• Nie Znaleziono Wyników

"Dla tym większej wiary..." : fundacje stypendialne dla studentów Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share ""Dla tym większej wiary..." : fundacje stypendialne dla studentów Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego"

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

„DLA TYM WIĘKSZEJ WIARY. .. "

FUNDACJE STYPENDIALNE DLA STUDENTÓW WYDZIAŁU TEOLOGICZNEGO UNIWERSYTETU

JAGIELLOŃSKIEGO

I

dea udzielania pomocy uczącej się młodzieży ma w historii Polski wielowiekową tradycję1. Przekazywaniegromadzonego często przezcałe życiemajątku i tworzenie fundacjipowodowane było zarówno motywami filantropijnymi, jaki szeroko rozumia­ nym interesem narodowym. Darczyńcy wybierali różnorodne formy pomocy: zapomogi dlaubogich studentów, stypendia na kontynuacjęnauki w kraju lub wyjazd za granicę czy, będące przedmiotem niniejszego opracowania nagrody za pracenaukowe. Na Uni­ wersytecie Jagiellońskim prócz fundacji Anny zEnochów Ballowej, Annyze Stablew- skich de Myło, ks. Józefa Krukowskiego i ks. Tadeusza Trzcińskiego,przeznaczonych dla WydziałuTeologicznego (dalej WT), tegotypu zapisy występowałyrównież na in­

nych wydziałach. Dla przykładu wymieńmy stypendium im. Fryderyka Zolla sen. za najlepszą pracę zzakresuprawa rzymskiego, Józefa Jakubowskiego zaprace naukowe dla studentów medycyny, Józefa Szujskiego za opracowanie zagadnień z historii czy Ewy Bujakowej zapracę z zakresufizyki. Celem tego typu fundacji było rozbudzenie zainteresowań studentów, adzięki obietnicy uzyskania wynagrodzenia zmotywowanie i zachęcenie do dodatkowej pracy naukowej.

1 J. Dybiec, Finansowanie nauki ioświaty w Galicji 1860-1918, Kraków 1979;idem, Mecenat naukowyi oświatowyw Galicji 1860-1918,Wrocław 1981;M. J. Nędza, Polityka stypendialna Akademii Umiejętności, Wrocław 1978; U. Perkowska, Kształceniesięzespołu naukowego w UJ(1860-1920), Wrocław 1975;

J. Hellwig,Rola Towarzystwa Naukowej Pomocy im. KarolaMarcinkowskiegow awansiespołeczno-zawo­

dowym młodzieży polskiej, Poznań 1994.

2 Zob. S. Piech, SpisStanisławJanNepomucen, PSB, t. XLI, s.118-120.

***

W 1889 ks.prof. StanisławSpis2,były rektor UJ iprofesor Pisma Świętego Nowego Testamentu, złożył na ręce ówczesnego rektora prof. EdwardaSas-Korczyńskiego sumę 1000 zł reńskich, oświadczając, że jest to dar Anny ze Stablewskich de Myło, który zgodnie z życzeniem fundatorki ma stanowićkapitałżelazny fundacjistypendialnejjej

(2)

138 Diana Błońska

imienia przeznaczonej nanagrodę zanajlepszą pracęegzegetyczną napisaną przez stu­

dentateologii UJ uczęszczającego na wykłady z Pisma Świętego Nowego Testamentu.

Dar zostałprzyjęty przez Senat Akademicki i niedługo potem przystąpiono do opraco­ waniaaktu fundacyjnego, zatwierdzonego ostatecznie przezNamiestnictwoGalicyjskie we Lwowie 29 I 1891. Wmyśl jego postanowień o stypendium mieli prawo ubiegać się zwyczajni i nadzwyczajni studenci WT UJ, uczęszczający na zajęcia z Pisma Świętego Nowego Testamentu, narodowościpolskiej, religii rzymsko-katolickiej, którzy przedsta­

wią napisaną naodpowiednimpoziomiepracę naukową. Stypendiummiało być przyzna­

wane corocznie. Ponadtow wyjątkowych okolicznościach istniałamożliwość wypłacenia z funduszy stypendialnych kilku mniejszych stypendiów,udzieleniapomocyszczególnie zdolnemu, a ubogiemu studentowi lub zakupienianiezbędnych dla bibliotekiwydziało­

wej książek3.

3 AUJ, sygn.WT II47, FundacjaAnnyde Myło, Aktfundacyjny z 10II 1890. Szczególne prawa ro­

zdawnictwa funduszu stypendialnego posiadał tylko ks. S. Spis, żaden z jegonastępców już takich pre­ rogatyw nie miał.

4 AUJ, sygn. S II 1145, Fundacja Anny Ballowej,list fundacyjnyz 12I 1905. Również w tym wypadku specjalneuprawnienia dotyczyły tylkoks.S. Spisa.

5 Zob. C. Lechnicki,Krukowski Józef,PSB, t.XV, s.398-399.

6 Naterenach WKP podawano kwoty pieniężne w złotych. Wartość złotego w stosunkudo marki wynosiła 1: 2. Zob. 1. Ihnatowicz, A. Biernat, Vademécum do badańnad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 95.

