M III
.c$- j*Y
V X V >//
i.: i f t y S T - j(,
BIULETYN INFORMACYJNY
Dysk
INSTYTUT MASZYN MATEMATYCZNYCH
BRANŻOWY OŚRODEK IN T E
W y d a l i
I N S T Y T U T M A S Z Y N M A T E M A T Y C Z N Y C f f
Branżowy Ośrodek Informacji Naukowej Technicznej i Ekonom®
Komitet Redakcyjny
dr inź. Stanisława BONKOWICZ-SITTAUER (redaktor naczelny), m gr Hanna DROZDOWSKA (sekretarz redakcji),
mgr inż.. Zdzisław GROCHOWSKI, mgr inż. Zygmunt HAUSWIRT, m g r inź. Jan KLIMOWICZ, dr inż. Piotr PERKOWSKI,
mgr inż. Romuald SYNAK
Adres redakcji: ul. Krzywlokiego 34, 02-078 Warszawa, tel. 28-37-29 lub 21-84-41 w. 244
Rysunek na okładce: Schemat ideowy głowicy optycznej do pamięci z wielokrotnym zapisem - magnetooptycznej /zob. opracowanie R.Synaka/
D ru k IMM z a m . 7 , / 8 6 n a k ł. 6 8 ° * « .
T E C H N I K I K O M P U T E R O W E
; s ° 5 >
n. xxiv Nr 1
3pis treści
GÓRECKI A.: Urządzenia zewnętrzne. Przegląd tendenojl światowych ... ...
PAPST A.< System wldeoteksu - aprzęt i zastosowanie ... ... ...
SINAK R.: Optyozne pamięci dyskowe - problemy konstrukcyjno i technologiczno ...
ffALBOPG K.J.i System informaoji przemysłowej w obszerze teohnioznego przygotowania produkojl ... -...
Nonośoi techniczne — opr. Krzysztof Kociatkiewioo ... ...
Sprawozdania ... ... .
/ 1 2 - W
T E C H N I K I K O M P U T E R O W E 1/86
mgr inż. Andrzej OÓBFCKI Instytut Maszyn Matematycznych
URZĄDZENIA ZEWNĘTRZNE Przegląd tendencji śmiatoiuych
ttbten
W ootatnloh latach obserwuje się bardzo szybki postęp w dziedzinie urządzeń peryferyjnyoh dla systemów komputerowych. Wiąże się to z ogólnymi tendencjami światowymi Intensywnego wzrostu produkojl i sprzedaży w branży informatycznej, szczególnie systemów mini- 1 mikrokomputerowych.
Eksplozywne rozpowszechnianie się komputerów personalnych i opartych na nich systemów aplikacyj
nych, wywołało zwiększone zainteresowanie urządzeniami peryferyjnymi, a zarazem okreóliło liczne nowe wymagania, m.ln. urządzenia te muszą byó przynajmniej porównywalne oenowo z nieustannie tanie
jącymi komputerami, rosną przy tym jednocześnie wymagania jakoóciowe i funkojonalne.
W omawianej eytuaojl jest rzeczą naturalną, że na rynku.pojawiają się tysiące produktów, produkowanych niejednokrotnie przez firmy efemerydy starająoe się wykorzyataó boom rynkowy.
W niniejszym opracowaniu podjęto próbę wstępnego uporządkowania wiadomości dotyoząoych urządzeń peryferyjnyoh w systemach komputerowych, ze szczególnym uwzględnieniem systemów mini- 1 mikrokom
puterowych. Podstawowym źródłem informacji była kartoteka urządzeń peryferyjnych tworzona w Samo
dzielnej Pracowni Bozwoju Komputerów w IMM. Kartoteka ta oparta Jest na zachodnioeuropejskich i amerykańskich publikacjach epeojaliatycznycht czasopismach, opracowaniach firmowych, prospek
tach, itp.
W opracowaniu kolejno są omawiane klasyfikaoJa, parametry techniczne i funkcjonalne podsta
wowych rodzajów urządzeń zewnętrznych, a mianowicie: pamięci masowyoh, drukarek, digitajzerów, ploterów, monitorów oraz czytników optycznych i urządzeń we/wy mowy.
Pamięci zewnętrzne
Proponujemy wprowadzenie klasyfikacji pamięci zewnętrznych Jak na rys.1. W klasyfikacji ujęto Jedynie urządzenia stosowane obecnie powszechnie, pomijając rozwiązania będące Jeszcze w stadium eksperymentalnym /np. pamięci holograficzne/, bądź wychodzące z użycia /pamięci dyskowe ze stałymi głowicami/ .
Pamięci taśmowe
szpulowe kaoetowe
Magnetyczne pamięci dyskowe
Optyczne pamięci dyskowe
Parnięoi na domenach magnetycznych
z dyskami sztywnymi
z dyskami elastycznymi
z wymiennym nośnikiem
typu Winchester
Rys.1. Klasyfikacja stosowanych obecnie pamięci zewnętrznych
■ Pamięci taśmowe szpulowe
Tradycyjnie pamięoi taśmowe ze względu na duży koszt, skomplikowany układ sterowania i na
pędów oraz pewną niewygodę obsługi i składowania nośnika są stosowane tylko w sytitemaoh wymagają
cych tworzenia bardzo dużych zbiorów danych 1 przenoszenia lub wymiany zapisanej informacji.
Obecnie powstają już systemy z archiwizowaniem danych w optycznych pamięciach dyskowych i przewi
duje się, że w przyszłości stacje z pamięciami taśmowymi zostaną wyparte przez ten rodzaj pamięoi.
Niemniej dzięki pewnym usprawnieniom, szpulowa pamięć taśmowa znajduje nowe zaatosowonia. Do nich należy użycie przez IBM pamięci taśmowej jako wspomagającej /back-up/ pamięć Winchester. Informa- oja na taśmie jest zapisywana nie w postaci bloków, Jak to ma miejsce w pamięci tradycyjnej,
a w sposób ciągły, bez przerw międzyblokowych. Pamięć z zapisem oiągłym /ang. etreamer/ odznacza się więc znacznie większą prędkością przesuwu taśmy, gdyż unika się strat czasu związanych
ze startem i stopem taśmy przy wybieraniu bloków. W związku z tym urządzenia te są azozególnie przydatne do wymieniania informacji pobranych ze stałych dysków magnetycznyoh /głównie z pamięoi typu Winchester/. Umożliwia to wykorzystanie tyoh samych pamięci przez różnych użytkowników.
Pamięci "streamer " mogą również 3łużyó do tworzenia archiwum na taśmach magnetycznyoh dla użyt
kowników systemu komputerowego.
