, bardzo duo rónej muzyki sucham, czym jestem starszy, tym gowa mi si bardziej otwiera. Nadal jednak bardzo ceni sobie rockowe granie. Teraz si ciesz z koncertu Red Hot Chili Peppers. Czekaem wiele lat, eby zobaczy na ywo t kapel. Na pewnych koncertach zespoów, które bardzo ceniem, nigdy nie byem w Polsce i postanowiem, e skoro ju mamy te scen i moliwo, to bdziemy si starali je zaprasza. Na wiele kapel nie byo nas sta, ale z biegiem czasu okazywao si, e zespoy na tyle nam ufaj, e specjalnie przyjedaj dla nas, zaczynajc chociaby o jeden dzie wczeniej na tras koncertow, eby o nas zawadzi, jeli byli w pobliu na lsku czy w Opolu. Czstochowa jest korzystnie pooona, waciwie wszdzie jest blisko – do Krakowa, Katowic, odzi, Wrocawia, Opola. Znajdowaem jakie zespoy, które chciaem zaprosi, dzwoniem i mówiem: suchajcie, jestemy w takim maym miejscu w niezbyt wielkim miecie, ale. Fot. Piotr Dubak. aleje III. 13.

(15) MUZYKA wiele osób. Dorastalimy z nimi do historii, które si obecnie dziej. Kiedy druyny zaglday do Czstochowy za rok, byo ju po kilkadziesit osób. Jest taki pierwiastek wzrostowy. Bardzo wan spraw jest, eby w ogóle zespó gra, pokazywa si bez wzgldu na to, e nansowo moe to by kompletn porak. To jest praca, któr trzeba wykona, zespó musi przejecha Polsk, pokaza si, eby od nastpnego sezonu zosta doceniony. Byem teraz na koncercie naszych przyjació z Habakuka. Trwao wiele lat, skad zmienia si kilka razy, cika praca, tyle koncertów i wreszcie im si to zwraca – maj wietnie zorganizowany zespó, graj w Glastonbury na najwikszym festiwalu w Europie. Bardzo wane jest, eby sobie pomaga, jeeli moesz komu poda rk i potem to owocuje, to jest bardzo fajne uczucie, nie do kupienia. W Utopii zawsze byy najwaniejsze kontakty midzyludzkie. Zawsze rozmawialimy z lud mi spotkanymi po drodze. U nas po koncercie nie dao si z Utopii uciec, nie byo garderoby, wic zespoy po koncertach zostaway, rozmawiay z fanami, mielimy czas na wymian myli. Jak rodziy si pomysy na imprezy? Powstaway stopniowo, czy mielicie precyzyjny plan tego, co bdzie si dziao? Wszystko rodzio si z tygodnia na tydzie. Czstochowa jest miastem, w którym trudno zachci rodowisko studenckie do wychodzenia, dziaania. Na studentów specjalnie nie moglimy liczy. Musielimy liczy tylko na ludzi, których znamy i których co jaki czas poznajemy. Ja swoje cae mode ycie spdziem „na ulicy” - zaczlimy od sprzedawania na zewntrz ksiek, potem w ksigarni, cay czas wystpowaem gdzie w Alejach, wic sporo osób w miecie znam, znam ich rodzestwa, „wychowuj si” te z modszymi lud mi. Na zasadzie takich znajomoci wszystko si odbywao. Nie da si od samego pocztku wiele zrobi naraz. Byy to stopniowe dziaania, pole dla modych ludzi, zaspokajanie potrzeby miejsca, gdzie mog co robi swojego. Maj wiksz energi, inne spojrzenie na wiele rzeczy. Przykadem s ludzie, którzy nam zrobili wietne graf ti na dole – ukasz Gawron i Bartek Stypka. Myl, e skupilimy rodowisko skate`owskie, punkowe i inne…Wszystkich modych ludzi, którzy alternatywnie patrz na ycie, na muzyk, sztuk, ksiki. Ciesz si z tego, e sporo ciekawych osób z Utopii wyszo i jako to wszystko si ze sob czy, tutaj czy tam. Naszego miejsca nie ma, zreszt zawsze tak byo na wiecie, pewne miejsca gin, nowe miejsca si rodz, to jest naturalne, a ludzie przechodz z jednego miejsca na drugie. Teraz rozmawiajc, siedzimy sobie u naszych przyjació w Cafe Belg i wikszo. 14. aleje III. osób, które tutaj zaglda, to jest towarzystwo „utopijne”, czy „gruszkowe”, czy z Teatru From Poland, tak e wydaje mi si, e stworzylimy rodowisko ludzi niezalenie mylcych. Dla mnie haso „niezaleny” oznacza, e kto ma wolny umys, wasne spostrzeenia, nie jest to obszar zamknity, wybiera to, co lubi najbardziej. Chciaem tu take wspomnie o pimie „42-200”, które promowao kultur klubow w Czstochowie i redagujcym je Andrzeju Pikowskim, który dziaa tak samo utopijnie jak my, dziki swojej energii i kilku zaprzyja nionym ludziom. Szkoda, e nie ma teraz takiego pisma dla modych ludzi, pisanego ich jzykiem. Wspótworzye te wystrój klubu, jego wygld i klimat. Przed otwarciem widziaam, jak wasnorcznie malowae co na cianie. Wystrój Utopii zaczlimy tworzy z Jarkiem Ko miskim, moim serdecznym koleg, który jest mocn czstochowsk postaci, nadal niedocenion. Moja ona wniosa duy wkad, jej przyjacióka Monika. Równie George Khouri, tworzcy potem dla nas plakaty i róne drobiazgi. Skd pochodzi nazwa klubu? Utopia… Od pocztku zdawaem sobie spraw, e bdzie to przerwane dziaanie, e bdzie to bardzo cika praca, która prawdopodobnie nie przyniesie owoców („owoców morza”, jak mówi), czyli nie bdzie z tego pienidzy. Utopia miaa wiele poraek. Dylimy do czego, co bdzie bardzo trudno osign - zapa marzenie. Ono si jednak w jakim stopniu zrealizowao, dotknlimy lekko brzegu utopii. Moe nawet wyszlimy na pla utopijnej wyspy, ale potem oczywicie wcigna nas woda, jak to w Utopii. Pomylaem te, e stworzymy taki utopijny klimat ludzki. Zgromadzilimy si w gronach osób bardzo rónych, a mielimy tyle fajnych tematów, mnóstwo wieczorów przegadalimy. W lokalu nie byo telewizora ani szafy grajcej, ani adnej maszyny, która by zakócaa kontakt midzyludzki. Takie mielimy nastawienie, eby rozmawia, sucha muzyki, wymienia si mylami. Myl, e ten cel zosta osignity – przez Utopi mamy kilka maestw, kilka rozwodów, jest kilkoro dzieci, dziay si róne historie. Okoo 5 lat istnienia, 400 koncertów. Pamitasz wszystkie wydarzenia, które si u Ciebie odbyy? Kiedy cofam si pamici, mam wraenie, e to by jeden wielki weekend. Zmieniali si ludzie, zmieniay si zespoy. W tej liczbie koncertów jest przynajmniej 200 naprawd powanych bandów znanych.