Dziesięć lat później, 20 X 1900, ks. prof. Stanisław Spis złożył do kasySenatu Aka­

demickiego kolejny dar. Był to 4,5% listzastawnyTowarzystwa Kredytowego Ziem­ skiego w Królestwie Polskim na kwotę 3 tys. rubli srebrnych ofiarowany przezAnnę z Enochów Ballową, zmarłą weFrancjiw maju 1900 w Hyeres w departamenciedu Var.

Jeszczezaswegożyciaupoważniła ona Allemanda, notariuszaw Hyeres, aby skontakto­

wał się z ks. Stanisławem Spisem i powiadomił go, że kwota legatu ma stanowić kapitał żelaznyfundacji jej imienia dla „Polskich Teologów”. W 1901 opracowano akt funda­

cyjny, w którym postanowiono, że stypendium może otrzymać student WTUJbędący na czwartym roku teologii, narodowości polskiej, religiirzymsko-katolickiej bez względu na nazwisko lub pochodzenie, lub ksiądz katolicki narodowości polskiej wpierwszych trzech latach powyświęceniu kapłańskim, który skończył studia teologicznenaUJ.Każ­ dorazowy stypendysta był zobowiązany do odprawienia jednej mszy w roku zaduszę fundatorki. Stypendium miało być nagrodą za pracęz dziedziny Pisma Świętego Starego lub Nowego Testamentu.Tematy prac wyznaczali i oceniali profesorowie Studium Bi­ blijnego. Tylkowwyjątkowej sytuacji można byłooddać niewykorzystaną kwotę jakie­ muśubogiemu studentowi WT. Statut fundacji zostałzatwierdzony 12I 19054.

W 1901 ufundowane zostało kolejne stypendium. Darczyńcą byłzmarły 6 XII 1900 ks. Józef Krukowski5, profesor UJ i od 1882 proboszcz w kościele św. FlorianawKra­

kowie. W trzy miesiące pojego śmierci, 4 III, Władysław Wilkosz jako egzekutor te­ stamentu poinformował, że zmarły przekazał cały swój majątek na utworzenie trzech fundacji dla WT UJ i studentów na nim studiujących. Procent odjednego z zapisów, wynoszącego3 tys. złotych6, miał być przeznaczony na coroczną nagrodę za napisanie rozprawy z zakresu teologii pastoralnej lub prawa kanonicznego przezstudenta teologii UJlub kandydata do profesury z teologii UJ. Według testamentu temat rozprawy wy­ znaczanybył przez profesorów WTi donich należały również ocena rozprawy,prawo

(3)

przyznania nagrody oraz obowiązek czuwania nad poprawnądziałalnością fundacji7. Wydział Teologiczny na posiedzeniu 31 X 1901 przyjął dar ks. Józefa Krukowskiego, ale realizacja zapisów napotkała na szereg przeszkód, począwszy od braku zgodyKa­

pituły Katedralnej Krakowskiej na utworzenie wyższego zakładu teologicznego przy UJ, którego celem miało być kształcenie profesorów teologii, przez próby likwidacji stypendium na tencelprzeznaczonego lubpołączeniaposzczególnych fundacji w jedną.

Wymiana pism pomiędzyUJ,Namiestnictwem, Prokuratorią Generalnąi sądami trwała ażdo 1904. Składano różne propozycje,poszukiwano nowychrozwiązań, które jednak byłyprzez Senat Akademicki i WTodrzucane8. Ostatecznie utworzonodwie fundacje, jedną na założenie zakładu teologicznego w Krakowie im. ks. Józefa Krukowskiego i drugą na utworzenie stypendium na nagrodę za napisanie rozprawy teologicznej z dzie­

dzinyteologii pastoralnej lub prawa kanonicznego przezucznia teologiilub kandydata doprofesury teologicznej. Listy fundacyjne zostałyzatwierdzone przez Namiestnictwo i przesłane do Senatu Akademickiego UJ z datą 3 11 19089.

7 AUJ, sygn. S II 1152, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, W.Wilkosz do WT z 24 III 1901; AUJ, sygn. WT II47, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego,listT. Gromnickiego zawierający projekt pismaWT do Namiestnictwaz 2I1902.

8 AUJ, sygn.S II 1152, Fundacja ks.Józefa Krukowskiego, WTdoSenatu Akademickiego z 4XI1901;

ibidem, c. k. Sąd powiatowy cywilny w Krakowie do SenatuAkademickiego z12 XI 1901; AUJ, sygn. WT II 47,Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, sądpowiatowy cywilnydo WT z 12X1 1901; AUJ, sygn. S II 1152, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, c. k. sąd Krajowy w Krakowie do WT z 11 I 1902; AUJ, sygn. WT II 47, Fundacjaks. JózefaKrukowskiego, notatka(brak daty); AUJ, sygn. S II 1152, Fundacjaks. Józefa Kru­

kowskiego, Namiestnik do Ekspozytury Prokuratorii Skarbowej z18 X1902; ibidem, Namiestnik do Senatu Akademickiego z 18 X 1902; ibidem, EkspozyturaProkuratorii Generalnej do Senatu Akademickiego z 26 X1902; ibidem,Senat Akademicki do Namiestnictwa z 18XI1902; ibidem, Namiestnictwo do Ekspozytury Prokuratorii Skarbowejw Krakowie z 30 XI 1902, odpis;ibidem, Senat Akademicki do Ekspozytury Proku­

ratorii Generalnej z 18 III 1902.

