Stanisław Bułajewski
Status prawny radnego powiatowego
w samorządzie rzeczypospolitej
Polskiej
Studia Prawnoustrojowe nr 9, 257-275
2009
S tan isław B ułajew ski
U n iw e r s y te t W a rm iń s k o -M a z u rs k i
Status praw ny radnego pow iatow ego
w sam orządzie R zeczypospolitej Polskiej
1. U w agi w stęp n e
P o z y c ja r a d n e g o po 1989 r. u le g ła d ia m e tr a ln e j z m ia n ie , g d y ż po o k re s ie s o c ja listy c z n e j fik cji p r z e d s ta w ic ie ls tw a s t a ł się o n rz e c z y w is ty m r e p r e z e n t a n t e m lo k a ln e j w sp ó ln o ty , w y b ie r a n y m w w o ln y c h i d e m o k ra ty c z n y c h w y b o ra c h . O b e c n ie o b o w ią z u ją c e p r z e p is y co p r a w d a n ie z a w ie r a ją p r a w n e j d e fin i cji m a n d a tu , je d n a k ż e d o k tr y n a t a k ą d e fin ic ję w y p ra c o w a ła . Z d a n ie m jej p rz e d s ta w ic ie li p o jęcie „ m a n d a t r a d n e g o ” m a c h a r a k t e r w ie lo z n a c z n y i u ż y w a się go p r z y n a jm n ie j w tr z e c h z n a c z e n ia c h :
1) p e łn o m o c n ic tw o u d z ie lo n e d e p u to w a n e m u , w y n ik a ją c e z w yborów , 2) c a ło k s z ta łt p r a w i o b o w iązk ó w ra d n e g o ,
3) o k r e ś le n ie fu n k c ji c z ło n k a o r g a n u u c h w a ło d a w c z e g o 1.
M ó w ią c o u p r a w n ie n ia c h w y n ik a ją c y c h z m a n d a tu , n a le ż y p o d k re ś lić , iż p ie rw s z e u p r a w n ie n ia r a d n y u z y s k u je z c h w ilą w y d a n ia m u z a ś w ia d c z e n ia o w y b o rz e 2, a le p e łn ia p r a w i o b o w iąz k ó w p rz y s łu g u je m u d o p ie ro po zło że n i u ś lu b o w a n ia , k tó r e z r e g u ły m a m ie jsc e n a p ie rw s z y m p o s ie d z e n iu r a d y 3. O d m o w a z ło ż e n ia ś lu b o w a n ia o z n a c z a z rz e c z e n ie się m a n d a tu . M a n d a t tr w a p rz e z c a łą k a d e n c ję i w y g a s a w ra z z je g o z a k o ń c z e n ie m 4.
1 Por.: L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne-zarys wykładu, Warszawa 2001, s. 225; Z. Bukowski, T. Jędrzejewski, P. Rączka, Ustrój samorządu terytorialnego, Toruń 2005, wyd. 2, s. 155-156.
2 Art. 181 ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r., nr 159, poz. 1547 z późn. zm. - dalej jako: samorządowa ordynacja wyborcza).
3 I. Andruszkiewicz, Od kiedy prawo chroni radnego?, „Gazeta Samorządu i Administracji” 2004, nr 21, s. 16.
4 Wygaśnięcie mandatu radnego następuje także wskutek niezłożenia w terminach okre ślonych w odrębnych przepisach oświadczenia o swoim stanie majątkowym, oświadczenia o działalności gospodarczej prowadzonej przez małżonka, oświadczenia o umowach cywilno
2. M andat w oln y czy im p eratyw n y
W c h w ili obecnej p o ls k i s y s te m p r a w n y p r z y z n a je m a n d a to w i ra d n e g o s t a t u s m a n d a t u w oln eg o . O z n a c z a to , że ra d n y , p o d e jm u ją c decy zje, n ie j e s t z w ią z a n y a n i in s tr u k c ja m i sw o ich w yborców , a n i s u g e s tia m i k lu b u czy te ż p a r tii, z k tó re j p o ch o d zi. W yborcy n a to m ia s t n ie m o g ą d o p ro w a d z ić do p r z e d te rm in o w e g o w y g a ś n ię c ia m a n d a t u ra d n e g o . P o z a ty m r a d n y j e s t w y ra z ic ie le m w oli n ie ty lk o w yborców , k tó rz y o d d a li n a n ieg o głos, lecz całej p o w ia to w ej w s p ó ln o ty 5. T a k ż e N a c z e ln y S ą d A d m in is tr a c y jn y s t a n ą ł n a s ta n o w is k u , że p rz e p is a r t. 23 u s t. 1 u s ta w y o s a m o r z ą d z ie g m in n y m 6 n ie s t a t u u j e i n t e r e s u p ra w n e g o m ie s z k a ń c ó w do z a s k a r ż a n ia u c h w a ł o rg a n ó w g m in y n ie z g o d n y c h z ic h p o s tu la ta m i, ty m b a rd z ie j że z g o d n ie z ty m a r ty k u łe m r a d n y n ie j e s t z w ią z a n y in s tr u k c ja m i w yborców . P o z a ty m a n i r a d a , a n i s a m o d z ie ln ie je j p rz e w o d n ic z ą c y n ie m a ją p ra w n e j m o żliw o śc i s to s o w a n ia w obec k o n k r e t
n y c h r a d n y c h śro d k ó w d y s c y p lin u ją c y c h i ró w n o c z e śn ie z o b o w ią z u ją c y c h ic h do u c z e s tn ic z e n ia w p r a c a c h ra d y , j a k ró w n ie ż in fo rm o w a n ia m ie s z k a ń c ó w g m in y o z a s to s o w a n iu ta k ic h ś ro d k ó w 7.
J e d n a k m o im z d a n ie m m a n d a t r a d n e g o p o w ia to w e g o n ie j e s t m a n d a te m w o ln y m w p e łn y m te g o sło w a z n a c z e n iu , a lb o w ie m m a p e w n e c e c h y m a n d a t u im p e ra ty w n e g o . C h o d z i t u g łó w n ie o s y tu a c je , w k tó ry c h r a d n y p o n o si o d p o w ie d z ia ln o ś ć p r z e d w y b o rc a m i z a sw oje d z ia ła n ia i n ie z r e a liz o w a n e o b ie tn ic e p rz e d w y b o rc z e . M u s im y p rz e c ie ż p a m ię ta ć , iż n ie z a d o w o le n i z d z ia ła ln o ś c i k o n k re tn e g o r a d n e g o w y b o rcy m o g ą d o p ro w a d z ić do p rz e d te rm in o w e g o w y g a ś n ię c ia je g o m a n d a t u w d ro d z e r e f e r e n d u m 8. O czy w iście, c h c ą c u k a r a ć w t e n sp o só b d a n e g o ra d n e g o , m u s z ą zgo d zić się n a to , że ta k ż e m a n d a ty p o z o s ta ły c h r a d n y c h w y g a s n ą . Ze s tr o n y ra d n e g o is tn ie je p r a w n y o b o w ią z e k prawnych zawartych przez małżonka lub informacji o zatrudnieniu, rozpoczęciu świadczenia pracy lub wykonywania czynności zarobkowych albo zmianie stanowiska małżonka, pisemnego zrzeczenia się mandatu, naruszenia ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z wykony waniem określonych w odrębnych przepisach funkcji lub działalności, wyboru na wójta (burmi strza, prezydenta miasta), utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów, a także śmierci (art. 190 ust. 1 samorządowej ordynacji wyborczej).
5 Potwierdza to także rota ślubowania, która zobowiązuje radnego do tego, aby: „[...] rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu Polskiego, strzec suwerenności i interesów Państwa Polskiego, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny, wspólnoty samorzą dowej powiatu i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Pol skiej”. Zob. także: S. Kalina, Samorząd powiatowy, [w:] M. Ofiarska, J. Ciapała (red.), Zarys prawa samorządu terytorialnego, Poznań 2001, s. 112.
6 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r., nr 142, poz. 1591 z późn. zm. - dalej jako u.s.g.).
7 Wyrok NSA z 6 listopada 2002 r., sygn. II SA 1968-1974/2002; wyrok NSA z 17 listopada 1995 r., sygn. SA/Wr2515/95, OSS 1996, nr 1, poz. 13.
8 Zob. także, J. Galster, Samorząd terytorialny i prawo wyborcze do rad gmin, rad powia tów i sejmików województw, [w:] Z. Witkowski (red.), Prawo konstytucyjne, Toruń 1998, s. 381. Zdaniem autora odwołania radnego nie należy mylić z rozwiązaniem rady w drodze referendum lokalnego.
u tr z y m y w a n ia s ta łe j w ię z i z w y b o rc a m i9 o ra z o b o w ią z e k b r a n i a u d z ia łu w p r a c a c h o rg a n ó w p o w ia tu o ra z p o w ia to w y c h je d n o s te k o rg a n iz a c y jn y c h , do k tó ry c h z o s ta ł w y b ra n y lu b d e sy g n o w an y . S ą to z p e w n o ś c ią cech y m a n d a t u im p e ra ty w n e g o , je d n a k ż e je d y n ą s a n k c ją (p o z a w c z e śn ie j p rz e z e m n ie p r z e d s ta w io n ą ) w o b e c r a d n y c h n ie s to s u ją c y c h się do p o w y ż sz y c h n a k a z ó w b ę d z ie n ie w y b r a n ie ic h n a n a s t ę p n ą k a d e n c ję o ra z d e z a p r o b a ta sp o łe c z n a . P r a g n ę t u p rz y p o m n ie ć , iż k o n tro w e r s je w okół o k r e ś le n ia s t a t u s u p ra w n e g o ra d n e g o ja k o w y k o n u ją c e g o m a n d a t w o ln y p o ja w iły się ju ż w 1998 r. w m o m e n c ie tw o r z e n ia u s ta w y o s a m o r z ą d z ie w o jew ó d ztw a. S e n a t R P w u c h w a le z d n ia 23 m a ja 1998 r. z a p ro p o n o w a ł m ia n o w ic ie p o p ra w k ę do p o w y ższej u sta w y , k tó r a m ia ła p o le g a ć n a w y k r e ś le n iu z a r t. 23 u s t. 1 w y razó w : „ R a d n y n ie je s t z w ią z a n y in s tr u k c ja m i w y b o rcó w ”, co w k o n s e k w e n c ji m ia ło d o p ro w a d z ić do z n ie s ie n ia tzw . m a n d a t u w o ln eg o ra d n e g o w o jew ódzkiego.
