Od jakich parametrów zależą lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych?
Wprowadzenie Przeczytaj Mapa pojęciowa Sprawdź się Dla nauczyciela
Trucizna czy lek? Przykładem takiej substancji jest arszenik, dobrze znany czytelnikom klasycznych powieści kryminalnych. Arszenik, a dokładniej tlenek arsenu (III) As O , swoją negatywną sławę zyskał z tego względu, że dawka śmiertelna tego związku dla człowieka wynosi 1‑5 mg na 1 kg masy ciała.
Jeszcze na początku XX w. 1% roztwór arszeniku i węglanu potasu był stosowany w leczeniu chorób skóry. Współcześnie jest lekiem wykorzystywanym w zwalczaniu jednego z rodzajów białaczki. Powstaje zatem pytanie: czy trucizna może leczyć? Czy lek może szkodzić? Niech powodem do otwarcia dyskusji na ten temat będzie stwierdzenie Parcelsusa „Wszystko zależy od dawki”.
Twoje cele
Omówisz czynniki wpływające na lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych.
Wyjaśnisz, dlaczego stosowanie w nadmiernej ilości rożnych substancji szkodzi zdrowiu człowieka.
Uzasadnisz konieczność ścisłego przestrzegania zasad zażywania leków wg zaleceń lekarza.
Opiszesz mechanizm i skutki działania alkoholu na organizm człowieka.
Omówisz negatywne skutki działania niektórych substancji na organizm człowieka, np. etanolu, nikotyny.
Od jakich parametrów zależą lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych?
Substancje chemiczne mogą wpływać na organizm człowieka i wywoływać pożądany, zgodny z przeznaczeniem i oczekiwaniem skutek (kiedy zażywamy leki) albo mogą działać niekorzystnie, a wręcz toksycznie (w przypadku zażycia trucizny).
Źródło: licencja: CC 0.
2 3
Przeczytaj
Substancje chemiczne mogą wpływać na organizm człowieka i wywoływać pożądany, zgodny
z przeznaczeniem i oczekiwaniem skutek (kiedy zażywamy leki) albo mogą działać niekorzystnie, a wręcz toksycznie (w przypadku zażycia trucizny). Decyduje o tym przede wszystkim dawka substancji oraz droga jej wnikania do organizmu (poprzez skórę, układ oddechowy lub układ pokarmowy). Przy stosowaniu leków bardzo ważne jest postępowanie zgodnie z zaleceniami lekarza – przestrzeganie dawek leku oraz okresu jego zażywania.
Czynniki decydujące o działaniu leków i trucizn przedstawiono w poniższej tabeli.
Lek Trucizna
Czynniki warunkujące działanie substancji
struktura chemiczna struktura chemiczna stopień rozdrobnienia stopień rozdrobnienia rozpuszczalność w wodzie rozpuszczalność w wodzie droga przenikania do
organizmu
droga przenikania do ogranizmu
Dawka dawka minimalna DM dawka toksyczna DT
dawka lecznicza DL dawka śmiertelna
Dawka - określa się ją w jednostkach masy substancji na jednostkę masy ciała.
DM – ilość substancji wywołująca pierwsze dostrzegalne zmiany w organizmie.
DT – (łac. dosis toxica) ilość substancji wywołująca wyraźne zatrucie organizmu.
LD – (łac. dosis letalis) ilość substancji powodująca śmierć połowy doświadczalnych zwierząt.
DL – najmniejsza ilość substancji, która wywołuje pożądany efekt leczniczy, a przy tym nie powoduje poważniejszych zaburzeń w metabolizmie organizmu.
Droga przenikania do organizmu – substancje chemiczne mogą dostawać się do naszego organizmu przez układ oddechowy, pokarmowy oraz przez skórę i błony śluzowe.
Substancje lecznicze i leki
Lekarstwami mogą być związki chemiczne lub pierwiastki, które modyfikują czynności organizmu, aby zapobiec chorobie lub ją całkowicie powstrzymać. Są to mieszaniny substancji leczniczych oraz substancji pomocniczych.