9 AUJ,sygn. WTII47,Fundacja ks. JózefaKrukowskiego, projektlistufundacyjnegoz 1 VI1907; AUJ, sygn. S II 1152, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, NamiestnictwodoSenatu Akademickiego z 3 II 1908.

10 List ten został napisany również w imieniu Józefa Trzcińskiego, Marii Łyskowskiej i Justyny Wichlińskiej, AUJ, sygn. WT II47,Fundacja ks. TadeuszaTrzcińskiego, J. Trzciński do Dziekana WT z29 I 1913.

Ostatnimdarczyńcą WT spośród omawianych był zmarły wWielkim KsięstwiePo­ znańskim profesor Seminarium Duchownego w Gnieźnie ks. TadeuszTrzciński, który w testamencie z1911 przekazał częśćswojego majątku na nagrodę zapracę z dziedziny teologii dlastudenta WT.Zanim jednakopracowany został akt fundacyjny, 29 I 1913, Senat Akademickiotrzymał list, w którymJuliusz Trzciński w imieniu swoim i pozo­

stałych spadkobierców ks. Tadeusza Trzcińskiegoinformował, że pragnie do zapisanej już kwoty dodać 10 tys. koron jako legat na utworzenie fundacji10. SenatAkademicki

przyjął dar i zobowiązałsiędo sprawowania zarządunad fundacją ijej majątkiem. Akt fundacyjny zatwierdzony ostatecznie przez Namiestnictwo 3 X 1916 postanawiał, że z przekazanych pieniędzy zostanie utworzona „Fundacja im. śp. prof, dr ks. Tadeusza Trzcińskiego na nagrody konkursowe za prace teologiczne zdziedziny ogólnej historii kościoła w Polscedla uczniów UniwersytetuJagiellońskiego”. Nagrodymiały być nada­ wane co 5 lat, począwszy odlistopada 1913, napodstawiekonkursuogłoszonego przez WT na dwa lata przed terminem przyznania nagrody. Pierwsze ogłoszenie konkursu miało nastąpić dopiero w listopadzie 1916, a termin składania prac i rozstrzygnięcie konkursu przypadało na listopad 1918. W konkursie mógł wziąć udział każdy Polak,

(4)

140 Diana Błońska

wyznania katolickiego, immatrykulowany na WT UJ lub mający się immatrykulować najpóźniej w chwiliwypłacenia mu nagrody. Absolwenci UJ również mogli wziąć udział w konkursie, ale tylko do 4 lat po uzyskaniu absolutorium lub po uzyskaniu stopnia doktora teologii, praw lub filozofiina UJlub na innymuniwersytecie polskim. W przy­ padku gdybykilka prac zasługiwałona nagrodę, pierwszeństwo zawsze miał mieć stu­

dent teologii pochodzący zzaboru pruskiego. Gdyby natomiast żadnaz pracnie zasłu­

giwałana wyróżnienie,istniała możliwość nieprzyznanianagrody. Gdyby tak sięstało, wtedy WTna tych samych warunkach z wyjątkiem terminu mógł rozpisać nowy nad­

zwyczajnykonkurs.Tennadzwyczajny konkurs niewpływał wżaden sposóbna konkurs zwyczajny odbywający się co 5 lat. Gdyby i za drugim razem nie udało się przyznać nagrody, wtedy pieniądze miały zostać włączone dokapitałużelaznegofundacji11.

11 AUJ, sygn. WTII 47, Fundacjaks. Tadeusza Trzcińskiego,N. N.do J. Trzcińskiego z 11 II 1913;

ibidem, J. Trzcińskido Dziekana WTz 291 1913; AUJ, sygn. SII1161,Fundacja ks. Tadeusza Trzcińskiego, Senat Akademicki do Namiestnictwa w Białej z 5 IX 1916; ibidem, Namiestnictwo w Białej do Senatu Aka­

demickiego z 3 X1916; AUJ, sygn.WTII 47,Fundacja ks. TadeuszaTrzcińskiego,Akt łundacyjny z 29VII 1916; ibidem, BeyerdoDziekana WTz13 VII1918.

12 AUJ, sygn. WT II 47, Nagrody za prace seminaryjnei konkursowe, K.Michalski doDziekanatu WT z2I1932.

15 AUJ, sygn.SII 1154, Fundacja Anny deMyło, kwit z 17 VII 1890.

14 Ibidem, kwit dlaT. Papescha z2011893.

15 Ibidem, kwit dla W. Smółki z17 VII 1895; ibidem, kwit dla S. Hanuszka z 17 VII 1895; ibidem, kwit dlaA. Kościółka z17 VII 1895.Zmianawalutywzaborze austriackimnastąpiła w 1892. Do 1900 wartość złotegoreńskiego w stosunkudo korony wynosiła 1:2. Zob.I. Ihnatowicz, A. Biernat, op. cit., s. 100.

16 AUJ, sygn. SUH 54, Fundacja Anny de Myło, kwit dla Księgami Spółki Wydawniczejz 5I 1900.

Prócz omówionychwyżej fundacji na UJ działał także fundusz przeznaczony nana­ grody dla studentów UJ za przygotowanieprac seminaryjnych, w tymrównież z dziedzi­ ny teologii. Nagrody fundowane były z dochodów pochodzących zkilku różnych funda­

cji pozostającychw zarządzieUJ12.Wypłacanojeprzez sześć latod 1931 do 1937.