(16) MUZYKA w Polsce, nie liczc ju caego mnóstwa modych, nieznanych zaóg ze lska, odzi, Piotrkowa. Byway takie tygodnie, w których przez cztery dni byy koncerty. Trzeba byo dba o wszystko, o bezpieczestwo, eby wszyscy byli zadowoleni. Trudno wszystko przewidzie, ludzie s róni. Taka intensywno przygotowa do imprez musiaa by bardzo wyczerpujca zycznie. Przez te pi lat chaosu w Utopii nie dao si zapa oddechu. Nie bylimy przez te lata na wakacjach. Kiedy ju wiedzielimy, e Utopia pomau traci swoje miejsce, zaczlimy j egna, chcielimy na kocu pokaza jeszcze sporo rzeczy, w weekendy bya zabawa do rana. Teraz mam taki okres, e nie musz kadego weekendu przygotowywa. Mam czas na to, eby pochodzi w inne miejsca, popatrze. Musz za to wykonywa róne zajcia, eby przey. Ostatnio wyjazd do spalarni mieci – uczestniczenie w rozbiórce pieca byo fascynujcym zajciem, dajcym nowe spojrzenie na ycie. Nie wszystko si koczy na Utopii, na jednym dziaaniu. Uwaam, e kady czowiek w swoim yciu powinien robi róne rzeczy, bo po latach pewne sprawy zaczynaj si nudzi, wpada si w rutyn. A chodzi o to, eby zobaczy i poczu róne historie. Czy próbowae swoich si w dziedzinie grania, tworzenia muzyki? Jest to jedno z moich niespenionych marze. Jako mody chopak co tam próbowaem gra, a teraz, kiedy patrz, jak wietnie technicznie graj modzi ludzie, to a mi wstyd. Myl, e jeszcze kiedy dla wasnej przyjemnoci sobie pobrzdkam. Potra troszk na basie, na gitarce, na bbnach te, powiedzmy, utrzymam rytm. Kilka lat temu „Aleje 3” publikoway Twój tekst. Podobno wydrukowa Ci te „Raster”. Czy, poza prezentacj na cianach Utopii, Twoja proza ujrzaa wiato dzienne? Od dawna jestem bardzo zainteresowany pisaniem. Od lat robi sobie notatki, szkice, myli, które mnie dr, cay czas przebywam wokó literatury. Tak sobie mówi, e jak dojad do czterdziestki, to wreszcie si zbior i spróbuj co wyda. Dotd nigdy si o to nie staraem, nie zabiegaem, eby teksty si gdzie pojawiay, wic nie miay szansy. Do pewnych rzeczy trzeba dorosn. Jeszcze chyba nie jestem na tyle dorosy, eby zmierzy si sam ze sob w wydanej ksice. Myl, e przyjdzie taki czas, kiedy bd bardziej dojrzay, pewny siebie i wtedy spróbuj pokaza to, co si w mojej gowie roi.. Ksiki, pyty, muzyka, koncerty, pisanie – oprócz tych, i tak wielu – masz jeszcze inne ywioy? Przede wszystkim ycie, ludzie, zabawa. Chocia wczeniej taniec nie fascynowa mnie, teraz sprawiaj mi przyjemno jakie formy ruchu, które pozwalaj mi wcign si w muzyk. Lubi uczestniczy w imprezach, wyenergetyzowa si, przebywa na spotkaniach z lud mi, na papierosach, na alkoholu, na rozmowach. Zawsze co z tego wynika. Z wieloma osobami w miecie mam dobry kontakt, duo rzeczy ze sob robimy. Ostatnio sporo czasu spdzamy z Robertem Czyem – gitarzyst Raonych Piorunem – fotografujemy, rozmawiamy, moe kiedy spróbujemy stworzy band, moe z Krzysiem Nied wieckim z Habakuka. W Czstochowie jest mnóstwo zdolnych ludzi, w wielu dziedzinach. Nasz team, który zosta „wychowany” przez Utopi – Mateusz Szkop, Kacper Kapsa – to s „dzieci Utopii”. Kiedy si u nas pojawili, byli bardzo modzi. Teraz wyrasta z nich kawa solidnej, wiadomej energii. Noc Kulturalna, któr zorganizowali, bya fantastycznym wydarzeniem. Wspomniae kiedy o kaligrai, któr czasem uprawiasz. Czy to jest Twoje spojrzenie w kierunku kultury Wschodu? A tak mocno w t kultur „wpuszczony” nie jestem, nie wnikam w ni gbiej. To jest dla mnie taka forma medytacyjna. Wycigam duy arkusz i zapeniam go jakimi wzorkami, czy jakim „pismem runicznym”, jak to nazywam. Ale nie robi tego tradycyjnymi technikami, tylko dugopisami, el-penami. Nie zetknem si z technikami malarskimi, chocia kiedy niby zamierzaem by malarzem… Nie potra dokadnie powiedzie, skd si to wzio. Hmm, jest to jaka forma odpoczynku. Bdc z jednej strony czowiekiem kochajcym muzyk, haas, zabaw i ywioy, z drugiej strony potrzebuj intymnoci, ciszy, samotnoci, lubi posiedzie w domu z moimi dziewczynami. W moich zeszytach, rzadziej na duych formatach, powstaj czasem takie „wzorki”. Co we wczesnej modoci Ci ksztatowao, inspirowao? Mam bardzo zdolnego i duo bardziej znanego kuzyna – Arka Borowika, z którym si wychowywalimy, nasi ojcowie przebywali razem. Z Arkiem zaoylimy pierwszy zespó, zrobilimy audycje radiowe. Pó niej inni zaczli w tym uczestniczy, muzyka si bardzo liczya. Kupilimy pierwsz analogow pyt AC/DC. Je dzilimy na koncerty, przeywalimy kad now pyt, gadalimy, staralimy si gra. Muzyka to jest wielki napd, wielka mio.. aleje III. 15.