3. P rzep isy an tykorupcyjne, praw a, obow iązki,
zakazy i o gran iczen ia, d otyczące radnego
A by r a d n y m ó g ł w sp o só b w ła śc iw y w y k o n y w a ć m a n d a t, n a le ż y s tw o rz y ć m u o d p o w ie d n ie w a r u n k i o k re ś lo n e n ie ty lk o w u s ta w ie o s a m o rz ą d z ie p o w ia to w y m , a le i o d p o w ie d n ic h p r z e p is a c h s t a t u t u p o w ia tu . O cz y w iście n ie sp o só b w t a k k r ó tk im a r ty k u le u s to s u n k o w a ć się do w s z y s tk ic h re g u la c ji p r a w n y c h 10, ja k i e w ią ż ą ra d n y c h . D la te g o te ż o d n io sę się je d y n ie do w y b ra n y c h p rz e p is ó w n o rm u ją c y c h tę k w e stię . W z w ią z k u z w y k o n y w a n ie m m a n d a t u r a d n y k o r z y s ta z o c h ro n y p ra w n e j p rz e w id z ia n e j d la fu n k c jo n a r iu s z y p u b lic z n y c h ( a r t. 21 u s t. 3 u .s.p .). N ie z n a jd z ie m y je d n a k w ż a d n e j z u s ta w s a m o rz ą d o w y c h s a m o d z ie ln y c h r e g u l a cji d o ty c z ą c y c h o c h ro n y o g ó łu fu n k c jo n a riu s z y p u b lic z n y c h . D la te g o te ż j e s t e śm y z m u s z e n i w te j k w e s tii sto so w a ć w ła śc iw e p rz e p is y p r a w a k a r n e g o o ra z c y w iln e g o 11. P o w y ż sz a o c h ro n a n ie o z n a c z a je d n a k , iż r a d n y w tr a k c ie k a d e n c ji n ie b ę d z ie (bez zgody ra d y ) m ó g ł b y ć p o c ią g n ię ty do o d p o w ie d z ia ln o śc i k a r n e j, k a rn o s k a r b o w e j, cy w iln ej czy ja k ie jk o lw ie k in n e j z a p o p e łn io n e p rz e z
9 Art. 21 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r., nr 142, poz. 1592 z późn. zm. - dalej jako u.s.p.).
10 Status prawny pracownika samorządowego regulują m.in.: ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym; ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r., nr 142, poz.1590 z późn. zm.); ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r., nr 223, poz. 1458); ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r., nr 216, poz. 1584 z późn. zm.).
11 Zob. art. 222-226 k.k. - ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.) oraz art. 417 k.c. - ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
n ie g o c z y n y k a r a l n e czy te ż in n e d e lik ty . W o d ró ż n ie n iu b o w ie m od posłów i se n a to ró w , r a d n e m u n ie p r z y s łu g u je ż a d e n i m m u n i t e t 12.
N a s t a t u s r a d n e g o r a d y p o w ia tu s k ła d a się je sz c z e w ie le in n y c h o b o w ią z ków, u p r a w n ie ń , z a k a z ó w i o g ra n ic z e ń . Do n a jis to tn ie js z y c h u p r a w n ie ń (p o m ija ją c ju ż w yżej w s k a z a n e ) z p e w n o ś c ią m o ż e m y zaliczyć:
1) P ra w a z w ią za n e z tw o rzen iem u ch w a ł
- p ra w o in ic jo w a n ia u c h w a ł, z g ła s z a n ia do n ic h a u to r s k ic h p o p ra w e k , u d z ia łu w g ło s o w a n ia c h z a ró w n o w tr a k c ie s e s ji r a d y p o w ia tu , j a k i n a p o s ie d z e n ia c h k o m is ji13.2) U praw n ienia p racow n icze -
p ra c o d a w c a j e s t z o b o w ią z a n y n ie ty l ko zw o ln ić ra d n e g o od p r a c y zaw o d o w ej w c e lu u m o ż liw ie n ia m u b r a n ia u d z ia łu w p r a c a c h o rg a n ó w je d n o s tk i s a m o r z ą d u te r y to r ia ln e g o , a le i m u s i u z y s k a ć zgodę r a d y n a ro z w ią z a n ie z r a d n y m s to s u n k u p r a c y 14. W ty m m ie js c u n a le ż y o d rz u c ić t e p o g lą d y d o k tr y n y 15, k tó r e u z a le ż n ia ją w s p o m n ia n ą o c h ro n ę od z ło ż e n ia p rz e z ra d n e g o ś lu b o w a n ia . T a k w ięc o so b a, k tó r a o tr z y m a ła z a ś w ia d c z e n ie o w y b o rz e do d a n e j ra d y , p o d le g a ju ż p e łn e j o c h ro n ie , choć n ie ro z p o c z ę ła je s z c z e r e a ln ie w y k o n y w a n ia sw ojego m a n d a tu . O z n a c z a to , iż r a d n y od m o m e n tu w y b o ru do m o m e n tu z ło ż e n ia ś lu b o w a n ia p o d le g a te j sa m e j o c h ro n ie (je ż e li ch o d zi o o b o w ią z e k w y ra ż e n ia zgody r a d y n a r o z w ią z a n ie z r a d n y m s to s u n k u p ra c y ) co ra d n y , k tó r y ś lu b o w a n ie ju ż złożył. Co is to tn e , r a d a j e s t z o b o w ią z a n a o d m ó w ić p ra c o d a w c y zgody n a ro z w ią z a n ie s to s u n k u p r a c y w s y tu a c ji, g d y p o d s ta w ą ro z w ią z a n ia te g o s to s u n k u s ą z d a r z e n ia z w ią z a n e z w y k o n y w a n ie m p rz e z ra d n e g o m a n d a tu . J e ś li je d n a k r a d a w y d a w ta k ie j s y tu a c ji zgodę, to u c h w a ła t a k a , ja k o ra ż ą c o s p rz e c z n a z p r a w e m , z o s ta n ie u c h y lo n a w tr y b ie n a d z o r u z u r z ę d u lu b n a w n io s e k z a in te r e s o w a n e g o . W s y tu a c ji n a to m ia s t, g d y p ra c o d a w c a b e z zgody ra d y ro z w ią ż e z p ra c o w n ik ie m ( r a d n y m ) s to s u n e k p racy , a t e n od ta k ie j d ecy zji n ie o d w o ła się do s ą d u p ra c y w u s ta w o w y m te r m in ie , to p o m im o w a d liw e g o r o z w ią z a n ia s to s u n k u p ra c y b ę d z ie ono s k u te c z n e .12 Zob. podobnie A. Pakuła, Samorząd powiatowy - wybrane problemy ustroju i funkcjono wania, [w:] A. Błaś (red.), Studia nad samorządem terytorialnym, Wrocław, 2002, s. 128.
13 Zob. obszernie na ten temat: S. Bułajewski, Tryb podejmowania uchwał przez radę powiatu w III RP, „Studia Prawnoustrojowe” 2005, nr 5, s. 75-98.
14 Głównym celem tego uprawnienia jest zagwarantowanie radnemu swobody wykonywa nia mandatu po to, by pracodawca nie mógł w żaden sposób wpływać na decyzje podejmowane przez radnego oraz aby radny podejmował wszystkie decyzje suwerennie, bez obawy utraty pracy. Ochrona ta jednak nie ma charakteru absolutnego. Zgodnie z ukształtowanym orzecznic twem Naczelnego Sądu Administracyjnego, powyższa ochrona nie obejmuje ochrony stosunku pracy starosty, wicestarosty czy też pozostałych członków zarządu (zob. np. wyrok NSA z dnia 5 marca 1997 r., II SA 1260/96; ONSA 1998, nr 1, poz. 18). Na szczególną uwagę zasługuje także wyrok NSA z dnia 12 października 1990 r. (SA/Lu 663/90; OSP 1991, nr 5, poz. 131), który stanowi m.in., iż wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy lub odmowa pozosta wiona jest uznaniu rady. Zdaniem sądu uchwała taka nie podlega jakimkolwiek środkom nadzoru.
