„DLA TYM WIĘKSZEJ WIARY. .. "
FUNDACJE STYPENDIALNE DLA STUDENTÓW WYDZIAŁU TEOLOGICZNEGO UNIWERSYTETU
JAGIELLOŃSKIEGO
I
dea udzielania pomocy uczącej się młodzieży ma w historii Polski wielowiekową tradycję1. Przekazywaniegromadzonego często przezcałe życiemajątku i tworzenie fundacjipowodowane było zarówno motywami filantropijnymi, jaki szeroko rozumia nym interesem narodowym. Darczyńcy wybierali różnorodne formy pomocy: zapomogi dlaubogich studentów, stypendia na kontynuacjęnauki w kraju lub wyjazd za granicę czy, będące przedmiotem niniejszego opracowania nagrody za pracenaukowe. Na Uni wersytecie Jagiellońskim prócz fundacji Anny zEnochów Ballowej, Annyze Stablew- skich de Myło, ks. Józefa Krukowskiego i ks. Tadeusza Trzcińskiego,przeznaczonych dla WydziałuTeologicznego (dalej WT), tegotypu zapisy występowałyrównież na innych wydziałach. Dla przykładu wymieńmy stypendium im. Fryderyka Zolla sen. za najlepszą pracę zzakresuprawa rzymskiego, Józefa Jakubowskiego zaprace naukowe dla studentów medycyny, Józefa Szujskiego za opracowanie zagadnień z historii czy Ewy Bujakowej zapracę z zakresufizyki. Celem tego typu fundacji było rozbudzenie zainteresowań studentów, adzięki obietnicy uzyskania wynagrodzenia zmotywowanie i zachęcenie do dodatkowej pracy naukowej.
1 J. Dybiec, Finansowanie nauki ioświaty w Galicji 1860-1918, Kraków 1979;idem, Mecenat naukowyi oświatowyw Galicji 1860-1918,Wrocław 1981;M. J. Nędza, Polityka stypendialna Akademii Umiejętności, Wrocław 1978; U. Perkowska, Kształceniesięzespołu naukowego w UJ(1860-1920), Wrocław 1975;
J. Hellwig,Rola Towarzystwa Naukowej Pomocy im. KarolaMarcinkowskiegow awansiespołeczno-zawo
dowym młodzieży polskiej, Poznań 1994.
2 Zob. S. Piech, SpisStanisławJanNepomucen, PSB, t. XLI, s.118-120.
***
W 1889 ks.prof. StanisławSpis2,były rektor UJ iprofesor Pisma Świętego Nowego Testamentu, złożył na ręce ówczesnego rektora prof. EdwardaSas-Korczyńskiego sumę 1000 zł reńskich, oświadczając, że jest to dar Anny ze Stablewskich de Myło, który zgodnie z życzeniem fundatorki ma stanowićkapitałżelazny fundacjistypendialnejjej
138 Diana Błońska
imienia przeznaczonej nanagrodę zanajlepszą pracęegzegetyczną napisaną przez stu
dentateologii UJ uczęszczającego na wykłady z Pisma Świętego Nowego Testamentu.
Dar zostałprzyjęty przez Senat Akademicki i niedługo potem przystąpiono do opraco waniaaktu fundacyjnego, zatwierdzonego ostatecznie przezNamiestnictwoGalicyjskie we Lwowie 29 I 1891. Wmyśl jego postanowień o stypendium mieli prawo ubiegać się zwyczajni i nadzwyczajni studenci WT UJ, uczęszczający na zajęcia z Pisma Świętego Nowego Testamentu, narodowościpolskiej, religii rzymsko-katolickiej, którzy przedsta
wią napisaną naodpowiednimpoziomiepracę naukową. Stypendiummiało być przyzna
wane corocznie. Ponadtow wyjątkowych okolicznościach istniałamożliwość wypłacenia z funduszy stypendialnych kilku mniejszych stypendiów,udzieleniapomocyszczególnie zdolnemu, a ubogiemu studentowi lub zakupienianiezbędnych dla bibliotekiwydziało
wej książek3.
3 AUJ, sygn.WT II47, FundacjaAnnyde Myło, Aktfundacyjny z 10II 1890. Szczególne prawa ro
zdawnictwa funduszu stypendialnego posiadał tylko ks. S. Spis, żaden z jegonastępców już takich pre rogatyw nie miał.
4 AUJ, sygn. S II 1145, Fundacja Anny Ballowej,list fundacyjnyz 12I 1905. Również w tym wypadku specjalneuprawnienia dotyczyły tylkoks.S. Spisa.
5 Zob. C. Lechnicki,Krukowski Józef,PSB, t.XV, s.398-399.
6 Naterenach WKP podawano kwoty pieniężne w złotych. Wartość złotego w stosunkudo marki wynosiła 1: 2. Zob. 1. Ihnatowicz, A. Biernat, Vademécum do badańnad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 95.