50
Aspiryna – najbardziej popularny lek Źródło: licencja: CC 0.
Aspiryna – kwas acetylosalicylowy – była jednym z pierwszych na świecie leków przeciwbólowych. Po raz pierwszy zsyntezował ją w 1853 r. chemik Charles Frédéric Gerhardt, a już w 1899 r. koncern Bayer produkował lek o nazwie „Aspiryna” i sprzedawał go na całym świecie. Obecnie na rynku znajduje się bardzo wiele preparatów z kwasem acetylosalicylowym, w różnych postaciach: tabletki tradycyjnej, tabletki musującej czy również tabletki dojelitowej.
Ciekawostka
Sól kuchenna, niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, może być szkodliwa, jeśli regularnie będziemy spożyać jej zbyt dużo. Przekroczenie dozwolonej dziennej dawki soli kuchennej może skutkować zaburzeniami gospodarki wodno‑elektrolitowej oraz powodować choroby układu krążenia.
Śmiertelna dawka soli kuchennej dla dorosłego człowieka wynosi ok. 200 g. Dzienna dawka spożywanej soli w diecie dorosłego człowieka nie powinna przekraczać 5 g.
Źródło: licencja: CC 0.
Substancje toksyczne
Wszystkie napoje alkoholowe zawierają tę samą substancję chemiczną – etanol (C H OH).
Źródło: licencja: CC 0.
Jak alkohol działa na organizm człowieka? Napoje czasem określane żartobliwie mianem „wyskokowych”
mają właściwości odurzające. Zawarty w nich alkohol atakuje przede wszystkim system nerwowy i powoduje zatrucie organizmu. W rezultacie następuje upośledzenie koordynacji ruchu, mowy, czucia oraz kontroli zachowania. Spożywanie alkoholu przez dłuższy czas powoduje trwałe uszkodzenia i zmiany w układzie nerwowym oraz innych organach, takich jak nerki czy wątroba.
Francuski lekarz, Jean Nicota, w XVI w. zalecał swoim pacjentom tytoń jako lek. To właśnie od jego nazwiska pochodzi nazwa nikotyny.
Źródło: licencja: CC 0.
Nikotyna jest dość silną neurotoksyną. Stosuje się ją jako środek owadobójczy. Dawka LD to ok. 1–1,5 mg·kg masy ciała. Zawartość nikotyny w dymie papierosowym jest rzędu 0,2–1 mg na jeden papieros (w zależności od rodzaju papierosów), w e‑papierosach od 0‑36 mg·ml . Wdycha się ją podczas palenia, w wyniku czego zwęża naczynia krwionośne palacza, co po dłuższym czasie prowadzi do chorób serca i całego układu krążenia, a płuca stają się o wiele mniej sprawne.
Ciekawostka
Nikotyna (w określonych dawkach) jest stosowana do leczenia dzieci z zespołem Tourette’a.
Schorzenie to objawia się niekontrolowanymi ruchami kończyn oraz mimowolnym wydawaniem dźwięków. Plastry nikotynowe zwiększają skuteczność leków łagodzących te kłopotliwe symptomy.
Ważne!
2 5
-1 50
-1
Ważne!
Alkohol metylowy (metanol) jest cieczą bardzo podobną do etanolu, trudno je odróżnić! Jest to jednak substancja bardziej toksyczna niż alkohol etylowy. Wypicie lub wchłonięcie jego oparów przez drogi oddechowe poraża układ nerwowy, powodując ślepotę lub nawet śmierć.
Bardzo niebezpieczne jest spożywanie alkoholu pochodzącego z niewiadomego źródła, ponieważ istnieje ryzyko, że może zawierać domieszkę metanolu.
Źródło: licencja: CC 0.