(17) MUZYKA A lm? Lubisz lm? Lubi. Ale nie przywizuj takiej wagi do wiedzy o lmie. Nie mam w tej dziedzinie pamici do nazwisk, tak jak pamitam skady zespoów. Ogldam duo lmów, mam swoich idoli – Seana Penna czy Johnny Deppa. Ale nie jest to dla mnie dziedzina, któr uwaam za ciekawsz od rzeczywistoci. Zawsze uwaaem, e to ja tworz lm, e kady mój dzie to jest opowiadanie i to z niego tworzy si lm. Na obejrzenie lmów przyjdzie jeszcze czas na staro. Moe sami nakrcimy kiedy lm… Pamitasz jak imprez, która samego Ciebie zaskoczya swoim przebiegiem? Takich koncertów i imprez jest wiele. Na przykad koncert Apteki, Kodym gra go dwie i pó godziny tylko dlatego, e przyszed pan Stefan zabra jego piec Riviery, za który nie zapaci. Koncert by genialny. Przy wikszych koncertach, kiedy byy roztopy czy deszcz, wychodzia woda ze cian, które byy nie zaizolowane. Na koncertach potnych gwiazd – Tymona, Maleczuka, Acid Drinkers – woda pojawiaa si intensywniej. Same polskie sawy taplay si w wodzie. Przez to te by niesamowity klimat tego miejsca. Pierwszy koncert, jaki si w Utopii odby, wykonaa legendarna ju grupa Krzy:Kross. Chopaki zagrali u nas par nieprawdopodobnych koncertów. Dziki Krzyakowi byy u nas Mikrowa e i Super Girl&Romantic Boys, caa ferajna sceny alternatywnej. Ciesz si, e Krzy:Kross narodzi si w Utopii, chopaki te bd to pewnie pamita do koca swoich lat, kiedy bd siedzie w bujanych fotelach. Na pewno wielu ciekawych planów nie zdylicie zrealizowa…

(18) auj, e nie odbyo si u nas jeszcze par historii. Marzyem, eby zagraa u nas Formacja Nieywych Schabuff, ale z Jackiem Pauch. Albo Mariusz Kopiski, którego uwaam za jednego z najlepszych czstochowskich gitarzystów. Z Yanin artowaem – kiedy u nas zagra wreszcie Maanam? Mamy duo archiwizacji, zrobimy moe kiedy taki mix wydarze zarejestrowanych. Mam nadziej, e jeszcze co uda nam si zrobi, bdziemy si stara gdzie pokaza czy koncertowo, czy ksik moe si uda wyda, moe zaczniemy robi happeningi…dopóki tu bdziemy. Coraz czciej zadaj sobie pytanie, czy damy rad tutaj y. W Polsce si yje bardzo ciko, w Czstochowie si yje jeszcze ciej. Ostatnio zajem si byciem robotnikiem budowlanym, nie wiem, na ile wytrzymam t satysfakcje nansow, a na ile wykoczy mnie to psychicznie. Ale lubi to miasto, nie chce mi si std wyjeda.. 16. aleje III. Czy s jakie dziaania w kierunku poszukiwania dalszej drogi dla istnienia Utopii? To byo miejsce, dziki któremu zespoy zauwayy Czstochow, naniosy j na swoj map imprez. Na samym pocztku byem bardzo energetycznie nastawiony do tego, eby znale nowe miejsce, a teraz dochodz do wniosku, e chyba nie ma to sensu. Przede wszystkim dlatego, e mnóstwo modych ludzi wyjechao z tego miasta, jad na studia na zewntrz albo do pracy. Zaczyna mnie to przeraa. Nie mówi – nie, nie mówi – tak. Nie mamy takiego miejsca, gdzie mona by to kontynuowa, czynsze s wysokie, na razie tego nie widz. Myl, e bdzie moliwe organizowanie imprez w powstajcych klubach. Teatr From Poland Kowalskiego ma swoje miejsce w dawnej siedzibie Paradoksu z wiksz scen, tam niegdy zrobilimy par duych koncertów, niedugo otwarta zostanie Zachta – Piotr Gowacki zaprasza mnie do wspópracy, jest niedawno otwarte miejsce Carpe Diem. Pomimo tego, e nie ma Utopii, myl, e te zespoy, dziaania z nimi zwizane, na pewno nie zgin. Jak nie zrobi tego ja, moi przyjaciele, to zrobi to inni ludzie. Teraz mamy lato, martwy sezon na wydarzenia klubowe – ludzie wol wyjeda za miasto. Ale myl, e jesieni znowu trzeba bdzie co robi. Na razie jestem troch zmczony i malkontencko nastawiony, ale pewnie niebawem zacznie mnie co wewntrznie mobilizowa, eby si znowu gdzie ujawni. Ciesz si, e Mateusz i Kacper sobie wietnie radz, maj coraz lepsze kontakty. Teraz jad po raz kolejny na Off Festival i na Open`er Festival. Szkoda, e Czstochowa nie ma wasnego festiwalu. Bdziemy si starali moe zrobi co troch przypominajcego mysowicki Off Festival. Nie moemy marzy o jakich wielkich, powanych festiwalach, ale myl, e mamy na tyle kontaktów, e moemy spróbowa. Kwestia jest, jak na to spojrzy prezydent i czy znajdziemy sponsorów. Sdz, e spróbujemy podj jak rozgrywk, moe za rok, bo w tym roku jest ju za pó no. Noc Kulturalna pokazuje, e takie przygotowane wydarzenia, dobrze rozwizane logistycznie, opatrzone plakatem, mocno nagonione maj sens. Due wydarzenie w Czstochowie ma szanse powodzenia – ludzie tutaj s w stanie wyda par zotych na bilet – jeli chodz na uel, to przypuszczam, e na stadionie za 20-25 z daoby si zrobi festiwal, na który take przyjd. Bardzo dzikuj za rozmow. Ja równie dzikuj za ten utopijno-wspomnieniowo - halucynogenny wieczór..