Dziesięć lat później, 20 X 1900, ks. prof. Stanisław Spis złożył do kasySenatu Aka
demickiego kolejny dar. Był to 4,5% listzastawnyTowarzystwa Kredytowego Ziem skiego w Królestwie Polskim na kwotę 3 tys. rubli srebrnych ofiarowany przezAnnę z Enochów Ballową, zmarłą weFrancjiw maju 1900 w Hyeres w departamenciedu Var.
Jeszczezaswegożyciaupoważniła ona Allemanda, notariuszaw Hyeres, aby skontakto
wał się z ks. Stanisławem Spisem i powiadomił go, że kwota legatu ma stanowić kapitał żelaznyfundacji jej imienia dla „Polskich Teologów”. W 1901 opracowano akt funda
cyjny, w którym postanowiono, że stypendium może otrzymać student WTUJbędący na czwartym roku teologii, narodowości polskiej, religiirzymsko-katolickiej bez względu na nazwisko lub pochodzenie, lub ksiądz katolicki narodowości polskiej wpierwszych trzech latach powyświęceniu kapłańskim, który skończył studia teologicznenaUJ.Każ dorazowy stypendysta był zobowiązany do odprawienia jednej mszy w roku zaduszę fundatorki. Stypendium miało być nagrodą za pracęz dziedziny Pisma Świętego Starego lub Nowego Testamentu.Tematy prac wyznaczali i oceniali profesorowie Studium Bi blijnego. Tylkowwyjątkowej sytuacji można byłooddać niewykorzystaną kwotę jakie muśubogiemu studentowi WT. Statut fundacji zostałzatwierdzony 12I 19054.
W 1901 ufundowane zostało kolejne stypendium. Darczyńcą byłzmarły 6 XII 1900 ks. Józef Krukowski5, profesor UJ i od 1882 proboszcz w kościele św. FlorianawKra
kowie. W trzy miesiące pojego śmierci, 4 III, Władysław Wilkosz jako egzekutor te stamentu poinformował, że zmarły przekazał cały swój majątek na utworzenie trzech fundacji dla WT UJ i studentów na nim studiujących. Procent odjednego z zapisów, wynoszącego3 tys. złotych6, miał być przeznaczony na coroczną nagrodę za napisanie rozprawy z zakresu teologii pastoralnej lub prawa kanonicznego przezstudenta teologii UJlub kandydata do profesury z teologii UJ. Według testamentu temat rozprawy wy znaczanybył przez profesorów WTi donich należały również ocena rozprawy,prawo
przyznania nagrody oraz obowiązek czuwania nad poprawnądziałalnością fundacji7. Wydział Teologiczny na posiedzeniu 31 X 1901 przyjął dar ks. Józefa Krukowskiego, ale realizacja zapisów napotkała na szereg przeszkód, począwszy od braku zgodyKa
pituły Katedralnej Krakowskiej na utworzenie wyższego zakładu teologicznego przy UJ, którego celem miało być kształcenie profesorów teologii, przez próby likwidacji stypendium na tencelprzeznaczonego lubpołączeniaposzczególnych fundacji w jedną.
Wymiana pism pomiędzyUJ,Namiestnictwem, Prokuratorią Generalnąi sądami trwała ażdo 1904. Składano różne propozycje,poszukiwano nowychrozwiązań, które jednak byłyprzez Senat Akademicki i WTodrzucane8. Ostatecznie utworzonodwie fundacje, jedną na założenie zakładu teologicznego w Krakowie im. ks. Józefa Krukowskiego i drugą na utworzenie stypendium na nagrodę za napisanie rozprawy teologicznej z dzie
dzinyteologii pastoralnej lub prawa kanonicznego przezucznia teologiilub kandydata doprofesury teologicznej. Listy fundacyjne zostałyzatwierdzone przez Namiestnictwo i przesłane do Senatu Akademickiego UJ z datą 3 11 19089.
7 AUJ, sygn. S II 1152, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, W.Wilkosz do WT z 24 III 1901; AUJ, sygn. WT II47, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego,listT. Gromnickiego zawierający projekt pismaWT do Namiestnictwaz 2I1902.
8 AUJ, sygn.S II 1152, Fundacja ks.Józefa Krukowskiego, WTdoSenatu Akademickiego z 4XI1901;
ibidem, c. k. Sąd powiatowy cywilny w Krakowie do SenatuAkademickiego z12 XI 1901; AUJ, sygn. WT II 47,Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, sądpowiatowy cywilnydo WT z 12X1 1901; AUJ, sygn. S II 1152, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, c. k. sąd Krajowy w Krakowie do WT z 11 I 1902; AUJ, sygn. WT II 47, Fundacjaks. JózefaKrukowskiego, notatka(brak daty); AUJ, sygn. S II 1152, Fundacjaks. Józefa Kru
kowskiego, Namiestnik do Ekspozytury Prokuratorii Skarbowej z18 X1902; ibidem, Namiestnik do Senatu Akademickiego z 18 X 1902; ibidem, EkspozyturaProkuratorii Generalnej do Senatu Akademickiego z 26 X1902; ibidem,Senat Akademicki do Namiestnictwa z 18XI1902; ibidem, Namiestnictwo do Ekspozytury Prokuratorii Skarbowejw Krakowie z 30 XI 1902, odpis;ibidem, Senat Akademicki do Ekspozytury Proku
ratorii Generalnej z 18 III 1902.
