B. Dembowski
"Anatecta Cracoviensia, Kraków",
Kraków 1971 : [recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 9/1, 320-323
loidalną, eu ro p o id aln ą ; zagadnienie funk cjo n aln o ści płuc w re la cji do m orfologii ciała u m łodych i dorosłych eg ip cjan ; ukazan e je st zróżni cow anie m orfologiczne nubijeżyków ; zasygnalizow ano problem endoga- m icznych m ałżeń stw w N ubii i ich znaczenie dla p o pulacji oraz sp ra w ozdanie z b ad a ń serologicznych i n ad kolorem skóry prow adzonych
w ce n traln e j T anzanii.
O sta tn ia część (479—i566) ob ejm u je 12 odczytów z zakresu b ad a ń antropologicznych prow adzonych w okresie historycznym i p rze d h isto rycznym . N a szczególną uw agę zasługuje a rty k u ł I. S chw idetzky’ego om aw iający m etody statystyczne stosow ane w b ad a n ia ch antropologicz nych w okresie przedhistorycznym . Do p rek u rso ró w , którzy stosow ali m etody staty sty czn e w antropologii zaliczono: J. Czekanow skiego, i A. W anke.
Z polskich antropologów w K ongresie udział w zięli: T. M ichalski, A. W iercińska, A. W ierciński, F. W okroj.
O m aw ian a p u b lik a cja je st bogatym źródłem in form acyjnym nie tylko dla antropologów ale rów nież dla lekarzy, psychologów, teoretyków sp o rtu i tych, k tórzy in te re su ją się ontogenezą i filogenezą człow ieka w płaszczyźnie n a u k przyrodniczych. P onadto czytelnik znajdzie n a j now szy w ykaz lite ra tu ry dotyczący w ym ienionych zagadnień, chociaż nie w szystkie zam ieszczone w sp raw o zd an iu p race m iały dołączoną bibliografię.
J. M. Dołęga
A na lecta Cracoviensia, K raków , tom I, 1969, s. 461 (skrót: AC I); tom
II, 1970, s. 457 (skrót: AC II); Logos i Ethos, K rak ó w 1971, s. 410 (skrót: LE)
1. W trzech pokaźnych tom ach K rakow ski O ddział Polskiego T ow a rzy stw a Teologicznego zaprezentow ał in te resu ją cy dorobek naukow y k il ku o statn ich lat, św iadczący o n iesłabnącej żyw otnośoi najstarszego pol skiego ośrodka teologiczno-filozoficznego.
D w a tom y A na lecta C racoviensia z a w ierają a rty k u ły z zakresu filo zofii, teologii, p ra w a kanonicznego i h isto rii Kościoła. A utoram i są w w iększości p rzedstaw iciele środow iska krakow skiego, choć nie b ra k i p rzedstaw icieli środow iska lubelskiego i w arszaw skiego. In teresu jąco p rze d sta w ia się dział spraw ozdań, in fo rm u jąc y o naukow ych sym po zjach odbytych w o statnich la tac h w K rakow ie. Tom II pośw ięcony je st pam ięci ks. prof, d ra W ładysław a W ichra zm arłego 15 listo p ad a 1969 r. Ju b ileu sz 50-lecia pracy n aukow o-dydaktycznej prof. W ichra obchodzo
ny był 23 stycznia 1969 r. W spom nienie o Z m arłym zam ieścił ks. kard, K arol W ojtyła n a początku tego tom u (AC II, 7—13).
Tom Logos i E thos m a inny c h a rak te r. J e s t m ianow icie zbiorem ro zp raw tylko filozoficznych dedykow anym K siędzu K ard y n ało w i K a rolow i W ojtyle w 25-lecie Jego św ięceń k ap łań sk ich przez profesorów filozofii, z któ ry m i dostojny J u b ila t zw iązany je st przyjaźnią, czy to jako kolega w p racy naukow ej, k tó rą sam od w ielu la t prow adzi na te re n ie etyki, czy też jako ten, który przygotow ał niegdyś do sam o dzielnej p racy naukow ej autorów k ilk u obecnie d rukow anych rozpraw . Z aw a rte w tym tom ie rozpraw y zgrupow ane zostały, odpow iednio do sw ojej treści, w dw óch działach zaty tu ło w an y ch : Z zagadnień ogólno- filozoficznych (część I), oraz: Z zagadnień m etaetyki i etyki (część II).