(19) MUZYKA POMYSÓW NAM NIE BRAKUJE Z Wojciechem „Brodim” Turbiarzem, liderem zespou HABAKUK, rozmawia Weronika Jakubowska (debiut) Co skonio Was do interpretacji piosenek Jacka Kaczmarskiego? Pod wieloma wzgldami uznalimy, ze to dobry pomys. Twórczo Jacka Kaczmarskiego jest bardzo interesujca, inspirowana wieloma dziedzinami ycia i sztuki, wiec i dla nas równie staa si inspirujca. Na pozór dwa odlegle od siebie gatunki mogy zaistnie razem jako jedno. Muzyka powinna czy, nie dzieli. Teraz bujnie rozwija si kariera Habakuka. Co o tym mylicie i jakie jest Wasze podejcie do tego, co dzieje si na polskiej scenie muzycznej? Nagranie przez nas pyty z piosenkami Jacka Kaczmarskiego miao zwróci uwag, gównie mediów, zarówno na twórczo Kaczmarskiego, jak i równie na scen reggae. Bo nie ma co ukrywa, ze i wykonawcy reggae, jak i pieni Jacka nie byy czstymi gomi stacji radiowych. I cho reggae ostatnimi czasy pojawiao si czciej, oba te nurty byy traktowane bardzo po macoszemu. Na nowej pycie jest wielu goci i nie s to osoby, które czynnie uczestnicz w polskiej muzyce reggae. Co skonio Was do zaproszenia ich i czy planujecie dalsz wspóprac? W Habakuk od pocztku panuje familijna komitywa, granie z tzw. gomi to rzecz bardzo naturalna. Dlatego zaprosilimy Mateusza Pospieszalskiego, Ziuta Gralaka, Piotra Wolskiego, Ani Mroek, Zuzi Iwask, Mercedesa, gdy z nimi wspópracowalimy ju wczeniej, i w studiu i na koncertach. Podobnie byo z Mukiem. Jarka Bestera, Ani Witczak i Patrycj Kaczmarsk poznalimy dziki Pawowi Potoroczynowi, producentowi i pomysodawcy pyty. W miar moliwoci staramy si koncertowa z nimi, cho nie jest atwo zebra wszystkich w jednym miejscu, to s bardzo aktywni artyci, majcy swoje projekty. Historia Habakuk jest bardzo duga i skomplikowana. Czy mógby j przybliy?. Gramy ju 17 lat, wic nieatwo jest j w kilku sowach przybliy. W kadym razie, od adnych kilku lat gramy w staym skadzie, pracujemy do intensywnie, sporo koncertujc, w midzyczasie pracujc nad nowymi utworami. Marzy mi si koncert, a nawet pyta, gdzie moglibymy zagra z lud mi, którzy wspierali wczeniej zespó, ale aktualnie, z rónych przyczyn, nie s ju w podstawowym skadzie. Czemu akurat muzyka reggae, przecie jest tak wiele innych ciekawych gatunków muzycznych? Ale reggae jest najciekawsze! A tak powaniej, to po prostu wibracja i brzmienie tej muzyki stao si nam bliskie. Od lat zreszt nie ukrywamy, ze reggae jest dla nas gównie inspiracj, staramy si wychodzi poza ten kanon, czerpa z innych stylistyk. Folk, hip-hop, jazz, pop, rock, itd. Mam nadziej, e to sycha w naszej muzyce i e jest to strawne dla suchaczy. Teraz jest bardzo dobry czas dla zespou. Macie w zwizku z tym jakie konkretniejsze plany na przyszo? Myl, ze czas zawsze jest dobry, jeli bardzo si czego pragnie, robi si to szczerze a przede wszystkim konsekwentnie. Dlatego, niezalenie od tego, jakim echem odbiyby si nasze ostatnie pyty, to pewnie plany wygldayby podobnie. Nadal bdziemy koncertowa i nagrywa kolejne albumy. Poszukiwa swojego miejsca, przestrzeni. Pomysów nam nie brakuje, wic zapewne nie bdziemy si nudzili. Gracie teraz do du tras koncertow... Od kilku lat w zasadzie jestemy non-stop w trasie, gdy jestemy zespoem gównie koncertowym. Na szczegóy zwizane z tras zapraszam na nasza stron internetow (www.habakuk.art.pl). Cakiem niedawno pojawia si na rynku pyta „A ty siej” i dlatego plany koncertowe s bardzo pynne, pojawiaj si coraz to nowsze propozycje koncertowe. To bardzo budujce. Zagramy sporo koncertów w Polsce, tzw. juwenaliowych, mamy wiosn, zbliamy si do lata, wic bdzie czas koncertów plenerowych, festiwalowych, których bdzie na pewno sporo. Zagramy na przykad na najwikszym festiwalu w Europie, w Glastonbury. Dziki za rozmow i pozdrawiam serdecznie.. aleje III. 17.

(20) MUZYKA O ZMYSACH I SUKCESACH Rozmowa z Yanuszem „Yanin” Iwaskim M.P. Rawinis: Jak dziaaj zmysy muzyka? Jak odbierasz zapachy? Czy przechodzc przez miasto w godzinach szczytu, syszysz ten haas w taki sam sposób jak inni? Janusz „Yanina” Iwaski: Od czasu, kiedy przestaem pali papierosy, bardzo dawno temu, rzeczywicie wch mój bardzo powanie si wyostrzy. Jak kiedy. Do tego stopnia, e ona czasami mówi: Czy ty musisz wszystko wcha? Ale moe zanim o syszeniu, powiem ci o smaku. Pewnego dnia, myl, e tak gdzie okoo 15-16 roku ycia, idc ulic jadem jabko. Doszedem do tzw. wiate - wiata to byo skrzyowanie Wolnoci i Kociuszki z Alejami - i uwiadomiem sobie, e nie pamitam drogi, któr przeszedem, natomiast pamitam smak i zapach jabka. Cay inny wiat przesta istnie, smak i zapach prowadziy mnie t drog. W dziecistwie bardziej zastanawiay mnie sztuki plastyczne. Nie zdawaem sobie sprawy z tego, e d wik, który mnie otacza, jest tak silnie i organicznie ze mn zwizany. By czym tak oczywistym, jak chleb powszedni. Czowiek nie zastanawia si nad tym, e oddycha. Czowiek si nie zastanawia nad tym, e patrzy. Miejsce, gdzie