3) P raw o radnego do d iet i zw rotu k osztów podróży
o k r e ś la ro z p o r z ą d z e n ie R a d y M in is tr ó w z 26 lip c a 2 0 0 0 r. w s p ra w ie m a k s y m a ln e j w y so k o ści d ie t p r z y s łu g u ją c y c h r a d n e m u p o w ia tu 16, co do k o sz tó w p o d ró ż y s łu ż b o w ej z a ś ro z p o rz ą d z e n ie M in is tr a S p r a w W e w n ę trz n y c h i A d m in is tr a c ji z 31 lip c a 2 0 0 0 r. w s p ra w ie sp o so b u u s t a l a n i a n a le ż n o ś c i z t y t u ł u z w r o tu k o sz tó w p o d ró ż y słu ż b o w y c h r a d n y c h p o w ia tu 17.4) P raw o do tw orzen ia klubów radnych
- u s t a w a o s a m o rz ą d z ie p o w ia to w y m n ie z o b o w ią z u je r a d n y c h do tw o r z e n ia klubów , a je d y n ie d a je im t a k ą m o ż liw o ść 18. P r a k ty c z n ie w k a ż d y m s a m o rz ą d z ie p o w ia to w y m is tn ie ją g r u p y r a d n y c h z rz e s z o n e w k lu b a c h 19. U s ta w o d a w c a n ie w s k a z a ł u s ta w o w y c h o g ra n ic z e ń , je ż e li ch o d z i o liczb ę k lu b ó w w r a d z ie , a ty m s a m y m w p ro w a d z e n ie ta k ic h o g ra n ic z e ń n ie j e s t d o p u s z c z a ln e w r e g u la c ja c h s ta tu to w y c h . C z ło n k a m i k lu b u m o g ą b yć ty lk o i w y łą c z n ie r a d n i p o w ia to w i i to n ie z a le ż n ie od p e łn io n y c h w r a d z ie fu n k c ji. W y k lu c z a to w ięc m o żliw o ść c z ło n k o stw a w k lu b ie osób n ie m a ją c y c h s t a t u s u ra d n e g o d a n e j rad y . S t a t u t p o w ia tu m oże je d y n ie o k re ś lić z a s a d y tw o r z e n ia k lu b ó w ra d n y c h , n ie m o że w ię c (ja k s łu s z n ie z a u w a ż o n o ) u s ta la ć szczegółów o rg a n iz a c y jn y c h ic h s t r u k t u r i z a s a d p r a cy czy te ż o g ra n ic z a ć r a d n y m p ra w o do z r z e s z a n ia się w k lu b a c h 20. W ielo k r o tn ie N S A w sw o ic h o r z e c z e n ia c h w y r a ż a ł p o g lą d , iż in g e r e n c ja r a d y w o rg a n iz a c ję i z a s a d y d z ia ła n ia k lu b ó w r a d n y c h n ie m o że s ię g a ć z b y t d a le ko. D la te g o te ż z d a n ie m s ą d u n ie m o ż n a u z a le ż n ia ć ro z p o c z ę cia d z ia ła ln o ś c i k lu b u od z a tw ie r d z e n ia je g o r e g u la m in u p rz e z ra d ę . W p r z y p a d k u n ie w ie l k ie j lic z e b n o śc i u sta w o w e g o s k ła d u r a d y n ie j e s t te ż d o p u s z c z a ln e u s ta la n ie w s ta tu c ie w y so k ie g o lim itu osobow ego, k tó r y p r a k ty c z n ie u n ie m o ż liw iłb y u tw o r z e n ie k lu b u 21.
5) J a w n o ść d ziałan ia
o r g a n ó w s a m o rz ą d o w y c h 22 w y n ik a b e z p o ś re d n io z o b o w ią z u ją c ej K o n s ty tu c ji, k tó r a w a r t. 61 u s t. 1 s ta n o w i: „ O b y w a te l m a p ra w o do u z y s k iw a n ia in fo rm a c ji o d z ia ła ln o ś c i o rg a n ó w w ła d z y p u b lic z n e j o ra z osób p e łn ią c y c h fu n k c je p u b lic z n e ...”. Z g o d n ie z a r t. 61 u s t. 2 K o n s ty tu 16 Dz.U. nr 61, poz. 709. 17 Dz.U. nr 66, poz. 799. 18 Zob. art. 18 u.s.p.
19 Ustawodawca nie stawia radnym, którzy chcą utworzyć klub, żadnych warunków, pozo stawiając im tym samym pełną swobodę. Radni poprzez odpowiednie przepisy w statucie okre ślają zasady tworzenia klubów radnych.
20 P. Dobosz, Komentarz do art. 18 ustawy o samorządzie powiatowym, [w:] P. Chmielnicki (red.), Komentarz do ustawy o samorządzie powiatowym, Warszawa 2005, s. 153.
21 Por. wyrok NSA z dnia 25 sierpnia 1997 r., II SA 310/97, ONSA 1998, nr 2, poz. 70; oraz wyrok NSA z dnia 28 listopada 1996 r., II SA 910/96, ONSA 1997, nr 4, poz. 167.
22 Zob. szerzej: E. Góral, Prawo do informacji i jawność działania w jednostkach samorzą du terytorialnego, [w:] E. Ura (red.), Prawne gwarancje ochrony praw jednostki wobec działań administracji publicznej, Rzeszów 2002, s. 149-157; J. Stankiewicz, Prawo do informacji o działaniach organów administracji publicznej, [w:] ibidem, s. 457-464.
cji „ p ra w o do u z y s k iw a n ia in fo rm a c ji o b e jm u je d o s tę p do d o k u m e n tó w o ra z w s tę p n a p o s ie d z e n ia k o le g ia ln y c h o rg a n ó w w ła d z y p u b lic z n e j p o c h o d z ą c y ch z p o w s z e c h n y c h w yborów , z m o ż liw o śc ią r e je s tr a c ji d ź w ię k u lu b o b r a z u ”. P o w y ż sz e p r a w a s ta n o w ią tzw . p r a w a p o lity c z n e o b y w a te ls k ie , k tó r e p r z y s łu g u ją w y łą c z n ie o so b o m p o s ia d a ją c y m p o ls k ie o b y w a te lstw o . U s ta w a o s a m o rz ą d z ie p o w ia to w y m w p e łn i p o tw ie rd z a p o w y ższe p r z e p is y K o n s ty tu c ji23, a co w ięcej, z o b o w ią z u je r a d n y c h p o w ia to w y c h do c o ro czn eg o s k ła d a n ia o ś w ia d c z e ń m a ją tk o w y c h 24. D a n e w n ic h z a w a r te s ą ja w n e z w y łą c z e n ie m in fo rm a c ji o a d r e s ie z a m ie s z k a n ia s k ła d a ją c e g o o ś w ia d c z e n ie o ra z o m ie js c u p o ło ż e n ia n ie ru c h o m o ś c i25. P o n a d to ja w n e in fo rm a c je z a w a r te w o św ia d c z e n ia c h m a ją tk o w y c h s ą u d o s tę p n ia n e w B iu le ty n ie In fo rm a c ji P u b lic z n e j, 0 k tó r y m m o w a w u s ta w ie z d n ia 6 w r z e ś n ia 2 0 0 1 r. o d o s tę p ie do in fo rm a c ji p u b lic z n e j (D z.U . n r 112, poz. 1198 o ra z z 2 0 0 2 r., n r 153, poz. 1271)26. W B iu le ty n ie In fo rm a c ji P u b lic z n e j n p . s a m o r z ą d p o w ia to w y m a o b o w ią z e k o g ła s z a n ia in fo rm a c ji o z a s a d a c h fu n k c jo n o w a n ia p o d m io tó w , w ty m o s ta n ie p rz y jm o w a n ia sp ra w , k o le jn o śc i ic h z a ła tw ia n ia i r o z s tr z y g a n ia czy te ż z a m ie s z c z a n ia in fo rm a c ji o d a n y c h p u b lic z n y c h 27. J a w n a j e s t ta k ż e g o s p o d a rk a ś ro d k a m i fin a n s o w y m i z n a jd u ją c y m i się w d y sp o zy cji p o w ia tu . O z n a c z a to w szcz eg ó ln o ści ja w n o ś ć d e b a ty b u d ż e to w e j, o p u b lik o w a n ie u c h w a ły b u d ż e to w ej o ra z s p r a w o z d a ń z w y k o n a n ia b u d ż e tu p o w ia tu , p r z e d s ta w ie n ie p e łn e g o w y k a z u k w o t d o ta c ji celo w y ch u d z ie la n y c h z b u d ż e tu p o w ia tu i u ja w n ie n ie s p r a w o z d a n ia z a r z ą d u z d z ia ła ń 28. M o ż n a oczyw iście o g ra n ic z y ć ja w n o ś ć d z ia ła n ia o rg a n ó w s a m o rz ą d o w y c h , je d n a k ż e m u s i to w y n ik a ć z u s ta w i ty lk o ze w z g lę d u n a o k r e ś lo n ą w n ic h o c h ro n ę w o ln o śc i i p r a w in n y c h osób 1 p o d m io tó w g o sp o d a rc z y c h o ra z o c h ro n ę p o r z ą d k u p u b lic z n e g o , b e z p ie c z e ń s tw a lu b w a ż n e g o i n t e r e s u g o sp o d a rc z e g o p a ń s t w a 29. N ie m a w ięc m ow y o s ta tu to w y m ro z s z e r z e n iu k a ta lo g u sp ra w , w k tó ry c h m o g ła b y by ć w y łą c z o n a lu b o g ra n ic z o n a ja w n o ś ć d z ia ła n ia o rg a n ó w s a m o rz ą d o w y c h , g dyż b y ło b y to s p rz e c z n e z a r t. 61 u s t. 3 K o n s ty tu c ji. R a d a p o w ia tu n a to m ia s t m a p e łn ą sw o b o d ę u s t a l a n i a w s ta tu c ie z a s a d d o s tę p u do d o k u m e n tó w i k o r z y s ta n ia
23 Por. art. 8a u.s.p. K. Hajduk-Popławska, Dostęp do informacji na zasadach zawartych w statutach, „Gazeta Samorządu i Administracji” 2002, nr 21, s. 29
24 Art. 25c ust. 1 u.s.p. stanowi, iż „Radny, członek zarządu powiatu, sekretarz, skarbnik powiatu, kierownik jednostki organizacyjnej powiatu, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego powiatową osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imie niu starosty są obowiązani do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym...”.
