Pełne dochody - niepełne składki.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych i
konsekwencje dla systemu ubezpieczeń społecznych.
Instrat Policy Paper 07/2020 - prezentacja głównych wniosków
© Zakład Ubezpieczeń Społecznych Warszawa, 1. grudnia 2020 r.
Damian Iwanowski, damian.iwanowski@instrat.pl, +48 791 722 869 Michał Hetmański, michal.hetmanski@instrat.pl, +48 513 748 019
Raport dostępny do pobrania pod adresem: www.instrat.pl/zbieg-raport-zus
(1) Główne wnioski z raportu (2) Niestabilność zatrudnienia
(3) Degresywny klin podatkowo-składkowy
(4) Charakterystyka tytułów do ubezpieczeń społecznych (5) Porównanie międzynarodowe
(6) Kluczowe cechy potencjalnej reformy
Agenda
Dane za 2019 rok, chyba że podano inaczej
* przez zatrudnionego rozumiemy osobę odprowadzającą składki ubezpieczenie zdrowotne ** dane dotyczą 87% wszystkich ubezpieczonych ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń społecznych - dotyczą przychodu z umowy o pracę, zlecenia lub sumy tychże (z wyłączeniem pozarolniczej działalności gospodarczej) *** w raporcie słowo dochód odnosi się do wynagrodzenia brutto i jest stosowany w odniesieniu do zróżnicowania w wysokości osiąganego wynagrodzenia, zaś słowo przychód odnosi się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne **** dane MF za 2016 r.
ponad
1 mln
zatrudnionych*
dotyczy problem zbiegu tytułów do ubezpieczenia społecznego, który uprawnia do odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne w niepełnym wymiarze - to średnio 6,4% wszystkich
zatrudnionych*
średnio prawie
7,5 tys zł
miesięcznie**zarabiają ubezpieczeni ze zbiegiem tytułów do ubezpieczenia społecznego - to ok. 50% więcej niż wynosi wynagrodzenie w gospodarce narodowej**
aż
2/3
tej grupy to osoby powyżej 40. roku życia ponad350 tys.
ubezpieczonychze zbiegającymi tytułami do ubezpieczeń społecznych pracuje w sektorach gospodarki istotnie
dotkniętych skutkami pandemii COVID-19 - zdrowiu i ochronie socjalnej, handlu oraz kulturze i rozrywce tylko
1
kraj UE/EFTApozwala, żeby umowa, która generuje dla zatrudnionego największy przychód nie podlegała obowiązkowi odprowadzenia składek - tym krajem jest Polska
prawie
20
punktów procentowych****wynosi różnica pomiędzy efektywnym obciążeniem dochodu*** daninami publicznymi u osób o najwyższych (ok. 40%) i najniższych (ok. 20%) dochodach - świadczy to o niespotykanej w skali europejskiej degresywności i niesprawiedliwości systemu podatkowo-składkowego w Polsce
(1) Główne wnioski z raportu
(2) Niestabilność zatrudnienia
22% pracowników w Polsce było zatrudnionych na umowach czasowych w 2019 roku:
● Drugi po Hiszpanii największy odsetek w Unii Europejskiej;
● Niestabilność pracy - aż 1,3 mln samozatrudnionych - tyle samo co na tzw. umowach śmieciowych (cywilnoprawne bez stałego zatrudnienia)
Odsetek osób zatrudnionych na umowach czasowych w krajach UE, 2019.
Źródło: Opracowanie własne Instrat na podstawie danych OECD.
(3) Degresywny klin podatkowo-składkowy
Prawie 20 punktów procentowych wynosi różnica pomiędzy efektywnym obciążeniem dochodu daninami publicznymi u osób o najwyższych (ok. 20%) i najniższych (ok. 40%) dochodach → niespotykana w UE degresywność i niesprawiedliwość systemu
podatkowo-składkowego.
Różnica w wysokości klina podatkowo-składkowego między wysokimi i niskimi zarobkami, 2016.
Źródło: Opracowanie własne Instrat na podstawie danych MF (Chrostek et al., 2019).
(4) Charakterystyka zbiegu tytułów do ub. społ. (1/6)
Ponad 1 mln zatrudnionych dotyczy problem zbiegu tytułów do ubezpieczenia
społecznego, który uprawnia do odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne w niepełnym wymiarze
Liczba osób, u których występuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych, 2019.