si wychowaem, ki z tyu ulicy Nadrzecznej, wzdu rzeki, way, to byo miejsce, gdzie mona byo duo czasu spdza. Widziaem soce, drzewa, roliny, obserwowaem je, a potem wszystko rysowaem. To byo co, co mnie intrygowao, inspirowao i co zreszt szybko wyowiono w przedszkolu. Moje obrazki wisiay te na wystawach w szkole podstawowej, byem punktowany, mylaem oczywicie o liceum plastycznym. Ale tak naprawd równolegle interesowaem si muzyk. Od dziecka byem wielkim fanem muzyki, z czego sobie kompletnie nie zdawaem sprawy. Uwiadomiem to sobie w momencie, kiedy nie przyjto mnie do liceum plastycznego. Ale pamitam, e zawsze jak szed pogrzeb i za pogrzebem orkiestra dta, to biegem po schodach szybko z drugiego pitra, eby wyj na ulic i sucha, jak drga powietrze. Byo to fascynujce. Rodzice kupili mi radio, miaem 3 lata. Wczaem, krciem gak i nagle okazywao si, e s ludzie, którzy mówi jzykiem dla mnie niezrozumiaym. Syszaem, e czowiek mówi, i sowa, których nie rozumiem. Ale waciwie bardziej syszaem w tym melodi. Tak samo byo z muzyk: krcio si gak i nagle si okazywao si, e jest muzyka, która jest inna,. 18. aleje III. ni orkiestry dte, które id za pogrzebem, a które znaem, czy muzyka, która leci w Polskim Radiu. Bywao te tak, e jako chopiec, przed 10 rokiem ycia, wychodziem z domu, zatrzymywaem si w centrum miasta, staem tam i suchaem szemrania ludzi, suchaem d wiku miasta. Nie byem wiadomy, e to moe mie jakikolwiek wpyw na pó niejszy mój rozwój muzyczny. A teraz, kiedy jeste wiadomy sposobu, w jaki funkcjonuj zmysy, jak z tego korzystasz w swojej muzyce? Zdarza si, e na przykad jad autobusem i sucham, jak ludzie rozmawiaj. Jzyk polski ma pewn melodi. Dopóki jeste wiadomy sowa i dopóki je rozpoznajesz, nie jeste w stanie wyapa melodii. Ja to zapaem pierwszy raz, jak byem za granic: jechaem rodkiem komunikacji miejskiej, ludzie rozmawiali, nie wiedziaem, o czym rozmawiaj, syszaem tylko melodi – to wie si z melodi, z rytmik. Postanowiem to zrobi w autobusie miejskim u nas, i suchaj – udao mi si nie rozumie jzyka polskiego, jak gdyby wyczy rozumienie. To jest bardzo ciekawe dowiadczenie, poniewa nagle syszysz wasny jzyk, którego nie rozumiesz, nie rozpoznajesz sów, natomiast syszysz ten d wik, tak jak d wik kosmosu, d wik ziemi, d wik jzyka polskiego. Wymaga to pewnej koncentracji i pewnej umiejtnoci, ale myl, e kady mógby spróbowa. Myl te, e tak jak kady twórca nasuchuj zwierzt, szczekania psów albo piewu ptaków – to jest waciwie nic nowego, to jest rzecz tak prozaiczna i prosta… Ten moment, kiedy jest ju spokój na sali, a jeszcze nie ma dwiku na scenie: jak Ty to syszysz? Czy wiesz, jak bdzie wyglda ten pierwszy dwik? Nigdy tego nie wiem. Oczywicie, kady koncert si przygotowuje, mimo e gra si te same utwory. Jest wyciszenie, to, co si nazywa koncentracj i skupieniem przed koncertem. Namawiam do tego moich modszych kolegów, bo ze starszymi mamy dowiadczenie, bomy robili róne eksperymenty z koncentracji. Myl tu caej szkole Tie Breaku, ale i przenosz to dalej, bo zawsze wiedziaem, e koncentracja i skupienie jest wane. Nie mog pój do ciebie byle jak. Musz przyj do ciebie specjalnie. Kade spotkanie z drugim czowiekiem jest wyjtkowe. W przypadku, kiedy dajesz koncert, gdzie ludzie kupuj bilet i przychodz, ono jest w dwójnasób wyjtkowe, poniewa oni powicaj swój czas na to, co ty masz do zaproponowania. Mao tego, wydaj jeszcze swoje pienidze. Natomiast koncentracja i skupienie polega na tym, e przy pewnym kierunku wiadomo, e gramy te utwory i idziemy std. Dokd dojdziemy, nie wiemy, ale zakadamy, e idziemy std dotd. Wchodz na scen w milczeniu, pierwszy d wik powoduje otwarcie. W momencie, kiedy.

(21) MUZYKA wchodz w wiato sceny, znika trema i ja przestaj istnie. Wyobra sobie: to tak, gdy zasypiasz i znikasz. To co takiego, e kiedy wchodz na scen, przestaj istnie jako ja. I nie wiem, co si zdarzy.. em kilka pyt promocyjnych, które zostawiem i o które si ludzie bili; publiczno pytaa gdzie mona kupi moj pyt. To jest dua przyjemno. Nie ukrywam, e w swoim yciu jazzowym nie dowiadczyem czego takiego.. Stanlicie na scenie w Atenach. W którym momencie si zorientowae, e jestecie w tak dobrej formie? Kiedy wiesz, czy to bdzie koncert udany?. Opowiedz o tych chopakach, z którymi grae w Atenach i z którymi ostatnio Ci wida.. Nigdy nie wiesz, czy dostaniesz do rki melodi, któr si moesz podzieli. Pierwszy koncert gralimy w naszej ambasadzie, dla Polonii, dla zaproszonych goci. Ze dwie setki ludzi tam przyszo. Wychodzc na scen niepotrzebnie zerknem na publiczno i zobaczyem prawie same kobiety. Powiem ci, e wystraszyem si: waciwie same niewiasty dojrzae. I mówi: Jezu, co ja im zagram? Muzyka, któr proponuj, by moe jest nie z ich wiata, a ja nic innego nie zagram. Pierwszy utwór to bya walka z materi. Gralimy jak zwykle, gralimy najpikniej, jak to jest tylko moliwe. W drugim utworze, w poowie, poczuem ssanie. To jest to, co jak