25 Art. 25d ust. 1 u.s.p. 26 Art. 25d ust. 3 u.s.p.
27 Patrz szerzej: M. Jendra, Nowe obowiązki informacyjne, „Gazeta Samorządu i Admini stracji” 2004, nr 5, s. 61.
28 Art. 61 u.s.p.
29 Art. 61 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
z n ic h p rz e z o b y w a te li30. P rz y k ła d o w o n ie b ę d z ie m o żliw e w p ro w a d z e n ie o g r a n ic z e n ia p r a w a w s tę p u n a se sję r a d y ze w z g lę d u n a o c h ro n ę p o r z ą d k u p u b lic z n e g o . W p ro w a d z e n ie ta k ie g o z a k a z u e w id e n tn ie n a r u s z a p ra w o . T a k w ię c o c h ro n a p o r z ą d k u p u b lic z n e g o p o d c z a s s e s ji r a d y m u s i być z a p e w n io n a p o p rz e z z a s to s o w a n ie in n y c h m e to d 31. W re sz c ie p ra w o p ra s o w e 32 z a p e w n ia d z ie n n ik a rz o m , a za ic h p o ś r e d n ic tw e m ogółow i w y b o rcó w p ra w o do u z y s k i w a n ia in fo rm a c ji o d z ia ła ln o ś c i o rg a n ó w s a m o rz ą d o w y c h 33. N a le ż y je d n a k s tw ie rd z ić , iż p e łn a ja w n o ś ć ży cia p u b lic z n e g o n ie j e s t m o ż liw a , choć k o le jn e n o w e liz a c je u s ta w s a m o rz ą d o w y c h o g ra n ic z y ły do m in im u m s fe ry ży cia p u b lic z n e g o , do k tó ry c h sz e re g o w y o b y w a te l n ie m a d o s tę p u 34.
6) P raw o p ow rotu radnego
(po w y g a ś n ię c iu m a n d a tu )do w cześniej
w ykonyw anej pracy
n a ty m s a m y m lu b ró w n o rz ę d n y m s ta n o w is k u z w y n a g ro d z e n ie m o d p o w ia d a ją c y m płacy, j a k ą r a d n y o trz y m y w a łb y , g d y b y n ie p r z y s łu g iw a ł m u u rlo p b e z p ła tn y . Z g o d n ie z a r t. 25 z d a n ie d ru g ie u .s.p . w y sta rc z y , a b y r a d n y z g ło sił g otow ość p r z y s tą p ie n ia do p ra c y w te r m in ie 7 d n i od d n ia w y g a ś n ię c ia m a n d a tu . N ie j e s t n a to m ia s t is to tn e , czy p ra c o d a w c a ta k ie g o p ra c o w n ik a d o p u śc i do p racy , czy te ż n ie - sa m o zg ło sz e n ie g o to w o ści do p ra c y p o w o d u je, że p r z y s łu g u ją m u w s z y s tk ie ś w ia d c z e n ia w y n ik a ją c e ze s to s u n k u do p racy . P ra c o w n ik t e n n ie j e s t w ięc w ta k i m p r z y p a d k u z o b o w ią z a n y do w n ie s ie n ia do s ą d u p o z w u o p rz y w ró c e n ie do p ra c y lu b o n a w ią z a n ie s to s u n k u pracy.7) P raw o do w n ie sien ia skargi
w y n ik a z a r t. 2 3 7 § 2 k .p .a . R a d n i, „[...] k tó rz y w n ie ś li s k a r g ę w e w ła s n y m im ie n iu alb o p r z e k a z a li do z a ła tw ie n i a s k a r g ę in n e j osoby, p o w in n i b y ć z a w ia d o m ie n i o sp o so b ie z a ła tw ie n ia s k a r g i, a g d y je j z a ła tw ie n ie w y m a g a z e b r a n ia dow odów , in fo rm a c ji lu b w y ja ś n ie ń - ta k ż e o s ta n ie r o z p a tr z e n ia s k a r g i, n a jp ó ź n ie j w te r m in ie c z te r n a s tu d n i od d n ia je j w n ie s ie n ia alb o p r z e k a z a n ia ”.30 Par. 7 ust. 4 Statutu Powiatu Myślenickiego: „Udostępnienie dokumentu następuje na wniosek osoby zainteresowanej, która może dokonać przeglądu akt oraz sporządzać z nich notatki i odpisy. Może również wnioskować o wydanie jej uwierzytelnionego odpisu dokumentu, 0 ile jest to uzasadnione jej ważnym interesem. Czynność ta należy do właściwości przewodni czącego Rady Powiatu oraz starosty powiatu lub osób przez nich upoważnionych w zakresie posiadanej dokumentacji”.
31 M. Malewska, Obywatele zawsze mogą uczestniczyć w sesji rady, „Gazeta Samorządu 1 Administracji” 2003, nr 12, s. 10; E. Olejniczak-Szałkowska, Ustawowe podstawy prawa oby watela do informacji o działalności organów samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 1995, nr 4, s. 3-15. Zob. także: wyrok NSA z dnia 20 marca 2003 r., sygn. II SA/Gd 1529/02.
32 Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. nr 5, poz. 24 z późn. zm.) w art. 1 stanowi, iż „Prasa, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej”.
33 W. Kisiel, Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce, Warszawa 2003, s. 156.
34 Zob. szerzej: P. Sitniewski, Realizacja zasady jawności w samorządzie terytorialnym w Polsce, [w:] S. Dolata (red.), Problemy prawne w działalności samorządu terytorialnego, Opole 2002, s. 221-239.
J e ż e li z a ś c h o d zi o o b o w ią z k i ra d n e g o , to m o ż e m y w y ró ż n ić n a s tę p u ją c e :
1) O bow iązek k iero w an ia się dobrem w sp óln o ty sam orządow ej.
Z g o d n ie z a r t. 1 u .s .p ., m ie s z k a ń c y p o w ia tu tw o r z ą z m ocy p r a w a lo k a ln ą w sp ó ln o tę s a m o rz ą d o w ą . P o w y ż sz y p rz e p is s ta n o w i ro z w in ię c ie d w ó ch p o s ta n o w ie ń K o n s ty tu c ji35, a ta k ż e je d n e g o p o s ta n o w ie n ia E u ro p e js k ie j K a r ty S a m o r z ą d u T e r y to ria ln e g o 36. K o n s ty tu c ja d e f in iu je w s p ó ln o tę s a m o rz ą d o w ą ja k o ogół m ie sz k a ń c ó w , a ty m s a m y m z o b o w ią z u je n a s do p rz y ję c ia , iż o w ą w sp ó ln o tę tw o r z ą n ie ty lk o o b y w a te le polscy, a le i c u d z o z ie m cy czy n a w e t b e z p a ń stw o w c y . D la te g o te ż o s t a t u s i e c z ło n k a p o w ia to w e j w s p ó ln o ty s a m o rz ą d o w e j n ie d e c y d u je p r z y n a le ż n o ś ć p a ń s tw o w a , a le f a k t z a m ie s z k iw a n ia oso b y fizy czn ej w m iejsco w o ści, w k tó re j chce o n a p rz e b y w a ć z z a m ia r e m s ta łe g o p o b y tu 37. Z g o d n ie z o rz e c z n ic tw e m N S A „[...] s ta łe z a m ie s z k iw a n ie j e s t s p r a w ą f a k t u i je g o u s ta le n ie z a le ż y od o k o liczn o ści d a n e g o p rz y p a d k u . O z n a c z a to, że s ta łe g o z a m ie s z k iw a n ia d a n e j oso b y w o k re ś lo n y m m ie js c u n ie o c e n ia się w y łą c z n ie w e d łu g je j z a m e ld o w a n ia n a p o b y t stały , lecz n a p o d s ta w ie fa k tó w św ia d c z ą c y c h o je j s ta ły m p r z e b y w a n iu w d a n e j m iejscow o- ści”38, n a to m ia s t „ b ra k z a m e ld o w a n ia n ie p o z b a w ia osoby s ta le z a m ie sz k u ją c e j w g m in ie s t a t u s u c z ło n k a w sp ó ln o ty g m in n e j”39. P o w y ż sz a te z a m o im z d a n ie m zach o w u je a k tu a ln o ś ć ró w n ie ż w s to s u n k u do m ie s z k a ń c ó w p o w ia tu .
Z d a n ie m A. P ie k a r y pojęcie „ w s p ó ln o ta ” o z n a c z a , że „[...] j a k a ś zb io ro w ość lu d z k a w e s z ła w w y ższe s ta d iu m ro z w o ju - w ła ś n ie w s p ó ln o tę [...] c h a r a k te r y z u ją c ą się is to tn y m s to p n ie m z in te g r o w a n ia sp o łeczn eg o , z d o ln o ś c ią do s a m o o rg a n iz a c ji w im ię w s p ó ln y c h celów o ra z is tn ie n ie m sto su n k o w o ro z le g ły c h w ą tk ó w w sp ó ln e j ś w ia d o m o śc i sp o łeczn ej, z d e te r m in o w a n e j w a r u n k a m i lo k a ln y m i. D z ię k i te m u c z ę sto k ro ć p o w s ta ją i fu n k c jo n u ją w życiu sp o łe czn o śc i lo k a ln e j, czyli w sp ó ln o ty , t a k c e n n e w a rto ś c i, j a k lo k a ln y p a t r i o ty z m w ra z z s o lid a rn o ś c ią i z a r a d n o ś c ią g ru p o w ą m ie s z k a ń c ó w ”40. O b o w ią z e k k ie r o w a n ia się d o b re m t a k s c h a r a k te r y z o w a n e j w s p ó ln o ty sa m o rz ą d o w e j p o w in ie n g łó w n ie p o le g a ć n a c ią g ły m i b e z p o ś re d n im k o n ta k c ie z w y b o rc a m i. O czy w iście k o n t a k t u ta k ie g o n ie n a le ż y o g ra n ic z a ć do p r z y jm o w a n ia od
35 Art. 16 ust. 1 Konstytucji RP: „Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową”. Art. 164 ust. 2 Konstytucji RP: „Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa”.
36 Zgodnie z art. 3 ust. 1 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego sporządzonej w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz.U. z 1994 r., nr 124, poz. 607): „Samorząd terytorialny oznacza prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzial ność i w interesie ich mieszkańców”.
37 Zob. art. 25 k.c.
38 Wyrok NSA z dnia 11 października 1991 r., SA/Lu 630/91, OSS 1993, nr 5, poz. 109. 39 Wyrok NSA z dnia 29 czerwca 1995 r., SA/Po 518/95, OSS 1996, nr 2, poz. 43.