W p rz e d staw ia n ej obecnie k rótkiej in fo rm ac ji w ym ienię n ajp ierw a rty k u ły treści filozoficznej z a w arte w e w szystkich trzech tom ach (2). N astępnie k rótko om ów ię jed en z arty k u łó w Ks. M arian a Jaw orskiego, p oniew aż za w ie ra ją się w nim w ażne w skazów ki d la przeprow adzenia r e in te rp re ta c ji dow odów istn ien ia Boga (3).
2. Ks. K azim ierz K łósak p rzed staw ił trzy arty k u ły : T eoria k rea cjo nistycznych początków duszy ludzkiej a w spółczesny ew olucjonizm (AC I, 32—56) ; Z agadnienie możliwości filozoficznego poznania przyrody (AC II, 81—103) ; O gólna te o ria filozoficzna sztuki w ujęciu Ja k u b a M a ritain a (LE, 221—64).
Ks. Józef T ischner p rzed staw ił trzy arty k u ły : Gnozeologiczny pod m iot p o zn a n ia (AC I, 9—20) ; Typow e odm iany pierw otności rsp. w tó r- ności w sferze św iadom ości (AC II, 27—52); A ksjologiczne podstaw y dośw iadczenia „ ja ” jako całości cielesno p rzestrzen n ej (LE, 33—82).
Ks. M a ria n Ja w o rsk i p rzed staw ił d w a arty k u ły oraz „Słowo W stępne” do Logos i Ethos (LE, 9—18), m ianow icie: Dowody istn ien ia Boga o fenom en religii (AC II, 53—80) ; C złow iek a Bóg. Z agadnienie relacji znaczeniow ej m iędzy osobą ludzką a Bogiem (LE, 115—28). „Słowo W stępne” do Logos i Ethos posiada ta k że c h a ra k te r a rty k u łu filozo ficznego. Je st ono bow iem system atyzującym przed staw ien iem zasad n i czej treści p rac naukow ych K ard y n ała W ojtyły.
Ks. A lek san d er Usowicz, CM. przed staw ił d w a arty k u ły : D ynam ika uczuć w psychologii tom istycznej (AC I, 21—31); L isty J a n a Ł ukasie- w icza do Ks. K onstantego M ichalskiego (AC II, 117—130).
Po jed n y m a rty k u le przed staw ili:
A lek san d er R odziński, R ozróżnienie m iędzy osobą a n a tu rą jako p u n k t w yjścia w re in te rp re ta c ji antropologiczno-filozoficznych podstaw etyki (AC II, 105—115);
A ndrzej Półtow ski, Czyn a św iadom ość (LE, 83—113);
M ieczysław Gogacz, W ażniejsze ak tu a ln e koncepcje Boga (LE, 129— 170);
S. Z ofia Józefa Zdybicka, T ra n sc e n d e n ta ln a p a rty c y p ac ja b y tu (LE, 171—198);
Je rz y Ja n ik , P ró b a in te rp re ta c ji arystotelesow skiej teorii hy lem o r fizm u w św ietle fizyki w spółczesnej (LE, 197—202) ;
O. A lb e rt i M ieczysław K rąpiec, OP., In ten c jo n aln y ch a ra k te r k u l tu ry (LE, 203—219);
Ks. S tan isław K am iński, O stru k tu rz e ety k i (LE, 267—279) ;
Ks. T adeusz Ślipko, E tyka in te n cji czy ety k a p rzedm iotu a k tu ? Z a gadnienie w ew n ętrz n ej m oralności a k tu ludzkiego w filozofii św. T o m asza (LE, 281—326);
Ks. T adeusz Styczeń, D ośw iadczenie m oralności (LE, 327—355). Ten o statn i je st ta k że au to rem a rty k u łu o w alorze filozoficznym , choć um ieszczonym w dziale ro zp raw teologicznych: Filozoficzna koncepcja p ra w a n atu ra ln e g o (AC I, 297—320);
A dam Rodziński, E gzystencjalny sta tu s m oralności (LE, 357—369); S tefan S w ieżaw ski, Z dziejów etyki. U progu epoki now ożytnej (LE, 371—384) ;
Czesław Strzeszew ski, C zynnik człow ieka w rozw oju gospodarczo-spo łecznym (LE, 385—410).