9 AUJ,sygn. WTII47,Fundacja ks. JózefaKrukowskiego, projektlistufundacyjnegoz 1 VI1907; AUJ, sygn. S II 1152, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, NamiestnictwodoSenatu Akademickiego z 3 II 1908.
10 List ten został napisany również w imieniu Józefa Trzcińskiego, Marii Łyskowskiej i Justyny Wichlińskiej, AUJ, sygn. WT II47,Fundacja ks. TadeuszaTrzcińskiego, J. Trzciński do Dziekana WT z29 I 1913.
Ostatnimdarczyńcą WT spośród omawianych był zmarły wWielkim KsięstwiePo znańskim profesor Seminarium Duchownego w Gnieźnie ks. TadeuszTrzciński, który w testamencie z1911 przekazał częśćswojego majątku na nagrodę zapracę z dziedziny teologii dlastudenta WT.Zanim jednakopracowany został akt fundacyjny, 29 I 1913, Senat Akademickiotrzymał list, w którymJuliusz Trzciński w imieniu swoim i pozo
stałych spadkobierców ks. Tadeusza Trzcińskiegoinformował, że pragnie do zapisanej już kwoty dodać 10 tys. koron jako legat na utworzenie fundacji10. SenatAkademicki
przyjął dar i zobowiązałsiędo sprawowania zarządunad fundacją ijej majątkiem. Akt fundacyjny zatwierdzony ostatecznie przez Namiestnictwo 3 X 1916 postanawiał, że z przekazanych pieniędzy zostanie utworzona „Fundacja im. śp. prof, dr ks. Tadeusza Trzcińskiego na nagrody konkursowe za prace teologiczne zdziedziny ogólnej historii kościoła w Polscedla uczniów UniwersytetuJagiellońskiego”. Nagrodymiały być nada wane co 5 lat, począwszy odlistopada 1913, napodstawiekonkursuogłoszonego przez WT na dwa lata przed terminem przyznania nagrody. Pierwsze ogłoszenie konkursu miało nastąpić dopiero w listopadzie 1916, a termin składania prac i rozstrzygnięcie konkursu przypadało na listopad 1918. W konkursie mógł wziąć udział każdy Polak,
140 Diana Błońska
wyznania katolickiego, immatrykulowany na WT UJ lub mający się immatrykulować najpóźniej w chwiliwypłacenia mu nagrody. Absolwenci UJ również mogli wziąć udział w konkursie, ale tylko do 4 lat po uzyskaniu absolutorium lub po uzyskaniu stopnia doktora teologii, praw lub filozofiina UJlub na innymuniwersytecie polskim. W przy padku gdybykilka prac zasługiwałona nagrodę, pierwszeństwo zawsze miał mieć stu
dent teologii pochodzący zzaboru pruskiego. Gdyby natomiast żadnaz pracnie zasłu
giwałana wyróżnienie,istniała możliwość nieprzyznanianagrody. Gdyby tak sięstało, wtedy WTna tych samych warunkach z wyjątkiem terminu mógł rozpisać nowy nad
zwyczajnykonkurs.Tennadzwyczajny konkurs niewpływał wżaden sposóbna konkurs zwyczajny odbywający się co 5 lat. Gdyby i za drugim razem nie udało się przyznać nagrody, wtedy pieniądze miały zostać włączone dokapitałużelaznegofundacji11.
11 AUJ, sygn. WTII 47, Fundacjaks. Tadeusza Trzcińskiego,N. N.do J. Trzcińskiego z 11 II 1913;
ibidem, J. Trzcińskido Dziekana WTz 291 1913; AUJ, sygn. SII1161,Fundacja ks. Tadeusza Trzcińskiego, Senat Akademicki do Namiestnictwa w Białej z 5 IX 1916; ibidem, Namiestnictwo w Białej do Senatu Aka
demickiego z 3 X1916; AUJ, sygn.WTII 47,Fundacja ks. TadeuszaTrzcińskiego,Akt łundacyjny z 29VII 1916; ibidem, BeyerdoDziekana WTz13 VII1918.
12 AUJ, sygn. WT II 47, Nagrody za prace seminaryjnei konkursowe, K.Michalski doDziekanatu WT z2I1932.
15 AUJ, sygn.SII 1154, Fundacja Anny deMyło, kwit z 17 VII 1890.
14 Ibidem, kwit dlaT. Papescha z2011893.
15 Ibidem, kwit dla W. Smółki z17 VII 1895; ibidem, kwit dla S. Hanuszka z 17 VII 1895; ibidem, kwit dlaA. Kościółka z17 VII 1895.Zmianawalutywzaborze austriackimnastąpiła w 1892. Do 1900 wartość złotegoreńskiego w stosunkudo korony wynosiła 1:2. Zob.I. Ihnatowicz, A. Biernat, op. cit., s. 100.