Słownik
lek
substancja wprowadzana do organizmu w celu zahamowania przyczyny lub objawów choroby
trucizna
substancja, która po dostaniu się do organizmu, nawet w stosunkowo małej dawce, powoduje zaburzenia w jego funkcjonowaniu, nie rzadko prowadzące nawet do śmierci
dawka
ilość substancji chemicznej pobrana przez organizm określoną drogą, warunkująca brak lub
wystąpienie określonych efektów biologicznych; zwykle jest wyrażona w jednostkach wagowych na masę ciała, niekiedy dodatkowo na dobę
właściwości toksyczne
cechy substancji chemicznych wywołujące zaburzenia funkcji organizmów lub ich śmierć
Bibliografia
Hassa R., Mrzigod A., Mrzigod J., To jest chemia. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych, Warszawa 2015.
Ortyl J., Galek M., Chemia leków - od starożytnych medykamentów po rewolucyjneodkrycia XXI w., „Chemia w szkole” 2010, 1, s. 17‑26.
Mapa pojęciowa
Polecenie 1
Czy wiesz, jakie czynniki decydują o szkodliwości substancji chemicznych? Przeanalizuj mapę pojęć, a następnie przejdź do wykonania zadań.
Mapa pojęć pt. „Parametry, od których zależą właściwości lecznicze i toksyczne substancji chemicznych”
Źródło: licencja: CC BY-SA 3.0.
„Czynniki fizykochemiczne wpływające na toksyczność związku”
Źródło: licencja: CC 0.
„Czynniki biologiczne wpływające na toksyczność związku”
Źródło: licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1
Które czynniki środowiskowe wpływają na wzrost toksyczności substancji chemicznej? Zaznacz prawidłowe odpowiedzi.
promieniowanie jonizujące temperatura
światło
zmiany ciśnienia Ćwiczenie 2
Który z przedstawionych poniżej związków jest bardziej toksyczny i dlaczego?
Benzen i toluen Źródło: domena publiczna.
Odpowiedź:
Uzupełnij
Ćwiczenie 3
Wymień trzy czynniki związane ze strukturą związku, które zwiększają toksyczność substancji chemicznej.
Odpowiedź:
Uzupełnij
Sprawdź się
Ćwiczenie 1
LD dla kofeiny wynosi 4,45 mg·kg masy ciała, a dla nikotyny 1,5 mg·kg masy ciała. Która substancja jest bardziej toksyczna? Odpowiedź uzasadnij.
Odpowiedź:
Uzupełnij
輸
50 -1 -1
Ćwiczenie 2
Połącz w pary poniższe pojęcia z wyjaśnieniem.
to ilość substancji powodująca działanie lecznicze., to ilość substancji wywołująca wyraźne zatrucie organizmu., to ilość substancji powodująca śmierć 50% zwierząt doświadczalnych., to ilość substancji wywołująca pierwsze możliwe do zaobserwowania zmiany w organizmie.
Dawka toksyczna
Dawka minimalna
Dawka lecznicza
Dawka śmiertelna średnia
輸
Ćwiczenie 3
Przyjmując, że dawka śmiertelna czystego etanolu wynosi ok. 7 g·kg masy ciała, oblicz, jaka będzie dawka śmiertelna dla dorosłego mężczyzny ważącego 90 kg.
630 g 63 g 315 g 31,5 g
輸
-1
Ćwiczenie 4
Jaką dawkę leku należy zastosować? Zapoznaj się z fragmentami trzech ulotek dołączonych do leków i odpowiedz, który lek i w jakiej dawce należy zastosować w opisanych przypadkach?
LEK 1 SKŁAD
1 tabletka zawiera 500 mg paracetamolu (paracetamolum).
WSKAZANIA
(…) lek stosuje się w bólach różnego pochodzenia i o różnym natężeniu. Szczególnie zalecany jest w bólach głowy, migrenach, w bólach reumatycznych, stawowych, mięśniowych i kostnych, w bólach kręgosłupa, nerwobólach, bólach menstruacyjnych, w bólach zębów. Gorączka w przebiegu
przeziębienia i (lub) grypy.
輸
PRZECIWWSKAZANIA
nadwrażliwość na paracetamol lub inny składnik preparatu, choroba alkoholowa, ciężka niewydolność wątroby lub nerek.