Typowa parametry pamięci taśmowych
Szerokość taśmy - 1/2"
Liczba ścieżek - 9
*/
Sposób zapisu - NRZI, PE, GCK
* / NRZI - Non return to zero; PS - PhaBe encoded; GCR - Group code recording
Gęstość zapisu - 800, 1600, 3200, 6250 blt/°al
Prędkość przesuwu taśmy - w trybie start/stop» 12.5 - 50 oal/s - w trybie oiągłym: 100 cal/s Prędkość przewijania taśmyt 150 - 400 oal/s
Pojemność« do 300 MB Cena« 3000 - 10000 /
Pamięoi taśmowe kasetowe
W chwili obecnej kasetowe pamięci taśmowe znajdują szerokie zastosowanie w systemach oblicze
niowych przygotowania 1 przetwarzania danych, szozególnle w systemach wieloprocesorowych, termi- nalnych, komputerach biurowych itp. Stosowane są często zamiast urządzeń we/wy taśmy papierowej.
Mają również służyć jako tania archiwalna pamięć masowa danyoh i programów, nośnik programów diagnostycznych 1 programów uaktualniania oprogramowania.
Pamięci te charakteryzują się następującymi własnośoiaml»
• dużą funkcjonalną niezawodnością,
• niskim kosztem przeohowywania i przetwarzania danych, 0 możliwością pracy w trudnych warunkaoh produkcyjnych, 0 małymi rozmiarami i oiężarem.
W ostatnioh latach pojawia się nowa dziedzina zastosowań pamięci taśmowych kasetowych, a mianowicie użycie ich jako podtrzymanie dla pamięci dyskowych typu Winchester. Pamięć kasetowa pracuje wówczas w trybie ciągłym, zapewniającym bardzo szybką transmisję danyoh.
Według typów kasety 1 nośnika, kasetowe pamięci taśmowe możemy podzielić tak, jak pokazano na rys.3.
Kasety typu Philips podobne są do kaset wykorzystywanych w magnetofonach kasetowych powszech
nego użytku. W kaBecie typu Cartrldge uproszczony zoBtał mechanizm przesuwu taśmy. Pozwala to na polepszenie technicznych parametrów pamięci, tj.« prędkośoi przesuwu taśmy, prędkości przesyłania informacji, pojemności.
Pamięoi taśmowe kasetowe
z z kasc
typu Philips z taśmą o szer. 0.15"
z minikasetą typu Philips z taśmą
/Cartridge/ typu 3M
/Cartridge/
z taśmą 0.25"
o szer. 0.25"
z taśmą z taśmą
o szer. 0.5"
Rys.3. Klasyfikacja pamięci kasetowyoh
Tab.1. Parametry pamięci taśmowych kasetowych
Wyszczególnienie Pamięci z^kaseta
/Cartridge/
. typu 3M Pamięci z kasetą typu Philips
Typ 300 Typ 100 Standard Mini
Długoóó taśmy [m] 91, 137, 182 /ISO 4057/
43 90 /ISO 3407/, 137 15, 24
Gęstość zapisu [bitów/mm] 63-252 63 , 24, 32 /ISO 3407/
38, 64, 128
32 /ISO 3407/
Szerokość taśmy calc 0.25 /6.3 mm/ 0.15 /3.81 mm/
0.15 /3.81 mm/ 0.15 /3.81 mu
Liczba ścieżek 1, 2, 4, 7 1, 2 1, 2, 4 1, 2
Sposób zapisu P3, GCR, MFM PE NRZI, PE
Pojemność [MB] 2.5 - 67 672 k3 8.8
Prędkość przesuwu taśmy [m/s]
- tryb start-otop 0.76 0.5, 0.76
- tryb streaming 2.28 2-3
Prędkość przesyłania Informacji [kB/s]
- tryb start-stop 6.08, 30.4 2, 6.08
- tryb streaming 18.24, 91.2 8, 18.24
Cena [/] 300 - 3000 100 - 700
Magnetyczne pamięci dyskowe z dyskami sztywnymi 1 wymiennym nośnikiem
W latach siedemdziesiątych rozwój pamięci dyskowych z wymiennym nośnikiem przebiega!
w kiorunkut
O zwiększenia gęstości zapisu, O zmniejozenla czasu dostępu,
0 zwiększenia czasu pracy bezawaryjnej. •
W chwili obecnej wydaje się, że osiągnięto już granice powyższych parametrów z powodu nie
przekraczalnych barier technologicznych /było to jedną z przyczyn wprowadzenia pamięci typu Winchester/.
Jednak pamięci na sztywnych dyskach magnetycznych, mimo pojawienia się technologii konkuren
cyjnych, w dalszym oiągu znajdują zastosowanie w systemach minikomputerowych, jako pamięó masowa, systemowa lub podtrzymanie /back-up/ dla pamięci typu Winchester. Jednak w obszarach zastosowań będących przedmiotem artykułu, ich znaczenie je3t raozej marginesowe i z tego względu omówione zostaną jedynie ich najistotniejsze cechy.
Pamięci dyskowe kasetowe /typu Cartridge/ produkowane są w odmlanaoh Front Load Cartridge 1 Top Load Cartridge. W urządzeniach typu back-up stosowane są również firmowe kasety np. typu
Phoenix i Lark firmy CDC i D140 Cynthia firmy Honeywell Bull. Najczęściej stosowane gęstośoi zapisu wynoszą 200 - 384 ścieżek/cal 1 2200 - 6038 bitów/cal. Pojemności tego typd pamięci wynoszą od 5 do 16 MB.
Na rynku urządzeń peryferyjnych dla minikomputerów lBtnieje również popyt na pamięci wyko
rzystujące wymienne pakiety dyskowe /głównie 3 - 5 talerzowe/, charakteryzujące się znacznie większymi pojemnościami pamięci, ok. 60-80 MB, chociaż korzystanie z pakietu dyskowego łąozy się z wieloma niedogodnościami związanymi z jego gabarytami i olężarem.
Pamięci dyskowe typu Winchester
Pamięci typu 'Winchester są typem pamięci spełniających wymagania nowoozesnyoh maszyn oyfro- wych, zwłaszcza w,zakresie niezawodności i pojemności. Zastosowano w nich liczne nowatorskie roz
wiązania technologiczne i konstrukcyjne pozwalające z jednej strony na osiąganie bardzo dużyoh pojemności /niekiedy powyżej 1 OB/ 1 czasów mlędzyawaryjnych /z reguły powyżej 10 000 h / , & z dru
giej bardzo niskiej ceny, co umożliwiło masowe ich zastosowanie w komputeraoh osobistych, przy czym są to pamięci z reguły z niewymiennym nośnikiem informacji.
Ogólnie pamięci te charakteryzują sięi
© dużą pojemnośolą/W-ózo duża gęstośó zapisu/,
© krótkim czasem dostępu,
0 nlewymlennośclą pakietów dyskowych,
0 wysoką niezawodnością: czas mlędzyawaryjny do 12 000 h, zerowy ozas profilaktycznej konserwaoji technicznej,
0 prostą obsługą operatorską / z e względu na niewymierne dyski/, 0 wysoką odpornością na wpływy środowiska /pył, kurz, dym /.
Podstawowym parametrem, który zdecydował c wkroczeniu dysków Winchester na rynek jest bardzo niski koszt przechowywania informacji /poniżej 0.0005 oenta/biV, co przy niskich kosztach obsługi 1 konserwacji czyni je urządzeniami konkurencyjnymi, zarówno wobec standardowych pamięci na dyskach wymiennych, jak i pamięci na dyskach elastycznych.