16 AUJ, sygn. SUH 54, Fundacja Anny de Myło, kwit dla Księgami Spółki Wydawniczejz 5I 1900.
Prócz omówionychwyżej fundacji na UJ działał także fundusz przeznaczony nana grody dla studentów UJ za przygotowanieprac seminaryjnych, w tymrównież z dziedzi ny teologii. Nagrody fundowane były z dochodów pochodzących zkilku różnych funda
cji pozostającychw zarządzieUJ12.Wypłacanojeprzez sześć latod 1931 do 1937.
* * *
Fundacja Anny de Myło jakopierwsza w 1890 rozpoczęłaswoją działalność. W tym roku stypendystami zostali dwaj studenci II roku WT,Ludwik Konopnicki i Kazimierz Pałeczek,którzy kwitowali odbiór25zł reńskich zawspólnie wykonaną pracę egzege- tycznąnanieznany jednak temat13. Potemnastąpiła trzyletnia przerwa i w 1893 kolejną nagrodę w wysokości 35 zł reńskich za pracę pt. Egzegeza Ewangelii wgśw. Jana,opra cowaną na podstawie wykładów ks. prof. Stanisława Spisa, otrzymał student III roku WT Teofil Papesch14. Potem znów nastąpiła dwuletniaprzerwa. W 1895 ks.prof. Stani
sław Spis skorzystał z przysługującej mumożliwości podziału zgromadzonych fundu szy i przyznał trzy nagrody dla studentów II roku WT. Wawrzyniec Smółka otrzymał 24 korony, Szymon Hanuszek 25 koron i Andrzej Kościółek 12 koron,jednak i w tym przypadku nie mamy informacji o zakresietematykinagrodzonych opracowań15. W ko lejnych latach ponownie wstrzymanowypłatę nagród za prace, a ks. prof. Stanisław Spis korzystał z przysługujących mu prawprzeznaczania funduszyna wybrany przez siebie cel. W 1898, widząc braki w biblioteceWydziału, zakupiłksiążki w Księgami Spółki Wydawniczejw Krakowie na kwotę 124 koron48 halerzy16. W następnym roku 80 koron przekazał ks. dr. JózefowiKarolowi Kaczmarczykowi, umożliwiając mu w ten sposób
kontynuowanie studiów z dziedziny biblistykinazagranicznychuniwersytetachwInns- brucku, Rzymie, Monachium i we Wrocławiu17. W 1901 po 100koron otrzymali Józef Pułka, studentII roku WT (jakoopłatę za przepisaniewykładówhermeneutycznych ks.
StanisławSpisa)iprzebywający wtedy na studiachwe Fryburguks. drStanisław Trze ciak18. W następnym, 1902 roku wznowiono wypłatę stypendiów za prace egzegetyczne.
Kwotę 80 koron otrzymałstudent II roku teologii Franciszek Rudolf Wójcik19. W ko lejnym, 1903, 60 koron otrzymał student IV roku Władysław Miś20. W 1904 przyznano dwa stypendia po 50 koron dlastudentów III roku -WładysławaStaicha i Franciszka Sordyla21. Niestety kolejny raz nie zachowały się żadne dokumentymówiąceozakresie tematycznymnagrodzonych prac. Później znów nastąpiła kilkuletnia przerwa.
17 Ibidem, S. Spis do L.Cyfrowicza z18 VII 1899; ibidem, kwit dlaJ.Kaczmarczyka z 20VII 1899.
18 Ibidem, kwit dlaJ. Pułki z 26IV 1901; poleceniewypłatypieniędzyz 9XI1901; kwit dla S. Trzeciaka z 12X11901.
19 Ibidem, kwit dla F. Wójcikaz 30 VI 1902.
20 Ibidem, kwit dla W. Misia z17 VI 1903.
21 Ibidem, kwit dla W. Staichaz 11 X 1904; kwit dla F. Sordylaz 11 XI 1904.
22 AUJ, sygn.WT II 47, Fundacja ks.Józefa Krukowskiego,ogłoszenie konkursu,brulion z 1912 (brak daty dziennej); W.Szajnocha do WTz 4 X 1917.
23 AUJ,sygn. WT II 47, Fundacja Annyde Myło, J. Korzonkiewicz do Dziekana WT z 3V 1918.
24 Ibidem, ocena pracz 29 VI1914.
Dopierow 1912 został zmieniony składkomisjirewizyjnej fundacji stypendialnych UJ iz ramienia WT powołano doniej ks. AntoniegoBystrzonowskiego. Możliwe, iż właśnie te zmiany w komisji oraz jej działalność spowodowały aktywowanie fundacji ks. Józe
fa Krukowskiego iAnny Ballowej i rozpisanie z nich pierwszych konkursów. Z fundacji ks. JózefaKrukowskiego rozprawa natemat: „Dekret kongregacjikonsystorskiej «Maxi- na cura» o administracyjnym usuwaniu proboszczów z urzędu i beneficjum duszpaster
skiego” miałaobejmować 5 stron druku i przedstawiać tło historyczne wprowadzonego dekretu oraz sam dekret ijego interpretacje. Opracowującyto zagadnienie student miał opieraćsię na literaturzeistosować„aparat naukowy”. Autorzy ubiegający się o nagrodę w wysokości 1000 koron powinni swoje prace w rękopisie lub ogłoszonedrukiem złożyć w dziekanacie WT do końca roku 1914. Konkurs ten jednak nie został rozstrzygnięty22.