DAWKOWANIE I SPOSÓB STOSOWANIA
Dorośli i młodzież. Maksymalna dawka dobowa dla osób dorosłych wynosi 4,0 g. Lek ten u dorosłych zwykle stosuje się jednorazowo w ilości od 1 do 2 tabletek. W utrzymującym się bólu: od 1 do 2 tabletek (od 2 do 4 razy na dobę), nie częściej niż co 4 godziny.[...] Dzieciom w wieku od 6 do 12 lat doustnie podaje się połowę dawki przewidzianej dla dorosłych, z zachowaniem większych odstępów czasu pomiędzy poszczególnymi dawkami. Dzieciom w wieku od 3 miesięcy do 6 lat paracetamol można podawać, stosując dawki 10 mg/kg mc. w odstępach nie mniejszych niż co 6 godzin. Lek podaje się doustnie. Paracetamolu nie należy nadużywać i przyjmować w sposób ciągły przez okres dłuższy niż 3 dni bez konsultacji lekarskiej.
LEK 2 DAWKA 500 mg
SKŁAD
1 tabletka zawiera substancję czynną - kwas acetylosalicylowy (acidum acetylsalicylicum) 500 mg, […]
WSKAZANIA
Bóle o lekkim i średnim nasileniu, bóle głowy różnego pochodzenia (np. migrenowe), bóle zębów, bóle mięśni, ból i gorączka w przebiegu przeziębienia i grypy
DAWKOWANIE
Dorośli: 1-2 tabletki jednorazowo, w razie potrzeby dawka może być powtarzana co 4-8 godzin.
Maksymalna dawka to 8 tabletek dziennie. Młodzież powyżej 12 lat: 1 tabletka jednorazowo, maksymalnie 3 tabletki dziennie. Dzieci poniżej 12 roku życia: jedynie na zlecenie lekarza.
PRZECIWWSKAZANIA Kiedy nie stosować leku:
- jeśli u pacjenta występuje choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy,
- jeśli u pacjenta występuje ciężka niewydolność serca lub ciężka niewydolność wątroby lub ciężka niewydolność nerek […]
LEK 3 SKŁAD
ibuprofen, zawiesina doustna, smak malinowy (100 mg/5 ml), 130 g
WSKAZANIA
Stany gorączkowe różnego pochodzenia (m.in. przeziębienie, grypa), słaby i umiarkowany ból (np. ból głowy, gardła albo zębów, ból po ekstrakcji zębów, ból na skutek ząbkowania, ból stawów, mięśni, ból pooperacyjny.
DAWKOWANIE Doustnie.
DAWKA DOBOWA
20-30 mg ibuprofenu na kilogram masy ciała w dawkach podzielonych.
- Niemowlęta 6-12 miesiąc życia (7,7-9 kg): 2,5 ml 3-4 razy dziennie (150-200 mg/dobę).
- Dzieci od 2 do 4 roku życia (10-15 kg): 5 ml 3 razy dziennie (300 mg/dobę).
- Dzieci 5-7 rok życia (16-20 kg): 7,5 ml 3 razy dziennie (450 mg/dobę).
- Dzieci 8-10 rok życia (21-29 kg): 10 ml 3 razy dziennie (600 mg/dobę).
- Dzieci 11-13 rok życia (30-40 kg): 15 ml 3 razy dziennie (900 mg/dobę).
[…] Nie stosować u niemowląt poniżej 6 miesiąca życia bez porozumienia z lekarzem […].
Dopasuj opisane dawkowanie określonego leku do odpowiednich objawów.
Mężczyzna, w wieku ok. 50 lat, silny ból głowy, leczy chorobę wrzodową., Kobieta, w wieku 30 lat, dobry stan zdrowia, silne bóle mięśniowo-stawowe i gorączka (nadwrażliwość na paracetamol)., Dziecko sześciomiesięczne, objawy przeziębienia, stan podgorączkowy.
Należy zastosować LEK nr 3.
w zawiesinie, dawka 2,5 ml.