W standardowych pamięciach na dyskach magnetycznych osiągnięto granice rozwoju najistotniej
szych parametrów technicznych, a więc:
0 gęstości zapisu, 0 czasu dostępu,
• ozasu praoy bezawaryjnej.
Dalsze zwiększanie gęstości zapisu wymaga zmniejszenia natężenia strumienia magnetycznego wytwarzanego przez głowicę, co z-kolsi implikuje zmniejszenie odległości głowloa-dysk. Powoduje to pogorszenie niezawodności, gdyż zwiększa wrażliwość małej szczeliny na najdrobniejsze zanieczysz
czenia z otoczenia oraz zwiększa niebezpieczeństwo zderzeń, a Jednocześnie pogarsza ozas dostępu, gdyż wymaga głowic o większej bezwradności.
Przełamanie tych ograniczeń osiągnięto w technologii Winchester, przez:
0 zamknięcie kompletnego układu - pakiet dysków z głowicami w hermetycznej obudowie w atmosferze specjalnie filtrowanego powietrza,
9 pokrycie powierzchni dysków specjalnym smarem /np. olejem fluorowanym^ dla zabezpieczenia głowic 1 nośnika magnetycznego przed uszkodzeniami /wyeliminowanie zderzeń/,
9 specjalne dynamiczne zawieszenie powietrzne głowicy, oo pozwoliło na«
- zbliżenie głowicy do nośnika na 0.25 /dla dysków standardowych 0.53 - 2.5 fM / » - zmniejszenie masy głowicy do ok. 0.‘25 g /dyski standardowe ok. 3.25 - 5 g/, - zmniejszenie siły nacieku głowicy do ok. 10 G /dyski standardowe - ok. 350 G/,
- lądowanie głowicy /po zatrzymaniu dysku/ wprost na nośniku* dla zabezpieczenia wydziela się zastrzeżone pole na nośniku służące do lądowania głowic, choó nie jest groźne zatrzymanie się głowicy na obszarze użytkowym,
O zmniejszenie gruboóoi nośnika magnetyoznego do mniej niż 1.3 ,um /dyski standardowe mają ok.
4.7 jum /przez nakładanie cienkiej warstwy uporządkowanych cząstek magnetyoznego tlenku,
® zorganizowanie zespołu głowloy /układu przesuwania poprzecznego/ jako wysięgnika w postaoi podwójnej 3zyny z umieszozonym na nim wąskim kadłubem z przesuwaną głowloą.
W pamięci Winchester stosuje się jedną z dwóoh metod'sterowania ruchem głowicy«- 9 za pomocą silnika krokowego /tania, Jednak o niższej rozdzielczośoi/*
O przez wykorzystanie tzw. serwopowlerzchni, tj. przez przeznaozenie jednej powlerzohni dyslcu na ścieżki sterujące /metoda stosowana w wlękezyoh Jednostkaoh dysków Winchester, umożliwia większą gęstość zapisu, droższa/.
Pamięol Winchester produkuje się dla różnyoh średnio dysków« 14", 10.5", 8", 5.25", 3.5", przy czym na rynku dominują dyski 5.25" i 3.5"•
Tab.2 podaje parametry teohniczne dla dysków Winchester w poszozególnyoh grupaoh wymiarowych.
Tab.2. Parametry pamięci Winchester I
Średnica dysku Parame try
3.5"
1
5.25" 8" 14"
Pojemność /nieformato-
wana w MB/ 12 30-380
typowo 30 MB /3 dyski
do 660 do 1 GB
Liozba dysków w pakiecie 1 - 3 1 - 8 1 - 7 1 - 20 Gęstość zapisu
- ścieżak/mm 200-900 30 0 -10 0 0 195-1160 166-960
- bitów/mm 7690-10202 6600-15159 5500-12772
Czas pozycjonowania [msj - 20-100 3-35 8 -3 0
Prędkość transmisji
[kB/s] 500-970 542-1859 do 3000
Pamlęoi dysków« z dyskiem elastyoznym
Pamięć z dyskiem elastycznym Jest zewnętrzną pamięcią masową, charakteryzującą się niską oeną i łatwym przenoszeniem oprogramowania. W chwili obecnej odgrywają one dominującą rolę na rynku pamięci zewnętrznyoh, szczególnie dla mini- i mikrokomputerów.
Pamięci z dyskiem elastycznym można podzielió na trzy podstawowe grupy w zależności od śred- nlcy noónlków /rya.4/.
Parnięoi z dyskiem elastycznym
I
8" 5.25*
~ Rys.4. Klasyfikacja pamięci na dyskach olastyoznyoh
Zdecydowanie dominują na rynku pamięci z dyskiem 5.25", aozkolwiek obserwuje się szybki rozwój pamięci z mlkrodyskiem. Popularność /sprzedaż/ dysków 8" utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie, co przy dynamioznym rozwoju pozostałyoh typów oznacza regres.
W konstrukoji pamięoi na dyskach elastycznych zaznacza się tendencja do zmniejszania ioh rozmiarów i ceny, przy Jednoozesnym wzroście pojemności. Osiąga się to przede wszystkim przez zwiększenie gęstości ścieżek na nośniku, zwiększenie liczby bitów na ścieżkę, zapis poprzeczny, serwopozyojonowanle 1 inne. Trzeba powiedzieó, że Jedną z przyczyn regresu pamięoi 8-oalowyoh są trudności ze zwiększeniem gęstości zaplBU, co wynika z dużych odkształceń tych nośników na Bkutek zmian temperatury 1 wilgotności. Model Iomega Alpha-10, z gęstością 300 ścieżek/oal 1 pojemnością 10 MB osiągniętą przez podwójny układ serwopozycjonowania 1 pięciokrotnie większą od standardu gęstośó zapisu Jest tu wyjątkiem. .
Mikrodyski'/mlkrofloppy - < 5.25"/ produkowane są w wymiarach 3", 3-25", 3.5". Ostatnio obserwuje alę tendencję do przyjęcia standardu 3.5".
Tab.3. Parametry pamięci z dyskiem elastycznym
~— -— - _ ^ Nośnik Parametr ~ " — --___
5.25" 5.25" 8"
Liczba stron nagrywanych
1/2 1/2 /max 10
w Amlyn 5850/ 1/2 Gęstość ścieżek track-ln 67.5-140 48, 96 /max 494/ 48 /max 300
Iomega
Pojemność pamięci MB 0.25 - 1 0.25 - 1 /max 16/ 0.8 - 1.6 /max 14/
Średni ozas dostępu ms 6 - 400 50 - 300 77 - 220
Prędkość tranemioji kbit/s 250/500 125-500 /max 5000/ 250/500
Masa kg 0.47 - 0.75 0.7 - 2 1.35 - 7.2
Optyczne pamięci dyskowe
»
Najnowszym osiągnięciem w dziedzinie pamięci zewnętrznych są pamięci optyczne, w któryoh informacja jest zapisywana na powierzchni wirującego dysku za pomocą zogniskowanej wiązki światła laserowego. W chwili obecnej pamięci te są przeznaczane do jednokrotnego zapisu. Charakteryzują się bardzo dużą pojemnością rzędu gigabajtów, przy niewielkiej cenie jednostkowej przechowywanej . informaoji. T/lelka powierzchniowa gęDtośó zapisu ok. 225 x 10^ bitów na cal kwadratowy w porówna
niu z 12 x 10^ w najnowocześniejszych dyskach typu Winchester,sprawia, że w jednostce pamięci op
tycznej można zastosować tylko Jeden talerz. W efekoie jednostka pomięci tego typu pobiera znacz
nie zmniejszą moc /mniej niż 200 W/ w porównaniu z tradycyjnymi pamięciami na dyskaoh magnetycz
nych.