zapytasz jakiegokolwiek muzyka, to ci odpowie: nagle jest co takiego, e pojawia si sprzenie zwrotne, e publiczno wesza w to, co jej proponujesz. I wtedy moesz zrobi wszystko: moesz stan na gowie, moesz mrugn, moesz kady d wik zagra, i ludzie si jakby poddaj, poniewa ci zaufali. Przed gównym koncertem festiwalowym w Metropolis oczywicie wczeniej zrobilimy prób, bo zawsz cign muzyków, eby poczuli przestrze, zapach, eby poczuli miejsce, w którym bd gra, eby pó niej, jak wyjd na scen, si nie wystraszyli. Ja to dowiadczenie mam, oni s modsi ode mnie. I byo tak, e gdy weszlimy, od pierwszego d wiku bya akceptacja. Byem zdziwiony, bo widziaem ludzi, którzy stoj i s po prostu w amoku – inne sowo nie przychodzi mi do gowy. Nikt mnie tu nie zna, nikomu Yanina nie kojarzy si ani z Sojk, ani z „Wielkim podzieleniem”, ani z Maanamem, ani z czymkolwiek. Ponad 6,5 tysica ludzi na tym koncercie i nagle oni wszyscy ci akceptuj z muzyk, któr grasz. Staem na scenie i w pewnym momencie, jakby prowadzc ten koncert, zatrzymaem basist, zatrzymaem saksofonist, zatrzymaem siebie, zosta tylko saksofonista i perskusista. Staem i byem na koncercie tych dwóch muzyków, którzy grali, czuem si jak suchacz i widziaem ludzi oczarowanych. Gra Marek Pospieszalski z Przemkiem Pacanem. Wiedziaem, e oni we dwójk dopal jeszcze, po czym dosza reszta zespou i ludzie oszaleli. Staem i nie mogem uwierzy, e jest to moliwe, e muzyka, któr proponuj, moe pochon tak ilo par uszu. Byem szczliwy, staem jako suchacz na scenie i yem szczliwy, suchajc modych muzyków, którzy graj ze mn. Byem szczliwy, e ich tam zawiozem. Byem szczliwy i miaem tak re eksj stojc tam, e przestaem by muzykiem, staem si suchaczem. Staem i suchaem moich kolegów, którzy graj. Po prostu ponem z radoci. Ja ich tu przywiozem. Wystp w Atenach by udany, gazety pisay o tym w bardzo pochlebny sposób, w internet jest peen zachwytów.... Rzeczywicie, dowiadczyem czego bardzo przyjemnego, bo to s mie chwile, kiedy organizator koncertu wychodzi i podaje ludziom twoj stron internetow. Nie zabraem ze sob pyt, bo nie jestem handlowcem. Zabra-. 10 lat temu byem zaproszony do jury festiwalu jazzowego na wsi w okolicach Czstochowy. Pojawi si tam zespó, w którym wystpowali Przemek Pacan, Marcin Lamch i ukasz Kluczniak. Bardzo modzi muzucy. Wypunktowaem ich, uznaem, e jest to najlepszy zespó, i postaraem si o to, eby zebrali gówn nagrod. Mieli wytyczony swój kierunek muzyczny, wiedzieli, gdzie i. Tak si zoyo, e kierunek, w którym zmierzali, by bardzo bliski temu, co i mnie jest bliskie. Podrzuciem im troch materiaów muzycznych, potem si z nimi spotykaem od czasu do czasu. Przyszedem do nich po roku czy po dwóch latach na prób. Troch jeszcze szarpali czasem, nie bardzo potra em z nimi gra, ale chwil potem okazao si, e fajnie ju graj. Mieli po 17-19 lat. Zaproponowaem im wyjazd. Byli do dojrzali jako instrumentalici, mieli wytyczony kierunek, w którym konsekwentnie graj do dzisiaj. Zaryzykowaem, wziem ich na koncert w Szczecinie, byli gotowi gra na zawodowej scenie. Po drodze zebrali laury na Jazz Juniors, wanym festiwalu jazzowym, zajli trzecie miejsce, to duy sukces. Od tej pory nagraem jedn pyt, drug, sporo koncertów zagralimy, gralimy te za granic w kilku miejscach. Teraz przygotowuj kolejn pyt „Yanina Free Wave”, nowy skad, poniewa pojawi si w moim zasigu Marek Pospieszalski. Marek ma w tej chwili 19 lat, ale obserwuj go od pewnego czasu, idzie w t sam stron, czyli jemu i mnie jest po drodze, i nam wszystkim jest po drodze, bo to ten sam kierunek. Ja to nazywam szko tiebreakowsk, bo te studia tiebreakowe wytyczyy pewien freejazzowy kierunek, który waciwie jest konsekwencj tego, co robi Komeda, i w prostej linii tego, co robi kwintet Staki. Zaprosiem Marka, czyli powikszyem skad. I jeszcze jest jeden perkusista. On nie by ze mn w Atenach, bo zaprosiem tych ludzi, którzy ju nagrali ze mn materia na pyt. Bd jeszcze miniatury, nagrane z innym perkusist, poniewa to jest zespó, który bdzie mia tzw. stay skad ruchomy: zmienni perkusici, zamienni saksofonici, zmienni basici. Czyli jak gdyby dwa zapasowe skady. Wszyscy ci muzycy bd na jednej pycie. Mam nadziej, e pewnego dnia uda mi si zacz gra koncerty na dwa zestawy perkusji, dwa saksofony, kontrabas, gitara basowa i gitara, czyli taki… Nie wiem, jak to nazwa, po prostu peny skad. Kiedy wyjdzie nowa pyta? Pyta jest nagrana w 80 procentach. Waciwie w tej chwili mam ju materia, z którego mógbym wyda pyt, ale chc odczeka chwil, posucha tego, moe zrobi jeszcze jedn sesj nagraniow. Myl, e si uporam z caym materiaem do koca wakacji, materia który pójdzie pod miks, i myl, e jesieni powinien si ukaza. Na pewno w tym roku. Dzikuj za rozmow.. aleje III. 19.

(22) GENIUS LOCI. Wakacyjna zagadka. Co przedstawiaj zdjcia? Gdzie si znajduje ten malowniczy zabytkowy obiekt?. Tzw. Willa Hoffmanów przy ul Dembiskiego. 20. aleje III. Wadysaw Ratusiski.