3. Ks. M a ria n Ja w o rsk i w arty k u le „D owody istn ien ia Boga a feno m en relig ii” (AC II, 53—80) n aw ią zu je do sw oich poprzednich p u b li kacji,1 w k tó ry ch — trze b a to przyznać — k o n sek w en tn ie z różnych stro n n a św ie tla tezy, iż „ ,dow ody’ istn ien ia Boga ... stan o w ią filozoficzną a rty k u la c ję pierw otnego, religijnego dochodzenia człow ieka do Boga” (AC II, 77) oraz, że w obec tego „filozoficzne określenie Boga, będące ow ocem każdej z ,dróg’ ... w sk azu je rów nież n a Boga religii” (AC II, 78). W a rty k u le o m aw ianym obecnie tezy te p rag n ie pogłębić przez do ko n an ie „bliższej analizy dow odów istn ie n ia Boga, aby w ykazać, że to, co się w nich zaw iera, w y ra ża w sposób filozoficzny pierw o tn y p ro ces duchow y o c h a ra k te rz e relig ijn y m ” (AC II, 54). Z adania tego chce dokonać w ychodząc od analizy poglądów B e rn h a rd a W eite, poniew aż ten ostatn i „n aw iązu jąc do św. T om asza w pew ien sposób s ta ra się p rze rzucać m ost m iędzy tom izm em a m yślą H eideggera” (AC II, 54—5). W rez u ltac ie Ja w o rsk i dochodzi do w niosku, będącego dalszym pogłę bieniem w zm iankow anych tez, iż uw zględnienie pew nych postulatów sta w ian y c h przez fenom enologię egzystencjalną rep rez en to w an ą przez H eideggera (a w teologii przez Tillicha) um ożliw i ta k ą re in te rp re ta c ję
1 Por. zw łaszcza: P roblem filo zo fii religii, „St. Phil. C hr.” 3/1967/2, 169—94; R elig ijn e poznanie Boga w edług R om ano G uardiniego, W -w a 1967, 154—9; P rzedfilozoficzne i filo zo fic zn e poznanie Boga, w : S tu d ia z filozofii Boga, W -w a 1968, 333—47; Bóg filo zo fó w i Bóg w ierzących, w : O Bogu i o człow ieku, t. II, W -w a 1969, 97—106.
klasycznej m etafizyki arystotelesow sko-tom istycznej, „k tó ra w y d aje się być nie tylko b ardziej zgodna z au ten ty c zn ą m yślą jej tw órców , ale w yzw ala ją ta k że od racjonalistycznych in te rp re ta c ji, któ rej n ie w ą tp li w ie w pew nych okresach historycznych podlegała, i w któ ry m to k o n tekście jeszcze dziś je st nie rzadko o d czytyw ana”, (AC II, 79).
Do podobnych w niosków dochodził Ja w o rsk i w arty k u le „P rzedfilo- zoficzne i filozoficzne poznanie Boga” (w: S tudia z filo zo fii Boga, W -w a 1968, 337—47). A rty k u ł te n om ów iłem w recenzji zam ieszczonej w St. Phil. Chr. 7/1971/1, 140—>51. Z w róciłem ta m uw agę na aktualność proponow anej przez Jaw orskiego in te rp re ta c ji „pięciu dróg”. Ta in te r p re ta c ja u łatw ić bow iem m oże filozofii tom istycznej w ejście w tw ó r czy dialog z filozofią in sp iro w an ą przez egzystencjalistów typu K ierke- g aa rd a i S a r tre ’a. P o nadto ta k in te rp re to w a n e dow ody m etafizyczne istn ien ia Boga obro n ią się przed dość często dziś sta w ian y m zarzutem p seudo-racjonalności, poniew aż w y raźn ie o k re śla ją swój ch a ra k te r „filo zoficznej a rty k u la c ji pierw otnego, religijnego dochodzenia do Boga” i o d rzu c ają pozór dow odu w ścisłym tego słow a znaczeniu. O m aw iany a rty k u ł je st niew ątp liw ie k rokiem naprzód w analizach, ta k bardzo w ażnych dla sam ouśw iadom ienia się m etodologicznego m etafizyki.
P o d k re śla ją c zasadniczą teo rety czn ą w arto ść arty k u łó w Jaw orskiego zw rócić chcę je d n a k ich A utorow i uw agę na grożące m u niebezpie czeństw o p osługiw ania się te rm in am i zapożyczonym i bez w idocznej potrzeby z innych języków. Oczywiście m ożna A utorow i darow ać „nou- m en aln y eidos B oga ja k o B oga” (AC II, 57) bo to je s t ju ż term inologia techniczna, choć m im o w szystko może je d n a k do p rzetłum aczenia na polski, proszę fenom enologów ! N atom iast „ a b re w ia tu ra dow odzenia” (AC II, 63), pow tórzona jeszcze d w u k ro tn ie jako „ a b re w ia tu ra filozo ficznych te rm in ó w ” (AC II, 63) i jako „ a b re w ia tu ra sform alizow ana” (AC II, 65), je st ju ż chyba niepotrzebna.