W pamięclaoh optycznych głowica odczytującą może znajdować się w odległośoi 1-2 mm od po
wierzchni nośnika, w porównaniu z 0.25 • 10 ^mm w dyskaoh Winchester. Tak więc urządzenie Jest znacznie mniej wrażliwe na zanieczyszozenla, tym bardziej, że powierzchnia nośnika może być po
kryta warstwą przezroczystego materiału ochronnego. W efekoie nie istnieje konieoznośó stosowania specjalnych kaset oni systemów filtrująoych powietrze. Xasety wprawdzie stosuje się, leoz są to tanie produkty zabezpieczające Jedynie powierzchnię dysku Optycznego przed zabrudzeniem.
Wielka pojemność dysku optycznego i niska oena Jednostkowa przechowywanej informacji uzasad
niają użycie leh Jako pamięci obrazów centralnej stacji obsługi zbiorów w sieciaoh lokalnyoh oraz pamięci archiwalnej i kartotekowej ■ w systemach biurowych. Łatwa przenoszalnośó w połączeniu z możliwoócią jednokrotnego zapisu sugerują tego typu pamięci Jako jednostki podtrzymania dla dysków Winchester.
Najwięcej modeli optycznych pamięci dyskowyoh zbudowano z jednym dyskiem o średnicy 12" i po- jeranoóci rzędu 1 GB. Powstały również pamięci z dyskami o średnicy 14", przy czym w jednym urzą
dzeniu wykorzystuje się wiele dysków, wprowadzanych mechanicznie do urządzenia odtwarzająoego.
Uzyskuje się w ten sposób pojemność całkowitą 128 GB lub więcej. Ostatnio opraoowano również pamięci z dyskami o średnicy ok. 5.25" o pojemności 200 MB 1 przewiduje się, że właśnie tego rodzaju pamięci będą najliczniej produkowane ze względu na loh duże zastosowanie w komputerach personalnych.
Obecnie wszystkie wymienione rodzaje pamięci są już produkowane seryjnie. Typowe parametry optycznych pamięci dyskowych przedstawiono w Tab.4
Tab.4. Parametry optycznych pamięci dyskowych
Rodzaj pamięci Mała
.... .... T"
średnia B.duża
Średnica dysku 13 cm /5.25"/ 30 cm /12"/ 36 om /14"/
Liczba dysków 1 1 64
Pojemność pamięci 200 MB 1 - 3 OB 128 OB
Czas dostępu 100 ms 100 - 200 mo 200 as
Gęstość zapisu:
- bi ty/cal - 14500-16000 -
- ścleikl/cal - 14500-42000 -
Cena 700 / 6000 fi
- 11 -
Pamięci na domenach magnetycznych
Pamięć na domenach magnetycznych /bubble memory/ wykorzystywana Jest obecnie tam, gdzie przy- i»
datne są takie jej cechy, Jak odpornoóć na zakłócenia zewnętrzne /wstrząsy, temperatura/, trwałość, niski pobór mocy, krótki czas dostępu, wysoka prędkość transmisji. Można tu wymienić takie za
stosowania, Jak systemy dowodzenia dla wojska, stacje sejsmograficzne, systemy telekomunikaoyjne, itp. Jodnnk ciągle malejące ceny jej wytwarzania sprawiają, że znajduje ona zastosowanie
w miejsce pamięci dyskowych o małych i średnich pojemnościach.
Pamięci na domenach magnetycznych mogą być dołączane do systemu w trzeoh postaolachi O Jako chip dostarczony przez producenta, z zasilaniem, sterowaniem hardwarowym 1 softwarowym
realizowanym przez projektanta i producenta systemu^ w zastosowaniach o wymaganych niewlelkloh zasobach pamięci, ok. 256 kbitów do 1 Mbitów,
• włączenie do systemu pamięci o cechach funkcjonalnych zaprojektowanych zgodnie ze specyficznymi potrzebami użytkowymi, a zaprojektowanej 1 wykonanej na indywidualne zamówienie,
0 podłączenie do standardowego interfejsu: szeregowego RS 232C lub interfejsu systemowego SCSI /smali Computer system lnterface/, lub IPI /Inteligent Peripherals Interface/.
Parametry:
organizacja - bity 1 x 256 k; 2 x 512 kt 1 x M; 4 x 1 M średni czas dostępu ms: 7 - 2 0
prędkość transmisji Kbity/s : 100, 200, 400 masa g : 2 8 - 8 0
częstotliwość zegara kHz : 50, 100
Drukarki
Optymalne rozwiązanie konstrukcyjne drukarki powinno łączyć wysokie wartości parametrów technicznych, eksploatacyjnych i ekonomicznych. Najważniejsze z nich, to: prędkość i wysoka
Jakość druku, możliwość łączenia tekstu alfanumerycznego z grafiką /także kolorową/, niski _ poziom hałasu, małe gabaryty i masa urządzenia, niewysoka cena.
Należy stwierdzić, że dotychczas nie istnieje typ drukarki spełniający wszystkie wymagania.
Obserwuje się w związku z tym równoległy rozwój różnych technik drukowania, oczywiście przy założeniu pewnych preferencji dla rozwiązań rokujących największe nadzieje na przyszłość.
Proponuje się wprowadzenia klasyfikacji drukarek przedetawionej na rysunku 5.