(23) PLASTYKA. CZAR MINIATURY. Wystawa pokonkursowa 4. Midzynarodowego Biennale Miniatury w Czstochowie, prezentowana latem 2006 r. w OPK Gaude Mater, wdruje po Polsce. Wzbudzia wielkie zainteresowanie w Pile, Tarnowie i Kaliszu. Bardzo dobrze wypada w Warszawie. Bdzie pokazana w niemieckim Pforzheim. Midzynarodowa Wystawa Miniatury zorganizowana w Czstochowie w 2000 roku, ju po pierwszej edycji staa si imprez cykliczn. Dwa lata pó niej w biennale wzio udzia dwukrotnie wicej uczestników i ten poziom (ponad tysic prac) stale si utrzymuje. Zwiksza si natomiast zasig konkursu, z 22 krajów, przez 39, 45 do tegorocznych 49. Wzrasta take ilo miejsc, w których prace uczestników konkursu s prezentowane. Oznacza to coraz wiksze zainteresowanie imprez poza granicami kraju, ale i take w Polsce, gdzie publiczno pragnie zapozna si z rzadko prezentowan form miniatury. Konkursowe prace musz zamkn si w wymiarach 10 x 10 cm. Dla wikszoci autorów, którzy na co dzie nie paraj si uprawianiem miniatury, udzia w czstochowskim biennale jest sporym wyzwaniem. Zmusza do intensy kacji rodków wyrazu, ograniczenia rozmachu kompozycyjnego, czsto do odejcia od wypracowanych indywidualnych kanonów (cho wielu znanych lub wielokrotnie biorcych udzia w czstochowskim biennale autorów, pozostaje wiernych wypracowanemu pismu). Stresuje wizj ogromnych porówna. We wszystkich konkursowych edycjach, tak jak we wspóczesnej sztuce w ogóle, dominuj dwa nurty: abstrakcyjny i przedstawiajcy. Dlatego czstochowska wystawa nie jest ani inna, ani szczególnie reprezentatywna. Jednak na pewno jest ciekawa, a dziki nagromadzeniu w jednym miejscu tak wielu propozycji autorskich, take inspirujca. Przy caej plejadzie zastosowanych przez artystów technik, ogromnej rónorodnoci tematycznej i nieco mniejszym zrónicowaniu kolorystycznym (dominujca biel i czer oraz porednia szaro), prawie niemoliwe jest poszukiwanie jakichkolwiek cech wspólnych. Dlatego logiczn wydaje si próba analizy stosunku autorów do ograniczonoci przestrzeni, któr przyszo im wypeni. Najogólniej mona wskaza kilka sposobów potraktowania owych 100 cm2: wiat przedstawiony pokrywa si idealnie z przestrzeni; wypenia t przestrze maksymaln iloci spraw, wyobrae, znaków; temat zajmuje miejsce centralne, a wszystko wokó stanowi jego mniej znaczce otoczenie; praca jest tylko fragmentem wikszej caoci czy sekwencj, która mogaby cign si nieomale w nieskoczono (barwne. reliefy: W. Dudy, M. Jarosz, J. Winklera); przestrze wzywa do wypenienia czy wrcz zapenienia siatk znaków, rzadziej barw (V. Moncayo) ) i to ona decyduje o ostatecznym temacie pracy. W nielicznych przypadkach autorzy wprowadzaj dodatkowe samoograniczenie powierzchni, tak by wiat przedstawiony sam zakreli podane kontury (unerwiona dwudzielna brya (M. Waszczak), twarz Indianina (A. Badoloni), koo (A. Brzegowy) lub kolisto mandali (M. Gob), wielobarwny fresk o zawirowanym rytmie czy fragment innego). Egzempli kacj pierwszego z wymienionych sposobów jest praca D. Krysty (Grand Prix). Zarysy dawno nieuywanego wrzutu drzwiowego czy skrzynki na listy. Temat doskonale przylega do przestrzeni. Nie tylko szczelnie j wypenia, lecz wrcz wszystko zdaje si opowiada jedn histori. W podwójnie zamknitym kwadracie S. Góreckiego ciemno wizi w gbi spojrzenie patrzcego. Obnaone pikno splotów mózgu, nerwów i krwioobiegu (E. Ludwig) spycha, nie tylko pro l kobiecej twarzy na plan dalszy, lecz take czyni z mózgu dominant, zarówno kompozycyjn, jak i interpretacyjn. E. Radzikowska poddaa twardo kamienia dziaaniu czerwonej wstki, która nadaa mu ksztat buki. Dar serc obojtnych. Intryguj prace bdce czy naladujce zapiski z podróy. Stos brzowych tekturowych walizek (J. McKeown) opatrzony kierunkami, tropami, informacjami o odkryciach. Prywatne historie zamknite w tekturowych wntrzach. A. Markiewicz swoje zapiski lokalizuje w Kremnicy. Macewa – druga poowa kamiennych tablic, zwielokrotniona menora, iglasta kula. Momentalno utrwalajca odlege i bardzo odlege przeszoci. Collage H. Matthisen zbudowany jest z cytatów. Motyl zuyty przez ycie, dzieci ze starej fotogra i, poóky wielowarstwowy papier tworz now, nigdy nie zaistnia, cho postarzon opowie. W gstoci niektórych prac atwo si zagubi, jak na ulicy w Hong Kongu (K. Hidaka) czy egzekucji (A. „Graba” Grabowiecki) dokumentów przemielanych w maszynce na pienidze (?), skazujcych na mier przez powieszenie (?) z wizj ostatniego papierosa. Koreaski relief K Hye-Jeonga ukazuje pltanin bezgowych zwierzt patrzcych tuowiem. S. Dackeviciute mnoy smutek zmczonych twarzy dojrzaych mczyzn. Siatki i linie biegnce w rónych kierunkach nacigaj rysunek na niewidoczne ramy, oddzielajc go od gadkiego i nic nieznaczcego ta (M. Rylewicz-Butryn, A. Salamon, J. Wiszniewska-Domaska, A. Wgowski). Na biennale nadesano 1058 prac wykonanych przez 355 autorów z 49 krajów. Na wystaw zakwalikowano 191 prac, 42 autorów z 27 krajów. Komisja konkursowa przyznaa Grand Prix konkursu (Daniel Krysta), trzy kolejne nagrody (Ewa Ludwig, Elbieta Radzikowska, Jill McKeown) oraz 10 wyrónie honorowych.. Beata Anna Symoon. aleje III. 21.

(24) PLASTYKA. Truchcikiem po galeriach. W galerii Rue doe Foch na przeomie czerwca i lipca pokazaa swoje debiutanckie prace Dominika Grzybowska, studentka Wydziau Architeltury Politechniki w Krakowie. Maluje od niedawna poszukujc swoje-. Mimo lata, ruch w galeriach duy. Oywienie wielkie, a to m.in. za spraw dyplomów artystycznych studentów Instytutu Plastyki Akademii im. Jana Dugosza. W Orodku Promocji Kultury „Gaude Mater” Zakad Malarstwa i Rysunku przedstawi prace z pracowni profesorów Wernera Lubosa, Wodzimierza Kuleja, Leona Macieja oraz adiunktów Mariana Panka i Dariusza Soty. Bez wtpienia wyróniay si prace Artura Gierlicha, Sony Hayrapetyan, Karoliny Dziurki, Jarosawa Pawlaka, Moniki Pluskoty. Wystawa malarstwa i rysunku Jolanty Winiszewskiej w galerii Rue de Foch, w ramach prezentacji artystycznych Czstochowskiej Nocy Kulturalnej. Sam wernisa artystka zaplanowaa jednak na kilka dni. go malarskiego wiata w domenie surrealistycznego widzenia. Kilka obrazów a zwaszcza „Niebieski”, „Autoportret” „Dziura w bucie” czy „So w socu skpany” zaskakuje swoim wysmakowanym i zarazem odwanym kolorytem przypominajcym wczesne dokonania Hansa Arpa i pynn ekspresyjn form Stanisawa Ignacego Witkiewicza. Jak na debiut – interesujce. W Miejskiej Galerii Sztuki bronili swoich prac dyplomowych studenci pracowni gra ki warsztatowej profesorów Ewy Zawadzkiej, Krystyny Szwajkowskiej, Katarzyny Winczek, Zdzisawa Wiatra. Zaciekawiy swoj kreacyjn jakoci odbitki gra czne Magdaleny Piwoskiej, Agaty

(25) mudziskiej oraz ukasza Szewczyka.. wczeniej. Na ekspozycji moglimy zobaczy dwadziecia prac malarskich i rysunkowych z rónych cykli i z rónych okresów twórczoci. Tytu wystawy „lad istnienia” dopenia i skierowywa uwag na wartoci zawarte w tej nietuzinkowej prezentacji, która jak si okazuje, jest wstpem do planowanej duej jubileuszowej retrospektywy, zwizanej z trzydziestoleciem pracy twórczej artystki.. 22. aleje III. 28 czerwca zaprezentowa w Miejskiej Galerii Sztuki – ponownie po 15 latach – przegld swojej twórczoci prof. Wodzimierz Kulej. W MGS zawisy prace stare i nowe bdce podsumowaniem 25 lat pracy twórczej. Wystawa pt. „Przestrze indywidualna” uderza dobr, wysmakowan aranacj. List gratulacyjny wystosowa na rce jubilata prezydent Czstochowy. Pechowe byo natomiast wystpienie wprowadzajce dyrektora MGS, Czesawa Tarczyskiego. Popeni kilka bdów merytorycznych dotyczcych.