40 A. Piekara, Samorząd terytorialny, istota społeczna i prawna, uwarunkowania i funkcje, [w:] A. Piekara, Z. Niewiadomski (red.), Samorząd terytorialny zagadnienia prawne i admini stracyjne, Warszawa 1998, s. 12.
m ie s z k a ń c ó w p o w ia tu p o s tu la tó w i p r z e d s ta w ia n ia ic h o rg a n o m s ta n o w ią c y m i w y k o n a w c z y m . R a d n y w in ie n c z u w a ć n a d ty m , a b y z g ła s z a n e p o s tu la ty b y ły n ie ty lk o w y s łu c h iw a n e , a le i re a liz o w a n e . W ty m c e lu ja k o p o d m io t in ic ja ty w y u c h w a ło d a w c z e j m oże w n o sić p r o je k ty s to s o w n y c h u c h w a ł p o d o b ra d y ra d y . N ie s te ty p o d m io te m , k tó r y n a jrz a d z ie j k o r z y s ta z p r a w a in ic ja ty w y u c h w a ło d a w c z e j, s ą w ła ś n ie g r u p y r a d n y c h . J e d n a k ż e n a jw ię k s z y m m a n k a m e n te m u s t a n a w i a n i a p r a w a w s a m o rz ą d z ie j e s t tw o rz e n ie u c h w a ł k o rz y s tn y c h d la g ru p y , k tó r a a k tu a ln ie s p r a w u je w ła d z ę w p o w iecie, a n ie z a - s p o k a ja ją c y c h p o trz e b y m ie sz k a ń c ó w . M a m n a d z ie ję , że i t a k w e s tia u le g n ie z m ia n ie .
2) O bow iązek u czestn ictw a w p racach organów jed n o stek sam o
rządu terytorialn ego.
K a ż d y r a d n y p o w in ie n b r a ć c z y n n y u d z ia ł w p r a c a c h r a d y p o w ia tu , z a r z ą d u , k o m isji czy te ż p o w ia to w y c h je d n o s te k o r g a n iz a c y j n y c h , do k tó r y c h z o s ta ł w y b ra n y lu b d e s y g n o w a n y 41. O b o w ią z e k t e n j e s t n ie m a l a n a lo g ic z n ie u re g u lo w a n y w a r t. 2 4 u .s .g ., d la te g o te ż o rz e c z n ictw o o d n o sz ą c e się do te g o p r z e p is u j e s t w p e łn i a k tu a ln e i z n a jd u je o d p o w ie d n ie z a s to s o w a n ie do re g u la c ji te j m a te r ii w u s ta w ie o s a m o rz ą d z ie p o w ia to w y m . Z p r z e p is u te g o n ie w y n ik a n ie s te ty ja k a k o lw ie k s a n k c ja (n p . p o z b a w ie n ie m a n d a tu ) g ro ż ą c a r a d n e m u , k tó r y ca łk o w ic ie ig n o ru je p o s ta n o w ie n ia te j n o r my. Co w ięcej, t a k a s a n k c ja n ie m o że się te ż z n a le ź ć w s ta tu c ie p o w ia tu , a lb o w ie m n ie u p o w a ż n ia do te g o u s ta w a u s tro jo w a . N ie m a n a to m ia s t p r z e szk ó d , a b y w s ta tu c ie p o w ia tu z a m ie śc ić p rz e p is b ę d ą c y p o d s ta w ą do o b n iż e n ia d ie ty r a d n e m u , k tó r y p rz e k ro c z y d o p u s z c z a ln ą liczbę n ieo b e cn o ści w p o sie d z e n ia c h o rg a n ó w s a m o rz ą d u p o w iato w eg o lu b jeg o o rg a n ó w w e w n ę trz n y c h (rady, z a rz ą d u , k o m isji sta ły c h ). M ożliw e j e s t ta k ż e u p u b lic z n ie n ie ta k ic h a b se n c ji.3) O bow iązek zło żen ia o św ia d czen ia o sw oim sta n ie m ajątko
w ym .
Z g o d n ie z a r t. 25 c u s t. 1 u .s .p . o ś w ia d c z e n ie m a ją tk o w e ra d n e g o d o ty czy je g o m a j ą t k u o d rę b n e g o o ra z m a j ą t k u o b jęteg o m a łż e ń s k ą w sp ó ln o śc ią m a ją tk o w ą . S k ła d n ik i m a ją tk o w e , k tó r e p o w in n y b y ć w y m ie n io n e w o ś w ia d c z e n iu m a ją tk o w y m , z o s ta ły szczegółow o o k re ś lo n e w ro z p o rz ą d z e n iu P r e z e s a R a d y M in is tró w z 26 lu te g o 2 0 0 3 r. w s p r a w ie o k r e ś le n ia w zo ró w f o r m u la r z y o ś w ia d c z e ń m a ją tk o w y c h r a d n e g o p o w ia tu . R o z p o rz ą d z e n ie z a w ie r a d w a w z o ry fo rm u la rz y : o so b n e d la ra d n e g o i o so b n e d la p o z o s ta ły c h p ra c o w n ik ó w p o w ia tu w y m ie n io n y c h w u s t. 1 u .s .p . Z g o d n ie z u s t 4 a r t. 2 5c u .s.p . „ ra d n y s k ła d a p ie rw s z e o św ia d c z e n ie m a ją tk o w e w te r m in ie 30 d n i od d n ia z ło ż e n ia ś lu b o w a n ia . Do p ie rw sz e g o o ś w ia d c z e n ia m a ją tk o w e g o r a d n y je s t o b o w ią z a n y d o łączy ć in fo rm a c ję o sp o so b ie i te r m in ie z a p r z e s ta n ia p r o w a d z e n i a d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j z w y k o rz y s ta n ie m m ie n ia p o w ia tu , w k tó ry m u z y s k a ł m a n d a t, je ż e li t a k ą d z ia ła ln o ś ć p ro w a d z ił p r z e d d n ie m w y b o ru . K o le jn e o ś w ia d c z e n ia m a ją tk o w e s ą s k ła d a n e p rz e z ra d n e g o co r o k u do d n ia30 k w ie tn ia , w e d łu g s t a n u n a d z ie ń 31 g r u d n ia r o k u p o p rz e d n ie g o , o ra z n a 2 m ie s ią c e p r z e d u p ły w e m k a d e n c ji”.
O św ia d c z e n ie m a ją tk o w e z a w ie ra in fo rm a c je o: - z a s o b a c h p ie n ię ż n y c h , n ie ru c h o m o ś c ia c h , u d z ia ła c h i a k c ja c h w s p ó ł k a c h h a n d lo w y c h o ra z o n a b y c iu od S k a r b u P a ń s tw a , in n e j p a ń s tw o w e j o so b y p r a w n e j, je d n o s te k s a m o r z ą d u te ry to r ia ln e g o , ic h z w ią z k ó w lu b od k o m u n a ln e j oso b y p ra w n e j m ie n ia , k tó r e p o d le g a ło z b y c iu w d ro d z e p r z e ta r g u , a ta k ż e d a n e o p ro w a d z e n iu d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j o ra z d o ty c z ą c e z a jm o w a n ia s ta n o w is k w s p ó łk a c h h a n d lo w y c h , - d o c h o d a c h o s ią g a n y c h z t y t u ł u z a tr u d n ie n ia lu b in n e j d z ia ła ln o ś c i z a ro b k o w ej lu b zajęć, z p o d a n ie m k w o t u z y s k iw a n y c h z k a ż d e g o ty tu łu ,
- m ie n iu ru c h o m y m o w a rto ś c i pow yżej 10 000 zł,
- z o b o w ią z a n ia c h p ie n ię ż n y c h o w a rto ś c i pow yżej 10 0 0 0 zł, w ty m z a c ią g n ię ty c h k re d y ta c h i po ży czk ach o ra z w a ru n k a c h , n a ja k ic h z o sta ły u d z ie lo n e 42.
A n a liz a d a n y c h z a w a r ty c h w o ś w ia d c z e n iu m a ją tk o w y m d o k o n y w a n a je s t n ie ty lk o p rz e z p rz e w o d n ic z ą c e g o p o w ia tu , a le p r z e d e w s z y s tk im p rz e z u r z ą d s k a rb o w y w ła śc iw y ze w z g lę d u n a m ie jsc e z a m ie s z k a n ia oso b y s k ła d a ją c e j o ś w ia d c z e n ie m a ją tk o w e . A n a liz u ją c o ś w ia d c z e n ie m a ją tk o w e , u r z ą d
s k a rb o w y u w z g lę d n ia ró w n ie ż z e z n a n ie o w y so k o ści o s ią g n ię te g o d o c h o d u w r o k u p o d a tk o w y m (P IT ) m a łż o n k a oso b y s k ła d a ją c e j o ś w ia d c z e n ie . W ty m p u n k c ie n ie sp o só b n ie w sp o m n ie ć o w y ro k u T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o z 13 m a r c a 2 0 0 7 r. W o rz e c z e n iu ty m T ry b u n a ł o d n ió sł się do n ie k o n s ty tu c y jn y c h p rz e p is ó w w sa m o rz ą d o w e j o rd y n a c ji w y b o rc zej, k tó r a k a r a ł a u t r a t ą m a n d a t u r a d n e g o , k tó r y w te r m in ie n ie zło ży ł o ś w ia d c z e n ia m a ją tk o w e g o lu b o ś w ia d c z e n ia o d z ia ła ln o ś c i g o s p o d a rc z e j m a łż o n k a . T r y b u n a ł s tw ie r d z ił m .in ., że s a n k c ja w p o sta c i u t r a t y m a n d a tu j e s t n ie w s p ó łm ie rn a w s to s u n k u do czy n u , tj. n ie z ło ż e n ia o ś w ia d c z e n ia m a ją tk o w e g o w u s ta w o w y m te r m in ie 43.
4)
O bow iązek zło żen ia w n io sk u o urlop bezpłatny.