Drukarki mozaikowe
Drukarki mozaikowe są rozwiązaniem dominującym aktualnie w zastosowaniach mlni-mikrokompute
rowych. Wynika to z ich dopracowanej technologii wytwarzania, niezbyt wysokiej oeny 1 małych gabarytów. Poważną zaletą jest również możliwość zapisu obrazów graficznych, w tym kolorowych 1 łączenia ich z tekstem. Parametry techniczne drukarek mozaikowych są efektem kompromisu między dążeniem do osiągnięcia Jak najwyższej jakości a prędkości druku. W drukarkach mozaikowych, w których znak składany jest podobnie, jak w monitorze rastrowym, z pojedynczych punktów,
D R U K A R K I
Uderzeniowa
daisy mozaikowa wierszowe termlozne strumie-
wheel znakowa nlowe
i ink-jet
N1eud erzenlowe
lnk-dot termal
lnk-Jet
laserowe / elektro- olekło- magnoto- statyozne kry eta- gra-
liozne flozne Jonowe /LOS -
Liquid Crystal Shutter/
Rys.5- Klasyfikaoja drukarek
najpowszechniej stosowanym sposobem poprawy Jakości druku Jest zwiększenie rozdzielczości /dot density/ czyli użycie głowicy o większej llozbie oleószyoh Igiełek /nawet do 24/, umożliwia to osiągnięcie rozdzielczości 180 punktów/cal, Jednak postęp w tym kierunku Jest ograniczony faktem, że zbyt cienkie igły przebijałyby taśmę barwiącą. Pirma Epson zaproponowała więo beztaśmową wer
sję drukarki mozaikowej /ink-dot/» w której tusz nanoszony Jest na papier bezpośrednio przez igły głowloy, co umożliwia zastosowanie cieńszych igieł i uzyskanie większej rozdzlelozośol /do 240 punktów/oal/. W celu zapewnienia wyższej Jakośol druku w wielu drukarkaoh stosuje się dwa /lub więcej tryby pracy; w trybie wolniejszym /near letter quality - NL<y osiąga się Jakość druku porównywalną z drukarkami daisy-wheel.
Obserwuje się następujące parametry drukarek mozaikowych«
Prędkość druku - 80 - 600 znaków/s,
format znaku - typowy 7x9; od 5x7 do 18x40 /przy 10 znakaoh/oal/
liczba znaków w wierszu /przy 10 znakach/cal/ - 80/132/136 znaków
zbiór znaków - 64, 96, 116, 128, 228 znaków ASCII, zbiory znaków narodowyoh, kodów kreskowych, znaki EBCDIC, DIN, graficzne
szerokość papieru: 127 - 452 mm pojemność bufora« 0,1 - 64 kB
grafika« rozdzielczość do 240 x 480 punktów/oal, kolory - 1-8,’
cena - 170 - 3200
Drukarki daisy-wheel
Nazwa di-ukarki daiBy-wheel /stokrotkowe/ określa jej zasadę działania; głowica drukująca ma kształt koła z rozmieszczonymi promieniowo czcionkami i przypomina swym kształtem stokrotkę.
Głowice są na ogół wymienne, co umożliwia wybór różnych zestawów znaków. Podstawową zaletą tego typu drukarek jest bardzo wysoka Jakość druku, a w związku z tym znajdują one zastosowanie głównie w pracach biurowych. Poważną wadą jest mała prędkość druku i wysoka cena. Coraz wyższa Jakość druku
- 13 -
drukarek mozaikowych, przy Ich znacznie niższej cenie sprawia, iż drukarki daisy-wheel wypierane są stopniowo z rynku. Typowe paramezry tych urządzeń, to! >
prędkość druku - 13 - 90 znaków/e, przeciętnie 40-50 zn/s, liczba znaków w wierszu - 110 - 170 znaków
zbiór znaków - 80, 96, 100, 112, 124, 127 znaków ASCII lub EBCDIC maksymalna szę^rokość papieru - 381 - 420 mm
pojemność bufora - 0.26 - 16 kB
cena - 700 - 3500
Drukarki wierszowe uderzeniowe
Podstawową oechą wierszowych drukarek uderzeniowych jest jednoczesny druk oałego wiersza wydruku. Ich główną zaletą jest duża prędkość druku, wadą wysoka cena, a przede wszystkim znaozny poziom hałasu podczas pracy. Ta ostatnia cecha ogranicza, przynajmniej dotychczas, Btosowanle drukarek tego typu do dużych systemów komputerowych, w których drukarka stoi w wydzielonym po
mieszczeniu. Producenci próbują przezwyciężyć tę niedogodność stosując /zazwyczaj jako opcje/
dźwiękochłonne obudowy.
Drukarki wierszowe uderzeniowe można podzielić na trzy klasy - rysunek 6.
Drukarki wierszowe uderzeniowe
bębnowe taśmowe- łańcuchowe mozaikowe
Rys.6. Klasyfikacja drukarek wierszowych uderzeniowych
Drukarki bębnowe - są najstarszym i dość rzadko jut obecnie stosowanym typem drukarek wier
szowych. Na obracającym się bębnie rozmieszczone są rzędami znaki, w liczbie równej liozble znaków w wierszu /zazwyczaj 132/. Przy danym położeniu bębna młoteczki związane z poszczególnymi kolum
nami, wystukują dany znak na żądanych pozycjach. Podstawową i trudną do pokonania trudnością techniczną jest wydruk, w którym poszczególne znaki nie byłyby'przesunięte względem siebie w kie
runku pionowym /synchronizacja obrotów bębna z przesuwem papieru/. Wymiary bębna ograniczają również zbiór znaków.
Drukarki taśmowe 1 łańcuchowe - ich zasada działania Jest zbliżona do drukarek bębnowych.
Zbiór znaków rozmieszczony Jest na obracającej się w płaszczyźnie horyzontalnej taśmie lub łań
cuchu. Podobnie, jak w drukarkach bębnowych,występuje tu problem ograniczonego długością taśmy /łańcucha/ i wymaganym czasem Jej obrotu, rozmiaru zbioru znaków. Nie występuje natomiast problem niedokładnego rozmieszczenia znaków w wierszu, ze względu na większą tolerancję rozmieszczenia znaków w wierszu, ze względu na większą tolerancję ludzkiego oka na odchylenia w kierunku poziomym 1 możliwoćó dokładniejszego wykonania mechanizmu drukującego. Ten typ drukarek zapewnia największą z osiągalnych dla drukarek uderzeniowych, prędkość druku, do 2000 wierszy/min. Jest to prawdo
podobne maximum dla tego typu drukarek, oo wiąże się z trudnymi do uniknięcia problemami pokonania bezwładności młoteczków drukującyoh.
Wierszowe drukarki mozaikowe - łączą wady 1 zalety tradycyjnych drukarek wierszowyah i mozai
kowych drukarek znakowyoh. Młoteozek /lub igła/ odpowiadający danej kolumnie wydruku podczas jed
nego cyklu drukują nie kompletny znak, lecz pojedyncze kropki w określonych pozycjach. Z kolei następuje przesuw papieru i druk kolejnego rzędu punktów. Znak formowany jest przeważnie według matrycy 5 x 7 kropek. W drukarkach tego typu nie występuje ograniczenie rozmiaru zbioru drukowa
nych znaków, łatwe jest również wyprowadzanie danych graficznych 1 kodów speojalnyoh /np. kodów kreskowyoh/.
Typowe parametry drukarek wierszowych przedstawiają się następująooi prędkość druku: drukarki taśmowe łańcuchowe' - 500 - 1500 wierszy/min
drukarki mozaikowe - 300 - 600 wierszy/min, liczba znaków w wierszu - 132/136
zbiór znaków: drukarki taśmowe łańcuohowe - 64/96 znaków ASCII, mas 128 zn. ASCII
drukarki mozaikowa - 96 znaków ASCII w różnyoh wersjach językowych, kody 0CRA1B, kody kreskowe
maksymalna szerokość papieru: 412 - 1190 mm pojemność bufora: 0 - 4 kB
interfejs: brak standardu, najozęśolej interfejsy równoległe Centronlos lub Dataproduots poziom hałasu: 55 - 70 dB
cena: 2500 - 22000 #.