(26) PLASTYKA autora wystawy i jego osigni. Nagród i osigni prof. Kulej ma niemao. Zwaszcza Grand Prix na festiwalu malarstwa Polskiego w Szczecinie w 1991, które wyra nie wskazuje, ze jego malarstwo wzbudzio uznanie niezalenej zewntrznej krytyki. Prace Kuleja poraaj zoon struktur obrazu oraz wewntrzn spójnoci. Zasadnicz odmiennoci tego malarstwa jest bardzo wiadome dysponowanie kolorem jako nonikiem nie tylko barwnego widzenia, ale i zasadniczych malarskich treci. Materializowanie si wiata z ciemnoci, czasami jako szczelina, o, konstrukcja w sumie architektonika tego wiata, ujta jest zwykle w zapis wietlistego znaku. Agnieszka Sandomierz pokazaa w MGS „malarstwo z rzutnika”. Przedstawienia troch jak z reklam telewizyjnych. Komponuje obrazy bardzo dowolnie tworzc pewien kola rzeczy i postaci wzitych z naszej rzeczywistoci. Tematyka obrazów troch mtna z lekkim kamu aem – odnosi si do naszych wewntrznych potrzeb z obszaru wiata konsumpcji. To, co maluje Agnieszka Sandomierz, niby nas osacza i jest gro ne i tak to wyglda na jej obrazach – w rzeczywistoci jest o wiele gorzej, i tak naprawd jest si czego ba.. Po galeriach biega Marian Panek. Herbert w podróy subowej. Otwarta na Placu Biegaskiego plenerowa wystawa „Aposto w podróy subowej” bya powicona reminiscencjom z podróy Zbigniewa Herberta (w krain sztuki i nie tylko). Wystawa zawieraa teksty poety, przyporzdkowane obrazom znakomitych mistrzów pdzla oraz jego rysunki, które powstay jako ich swoiste „kopie”. Jest to lozo czna podró w gb siebie, dla której inspiracj stay si owe dziea malarskie. Trudno oceni, jak dalece trudne i wymagajce skupienia teksty Zbigniewa Herberta zapisay si w pamici przechodniów biegncych do autobusu, ale pewnie warto o to zabiega. Naczelnik Wydziau Kultury UM, Ireneusz Kozera, chcia wito Herberta w Czstochowie dodatkowo rozszerzy i uwietni go sprowadzeniem spektaklu „Powrót Pana Cogito” w wykonaniu Zbigniewa Zapasiewicza. Poniedziaek to wprawdzie dzie wolny w teatrze, ale odkd sztuka musi mierzy si z ekonomi, znane i powaane spektakle odwiedzaj prowincj wanie w ten dzie. Pomys dobry, szczególnie w okresie przedwakacyjnym, ale wnet okazao si, e czstochowianie - jak swego czasu oceni to nieodaowany Marek Perepeczko - na wysokiej sztuce si nie znaj. wiecca pustkami sala na pewno nie bya zacht dla aktora najwikszych scen stoecznych i caego kraju. Na przeomie lat 70. i 80. Zapasiewicz wici swe najwiksze sukcesy, grajc we wszystkich premierach Teatru Dramatycznego w Warszawie, które dziki nieyjcemu ju Markowi Obertynowi, aktorowi tego samego teatru, mogam oglda. Opanowany perfekcyjnie warsztat, maestria i rewelacyjne wyczucie budowanych ról, diametralnie si od siebie rónicych („Ksidz Marek” J. Sowackiego, „Pieszo” S. Mroka, „Przygody Kubusia Fatalisty” czy „Operetka” W. Gombrowicza), sprawiao, e mona byo miao stawia Zbigniewa Zapasiewicza na pierwszym miejscu w aktorskim panteonie. Tak zapamitany, w Czstochowie mnie rozczarowa. Doskonaa dykcja i znakomite warsztatowe przygotowanie nie zapewniy wyborowej interpretacji na poy lozo cznych tekstów Herberta. Zmczony i zbyt czsto, papierosowo kaszlcy aktor, nie sta si oczekiwanym mistrzem, rzucajcym na kolana. Poetyckie, o wysublimowanych tekstach pieni w interpretacji Olgi Sawickiej, bdce uzupenieniem i udekorowaniem deklamowanych wersów Herberta, wprowadziy nieco ycia w ten trudny i duszny spektakl, ale te go nie poprawiy. Czstochowska wta publiczno obecna na sali nie zgotowaa aktorom owacji, nagrodzia ich jedynie do dugimi, ale wymuszonymi zbyt wolnym poruszaniem si po scenie Zapasiewicza, wiadomie przecigajcego sw na niej obecno. Nie jestem pewna, czy Zbigniew Herbert i Pan Cogito byliby zadowoleni z tak odbytej podróy subowej... Joanna Grochowska. aleje III. 23.

(27) WSPOMNIENIE. Jana „Ma ka” Kukliskiego wspomina Janusz Mielczarek Dla znajomych, kolegów i przyjació by zawsze Makiem. Nie stroni od zabawy i do pokornych nie nalea. Przy kocu lat 50. spotykalimy si czsto w pierwszym „Filutku”, mieszczcym si na pitrze akademika przy ul. Kiliskiego.