Należy podać 2 tabletki LEKU nr 2.
W razie potrzeby dawkę powtórzyć po upływie minimum 4 godzin.
Należy podać 2 tabletki LEKU nr 1.
Ćwiczenie 5
Saszetka z polopiryną o masie 850 mg zawiera 300 mg kwasu acetylosalicylowego. Oblicz % zawartość substancji pomocniczych i wypełniających. Wynik podaj z dokładnością do 0,1 %.
Rozwiązanie oraz odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.
醙
Ćwiczenie 6
Uczeń wykonał doświadczenie zgodnie z opisem:
Do probówki wrzuć tabletkę aspiryny lub polopiryny, a następnie dodaj wody. Zbadaj odczyn roztworu za pomocą papierka wskaźnikowego.
Kwas acetylosalicylowy – główny składnik aspiryny Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Jaki był wynik tego eksperymentu? Podaj obserwacje i wnioski. Odpowiedź uzasadnij, pisząc odpowiednie równanie reakcji chemicznej.
Obserwacje:
Uzupełnij
Wnioski:
Uzupełnij
Równanie reakcji:
醙
Ćwiczenie 7
Palacze, wspominając pierwszy kontakt z papierosem, nie mają zazwyczaj miłych skojarzeń. Zwykle towarzyszyło temu krztuszenie, bóle głowy, nudności, a nawet wymioty. Jednak pomimo tego sięgali po papierosa po raz drugi, trzeci. Z czasem organizm sam sygnalizował potrzebę nikotyny, do której stopniowo został przyzwyczajony. Pojawiło się więc uzależnienie (nałóg) zwane nikotynizmem.
Struktura cząsteczki nikotyny (C – czarny, O – niebieski, H – biały) Źródło: Mstroeck, licencja: CC BY-SA 3.0.
Przeanalizuj model cząsteczki nikotyny. Podaj wzór sumaryczny i oblicz masę molową nikotyny. Oblicz procent masowy węgla w tym związku.
Rozwiązanie oraz odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.
醙
Ćwiczenie 8
Istnieją związki, które w niewielkich ilościach są konieczne do funkcjonowania organizmu, ale przy wyższych stężeniach stają się toksyczne. Przeanalizuj przykładową krzywą zależności dawka‑reakcja dla takiego związku i wykonaj polecenia:
A. Podaj zakresy dawek koniecznej do normalnego funkcjonowania i powodującej zatrucie dla substancji przedstawianej na wykresie.
Źródło: GroMar Sp. z o. o. Na podstawie: Zakrzewski S.F., Podstawy toksykologii środowiska, Warszawa, 1995, s. 30, licencja: CC BY-SA 3.0.
Do grupy związków mających dwufazową krzywą dawka‑reakcja należy witamina A. Wątroby
niektórych zwierząt, szczególnie polarnych, często zawierają witaminę A w ilościach toksycznych dla ludzi, z czym zetknęli się niestety uczestnicy wypraw na Antarktydę. Najprawdopodobniej pierwsza śmierć powszechnie przypisywana hiperwitaminozie A nastąpiła podczas jednej z podróży, która odbyła się w 1913 r. Jednorazowe przyjęcie dawki witaminy A ok. 1,5 g może wywołać objawy ostrego zatrucia u dorosłego człowieka, co odpowiada spożyciu ok. 300 g wątroby niedźwiedzia polarnego.
B. Oblicz stężenie procentowe witaminy A w wątrobie niedźwiedzia.
Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.
難
Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak Przedmiot: chemia
Temat: Od jakich parametrów zależą lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:
4) wyjaśnia, na czym mogą polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, rozdrobnienie, sposób przenikania do organizmu), np.
aspiryny, nikotyny, etanolu (alkoholu etylowego).
Zakres rozszerzony
XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:
4) wyjaśnia, na czym mogą polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, sposób przenikania do organizmu), np. aspiryny, nikotyny, etanolu (alkoholu etylowego).