* * *

Fundacja Anny de Myło jakopierwsza w 1890 rozpoczęłaswoją działalność. W tym roku stypendystami zostali dwaj studenci II roku WT,Ludwik Konopnicki i Kazimierz Pałeczek,którzy kwitowali odbiór25zł reńskich zawspólnie wykonaną pracę egzege- tycznąnanieznany jednak temat13. Potemnastąpiła trzyletnia przerwa i w 1893 kolejną nagrodę w wysokości 35 zł reńskich za pracę pt. Egzegeza Ewangelii wgśw. Jana,opra­ cowaną na podstawie wykładów ks. prof. Stanisława Spisa, otrzymał student III roku WT Teofil Papesch14. Potem znów nastąpiła dwuletniaprzerwa. W 1895 ks.prof. Stani­

sław Spis skorzystał z przysługującej mumożliwości podziału zgromadzonych fundu­ szy i przyznał trzy nagrody dla studentów II roku WT. Wawrzyniec Smółka otrzymał 24 korony, Szymon Hanuszek 25 koron i Andrzej Kościółek 12 koron,jednak i w tym przypadku nie mamy informacji o zakresietematykinagrodzonych opracowań15. W ko­ lejnych latach ponownie wstrzymanowypłatę nagród za prace, a ks. prof. Stanisław Spis korzystał z przysługujących mu prawprzeznaczania funduszyna wybrany przez siebie cel. W 1898, widząc braki w biblioteceWydziału, zakupiłksiążki w Księgami Spółki Wydawniczejw Krakowie na kwotę 124 koron48 halerzy16. W następnym roku 80 koron przekazał ks. dr. JózefowiKarolowi Kaczmarczykowi, umożliwiając mu w ten sposób

(5)

kontynuowanie studiów z dziedziny biblistykinazagranicznychuniwersytetachwInns- brucku, Rzymie, Monachium i we Wrocławiu17. W 1901 po 100koron otrzymali Józef Pułka, studentII roku WT (jakoopłatę za przepisaniewykładówhermeneutycznych ks.

StanisławSpisa)iprzebywający wtedy na studiachwe Fryburguks. drStanisław Trze­ ciak18. W następnym, 1902 roku wznowiono wypłatę stypendiów za prace egzegetyczne.

Kwotę 80 koron otrzymałstudent II roku teologii Franciszek Rudolf Wójcik19. W ko­ lejnym, 1903, 60 koron otrzymał student IV roku Władysław Miś20. W 1904 przyznano dwa stypendia po 50 koron dlastudentów III roku -WładysławaStaicha i Franciszka Sordyla21. Niestety kolejny raz nie zachowały się żadne dokumentymówiąceozakresie tematycznymnagrodzonych prac. Później znów nastąpiła kilkuletnia przerwa.

17 Ibidem, S. Spis do L.Cyfrowicza z18 VII 1899; ibidem, kwit dlaJ.Kaczmarczyka z 20VII 1899.

18 Ibidem, kwit dlaJ. Pułki z 26IV 1901; poleceniewypłatypieniędzyz 9XI1901; kwit dla S. Trzeciaka z 12X11901.

19 Ibidem, kwit dla F. Wójcikaz 30 VI 1902.

20 Ibidem, kwit dla W. Misia z17 VI 1903.

21 Ibidem, kwit dla W. Staichaz 11 X 1904; kwit dla F. Sordylaz 11 XI 1904.

22 AUJ, sygn.WT II 47, Fundacja ks.Józefa Krukowskiego,ogłoszenie konkursu,brulion z 1912 (brak daty dziennej); W.Szajnocha do WTz 4 X 1917.

23 AUJ,sygn. WT II 47, Fundacja Annyde Myło, J. Korzonkiewicz do Dziekana WT z 3V 1918.

24 Ibidem, ocena pracz 29 VI1914.

Dopierow 1912 został zmieniony składkomisjirewizyjnej fundacji stypendialnych UJ iz ramienia WT powołano doniej ks. AntoniegoBystrzonowskiego. Możliwe, iż właśnie te zmiany w komisji oraz jej działalność spowodowały aktywowanie fundacji ks. Józe­

fa Krukowskiego iAnny Ballowej i rozpisanie z nich pierwszych konkursów. Z fundacji ks. JózefaKrukowskiego rozprawa natemat: „Dekret kongregacjikonsystorskiej «Maxi- na cura» o administracyjnym usuwaniu proboszczów z urzędu i beneficjum duszpaster­

skiego” miałaobejmować 5 stron druku i przedstawiać tło historyczne wprowadzonego dekretu oraz sam dekret ijego interpretacje. Opracowującyto zagadnienie student miał opieraćsię na literaturzeistosować„aparat naukowy”. Autorzy ubiegający się o nagrodę w wysokości 1000 koron powinni swoje prace w rękopisie lub ogłoszonedrukiem złożyć w dziekanacie WT do końca roku 1914. Konkurs ten jednak nie został rozstrzygnięty22.