Drukarki termiozne
Drukarki termiczne zalicza się do grupy drukarek nieuderzeniowych. Mogą one być produkowane w dwóch wersjach: z wymiennymi głowicami drukującymi bezpośrednio na specjalnym papierze termo- czułym, bądź za pośrednictwem tcrmoczułej taśmy barwiącej. Możliwe Jest również połączenie obu wymienionych rozwiązań w Jednym urządzeniu. Drukarki termiczne charakteryzują się praktycznie bezgłośną pracą, niewielkimi wymiarami 1 małym poborem mocy, co w połączeniu z niską ceną, ozyni z nich Idealne urządzonio dla małych, szczególnie przenośnych systemów mikrokomputerowych.
Do podstawowych wad należy niewielka prędkość druku.
Drukarki termiozne zazwyczaj charakteryzują się następującymi parametrami:
prędkość druku - 40 - 120 znaków/s, przeo. 80 znaków/s, format znaku - 5 x 7 do 24-elementowej głowicy drukującej, liczba znaków w wierszu - 40 - 136, przeć. 80,
cena - 60 do 350
Drukarki laserowe
Drukarki laserowe umożliwiają wyprowadzanie danych tekstowych 1 monochromatycznych graficz
nych z bardzo wysoką jakością i prędkością druku. Druk odbywa się w sześciu fazach:
1) ładowanie warstwy fotopółprzewodzącej naniesionej na powierzchni bębna lub taśmy,
2) naświetlanie naładowanej warstwy promieniem lasera modulowanym cyfrową informacją z komputera.
- 15 ~
3) wywołanie elektrostatycznego obrazu utajonego, tj. czekanie n& wybranie cząstek barwnika /tonera/,
4) przenoszenie cząstek tonera z powierzchni uiiojec naświetlonych na papier.
5) utrwalenie obrazu na papierze, s
6) usunięcie pozostałości tenora / powierzchni warstwy.
Dodatkową zaletą jest niski psziers hałasu.
Zastosowania lasera półprzewodnikowego /w miejsce gazowego umożliwiło znaczne zmniejszenie gabarytów togo typu drukarek i obniżką ceny.
Produkuje się różne rodzaje drukarek laserowych, przy czym głównym wyróżnlklen jest prędkość drukowania i rodzaj papieru. Pierwszo drukarki /1B15 3800, Siemens 3352 i inno/ odznaczały się bardzo dużą prędkoóoią drukowania - ok. 20 000 wierszy na minutę / przy liczbie wierszy 5/em/
i przeznaozono były do pracy w ośrodkach obliczeniowych. Pcdobne jest przeznaczenie drugiej grupy drukarek - o średniej prędkości działania - kilim tysięcy wierszy na minutę; drukarki to umożli
wiają Jednak zwykle łatwe przetwarzanie tekstu i wydruk fora graficznych. Najmniejsze drukarki laserowe są przeznaczone do zastosowań biurowych i w przeciwieństwie do poprzednich druk odbywa się nie na papierze składanym, a na kartach - zwykle formatu A4.
Cecha drukarek laserowych jest to. Ze najmniejszym formatem drukowania jest oała strona.
Z tego względu, a także z uwaKi na "to, Ze mogą one drukować znaki o bardzo zróżnioowanej wyso
kości - sięgającej od kilku do kilkudziesięciu punktów typograficznych, ich prędkość działania Jest wygodniej określić nie w liczbie-wierszy, a w llozbio drukowanyoh stron /np. formatu A4/
w Jednostce czasu /minutach/.
Typowe parametry drukarek laserowyoh podano w Tab.5.
Tab.5. Parametry drukarek laserowych
~~— Rodzaj
drukarki Parametry ■—— _
Wolna /biurowe/
0 średniej prędkośoi działania
Bardzo szybka
Prędkość drukowaniu
stron A4/min 8 - 1 2 20 - 60 100 - 200
Rodzaj papieru karty papier Bkładany papier składany
Laser półprzewodnikowy
lub He-Ne 2 ml?
He-Ne 5 ml? He-Ke 20 mW
Rozdzielczość punkty/mm 10 - 12 7 - 12 7 - 10
Liczba kompletów znaków 4
możliwość wymiany/ 16*. 32
Poziom hałasu < 5 5 dB <55 dB <55 dB
Cena . 3 - 5 tys. % 20-1OC tys. / ponad 100 tys. Z
Drukarki strumieniowe
Drukarki strumieniowe /in-Jot/ działają na zasadzie wytrysku tuBzu z dysz rozmieszczonych w głowicy drukującej. Healizowane jest to poprzez sterowanie napięciem przyłożonym do kryształu piezoelektrycznego, który z kolei odkształcając się wymusza wypływ tuszu ze zbiornika. W większości rozwiązań tusz musi byś następnie wymywany z dyszy z powrotem do zbiornika przy pomocy specjalnego płynu, co zapobiega Jego zaschnięciu 1 zatkaniu dyszy. Firma Epson zaproponowała rozwiązanie, w którym poprzez zastosowanie specjalnego, wolniej schnącego tuszu, uniknięto tej niedogodności.
Vfarto również wspomnieć o ciekawym rozwiązaniu firmy Hewlett-Packard, w którym połączono teohniki druku - termiczną i strumieniową /thermal lnk-Jet-think-jet/. Tusz wydostaje się przez dyszę poprzez odparowanie niewielkiej Jego objętości.
Vfydruk kolorowy uzyskuje się przez zastosowanie kilku óddzlelnyoh dysz dla różnych kolorów bądi przez dozowanie do dysz tuszu z różnych zbiorników, połączonym z ewentualnym mieszaniem kolorów. Drukarki strumieniowe zapewniają bardzo wysoką jakość druku, a także obrazy o wysokiej rozdzielczości i w szerokiej gamie kolorów. Dodatkową zaletą Jest niski poziom hałasu. Natomiast koszt porównywalny Jest z wysoklsj klasy uderzeniowymi drukarkami mozaikowymi, przy podobnej lub większej prędkości, a znacznie wyższej Jakości druku.
Typowe parametry drukarek strumieniowych, toi prędkość druku - 20 - 400 znaków/s,
rozdzielczość - 180 - 240 punktów/cal, liczba kolorów - do 125 + 7 odcieni szarości, ceny - 1000 - 35000 .
Inne typy drukarek stronicowych
W ostatnich latach pojawiło się szereg rozwiązań konstrukcyjnych drukarek, oharakteryzująoych się niekonwencjonalnym /leoz zawsze nlauderzeniowym/ sposobem druku. Podobnie Jak drukarki lase
rowo można je zaliczyć do drukarek stronicowych, tzn. drukowana Jest jednooześnle cała strona tekstu. Wszystkie oharakteryzują się wysoką jakośolą i Bzybkośoią druku i możliwością łączenia tekstu z grafiką.