Natomiast z fundacji Anny Ballowej ogłoszono konkurs natemat „Nieśmiertelnośću Ko- heleta”. Oceny nadesłanych prac dokonał ks. dr Jan Korzonkiewicz, którynieformalnie zastąpił ks. Stanisław Spisaz zakresie zarządzania fundacją, chociaż dopiero 3 V 1918 poinformował o tymdziekana WT23. Na konkursspłynęłytrzy prace,aks. Jan Korzonkie wicz wyróżnienie studenta Kazimierza Wierbińskiego tłumaczył tym, że autor zapoznał się zliteraturą polską i obcojęzyczną,łącznie z najnowszymi opracowaniami. Podkreślał, iż wobec własnych wnioskówpotrafi zachować stanowiskoniezależne i sąd krytyczny.
Dodatkową zaletą pracy było również przedstawienie problemu naszerokim tle24.
W następnym, 1915 roku zfundacjiAnny de Myło ogłoszony został konkurs nadwa tematy: „O prologudo Ewangelii św. Jana” i „O hymnie Magnificat”, obydwa nagradza ne kwotą250koron.W celu zapobieżenia próbomfaworyzowania wybranych studentów po razpierwszy wprowadzono nakaz opatrzeniapracytylko„godłem”, a nienazwiskiem autora, natomiastwewnątrz koperty zawierającejopracowanie, ale naoddzielnej kartce miały znajdować się konieczne informacje personalne.Terminoddania prac upływał1 X
142 Diana Błońska
191625.Konkursyte jednakniezostałyrozstrzygnięte,prawdopodobnie z powodu braku zainteresowania ze strony studentów.
25 Ibidem, ogłoszenie konkursowe (brakdaty dziennej).
26 Ibidem, ogłoszenie konkursu z 31 XII1916.
27 Ibidem, J. Korzonkiewicz doSenatu Akademickiego z 3 V 1918.
28 AUJ, sygn. WT II 47,Fundacja Anny Ballowej,ogłoszenie konkursowe (brak daty).
29 AUJ, sygn. WT II 47, Fundacjaks. Tadeusza Trzcińskiego, ogłoszenie konkursowe (brak daty); ZW- dem,J. Fijałek z 16X1 1916.
30 AUJ, sygn. S II 1161, Fundacjaks. Tadeusza Trzcińskiego,A. Bystrzonowski do KancelariiSenatu Akademickiegoz 6XII1919;AUJ, sygn. WT II47, Fundacja ks.Tadeusza Trzcińskiego, WT doT.Długosza, brulion(brak daty).
31 AUJ, sygn. WT II47, FundacjaAnnyde Myło, J. Korzonkiewiczdo dziekanatu WT z 8 1 1918 oraz załącznik; ibidem, ogłoszenie konkursu z 12 I 1918;AUJ, sygn. SII 1154,Fundacja Anny de Myło, Senat Akademicki do WTz 14X 1918; ibidem,Senat AkademickidoWT z 11 XI 1919; AUJ, sygn. WT II 47, Fundacja Annyde Myło, ogłoszenie konkursowe z 9 1 1920.
W 1916 ogłoszonotrzy konkursy. Z fundacjiAnny de Myło opracowanie tematów dotyczących„Egzegezy kazania na górze” i „Objaśnienia mów apostolskichwdziejach apostolskich” nagradzano kwotą 300 koron, a termin nadsyłania prac konkursowych wyznaczono na 31 XII 191726. Do konkursu przystąpiło trzech kandydatów. Pracę na temat „Mowy Apostołów w Dziejach Apostolskich” przedstawił uczęszczający na II rok WT Stefan Guśpiel, natomiast temat „Kazania na górze” zostałopracowany przez dwóch studentów II rokuFranciszka Węgrzyna i MarianaLuzara. Praca Mariana Luzara uzyskała pozytywną ocenę oraz nagrodę, opracowaniadwóch pozostałych kandydatów nie odpowiadały postawionymwymaganiomkonkursowymi uzyskały ocenę negatyw ną27. Z fundacji Anny Ballowejogłoszonokonkurs na temat „Świadomości mesjańskiej Jezusa na podstawieczterech Ewangelii zuwzględnieniem momentu psychicznego tej świadomości i znaczenia jej w stosunkudoaspiracji mesjańskichwśród współczesnych Żydów”. Nagrodaza pracęwynosiła800 koron i z kwoty tej stypendysta był zobowią zany do wniesienia opłaty za odprawienie jednej mszy czytanej za duszę fundatorki.