Z g o d n ie z a r t. 2 4 u s t. 1 u .s .p .: „R adny, k tó r y p r z e d u z y s k a n ie m m a n d a t u w y k o n y w a ł p ra c ę w r a m a c h s to s u n k u p ra c y w s ta r o s tw ie p o w ia to w y m lu b p e łn ił fu n k c ję k ie r o w n ik a je d n o s tk i o rg a n iz a c y jn e j te g o p o w ia tu , w k tó ry m u z y s k a ł m a n d a t, o b o w ią z a n y j e s t złożyć w n io s e k o u rlo p b e z p ła tn y w te r m in ie 7 d n i od d n ia o g ło sz e n ia w y n ik ó w w y b o ró w p rz e z w ła śc iw y o r g a n w yborczy, p r z e d zło że n ie m ś lu b o w a n ia , o k tó r y m m o w a w a r t. 20 u s t. 1”. P r z e p is t e n j e s t n ie m a l k o p ią a r t. 2 4 b u .s.g . Co is to tn e , p ra c o d a w c a n ie m a m o żliw o ści o dm ow y u d z ie le n ia u r lo p u , j e s t to tzw . u rlo p o b lig a to ry jn y , k tó r y p ra c o w n ik m u s i42 Art. 25c ust. 1 u.s.p.
43 Na skutek orzeczenia do ustawy o samorządzie powiatowym dodano art. 25c ust. 5a, który obecnie brzmi: „Jeżeli terminy określone w ust. 4 lub 5 nie zostaną dotrzymane, odpo wiednio, przewodniczący rady powiatu, wojewoda lub starosta w terminie 14 dni od dnia stwierdzenia niedotrzymania terminu wzywa osobę, która nie złożyła oświadczenia do jego niezwłocznego złożenia, wyznaczając dodatkowy czternastodniowy termin. Termin ten liczy się od dnia skutecznego dostarczenia wezwania”.
o trz y m a ć . S zc z e g ó ln ie c h ro n ie n i s ą ta k ż e p ra c o w n ic y z a tr u d n ie n i w s t a r o s tw ie p o w ia to w y m n a c z a s o k reślo n y . P ra c o d a w c a , b o w ie m n ie ty lk o m u s i ta k im p ra c o w n ik o m u d z ie lić u r lo p u b e z p ła tn e g o n a ic h ż ą d a n ie , a le i j e s t z o b o w ią z a n y do p r z e d łu ż e n ia im s to s u n k u p ra c y do tr z e c h m ie s ię c y od w y g a ś n ię c ia m a n d a tu , n a w e t w ted y , g d y u m o w a m ia ła b y się z a k o ń c z y ć w te r m in ie w c z e ś n ie js z y m zg o d n y m z ty m w s k a z a n y m w sa m e j u m o w ie . O czyw iście p ra c o w n ik a n i k t n ie j e s t w s ta n ie z m u s ić do z ło ż e n ia w n io s k u o u r lo p b e z p ła tn y , a le w te d y k o ń c z y się to d la n ieg o w y g a ś n ię c ie m m a n d a tu .
Co m oże d ziw ić, z d a r z a ją się ta k i e s y tu a c je , że p ra c o w n ik s ta r o s tw a p o w ia to w e g o w y b ra n y do r a d y p o w ia tu w p e łn i ś w ia d o m ie n ie s k ła d a s to s o w n e g o w n io s k u o u rlo p , g o d z ą c się ty m s a m y m n a u t r a t ę m a n d a tu . D z ie je się t a k w ó w czas, g d y d a n y k a n d y d a t n a ra d n e g o p o w ia to w e g o s t a r t u j e w w y b o r a c h ty lk o d la te g o , b y liśc ie w y b o rc zej, z k tó re j s t a r t u j e , p rz y s p o rz y ć w ięcej głosów . N ie z a le ż n ie b o w ie m od te g o , czy je g o m a n d a t w y g a s a , czy te ż n ie , g ło sy o d d a n e n a ta k ie g o k a n d y d a ta n ie p r z e p a d a ją i lic z ą się w d a ls z y m c ią g u w p o d z ia le m a n d a tó w . N a ty m p o le g a w ła ś n ie z a s a d a p ro p o rc jo n a ln o śc i w w y b o ra c h . Z a s a d a t a to z je d n e j s tr o n y sp o só b u s t a l a n i a w y n ik ó w g ło so w a n i a (o b ecn ie o b o w ią z u je m e to d a d ’H o n d ta ) , z d ru g ie j z a ś s tr o n y z o b o w ią z a n ie do ro z d z ia łu m a n d a tó w w o k r ę g u w y b o rc z y m p ro p o rc jo n a ln ie do o d s e tk a głosów , j a k ie u z y s k a ły p o sz c z e g ó ln e k o m ite ty w y b o rcze. Z a le tą s y s te m u p r o p o rc jo n a ln e g o j e s t to , że n ie z a le ż n ie od w y n ik ó w g ło s o w a n ia z a w sz e do ro z d z ie le n ia m a n d a tó w w y s ta rc z y p r z e p r o w a d z e n ie ty lk o je d n e j t u r y w yborów . I s t o t ą z a s a d y p ro p o rc jo n a ln o ś c i j e s t ta k ż e to , iż p r z y z n a n ie m a n d a tó w p o sz c z e g ó ln y m k a n d y d a to m m o ż e b y ć d o k o n a n e d o p ie ro po p r z e k r o c z e n iu w s k a li p o w ia tu p rz e z k o m ite t w y b o rcz y p ro g u w y b o rczeg o , k tó r y w p r z y p a d k u w y b o ró w do r a d y p o w ia tu w y n o si 5% w a ż n ie o d d a n y c h głosów 44.
5)
O bow iązek radnego do zło żen ia o św ia d czen ia o d ziałaln ości
gospodarczej prow adzonej przez ich m ałżonka, w stęp n ych , zstęp
n ych oraz rod zeń stw o
o d n o sił się je d y n ie do s y tu a c ji, w k tó re j d z ia ła ln o ś ć t a w y k o n y w a n a j e s t n a te r e n ie p o w ia tu , w k tó r y m o so b a o b o w ią z a n a do z ło ż e n ia o ś w ia d c z e n ia p e łn i fu n k c ję lu b j e s t z a tr u d n io n a . R a d n i o b o w ią z a n i b y li ró w n ie ż do z ło ż e n ia o ś w ia d c z e n ia o u m o w a c h c y w iln o p ra w n y c h z a w a r ty c h p rz e z ic h m a łżo n k ó w , w s tę p n y c h , z s tę p n y c h i ro d z e ń s tw o , je ż e li u m o w y te z a w a r te z o s ta ły z o r g a n a m i p o w ia tu , je d n o s tk a m i o rg a n iz a c y jn y m i p o w ia t u lu b p o w ia to w y m i o s o b a m i p ra w n y m i i n ie d o ty c z ą s to s u n k ó w p r a w n y c h w y n ik a ją c y c h z k o r z y s ta n ia z p o w sz e c h n ie d o s tę p n y c h u s łu g lu b ze s to s u n k ó w p ra w n y c h p o w s ta ły c h n a w a r u n k a c h p o w sz e c h n ie o b o w ią z u ją c y c h (a r t. 2 5 e u s t. 1 u .s.p .). P r z e p is d o d a tk o w o fo rm u ło w a ł w u s t. 2 o b o w ią z e k z ło ż e n ia „ p ise m n e j in fo rm a c ji” o p o d ję c iu p rz e z w y m ie n io n y c h czło n k ó w ro d z in y :44 Por. także. M. Chmaj, Ordynacja samorządowa (wprowadzenie), Kraków 2000, s. 8-24; J. Juchniewicz, M. Kazimierczuk, Wolności i prawa polityczne, [w:] M. Chmaj (red.), Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Kraków 2006, s. 168-178.
- z a t r u d n ie n ia n a te r e n ie d a n e g o p o w ia tu w je d n o s tc e o rg a n iz a c y jn e j je d n o s tk i s a m o r z ą d u te r y to r ia ln e g o lu b z w ią z k u je d n o s te k s a m o r z ą d u t e r y to ria ln e g o ; - p r a c y lu b c z y n n o śc i z a ro b k o w y c h n a in n e j p o d s ta w ie w s p ó łk a c h h a n dlo w y ch , w k tó ry c h co n a jm n ie j 50% u d z ia łó w lu b a k c ji m a ją je d n o s tk i s a m o r z ą d u te r y to ria ln e g o ;
- z m ia n y s ta n o w is k a w je d n y m z w yżej w y m ie n io n y c h podm iotów . M oim z d a n ie m p rz e p is t e n b y ł n a ty le n ie je d n o z n a c z n y , że m ó g ł p r o w a dzić do ró ż n y c h in te r p r e ta c ji , a ty m s a m y m n ie ró w n e g o tr a k t o w a n i a r a d n y c h b ę d ą c y c h w je d n a k o w e j s y tu a c ji fa k ty c z n e j i p ra w n e j, d la te g o te ż s łu s z n ie z o s ta ł uchylony.