Źródło: Opracowanie własne Instrat na podstawie danych z systemu informatycznego ZUS.
93,6%
6,4% zatrudnionych w Polsce,
czyli ponad 1 milion ubezpieczonych
osiąga dochody w ramach zbiegu tytułów do ubezpieczenia społecznego
odsetek ten jest stosunkowo stabilny w czasie
Istnieją cztery główne typy zbiegu tytułów do ubezpieczeń.
(1) ubezpieczenie z tytułu umowy o pracę oraz umowy zlecenia;
(2) ubezpieczenie z tytułu umowy o pracę oraz pozarolniczej działalności gospodarczej;
(3) ubezpieczenie z tytułu umowy zlecenia oraz kolejnej umowy zlecenia;
(4) ubezpieczenie z tytułu umowy zlecenia oraz pozarolniczej działalności gospodarczej.
Rodzaje zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych (tys.), 2007, 2010-2019.
Źródło: Opracowanie własne Instrat na podstawie danych z systemu informatycznego ZUS.
(4) Charakterystyka zbiegu tytułów do ub. społ. (2/6)
Pierwsze dwa z nich dotyczą ponad 87%
przypadków.
Liczba osób podlegających zbiegowi
tytułów grupy nr 3 spadła od 2016 roku z
powodu reformy uchwalonej w 2014 roku,
zaś grupa nr 4 rzadko pozwala osiągać
korzyści wynikające z redukcji obciążeń.
Rodzaje zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych wg kodu PKD (tys.), 2019.
Źródło: Opracowanie własne Instrat na podstawie danych z systemu informatycznego ZUS.
Najczęściej występujące branże - liczebność oraz szacowana częstotliwość
● Q - Ochrona zdrowia i opieka socjalna - 160,3 tys. - powyżej 20%
● N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca - 152,4 tys. - prawie 20%
● G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych - 109,7 tys. - poniżej 10%
(…)
● R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją - 51,7 tys. - prawie 40%
(4) Charakterystyka zbiegu tytułów do ub. społ. (3/6)
(4) Charakterystyka zbiegu tytułów do ub. społ. (4/6)
Źródło: Opracowanie własne Instrat na podstawie danych z systemu informatycznego ZUS.
* dane dot. średniego wynagrodzenia dotyczą 87% wszystkich ubezpieczonych ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń społecznych - dotyczą przychodu z umowy o pracę, zlecenia lub sumy tychże (z wyłączeniem pozarolniczej działalności gospodarczej)
Aż 2/3 tej grupy to osoby powyżej 40. roku życia. Najczęściej osiągają wynagrodzenie znacznie powyżej średniej krajowej - średnio prawie 7,5 tys. zł miesięcznie, czyli ok. 150% wartości dla całej populacji.*
Liczba zbiegu tytułów do ubezpieczeń - struktura wiekowa, 2019.
(4) Charakterystyka zbiegu tytułów do ub. społ. (5/6)
Rozkład podstawy składek na ubezpieczenie według decyli - zbieg tytułów typu 1 (UoP, zlecenie), 2019.
Źródło: Opracowanie własne Instrat na podstawie danych z systemu informatycznego ZUS.
Rozkład podstawy składek na ubezpieczenie według decyli - zbieg tytułów typu 2 (UoP, JDG), 2019.
(4) Charakterystyka zbiegu tytułów do ub. społ. (6/6)
Źródło: Opracowanie własne Instrat na podstawie danych z systemu informatycznego ZUS.
(5) Porównanie międzynarodowe
Polska jedynym krajem UE/EFTA, w którym zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych przekłada się na niepełne składki.
Przed reformą rynku pracy w 2013 roku, podobna sytuacja występowała w Słowenii.
Źródło: Opracowanie własne Instrat.
Brak składek od jednego ze źródeł dochodów w
przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń społ.
Brak składek od jednego ze źródeł dochodów w
przeszłości
Ograniczenie składek od jednego ze źródeł dochodów w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń społ.
Składki od całości dochodów niezależnie od zbiegu
tytułów do ubezpieczeń społecznych