Termin nadsyłania prac upływał31 XII 1917. Pomimo znacznej nagrody konkurs ten nie został rozstrzygnięty28. Również w 1916ogłoszonopierwszykonkurs z fundacji Ta deusza Trzcińskiego. Prace na temat „Postylle polskie w wieku XVI iXVII - rozbiórich i ocena historyczno-teologiczna” można było przedstawiaćdo 30 IV 1918, a przewidy wana nagrodawynosiła 1300koron29. Zwycięzcą konkursu został dr TeofilDługosz, ka płan archidiecezji lwowskiej, dyrektor Szkoły Wydziałowej Żeńskiej SS. Benedyktynek we Lwowie, immatrykulowany na UJ w półroczu letnim 1918/1930.
W 1917 ks. Jan Korzonkiewicz ogłosił konkursz fundacji Anny de Myło na temat
„Katechizmu apostolskiego”. Według„Zarysuwarunków rozprawy konkursowej” prze
słanego Radzie WT, „opierając się na źródłach biblijnych i pozabiblijnych należało przedstawić treść i formę najdawniejszego przepowiadania misyjnego w chrześcijań stwie”. Praca niepowinna być krótszaniż 5 arkuszy druku imusiałazawieraćbibliogra fię.Na konkursnie spłynęła jednak anijedna praca. Postanowiono więc, nie zmieniając tematu, rozpisać konkurs w następnym roku, ale wtedy równieżstudenci nieprzygoto wali prac. Pomimo ogłoszenia konkursu jeszcze raz w 1919 żaden z uczniówteologii nieopracował tego zagadnienia i od 1917stypendia z fundacji Anny de Myło nie były już wypłacane31.
W 1918 po raz pierwszyrozpisano konkurs z fundacji ks. Józefa Krukowskiego na pracę dotyczącą „Duszpasterstwa w Kościele Polskim w epoce potrydenckiej (XVII i XVIII w. ) głównie na podstawie statutów synodalnych, biskupich listówpastoralnych, kazań i dzieł omawiających«curam animarum»”. Autor pracyuznanej za najlepsząmiał otrzymać nagrodę w wysokości 1300 koron, aprace zgłaszanedo konkursu miałyzostać przesłane do dziekanatu WTdo 30 VI 191932. Konkurs jednakniezostał rozstrzygnięty.
W kolejnym roku stypendium z tej fundacjiw wysokości 300 koron przeznaczono dla absolwenta teologiidr JanaKrzemienieckiegoprzebywającego w Rzymie33. Rok później natomiast ogłoszono konkurs na rozprawę naukową „O usuwaniu proboszczów przed dekretem «Maximacura», następnie na zasadzietego dekretu i stosownie do nowego kodeksu w cc.2147-2161”. Przewidywanonagrodę w wysokości 800marekpolskich, prace należało składać w dziekanacie WT do 30 VI 192l34. Również w 1920 ogłoszo no konkurs z fundacji Anny Ballowej na opracowanie dwóch tematów „Prorok Amos i JezusChrystus jako nauczyciel w stosunkudo Starego Zakonu i jego tłumaczy pośród współczesnych Żydów”, przeznaczając na nagrody po 700 marek polskich35. Niestety anina jeden, ani nadrugi z konkursów studenci nie nadesłaliprac.
32 AUJ, sygn.WT II 47, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, ogłoszenie konkursu z 9 II 1918.
33 AUJ, sygn. SII1152, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, sprawozdanie A. Bystrzonowskiego z28II 1920; ibidem, S. Estreicher doJ. Krzemienieckiego z 5 III 1920.
34 AUJ,sygn. WT II 47, Fundacja ks. JózefaKrukowskiego, ogłoszeniekonkursuz 3 III 1920. Marka polska obowiązywałaod 1918do 1 VII 1924, kiedyutraciłaprawny charakteri została zastąpionaprzez złoty.
Zob.I.Ihnatowicz, A.Biernat,op.cit., s.100.
35 AUJ, sygn.WT II 47, Fundacja Anny Ballowej, J. Korzonkiewicz do dziekanatu WT z 8 I 1918;
ibidem,projekty ogłoszeńkonkursowych z fundacji im.ks.J. Krukowskiego i AnnyBallowejz 10 II 1918;
ibidem, ogłoszenie konkursowez 3 I 1919; ibidem, ogłoszenie konkursowe z 9 I1920.
36 AUJ, sygn. WT II31, Roczne sprawozdanie dziekanaWT UJ z czynnościtegoż wydziału w roku szkolnym 1921/22 z 28 XII 1922, brulion.
37 AUJ, sygn. WT II 47, Nagrody za prace seminaryjne i konkursowe, Prace seminaryjnenagrodzone w rokuakademickim 1931/32 z 12 VI 1932.