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne Uczeń:
wskazuje czynniki wpływające na lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych;
wyjaśnia na przykładach, jak stosowanie w nadmiernej ilości rożnych substancji szkodzi zdrowiu człowieka;
uzasadnia konieczność ścisłego przestrzegania zasad zażywania leków wg zaleceń lekarza;
opisuje mechanizm i skutki działania alkoholu i nikotyny na organizm człowieka;
omawia negatywne skutki działania niektórych substancji na organizm człowieka np. etanolu, nikotyny.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
ćwiczenia uczniowskie;
analiza materiału źródłowego;
technika gadająca ściana;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przed lekcją:
Nauczyciel na wcześniejszych zajęciach ustala z uczniami, kto przygotuje prezentacje dotyczące używek:
alkoholu, papierosów (nikotyny), substancji psychoaktywnych (opcjonalnie) oraz substancje lecznicze z uwzględnieniem pojęcia dawka. Uczniowie w domu przygotowują materiały/informacje, które będą wykorzystywać na lekcji podczas pracy w grupach. Nauczyciel przypomina również uczniom
o przestrzeganiu zasad dotyczących praw autorskich.
Przebieg zajęć Faza wstępna:
1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału: czy trucizna może leczyć? Czy lek może szkodzić?
2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów do pytania: „Od czego zależą lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych na organizm człowieka”?
3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
1. Prezentacja multimedialna na temat używek – praca w grupach. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na cztery grupy zadaniowe:
I grupa – wpływ alkoholu na organizm człowieka;
II grupa – wpływ nikotyny na organizm człowieka;
III grupa – wpływ substancji psychoaktywnych na organizm człowieka;
IV grupa – substancje lecznicze z uwzględnieniem pojęcia dawka.
Uczniowie przygotowują prezentacje multimedialne wg kryteriów zamieszczonych w materiałach pomocniczych. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Po zakończeniu prezentacji jest czas na zadawanie pytań dotyczących przedstawionych treści, a następnie na komentarze/ocenę merytoryczną i techniczną. Dyskusja na temat szkodliwości stosowania używek i wynikających z nich zagrożeń.
2. Przygotowanie map pojęciowych – „lek czy trucizna”. Uczniowie pracują w tych samych grupach, które będą projektowały mapy na arkuszach papieru A3. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty pracy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana.
3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale –
„Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie pytań: jakie czynniki decydują działaniu leków i trucizn? Co oznacza LD 50? Jak alkohol działa na organizm człowieka? Jakie działanie na organizm człowieka ma nikotyna?
2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałam/łem sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”. 2. Zadanie:
Wyszukaj ulotkę wybranego leku np.: paracetamol, witamina D, ranigast. Zapoznaj się z informacjami zawartymi w ulotce i odpowiedz na pytania:
Jakie są wskazania do zastosowania leku?
Jakie jest zalecane dawkowanie leku?
Czy może być podawany dzieciom do lat 4?
Czy może być podany kobiecie w ciąży?
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Mapa pojęciowa może zostać wykorzystana podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.
Materiały pomocnicze:
1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jakie czynniki decydują działaniu leków i trucizn?
Co oznacza LD 50?
Jak alkohol działa na organizm człowieka?
Jakie działanie na organizm człowieka ma nikotyna?
2. Kryteria oceny prezentacji:
poprawność merytoryczna (zgodność z tematem; dostosowana do możliwości odbiorców, wyczerpanie tematu);
język prezentacji (specjalistyczna terminologia, poprawność językowa);
konkretność (zdania krótkie – równoważnikowe, hasła);
atrakcyjność (wielkość czcionki, układ treści na slajdzie, tempo wyświetlania, przejścia slajdu, wzorce slajdów);
estetyka (animacje, grafika, kolor, dźwięk);
prezentacja każdej z grup powinna mieć max. sześć slajdów;
czas prezentacji (wykorzystanie zaplanowanego czasu - 2,5 min.).
3. Nauczyciel przygotowuje: arkusze papieru A3, mazaki, glutaki.
Przetwarzam wzory matematyczne: 0%