Natomiast z fundacji Anny Ballowej ogłoszono konkurs natemat „Nieśmiertelnośću Ko- heleta”. Oceny nadesłanych prac dokonał ks. dr Jan Korzonkiewicz, którynieformalnie zastąpił ks. Stanisław Spisaz zakresie zarządzania fundacją, chociaż dopiero 3 V 1918 poinformował o tymdziekana WT23. Na konkursspłynęłytrzy prace,aks. Jan Korzonkie­ wicz wyróżnienie studenta Kazimierza Wierbińskiego tłumaczył tym, że autor zapoznał się zliteraturą polską i obcojęzyczną,łącznie z najnowszymi opracowaniami. Podkreślał, iż wobec własnych wnioskówpotrafi zachować stanowiskoniezależne i sąd krytyczny.

Dodatkową zaletą pracy było również przedstawienie problemu naszerokim tle24.

W następnym, 1915 roku zfundacjiAnny de Myło ogłoszony został konkurs nadwa tematy: „O prologudo Ewangelii św. Jana” i „O hymnie Magnificat”, obydwa nagradza­ ne kwotą250koron.W celu zapobieżenia próbomfaworyzowania wybranych studentów po razpierwszy wprowadzono nakaz opatrzeniapracytylko„godłem”, a nienazwiskiem autora, natomiastwewnątrz koperty zawierającejopracowanie, ale naoddzielnej kartce miały znajdować się konieczne informacje personalne.Terminoddania prac upływał1 X

(6)

142 Diana Błońska

191625.Konkursyte jednakniezostałyrozstrzygnięte,prawdopodobnie z powodu braku zainteresowania ze strony studentów.

25 Ibidem, ogłoszenie konkursowe (brakdaty dziennej).

26 Ibidem, ogłoszenie konkursu z 31 XII1916.

27 Ibidem, J. Korzonkiewicz doSenatu Akademickiego z 3 V 1918.

28 AUJ, sygn. WT II 47,Fundacja Anny Ballowej,ogłoszenie konkursowe (brak daty).

29 AUJ, sygn. WT II 47, Fundacjaks. Tadeusza Trzcińskiego, ogłoszenie konkursowe (brak daty); ZW- dem,J. Fijałek z 16X1 1916.

30 AUJ, sygn. S II 1161, Fundacjaks. Tadeusza Trzcińskiego,A. Bystrzonowski do KancelariiSenatu Akademickiegoz 6XII1919;AUJ, sygn. WT II47, Fundacja ks.Tadeusza Trzcińskiego, WT doT.Długosza, brulion(brak daty).

31 AUJ, sygn. WT II47, FundacjaAnnyde Myło, J. Korzonkiewiczdo dziekanatu WT z 8 1 1918 oraz załącznik; ibidem, ogłoszenie konkursu z 12 I 1918;AUJ, sygn. SII 1154,Fundacja Anny de Myło, Senat Akademicki do WTz 14X 1918; ibidem,Senat AkademickidoWT z 11 XI 1919; AUJ, sygn. WT II 47, Fundacja Annyde Myło, ogłoszenie konkursowe z 9 1 1920.

W 1916 ogłoszonotrzy konkursy. Z fundacjiAnny de Myło opracowanie tematów dotyczących„Egzegezy kazania na górze” i „Objaśnienia mów apostolskichwdziejach apostolskich” nagradzano kwotą 300 koron, a termin nadsyłania prac konkursowych wyznaczono na 31 XII 191726. Do konkursu przystąpiło trzech kandydatów. Pracę na temat „Mowy Apostołów w Dziejach Apostolskich” przedstawił uczęszczający na II rok WT Stefan Guśpiel, natomiast temat „Kazania na górze” zostałopracowany przez dwóch studentów II rokuFranciszka Węgrzyna i MarianaLuzara. Praca Mariana Luzara uzyskała pozytywną ocenę oraz nagrodę, opracowaniadwóch pozostałych kandydatów nie odpowiadały postawionymwymaganiomkonkursowymi uzyskały ocenę negatyw­ ną27. Z fundacji Anny Ballowejogłoszonokonkurs na temat „Świadomości mesjańskiej Jezusa na podstawieczterech Ewangelii zuwzględnieniem momentu psychicznego tej świadomości i znaczenia jej w stosunkudoaspiracji mesjańskichwśród współczesnych Żydów”. Nagrodaza pracęwynosiła800 koron i z kwoty tej stypendysta był zobowią­ zany do wniesienia opłaty za odprawienie jednej mszy czytanej za duszę fundatorki.

Termin nadsyłania prac upływał31 XII 1917. Pomimo znacznej nagrody konkurs ten nie został rozstrzygnięty28. Również w 1916ogłoszonopierwszykonkurs z fundacji Ta­ deusza Trzcińskiego. Prace na temat „Postylle polskie w wieku XVI iXVII - rozbiórich i ocena historyczno-teologiczna” można było przedstawiaćdo 30 IV 1918, a przewidy­ wana nagrodawynosiła 1300koron29. Zwycięzcą konkursu został dr TeofilDługosz, ka­ płan archidiecezji lwowskiej, dyrektor Szkoły Wydziałowej Żeńskiej SS. Benedyktynek we Lwowie, immatrykulowany na UJ w półroczu letnim 1918/1930.