Do n a jis to tn ie js z y c h z a k a z ó w i o g ra n ic z e ń , ja k ie u s ta w a o s a m o rz ą d z ie p o w ia to w y m k ie r u je do ra d n e g o p o w iato w eg o , z p e w n o ś c ią m o ż e m y zaliczyć:
1) Zakaz przyjm ow ania d arow izn i p odejm ow ania dodatkow ego
za jęcia
, g d y ż m oże to p o d w a ż y ć z a u f a n ie w y b o rcó w do w y k o n y w a n ia m a n d a t u ( a r t. 2 5 a u s t. 1 u .s .p .)45. T ru d n o d o s z u k iw a ć się te g o p r z e p is u w p ie r w o tn e j w e rs ji te j u s ta w y . Ł a tw o m o ż e m y n a t o m i a s t d o s trz e c a n a lo g ię w u s t a w ie z d n ia 9 m a ja 1996 r. o w y k o n y w a n iu m a n d a t u p o s ła i s e n a to r a ( a r t. 33 u s t. 2 )46, w k tó re j t a m a t e r i a j e s t n ie m a l id e n ty c z n ie u re g u lo w a n ia . N ie s te ty a n i w u s ta w ie o w y k o n y w a n iu m a n d a t u p o s ła i s e n a to r a , a n i w ż a d n e j z s a m o rz ą d o w y c h u s t a w u s tro jo w y c h n ie o d n a jd z ie m y d o d a tk o w y c h k r y t e riów , w o p a rc iu o k tó r e m o ż liw e b y ło b y ro z s trz y g n ię c ie , czy k o n k r e tn e d o d a t ko w e zaję c ie lu b p r z y ję ta p rz e z ra d n e g o d a ro w iz n a p o d w a ż a do n ie g o z a u f a n ie , czy te ż n ie . U s ta w o d a w c a n ie w s k a z u je ta k ż e p o d m io tu , k tó r y b y łb y w ła d n y t e n p ro b le m ro z s tr z y g n ą ć , a ty m s a m y m n ie j e s t m o żliw e w s k a z a n ie ta k ie g o p o d m io tu w a k c ie p r a w a m iejsco w eg o , j a k im j e s t s t a t u t p o w ia tu . D la te g o te ż p rz e p is t e n j e s t p rz e p is e m m a r tw y m i ja k o t a k i m o że b y ć u z n a w a n y je d y n ie z a o z d o b n ik u sta w y , a n ie p rz e p is , k tó r y m ia łb y b yć p o d s ta w ą do r o z w ią z y w a n ia r e a ln y c h p roblem ów .2) Zakaz p row adzen ia d ziałaln ości gospodarczej z w ykorzysta
n iem m ien ia p ow iatu
o d n o si się do ró ż n e j a k ty w n o ś c i n ie ty lk o r a d n y c h , a le i ic h n a jb liż s z y c h . N a le ż y zw rócić u w a g ę , że T ry b u n a ł K o n s ty tu c y jn y u z n a ł a r t. 2 5 b u s t. 4 u .s .p w c zęści d o ty c zącej m a łż o n k ó w osób w y m ie n io n y c h w a r t. 2 5 b u s t. 3 u .s .p . z a n ie z g o d n y z a r t. 2 K o n s ty tu c ji R P 47.A rt. 2 5 b u .s .p . w y łą c z a ja k o n ie d o p u s z c z a ln e n a s tę p u ją c e fo rm y g o sp o d a rc z e j a k ty w n o śc i:
- p ro w a d z e n ie d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j n a w ła s n y r a c h u n e k lu b w s p ó l n ie z in n y m i o so b a m i, j a k ró w n ie ż z a r z ą d z a n ie t a k ą d z ia ła ln o ś c ią lu b w y stę -45 Przepis ten stanowi zespół klauzul generalnych, zawiera nieostre kryteria i nie jest wyposażony w jakiekolwiek sankcje.
46 Tekst jedn. Dz.U. z 2003 r., nr 221, poz. 2199 z późn. zm.
47 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 lipca 2004 r., sygn. K 20/2003, Dz.U. nr 167, poz. 1759.
p o w a n ie ja k o jej p r z e d s ta w ic ie l lu b p e łn o m o c n ik , je ż e li t a k a d z ia ła ln o ś ć je s t p ro w a d z o n a z w y k o rz y s ta n ie m m ie n ia p o w ia tu ( a r t. 2 5 b u s t. 1 u .s.p .);
- p o z o s ta w a n ie c z ło n k ie m w ła d z z a rz ą d z a ją c y c h , k o n tr o ln y c h lu b r e w i z y jn y c h b ą d ź p e łn o m o c n ik ie m s p ó łe k h a n d lo w y c h z u d z ia łe m p o w ia to w y c h osób p ra w n y c h lu b p rz e d się b io rc ó w , w k tó ry c h u c z e s tn ic z ą ta k ie oso b y (a rt. 2 5 b u s t. 3 u .s.p .);
- p o s ia d a n ie p a k i e t u w ię k sz e g o n iż 10% u d z ia łó w lu b a k c ji w s p ó łk a c h h a n d lo w y c h z u d z ia łe m p o w ia to w y c h osób p r a w n y c h lu b p rz e d się b io rc ó w , w k tó ry c h u c z e s tn ic z ą ta k ie o so b y ( a r t. 2 5 b u s t. 5 u .s.p .). U d z ia ły lu b ak cje p rz e k r a c z a ją c e t e n p a k ie t p o w in n y b yć z b y te p rz e z r a d n e g o p rz e d p ie r w s z ą s e s ją r a d y p o w ia tu , a w r a z ie n ie z b y c ia ic h n ie u c z e s tn ic z ą o n e p rz e z o k re s s p ra w o w a n ia m a n d a t u i d w ó ch l a t po jego w y g a ś n ię c iu w w y k o n y w a n iu p rz y s łu g u ją c y c h im u p r a w n ie ń (p r a w a g ło su , p r a w a do d y w id e n d y , p r a w a do p o d z ia łu m a ją tk u , p r a w a p o b o ru ). S a n k c ję z a n a r u s z e n ie p o w y ż sz y c h z a k a z ó w o d n a jd z ie m y w a r t. 190 u s t. 1 p k t 2 a s a m o rz ą d o w e j o rd y n a c ji w y b o rczej. Z g o d n ie z ty m p r z e p is e m w y g a ś n ię c ie m a n d a t u n a s tę p u je n a s k u te k n a r u s z e n ia u s ta w o w e g o z a k a z u łą c z e n i a m a n d a t u r a d n e g o z w y k o n y w a n ie m o k re ś lo n y c h w o d rę b n y c h p r z e p is a c h fu n k c ji lu b d z ia ła ln o śc i. P o n a d to w p o w ia to w e j u s ta w ie u stro jo w e j o d n a jd z ie m y s a n k c ję szczeg ó l n ą w w y p a d k u n a r u s z e n ia z a k a z u o k re ślo n e g o w e w s p o m n ia n y m ju ż w yżej a r t. 2 5 b u s t. 3, a m ia n o w ic ie w y b ó r lu b p o w o ła n ie r a d n y c h lu b ic h m a łż o n k ó w n a t e o k re ś lo n e w ty m a r ty k u le fu n k c je j e s t z m ocy p r a w a n iew ażn y .
P o w y ż sz e z a k a z y i o g r a n ic z e n ia z a w a r te w p r z e p is a c h p r a w n y c h s ą n i e z b ę d n e , g d y ż ic h is tn ie n ie u n ie m o ż liw ia w y k o rz y s ty w a n ie fu n k c ji p u b lic z n e j, j a k ą p e łn i ra d n y , do o s ią g a n ia o so b isty c h k o rz y śc i m a ją tk o w y c h 48.
3)
Zasada n iep o łą cza ln ości
(in c o m p a tib ilita s ), czyli n ie p o łą c z a ln o ś ć m a n d a t u r a d n e g o z p e w n y m i fu n k c ja m i ( u rz ę d a m i, s ta n o w is k a m i) , je s t p o w s z e c h n y m i tr w a ły m e le m e n te m p ra w n e g o s t a t u s u ra d n e g o . Z g o d n ie z t ą z a s a d ą m a n d a t u r a d n e g o p o w ia tu n ie m o ż n a łą czy ć z: m a n d a te m p o s ła lu b s e n a to r a , w y k o n y w a n ie m fu n k c ji w ojew o d y lu b w icew ojew ody, c z ło n k o stw e m w o r g a n ie in n e j je d n o s tk i s a m o r z ą d u te r y to r ia ln e g o 49.48 Por.: A. Brzozowska, Status radnego w Polsce w procesie integracji z Unią Europejską, [w:] S. Michałowski, A. Pawłowska (red.), Samorząd lokalny w Polsce, Lublin 2004, s. 25-33; A. Agopszowicz, Z. Gilowska, M. Taniewska-Peszko, Prawo samorządu terytorialnego w zarysie, wyd. 2, Katowice 2001, s. 35-37; A. Pakuła, op. cit., [w:] A. Błaś (red.), op. cit., s. 128-130; Z. Leoński, Ustrój zadania samorządu terytorialnego, [w:] S. Wykrętowicz (red.), Samorząd w Polsce, istota, formy, zadania, Poznań 2001, s. 153-156; S. Kalina, [w:] M. Ofiarska, J. Ciapała (red.), op. cit., s. 112-116; Z. Niewiadomski, Nadzór nad samorządem terytorialnym, [w:] Z. Niewiadomski (red.), Samorząd terytorialny ustrój i gospodarka, Bydgoszcz - Warszawa 2001, s. 96; I. Andruszkiewicz, Niektóre uprawnienia radnego, „Gazeta Samorządu i Admini stracji” 2002, nr 25, s. 10; Ł. Ciszewski, Radny radnemu równy, „Gazeta Samorządu i Admini stracji” 2003, nr 10, s. 10; I. Andruszkiewicz, Na ile radny może wpływać na treść uchwał, „Gazeta Samorządu i Administracji” 2003, nr 2, s. 10.
P r z e p is z o s ta ł w p ro w a d z o n y n a m ocy a r t. 1 p k t 29 u s ta w y z d n ia 11 k w ie tn ia 20 0 1 r. o z m ia n ie u s ta w : o s a m o rz ą d z ie g m in n y m , o s a m o rz ą d z ie p o w ia to w y m , o s a m o rz ą d z ie w o je w ó d z tw a , o a d m in is tr a c ji rz ą d o w e j w w o je w ó d z tw ie o ra z o z m ia n ie n ie k tó r y c h in n y c h u s ta w 50. J e g o n a r u s z e n ie p o w o d u je w y g a śn ię c ie m a n d a t u z g o d n ie z a r t. 190 u s t. 1 p k t 2 a sa m o rz ą d o w e j o rd y n a c ji w y b o rczej. S a n k c ja t a m a o d p o w ie d n ie z a s to s o w a n ie n a w e t w tedy, g d y b y w k r ó tk im c z a sie r a d n y z re z y g n o w a ł z k w e s tio n o w a n e g o s ta n o w is k a .