Drukarki ciekłokrystaliczne A C S - Liquid Crystal Shutter/ są wersją' rozwojową drukarek la
serowych, w których w mlejsoe lasera zastosowano głowicę ze źródłem światła o długości fali 545 <um 1 ciekła kryształy spełniające rolę soczewek ogniskujących obraz na bębnie. Otrzymuje się obraz bardzo stabilny, w mechanizmie nie istnieje konieczność stosowania zwierciadeł 1 wielu innych komponentów. Umożliwia to znaczne uproszozenię konstrukcji, obniżkę kosztów eksploatacji i poprawę Jakości druku. Producentem tego typu drukarek Jest firma Epson /C0-3000/. Prędkość druku
7 stron/min, rozdzielczość 240 punktów/oni, cena ok. 5000 fi.
Drukarki mp.cneto^raflczae - działają na zasadzie przemagnesowywanla powierzchni bębna przez głowicę magnetyzującą. Głowica jest tak zaprojektowana, by uniknąć interferencji magnetycznej przy punktach leżących bardzo blisko siebie /ożyli zachodzenia punktów na siebie/, co zapewnia wysoką rozdzielczość. W efekcie na bębnie wygenerowany zostaje utajony obraz magnetyczny, wywoływany następnie przez pokrywanie bębna suchym, Jednoskładnikowym tonerem i przenoszony na papier.
Drukarka tego typu produkowana Jest m.in. przez firmę Perix'/Ferix '.Jodeł 800/ 1 prędkość druku 10 Btrou/min /firma Ferix przewiduje w najbliższym czasie osiągnięcie 80 stron/min/, 2000 do 10000 stron miesięcznie, bardzo wysoka Jakość druku, cena 2000 - 3000 /.
- 17 -
Drukarki jonowe działają na 2aoadzie generaaji obrazu utajonego na pokrytej warstwą dielek
tryka powierzchni przez strumień Jonów wytwarzany przez pole elektryczne o wysokiej częstotliwości.
Inne pole elektryczne spełnia funkcję akceleraojl Jonów w kierunku powierzchni dielektryka. Poprzez sterowanio polem generującym i przyspieszającym Jony uzyckuje się odpowiednie punktowe załadowanie dielektrycznej powierzchni cylindra. W głowloy drukującej urządzenie to Jest powielane wiele razy, dzięki czemu można uzyskać dwuwymiarową tablicę ładunków elektrycznych, odpowiadającą żądanemu obrazowi. Powierzchnia bębna pokrywana Jest następnie tonerem, przylegającym do obszarów nałado
wanych dodatnio, z kolei obraz przenoszony Jest na papier i utrwalany podczas przejścia przez układ rolek. Konstrukcja i proces otrzymywania obrazu w drukarce jonowej są znacznie prostBze niż w drukarce laserowej, co przyczynia się oczywiście do znacznego obniżenia zarówno kosztów urządzenia, Jak i eksploatacji /o ok. 50i4/stronę/. Pionierem w dziedzinie produkojl drukarek Jonowych Jest kanadyjska firma Delphax Corp. /we współpracy z firmą Dennison Corp./. Ostatnio wprowadzonym na rynek produktem tej firmy Jest drukarka Delphax 2460, która zapewnia prędkość druku 60 stron/min i rozdzielczość 240 x 240 punktów/cal.
Drukarki elektrostatyczne, a w zasadzie drukarko-plot^ery działają na zasadzie elektryzowania przesuwającego się papieru, za pośrednictwem zgłowloy z matryoą gęsto rozmieszczonych elektrod.
Do elektrod tych podawane Jest sterowane przez program napięcie; w efekcie powstaje utajony obraz elektrostatyczny wydruku. Ostateczny obraz uzyskuje się po pokryciu papieru płynnym tonerem, przy
legającym w miejscach naelektryzowanych. Yiydrukl barwne uzyskuje się przez powtarzanie omówionego cyklu dla poszczególnyoh kolorów /oczywiście każdorazowo stosuje się inne tonery/. Głównym produ
centem drukarko-plot-erów elektrostatycznych Jest firma Versatec. Ich prędkość druku Jest rzędu 1000 llnll/mln.
Urządzenia wejścia graficznego - digitizery, tablety
Digitizery są urządzeniami, których podstawową funkcją Jest wprowadzanie do systemu kompute
rowego danych graficznych w postaoi cyfrowej. Mniejsze i tańsze digitizery, tzw. tablety graficzne są poza tym stosowane Jako alternatywa klawiatury w systemach konwersacyjnych /wybór menu/.
Znaczenie digitizerów Jako urządzeń we/wy i ich coraz powszechniejsze stosowanie wiąże się z ekspansją mikrokomputerów i mikrokomputerowych systemów użytkowych, a szczególnie CAD/CAE, gra
ficznych stacji roboczych, systemów użytkowych dla geodezji, kartografii, meteorologii, medycyny 1 innych.
W aktualnie dostępnych na rynku produktach dominują następujące metody digitalizacji:
• indukcja elektromagnetyczna /prąd może być Indukowany w kursorze lub stole digltallzującym/,
• metoda pomiaru opóźnienia fali odkształcenia magnetycznego indukowanej przez kursor,
• pomiar interferencji fal elektromagnetycznych - nowe urządzenie firmy Sentient.
Ta ootatnia metoda jest szczególnie użyteczna w rozwiązaniach z przezroczystym stołem digi- talizującym /stosowanym w droższych modelach, a umożliwiającym np. digitallzowanie błon fotogra
ficznych, czy brył w perspektywie/, gdyż uzwojenia w stole nogą być rozmieszczone w odległości 24 mm, w porównaniu z 12 mm w rozwiązaniach tradycyjnych.
Wielu producentów wyposaża swoje droższe modele w mikroprocesory /intelligent digitlser - ID/, realizując różne funkcje kontrolne i diagnostyczne, a przede wszystkim poszerzające możliwości urządzenia o takie możliwości, jak np.: skalowanie, rotacja i translacja danych, zmiana układu
współrzędnyoh, obliczanie długośoi linii, powierzchni pól i objętości brył, obsługa menu, ltd.
Jako urządzenia odczytujące używa Bię pióra, bądź /w rozwiązanlaoh o wyższej dokładnośoi odczytu/ podobne do myszy kursory, wyposażone zazwyczaj w klawisze funkoyjne.
Digitizery najczęśolej charakteryzują się następującymi parametrami«
• wymiary etołu: 6" X 9" do 44" x 60" /152 mm x 225 mm do 1115 mm do 1524 mm/
• rozdzielczość« 0.008" do 0.0001" /0.2 ram do 0.0025 mm/,
• dokładność« 0.005" do 0.001" /0.1 mm do 0.025 mm/,
• prędkość odczytu« 100 punktów/s do 300 punktów/a,
• ceny« od 400 fi do 6500 fi. .
Pio tery
Plotery są urządzeniami przeznaozonyml do wyprowadzania danych graficznych, a szczególnie sporządzania twardej kopii. Obecnie wszyscy ozołowi producenci doatarozają plotery w większośol przystosowane do kreślenia w kolorze,'dotyczy to również małyoh 1 nledrogioh ploterów przeznaczo
nych dla komputerów personalnych.