W 1917 ks. Jan Korzonkiewicz ogłosił konkursz fundacji Anny de Myło na temat

„Katechizmu apostolskiego”. Według„Zarysuwarunków rozprawy konkursowej” prze­

słanego Radzie WT, „opierając się na źródłach biblijnych i pozabiblijnych należało przedstawić treść i formę najdawniejszego przepowiadania misyjnego w chrześcijań­ stwie”. Praca niepowinna być krótszaniż 5 arkuszy druku imusiałazawieraćbibliogra­ fię.Na konkursnie spłynęła jednak anijedna praca. Postanowiono więc, nie zmieniając tematu, rozpisać konkurs w następnym roku, ale wtedy równieżstudenci nieprzygoto­ wali prac. Pomimo ogłoszenia konkursu jeszcze raz w 1919 żaden z uczniówteologii nieopracował tego zagadnienia i od 1917stypendia z fundacji Anny de Myło nie były już wypłacane31.

(7)

W 1918 po raz pierwszyrozpisano konkurs z fundacji ks. Józefa Krukowskiego na pracę dotyczącą „Duszpasterstwa w Kościele Polskim w epoce potrydenckiej (XVII i XVIII w. ) głównie na podstawie statutów synodalnych, biskupich listówpastoralnych, kazań i dzieł omawiających«curam animarum»”. Autor pracyuznanej za najlepsząmiał otrzymać nagrodę w wysokości 1300 koron, aprace zgłaszanedo konkursu miałyzostać przesłane do dziekanatu WTdo 30 VI 191932. Konkurs jednakniezostał rozstrzygnięty.

W kolejnym roku stypendium z tej fundacjiw wysokości 300 koron przeznaczono dla absolwenta teologiidr JanaKrzemienieckiegoprzebywającego w Rzymie33. Rok później natomiast ogłoszono konkurs na rozprawę naukową „O usuwaniu proboszczów przed dekretem «Maximacura», następnie na zasadzietego dekretu i stosownie do nowego kodeksu w cc.2147-2161”. Przewidywanonagrodę w wysokości 800marekpolskich, prace należało składać w dziekanacie WT do 30 VI 192l34. Również w 1920 ogłoszo­ no konkurs z fundacji Anny Ballowej na opracowanie dwóch tematów „Prorok Amos i JezusChrystus jako nauczyciel w stosunkudo Starego Zakonu i jego tłumaczy pośród współczesnych Żydów”, przeznaczając na nagrody po 700 marek polskich35. Niestety anina jeden, ani nadrugi z konkursów studenci nie nadesłaliprac.

32 AUJ, sygn.WT II 47, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, ogłoszenie konkursu z 9 II 1918.

33 AUJ, sygn. SII1152, Fundacja ks. Józefa Krukowskiego, sprawozdanie A. Bystrzonowskiego z28II 1920; ibidem, S. Estreicher doJ. Krzemienieckiego z 5 III 1920.

34 AUJ,sygn. WT II 47, Fundacja ks. JózefaKrukowskiego, ogłoszeniekonkursuz 3 III 1920. Marka polska obowiązywałaod 1918do 1 VII 1924, kiedyutraciłaprawny charakteri została zastąpionaprzez złoty.

Zob.I.Ihnatowicz, A.Biernat,op.cit., s.100.

35 AUJ, sygn.WT II 47, Fundacja Anny Ballowej, J. Korzonkiewicz do dziekanatu WT z 8 I 1918;

ibidem,projekty ogłoszeńkonkursowych z fundacji im.ks.J. Krukowskiego i AnnyBallowejz 10 II 1918;

ibidem, ogłoszenie konkursowez 3 I 1919; ibidem, ogłoszenie konkursowe z 9 I1920.

36 AUJ, sygn. WT II31, Roczne sprawozdanie dziekanaWT UJ z czynnościtegoż wydziału w roku szkolnym 1921/22 z 28 XII 1922, brulion.

37 AUJ, sygn. WT II 47, Nagrody za prace seminaryjne i konkursowe, Prace seminaryjnenagrodzone w rokuakademickim 1931/32 z 12 VI 1932.

38 Ibidem, Ogłoszeniekonkursowe z 29 X 1932; ibidem, Dziekan WT do RektoratuUJz21 VI 1933.

W następnymroku 1932/1933 WT informował, że nagrodzonoaż 15 studentów. Bylito Michał Pliszkaza pracę Psychoanaliza w etyce ipedagogice, Karol Heda za Prawo natury w świetlezasadteologiimoralnej, Stanisław Bartyzel, któryopracowałPojęcie zla moralnego, Paweł Latusek za pracęProblemcierpienia, Konstanty Krzywanek za pracę Chrystus jest GłowąKościoła, Wilhelm Pluta za opracowanieEucharystii w dziełach św. Cypriana, AlojzyNowak za monografię szkołyparafialnej w Michałkowicachnatledzie­

jówparafii, J.Bańka zaReformację na ziemipszczyńskiej, WładysławGrohsza opracowanie tematu Adam Mickiewiczw polskiej literaturze homiletycznej, Jan Nowacki za Egzegezętekstu św. Mateusza XVI, 18.,

Przez kolejne 10 lat konkursy już nie były rozpisywane, a dziekan WT ks. prof.