4)
Zakaz g ło so w a n ia w swojej sp ra w ie
, je ż e li d o ty czy to i n te r e s u p ra w n e g o ra d n e g o ( a r t. 21 u s t. 7 u .s.p .). Z a A. S z e w c e m n a le ż y s tw ie rd z ić , iż „ d y re k ty w y w y k ła d n i s y ste m o w e j p o z w a la ją (i n a k a z u ją ) p rz y ją ć , że i n t e r e s e m p ra w n y m w r o z u m ie n iu p rz e p is ó w ty c h u s ta w j e s t in te r e s , o k tó ry m m o w a w a r t. 28 k .p .a . T a k ie z r e s z tą s ta n o w is k o w te j s p r a w ie z a jm u je d o k t r y n a p r a w a a d m in is tra c y jn e g o i o rz e c z n ictw o - zob. n p . w y ro k i S N z 27 m a ja 1999 r., I I I R N 5/99 (O S N A P iU S 2 0 0 0 , n r 9, poz. 337) i z 4 g r u d n ia 2 0 0 2 r., III R N 218/0 (O S N P -w k ł. 20 0 3 , n r 9, poz. 5; O S N P 20 0 4 , n r 2, poz. 23; L E X n r 77 1 8 3 ). To o z n a c z a , że in te r e s e m p r a w n y m j e s t ty lk o ta k i, k tó ry s p e łn ia łą c z n ie n a s tę p u ją c e w a r u n k i: 1) w y n ik a z k o n k re tn e g o p r z e p is u , p rz y czy m z a s a d n ic z o c h o d z i t u t a j o p rz e p is p r a w a p u b lic z n e g o ; 2) p r z e ja w ia się ja k o o b ie k ty w n a , czyli rz e c z y w iście is tn ie ją c a i d a ją c a się o b ie k ty w n ie s tw ie r dzić, p o tr z e b a o c h ro n y p ra w n e j; 3) j e s t in te r e s e m o so b isty m , in d y w id u a ln y m , w ła s n y m , k o n k r e tn y m i a k tu a ln y m , a n ie e w e n tu a ln y m ( p o te n c ja ln y m )”51.
M o im z d a n ie m in te r e s p r a w n y ra d n e g o p rz y p o d e jm o w a n iu u c h w a ł n a le ży ro z u m ie ć w sp o só b b a rd z o s z e ro k i - n ie ty lk o w ted y , g d y n p . u c h w a ła d o ty c zy w y n a g ro d z e n ia d la s ta ro s ty , k tó r y j e s t je d n o c z e ś n ie r a d n y m , ale i s y tu a c ji, w k tó re j d o k o n y w a n y j e s t w y b ó r n a s ta n o w is k o s ta ro s ty , a k a n d y d a te m n a tę fu n k c ję j e s t j e d e n z r a d n y c h d a n e j rad y . W o p is a n y c h s y tu a c ja c h r a d n y n ie m oże b r a ć u d z ia łu w g ło so w a n iu . P o w y ż sz a k w e s tia z o s ta ła ju ż ro z s tr z y g n ię ta w o rz e c z e n ia c h N S A , k tó re n ie s te ty s ą so b ie p r z e c iw s ta w n e 52. W y d a je się , że u s ta w o d a w c a celow o u r e g u lo w a ł tę k w e s tię w sp o só b o gólny i d la te g o z a ró w n o in te r e s p ra w n y , j a k i in te r e s fa k ty c z n y d y s k w a lifik u ją ra d n e g o z u d z ia łu w g ło s o w a n iu 53. P o g lą d y d o k tr y n y co p r a w d a p rz e c z ą
50 Dz. U. nr 45, poz. 497.
51 A. Szewc, Interes prawny radnego, „Wspólnota” 2009, [online] <www.wspolnota.org.pl/ index.php?option=com_content&task=view&id=6247/>, dostęp: 2.05.2009 r.
52 Por. wyrok NSA z dnia 10 września 2002 r., II S.A./Wr 1498/02, OSS 2003, nr 1, poz. 18. Powyższe orzeczenie dotyczy co prawda sytuacji, gdy kandydatem na burmistrza był radny, który brał następnie udział w głosowaniu. Jednakże w pełni może być ww. orzeczenie przenie sione na grunt samorządu powiatowego, np. radny kandyduje na stanowisko starosty i bierze udział w głosowaniu, choć z mocy ustawy nie powinien tego czynić.
53 Art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o samorządzie województwa wyraźnie określa sprawy, których podejmowanie w formie uchwał wiąże się z interesem prawnym radnego, a tym samym powodu je, iż w tych sprawach radny nie może brać udziału w głosowaniu. Ustęp 1 tego artykułu brzmi: „Radny nie może wchodzić w stosunki cywilnoprawne w sprawach majątkowych z województwem
te m u tw ie r d z e n iu , je d n a k ż e in te r p r e t a t o r z y a r t. 2 5 a u .s .g ., o p ie r a ją się g łó w n ie n a w y w o d a c h p rof. M ic h a ła K u leszy , k tó re g o z d a n ie m p o w y ższy p rz e p is d o ty c zy w y łą c z n ie g ło so w a ń w s p ra w a c h , w k tó ry c h p rz e d m io te m j e s t s to s u n e k p r a w n y m ię d z y g m in ą a r a d n y m (c z ło n k ie m z a r z ą d u ) , a w ięc s to s u n e k „ z e w n ę trz n y ”, w k tó r y m s t r o n ą j e s t d la r a d n e g o g m in a (ja k o p o d m io t p ra w a ) r e p r e z e n to w a n a p rz e z sw oje o rg a n y 54.
N ie z a le ż n ie od s y tu a c ji, w ja k ie j z n a jd u je się g ło s u ją c y w sw ojej s p ra w ie ra d n y , n ie p o n o si o n ja k ie jk o lw ie k s a n k c ji z a sw oje d z ia ła n ie . Co w ięcej, m ało p ra w d o p o d o b n e j e s t w y d a n ie p rz e z w o jew o d ę ro z s trz y g n ię c ia n a d z o rc z eg o , w k tó r y m s tw ie r d z iłb y o n n ie w a ż n o ś ć u c h w a ły r a d y gm iny, n a d k t ó r ą g ło so w a ł ta k ż e b e z p o ś re d n io z a in te r e s o w a n y ra d n y . T a k ż e p rz e w o d n ic z ą c y r a d y n ie p o s ia d a u s ta w o w y c h u p r a w n ie ń , d z ię k i k tó r y m m ó g łb y ta k ie g o ra d n e g o w y łączy ć od u d z ia łu w g ło so w a n iu . To w s z y s tk o p ro w a d z i n a s do w n io s k u , że z a ró w n o a r t. 2 5 a u .s .g ., j a k i o d p o w ia d a ją c e m u a r ty k u ły p o z o s ta ły c h s a m o rz ą d o w y c h u s ta w u s tro jo w y c h n ie s ta n o w ią n a le ż y te j o c h ro n y p r z e d d z ia ła n ia m i k o ru p c y jn y m i te g o ja k ż e sp e c y ficzn eg o fu n k c jo n a riu s z p u b lic z n e g o . W y d aje się w ięc, iż ro z w ią z a ło b y tę k w e s tię a lb o d a n ie in s tr u m e n tó w p r a w n y c h p rz e w o d n ic z ą c e m u ra d y , k tó r y b y łb y u s ta w o w o u p o w a ż n io n y do p r z e c iw d z ia ła n ia t a k im p r a k ty k o m , a lb o te ż p rz e p is n o rm u ją c y t e n a s p e k t n a l e ża ło b y z a o p a trz y ć w s a n k c ję p o le g a ją c ą n p . n a n ie w a ż n o ś c i u c h w a ły , k tó r ą s tw ie r d z a łb y w o je w o d a b e z w z g lę d u n a to , czy o d d a n y gło s b e z p o ś re d n io z a in te re s o w a n e g o p rz e c h y lił s z a lę n a je g o k o rz y ść , czy te ż n ie . N ie z a le ż n ie je d n a k od p o w y ż sz y c h d y w a g a c ji n a le ż y z c a łą p e w n o ś c ią d o p re c y z o w a ć k o m e n to w a n y p rz e p is , a lb o w ie m w o b e c n y m k s z ta łc ie p rz y n o s i o n w ięcej s t r a t n iż ko rzy ści.
U w a ż a m ta k ż e , że o m a w ia n y p r z e p is w p rz y sz ło śc i p o w in ie n b yć u z u p e ł n io n y o w p ro w a d z e n ie n a w z ó r a r t. 107 u s t. 1 K o n s ty tu c ji R P z a k a z u n a b y w a n ia p rz e z ra d n e g o w tr a k c ie k a d e n c ji m ie n ia w p r z y p a d k u , g d y n ie r u c h o m o ść z n a jd u je się n a te r e n ie je d n o s tk i s a m o r z ą d u te r y to r ia ln e g o , k tó re j j e s t r e p r e z e n ta n te m w d a n e j ra d z ie .
lub wojewódzkimi samorządowymi jednostkami organizacyjnymi, z wyjątkiem stosunków praw nych wynikających z korzystania z powszechnie dostępnych usług na warunkach ogólnych oraz stosunku najmu pomieszczeń do własnych celów mieszkaniowych lub własnej działalności gospodarczej oraz dzierżawy, a także innych prawnych form korzystania z nieruchomości, jeżeli najem, dzierżawa lub użytkowanie są oparte na warunkach ustalonych powszechnie dla danego typu czynności prawnych”. Ustęp 2 stanowi natomiast, iż „Radny nie może brać udziału w głosowaniu w sprawach, o których mowa w ust. 1, jeżeli dotyczy to jego interesu prawnego”.
54 M. Kulesza, Interes prawny, „Wspólnota” 2002, nr 7, s. 44. Por. także: A. Jakowską Interes prawny a udział w głosowaniu, „Gazeta Samorządu i Administracji” 2001, nr 24, s. 28; S. Górska, Głosowanie w swojej sprawie, „Wspólnota” 2002, nr 14, s. 45; R. Szarek, Interes prawny a wyłączenie radnego gminy z udziału w głosowaniu, „Gazeta Samorządu i Administra