38 Ibidem, Ogłoszeniekonkursowe z 29 X 1932; ibidem, Dziekan WT do RektoratuUJz21 VI 1933.
W następnymroku 1932/1933 WT informował, że nagrodzonoaż 15 studentów. Bylito Michał Pliszkaza pracę Psychoanaliza w etyce ipedagogice, Karol Heda za Prawo natury w świetlezasadteologiimoralnej, Stanisław Bartyzel, któryopracowałPojęcie zla moralnego, Paweł Latusek za pracęProblemcierpienia, Konstanty Krzywanek za pracę Chrystus jest GłowąKościoła, Wilhelm Pluta za opracowanieEucharystii w dziełach św. Cypriana, AlojzyNowak za monografię szkołyparafialnej w Michałkowicachnatledzie
jówparafii, J.Bańka zaReformację na ziemipszczyńskiej, WładysławGrohsza opracowanie tematu Adam Mickiewiczw polskiej literaturze homiletycznej, Jan Nowacki za Egzegezętekstu św. Mateusza XVI, 18.,
Przez kolejne 10 lat konkursy już nie były rozpisywane, a dziekan WT ks. prof.
Maciej Sieniatycki tłumaczyłto „skutkiemspadku (...) waluty, w skutekczego kwoty owych stypendiów sąobecnie bardzo nikłe”36.Na początku lat30. XX wieku udałosię skumulować dochody kilku stypendiów będącychpod zarządem uniwersytetuistworzyć z nich ogólnouniwersytecki fundusz przeznaczony na nagrodyza prace seminaryjne lub magisterskie. Pierwszymilaureatami tych nagród z WT w roku akademickim 1931/1932 byli ks. Maksymilian Binkiewicz za pracęPojęcie miłości u św. Bernarda i ks.JanSta- rostka za opracowanieFilozofii przeciwieństw u A. Mullera. Obydwaj otrzymali nagrody wwysokości50 zł37.W następnymroku 1932/1933 ponownie ogłoszono konkurs. Temat
„NaukaStarego Testamentu w mądrości” opracował ks.Wilhelm Pluta, uzyskując nagro dę 380 zł, a pracęo „Psychoanalizie w etyce i pedagogice”napisał ks.Alfons Przybyła, uzyskującza nią nagrodę 350 zł38. Przezkolejne dwa lata wypłacanopotrzy stypendia
144 Diana Błońska
rocznie. W rokuakademickim 1933/1934 kwotą 35 zł ponownie nagrodzono ks. Wil helmaPlutę za pracę magisterskąpt. Filozofia księdza Stanisława Chołonieckiego i ks.
Stanisława Targoszaza Wzruszenia zmysłowe a moralność według Tomasza z Akwinu, natomiast ks. Stanisław Szlachta otrzymał 40złzaopracowanie pt.Księga Przymierza.
W następnym rokupo 35 zł otrzymali ks.Jan Szczotka za Filozofię religijną Bronisława Trentowskiego i ks. Jan Pietraszko za pracę o Zasadach apostołskiej działalności św.
Pawła. Nagrodę w wysokości 40zł otrzymał ks. Stanisław Kondziołka za opracowanie pt. Prawodawstwo karne Mojżeszowe aprawo Hammurabiego39. W następnych latach nagrody z tego funduszu nie były już przyznawane,ale wznowiono wypłatę stypendiów z fundacji. W 1936 z fundacji Józefa Krukowskiegoprzyznano stypendiumw kwocie 300 zł przebywającemu wtedy nastudiach zagranicznych w Rzymie ks. Kazimierzowi Kłósakowi i przedłużono je w następnym roku, umożliwiając mu w ten sposób konty
nuację studiówz zakresu psychologii pedagogicznejw Lowanium40 41. Również w 1937 ogłoszonoostatni konkurs z fundacji Anny Ballowej. Spośród nadesłanych opracowań dotyczących tematu „Najświętszej MariiPanny w Piśmie Świętym,jej charakterui po
słannictwa” najlepsza okazała się pracaJózefaHojoła. Drugą nagrodę, zzakresu tema
tyki starotestamentowej, uzyskał Konrad Marklowski za pracę pt. Aspiracjemesjańskie w Babilonie i wEgipciea mesjanizm izraelickP'. W tymże 1937 rozpisano drugi iostatni konkurs z fundacji Tadeusza Trzcińskiego, któregotematembyło „Przedstawienie waż niejszego okresu z dziejów Jasnej Góry”. Termin składania prac upływał 1 VI 193742, jednak już w styczniu 1937 ks. prof. Tadeusz Glemma skierował pismo do dziekanatu
WT, w którym proponowałprzyznanie stypendium z fundacji Tadeusza Trzcińskiego ks. Brunonowi Kubicy z zakonu Paulinów. Tłumaczył, że w maju 1936 BrunonKubica przedstawił pracę pt.Pierwsza koronacja cudownego obrazuMatki BoskiejCzęstochow skiej, astypendium jest mu potrzebne ze względu najego przygotowania do obrony pracy doktorskiej. Dziekanat niezaakceptował tej propozycji, tłumacząc,żestypendium jest nagrodą za napisaną pracę. Wobectakiej postawy dziekanatu ks. B. Kubica posta
nowił zgłosić swoje opracowanie do konkursu. Dzięki poparciu ks. TadeuszaGlemmy i jego pozytywnej opinii na posiedzeniu Rady WT przyznano ks. Brunonowi Kubicy nagrodę w wysokości 100 zł43.