Maciej Sieniatycki tłumaczyłto „skutkiemspadku (...) waluty, w skutekczego kwoty owych stypendiów sąobecnie bardzo nikłe”36.Na początku lat30. XX wieku udałosię skumulować dochody kilku stypendiów będącychpod zarządem uniwersytetuistworzyć z nich ogólnouniwersytecki fundusz przeznaczony na nagrodyza prace seminaryjne lub magisterskie. Pierwszymilaureatami tych nagród z WT w roku akademickim 1931/1932 byli ks. Maksymilian Binkiewicz za pracęPojęcie miłości u św. Bernarda i ks.JanSta- rostka za opracowanieFilozofii przeciwieństw u A. Mullera. Obydwaj otrzymali nagrody wwysokości50 zł37.W następnymroku 1932/1933 ponownie ogłoszono konkurs. Temat

„NaukaStarego Testamentu w mądrości” opracował ks.Wilhelm Pluta, uzyskując nagro­ dę 380 zł, a pracęo „Psychoanalizie w etyce i pedagogice”napisał ks.Alfons Przybyła, uzyskującza nią nagrodę 350 zł38. Przezkolejne dwa lata wypłacanopotrzy stypendia

(8)

144 Diana Błońska

rocznie. W rokuakademickim 1933/1934 kwotą 35 zł ponownie nagrodzono ks. Wil­ helmaPlutę za pracę magisterskąpt. Filozofia księdza Stanisława Chołonieckiego i ks.

Stanisława Targoszaza Wzruszenia zmysłowe a moralność według Tomasza z Akwinu, natomiast ks. Stanisław Szlachta otrzymał 40złzaopracowanie pt.Księga Przymierza.

W następnym rokupo 35 zł otrzymali ks.Jan Szczotka za Filozofię religijną Bronisława Trentowskiego i ks. Jan Pietraszko za pracę o Zasadach apostołskiej działalności św.

Pawła. Nagrodę w wysokości 40zł otrzymał ks. Stanisław Kondziołka za opracowanie pt. Prawodawstwo karne Mojżeszowe aprawo Hammurabiego39. W następnych latach nagrody z tego funduszu nie były już przyznawane,ale wznowiono wypłatę stypendiów z fundacji. W 1936 z fundacji Józefa Krukowskiegoprzyznano stypendiumw kwocie 300 zł przebywającemu wtedy nastudiach zagranicznych w Rzymie ks. Kazimierzowi Kłósakowi i przedłużono je w następnym roku, umożliwiając mu w ten sposób konty­

nuację studiówz zakresu psychologii pedagogicznejw Lowanium40 41. Również w 1937 ogłoszonoostatni konkurs z fundacji Anny Ballowej. Spośród nadesłanych opracowań dotyczących tematu „Najświętszej MariiPanny w Piśmie Świętym,jej charakterui po­

słannictwa” najlepsza okazała się pracaJózefaHojoła. Drugą nagrodę, zzakresu tema­

tyki starotestamentowej, uzyskał Konrad Marklowski za pracę pt. Aspiracjemesjańskie w Babilonie i wEgipciea mesjanizm izraelickP'. W tymże 1937 rozpisano drugi iostatni konkurs z fundacji Tadeusza Trzcińskiego, któregotematembyło „Przedstawienie waż­ niejszego okresu z dziejów Jasnej Góry”. Termin składania prac upływał 1 VI 193742, jednak już w styczniu 1937 ks. prof. Tadeusz Glemma skierował pismo do dziekanatu

WT, w którym proponowałprzyznanie stypendium z fundacji Tadeusza Trzcińskiego ks. Brunonowi Kubicy z zakonu Paulinów. Tłumaczył, że w maju 1936 BrunonKubica przedstawił pracę pt.Pierwsza koronacja cudownego obrazuMatki BoskiejCzęstochow­ skiej, astypendium jest mu potrzebne ze względu najego przygotowania do obrony pracy doktorskiej. Dziekanat niezaakceptował tej propozycji, tłumacząc,żestypendium jest nagrodą za napisaną pracę. Wobectakiej postawy dziekanatu ks. B. Kubica posta­

nowił zgłosić swoje opracowanie do konkursu. Dzięki poparciu ks. TadeuszaGlemmy i jego pozytywnej opinii na posiedzeniu Rady WT przyznano ks. Brunonowi Kubicy nagrodę w wysokości 100 zł43.

Mieczysław Walkowski za pracę Opsalmach machabejskich,Władysław Stępaza opracowaniedotyczące Religii IndianZiemi Ognistej, Alfons Przybyła zaPsychoanalizęwetycei pedagogice oraz Bolesław Przy­

byszewski, którego temat pracy niestetyniejest znany. Zob.AUJ, sygn. WT II 47, Nagrody za pracesemi­ naryjne i konkursowe, Wykaz nagród wypłaconych za prace seminaryjne studentom WTUJ za rok akadem­ icki 1932/33(brak daty dziennej).

39 Ibidem, DziekanWTdo Rektoratu z 23 X 1935.

40 AUJ, sygn.WT II 47, Fundacjaks.Józefa Krukowskiego,dziekan WT doRektoratu UJ z3 II 1936;

A. Krzyżanowski doK. Kłósakaz 12111937; Dziekan WT do K.Kłósakaz 14 II 1936; A. Krzyżanowski do K. Kłósaka z 12 II 1936; W. Szafer do DziekanaWT z911937;K. Michalski do Rektoratu UJ z16 II 1937;

UJ do K. Kłósakaz 17 II1937, odpis; K.Michalski do K. Kłósaka z 22 II 1937, odpis.

41 AUJ, sygn.WT II47, Fundacja Anny Ballowej, ogłoszenie konkursowez3 III 1937.

42 AUJ, sygn. WT II47, Fundacja ks.Tadeusza Trzcińskiego, T. Glemma doRektora UJ z9 I1937.

43 Ibidem, T. Glemma do dziekanatu WT z 19I 1937;T. Glemma do dziekanatuWT z 2 VII 1937;

Dziekan WT do Rektoratu z 2 VII 1937.

* * *

(9)

Często się zdarza, że nawet najlepsze pomysły w praktyce nie przynosząoczeki­ wanych rezultatów. Opisane cztery fundacje, pomimoznacznego wkładu finansowego, opieki specjalistów i zobowiązania uniwersytetu do sprawowania zarządu nie spełniły pokładanychw nich nadziei. Nie można więc przeceniaćroli, jaką odegrały wzakre­

sie pomocy studentom teologii. Od rozpoczęcia działalności przez pierwszą z funda­

cjiw 1891 do wybuchu II wojny światowej przyznano jedynie 16 nagród, 5 zapomóg orazjeden raz przeznaczono fundusze na zakup książek. Zapewnezpowodu5-letniego cyklu narzuconego regulaminem fundacji ks. Tadeusza Trzcińskiego konkurs ogłoszo­

no i nagrody przyznano tylkodwukrotnie, trudnojednak znaleźć podobnie oczywiste wytłumaczeniewypłaty zaledwie 3 stypendiów z fundacjiAnny Ballowej czy jedynie dwóch zapomóg z zapisuks. Józefa Krukowskiego,jeśli zestawimyte liczby z działają­ cym zaledwieprzez cztery latawspomnianym funduszem, z którego przyznano studen­ tom teologii aż 10nagród. Przyczyntakiego niepowodzenia fundacji możnaszukać po stronieniesystematycznieogłaszającegokonkursy WT,któryczęsto, nawet po monitach nadsyłanych przez Senat Akademicki, nie decydował się na ogłaszanie konkursu i suge­

rował dołączanie narosłych procentów do kapitałówfundacji. Częściowoniepowodzenia można przypisać takżestudentom. Przyznawane jednorazowokwotytylko w niewielkim stopniu ułatwiały im opłacenie bieżących potrzeb. Nieterminowość ogłaszania konkur­ sów orazwygórowanewymagania w stosunku dokwoty nagrody powodowały, że z roku na rok chętnych do podjęciasię napisania dodatkowej pracy byłocoraz mniej. Ważne było również to, żezwycięzca każdego roku był tylko jeden,więc przegraniekonkursu oznaczało brakjakiejkolwiek finansowej pomocy i praca włożona w opracowanie za­ gadnienia nieprzynosiłastudentowi żadnej korzyści. Trudności finansoweuniwersytetu i WT tylkow niewielkim stopniu tłumacząfakt, że żadna z nagrodzonychprac, pomi­

mowysokichwymagań, nie ukazała się drukiem. Tematy kilku opracowań, nawettych zwycięskich, nie zachowały się; w protokołach z posiedzeń rady WTnieodnalazłamani jednej wzmianki dotyczącejprzyznania nagrody z omówionych tu fundacji, co tylko po­

twierdza brak zainteresowania tym zakresem działalnościwydziału.Ponadto stypendia te nie były uwzględniane w katalogach studenckich, a uzyskanie takiego stypendium w wielu przypadkach dokumentuje jedynie kwit. Takniepewna nagroda i małe zaintere­

sowanie ze strony kadry profesorskiej WT byłykolejnym powodem tego, że w niektó­ rych latach pomimoogłoszeniakonkursu prace do dziekanatunie spływały wcale.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Keywords:national transmission grid; potential bottlenecks; high temperature superconducting cables; compensation of reactive power, intrinsically compensated

elektrycznej umożliwia odbiorcy zakup energii od dowolnie wybranego sprzedawcy, a świadczenie usługi dystrybucji pozostaje w gestii obecnego.. operatora

6, 6 nałożenie rąk ma być zna ­ kiem czynności sakramentalnej, to zdaje się nie wynika tak jasno z przytoczonych przykładów staro-testamentowych, ani z analizy

Sexual purity is a rational and free integration of sexuality of the body with the spiritual sphere of a person, so that aspects of sexual- ity, different in every life period, are

kasz ukazuje z jednej strony, że plan Pana Boga wyraża się przez rozpoczęcie misji wobec pogan, z drugiej stro- ny natomiast podkreśla, że to właśnie dzięki

W celu koordynacji prac związanych z organizacją praktyk studenckich Dziekan WZiEU powołuje opiekunów praktyk. Podstawą skierowania studenta na praktykę jest zawarcie umowy o

Podstawą zaliczenia praktyki jest dziennik praktyk zawierający szczegółowy przebieg realizacji praktyki potwierdzony przez opiekuna praktyki z ramienia Instytucji i

[r]