Mieczysław Walkowski za pracę Opsalmach machabejskich,Władysław Stępaza opracowaniedotyczące Religii IndianZiemi Ognistej, Alfons Przybyła zaPsychoanalizęwetycei pedagogice oraz Bolesław Przy
byszewski, którego temat pracy niestetyniejest znany. Zob.AUJ, sygn. WT II 47, Nagrody za pracesemi naryjne i konkursowe, Wykaz nagród wypłaconych za prace seminaryjne studentom WTUJ za rok akadem icki 1932/33(brak daty dziennej).
39 Ibidem, DziekanWTdo Rektoratu z 23 X 1935.
40 AUJ, sygn.WT II 47, Fundacjaks.Józefa Krukowskiego,dziekan WT doRektoratu UJ z3 II 1936;
A. Krzyżanowski doK. Kłósakaz 12111937; Dziekan WT do K.Kłósakaz 14 II 1936; A. Krzyżanowski do K. Kłósaka z 12 II 1936; W. Szafer do DziekanaWT z911937;K. Michalski do Rektoratu UJ z16 II 1937;
UJ do K. Kłósakaz 17 II1937, odpis; K.Michalski do K. Kłósaka z 22 II 1937, odpis.
41 AUJ, sygn.WT II47, Fundacja Anny Ballowej, ogłoszenie konkursowez3 III 1937.
42 AUJ, sygn. WT II47, Fundacja ks.Tadeusza Trzcińskiego, T. Glemma doRektora UJ z9 I1937.
43 Ibidem, T. Glemma do dziekanatu WT z 19I 1937;T. Glemma do dziekanatuWT z 2 VII 1937;
Dziekan WT do Rektoratu z 2 VII 1937.
* * *
Często się zdarza, że nawet najlepsze pomysły w praktyce nie przynosząoczeki wanych rezultatów. Opisane cztery fundacje, pomimoznacznego wkładu finansowego, opieki specjalistów i zobowiązania uniwersytetu do sprawowania zarządu nie spełniły pokładanychw nich nadziei. Nie można więc przeceniaćroli, jaką odegrały wzakre
sie pomocy studentom teologii. Od rozpoczęcia działalności przez pierwszą z funda
cjiw 1891 do wybuchu II wojny światowej przyznano jedynie 16 nagród, 5 zapomóg orazjeden raz przeznaczono fundusze na zakup książek. Zapewnezpowodu5-letniego cyklu narzuconego regulaminem fundacji ks. Tadeusza Trzcińskiego konkurs ogłoszo
no i nagrody przyznano tylkodwukrotnie, trudnojednak znaleźć podobnie oczywiste wytłumaczeniewypłaty zaledwie 3 stypendiów z fundacjiAnny Ballowej czy jedynie dwóch zapomóg z zapisuks. Józefa Krukowskiego,jeśli zestawimyte liczby z działają cym zaledwieprzez cztery latawspomnianym funduszem, z którego przyznano studen tom teologii aż 10nagród. Przyczyntakiego niepowodzenia fundacji możnaszukać po stronieniesystematycznieogłaszającegokonkursy WT,któryczęsto, nawet po monitach nadsyłanych przez Senat Akademicki, nie decydował się na ogłaszanie konkursu i suge
rował dołączanie narosłych procentów do kapitałówfundacji. Częściowoniepowodzenia można przypisać takżestudentom. Przyznawane jednorazowokwotytylko w niewielkim stopniu ułatwiały im opłacenie bieżących potrzeb. Nieterminowość ogłaszania konkur sów orazwygórowanewymagania w stosunku dokwoty nagrody powodowały, że z roku na rok chętnych do podjęciasię napisania dodatkowej pracy byłocoraz mniej. Ważne było również to, żezwycięzca każdego roku był tylko jeden,więc przegraniekonkursu oznaczało brakjakiejkolwiek finansowej pomocy i praca włożona w opracowanie za gadnienia nieprzynosiłastudentowi żadnej korzyści. Trudności finansoweuniwersytetu i WT tylkow niewielkim stopniu tłumacząfakt, że żadna z nagrodzonychprac, pomi
mowysokichwymagań, nie ukazała się drukiem. Tematy kilku opracowań, nawettych zwycięskich, nie zachowały się; w protokołach z posiedzeń rady WTnieodnalazłamani jednej wzmianki dotyczącejprzyznania nagrody z omówionych tu fundacji, co tylko po
twierdza brak zainteresowania tym zakresem działalnościwydziału.Ponadto stypendia te nie były uwzględniane w katalogach studenckich, a uzyskanie takiego stypendium w wielu przypadkach dokumentuje jedynie kwit. Takniepewna nagroda i małe zaintere
sowanie ze strony kadry profesorskiej WT byłykolejnym powodem tego, że w niektó rych latach pomimoogłoszeniakonkursu prace do dziekanatunie spływały wcale.