Wyróżnia się rodzaje ploterów. Jak na «rysunku 7.
Plotery
etołowe bębnowe elektrostatyczne
Rye.7. Klasyfikacja plo.teirów
Jednak obecnie istnieje tylko Jeden model plotera elektjrostatycznego do kreślenia w kolorze - B3P-42 finny Yersatec} na rynku dominują więo. plotery kreśląoe metodami tradyoyjnyml /piórka, pisaki /.
Wszelkie operacje plotera sterowane są prOBtymi rozkazami transmitowanymi z pirogramu głównego i następnie interpretowanymi przez wewnętrzny mikroprocesor plotera. Im wyższy Jest poziom języka tym więcej funkcji może on realizować. Producenci dążą do wyposażenia plotera w Jak najwyższy stopień inteligencji, co uwalnia Jednostkę centralną komputera od przetwarzania danych graficz
nych, a także ułatwia użytkownikom generowanie własnego specjalizowanego oprogramowania. Poziom wbudowanej inteligencji w dużej części określa cenę plotera.
Plotery najczęśolej charakteryzują się następującymi parametrami«
• rozdzielczość« 0.0125 - 0.2 mm
• obszar roboczy; 360 i 270 do 1302 x 2032 /plotery stołowe/
O pr-ędkość kreślenia: 6 - 100 cs/s,
O znaki alfanumeryczne« co najmniej 96' znaków ASCII, zbiory znaków narodowyoh, alfabet grecki, programowanie do 50 własnych znaków,
• kolory /ilość plór/t 1 do 8,
- 19 -
• rodzaj piór« pióra kulkowe, pisaki pentel, ołówki, inne,
• ceny! 600 - 1500C /. ,
Monitory alfanumeryczne
Monitory alfanumeryczne /Vldeo Dloplay Unit - TOU/ są obsonie podstawowym i powezeohnie stoso
wanym urządzeniem we/wy w systemach komputerowych. Produkowane są przez setki firm w tysląoaoh mo
deli, o różnych oechaoh funkojonalnyoh i w różnych standardach.
Dominująoą rolę odgrywają Jednak produkty firmy DEO - VT100 1 IBM - IBM 3270, któryoh sprze
dano setki tyeięoy sztuk 1 które stały się standardem dla lnnyoh produoentów. Wiele monitorów zapro
jektowano w ten sposób, że emulują one.zarówno VT100, Jak- 1 3270. Często zresztą terminale wzoro
wane na rozwiązaniach DSC 1 IBM dysponują większymi możliwośoiaml 1 inteligencją/rozszerzenia dla różnyoh Języków, biznesu, obliozeń naukowyetyj a przede wszystkim grafiką. Najpowszechniejszym spo
sobem wprowadzenia grafiki są terminale wlelofunkoyjne, które oprócz emulacji VI 100 ozy 3270 /lub ich pochodnyoh/ emulują monitor graficzny, najozęóoiej Tektronix 4010-15* Poza tym mogą reallzowaó szereg innyoh funkoji, łącznie z możliwodolą lokalnego przetwarzania danyoh 1 obsługi Jednostek pamięci zewnętrznej.
lepowe parametry monitorów alfanumeryaznyoh, toi O rozmiar ekranut 12", 14", 15",
O format ekranu: 24 /27, 3 2, 43/ linie x 80/132 kolumny /+ 1 linia statusu/.
O format znaków: 96, 128 znaków ASCII + znaki specjalne, narodowe 9 prędkość transmisji: 9.6, 19.2 kblt/s,
O interfejsy HS232C, 20 mi, BSC/SNA, O ceny: 350 - 1500
Monitory graficzne
Terminale graficzne są obeonle powszechnie stosowanym urządzeniem we/wy, a powezeohność ich stosowania w związku ze stale obniżającą się ceną i wzrastająoymi nożliwośoiaml nieustannie rośnie.
Wiąże się to przede wszyBtklm z ekspansją systemów CAD/CAM/CAE. W chwili obeonej w konstrukojaoh monitorów graflcznyoh zdecydowanie dominuje technika rastrowa. Natomiast zastosowanie innyoh tech
nik zostało ograniozone do bardzo specjalistycznych zastosowali tak więc monitory z lampą pamlęolo- wą do zastosować wymagająoyoh bardzo wysokiej rozdzielczości, większej niż 4096, natomiast moni
tory wektorowe używa się w przypadku, gdy wymagana Jest np. możliwość łatwej animacji /np. w sys
temach symulacyjnych/. Podstawową zasadą wyróżniającą technikę rastrową Jest przesyłanie sygnału z kontrolera graficznego nie bezpośrednio na ekran, lecz do pamięci obrazu, w której obraz pamię
tany Jest w postaoi tablicy punktów /pikseli/. W oelu uzyskania różnych odcieni szarości i kolorów konieczne Jest dodanie dodatkowych płaszczyzn pamięci /momory planes/ - dla trzech podstawówyoh kolorów: czerwonego, zielonego, niebieskiego, potrzebne są trzy płaszczyzny pamięci, Jednak przez łączenie kolorów można w efekcie otrzymać ich 8.
Każda linia na ekranie Jest odnawiana z częstotliwością 57 do 60 Hz, oo umożliwia uzyskanie obrazów ostrych, Jasnych i wyraźnych o Jakości spełniającej wymagania grafiki profesjonalnej.
dużą zaletą techniki rastrowej Jeat możliwość łatwej manipulacji obrazem przez programowanie pa-
motrera ograniczającym wprowadzanie monitorów rastrowyoh w niektóryoh obezaraoh zastosowań była rozdzielczość, Jednak pojawianie się 9przętu o rozdzielozośoi np. 2048 x 2048 świadczy o pokonaniu i tej bariery.
Typowo paramotry monitorów graficznyoh, toi O rozmiar ekranu: 12" - 20",
O rozdzielczość: wewnętrzna - 400 x 396 - 4096 x 4096
O ceny: 1200 do 20 000 /.
Czytniki optyczne
Czytniki optyozno zapewniają możliwość wprowadzania danyoh przez bezpośredni odozyt informacji drukowanej, zapisanej na maszynie lub ręcznie, a także znaczników i kodów grafioznyoh. Można je zakwalifikować do grupy urządzeń wprowadzania.obrazów do komputera, leoz informacja graficzna ma w tym przypadku postać zestawu znaków zapisanych w określonej konwencji, oo znaoznle upraszcza konstrukcję. Ze względu na zastosowania, czytniki optyozne można klasyfikować, Jak na rysunku 8.
mięci graficznej, a także wyświetlanie 1 manipulacja powierzchniami 1 bryłami. Do niedawna p&ra-
display - 400 x 396 - 2048 x 1568
® kolory: paleta - do 16,8 miliona, wyświetlanie - 1 do 4096
Czytniki optyozne
Optyozne czytniki kodów kreskowych /OBR - optical bars reader/
Optyczne ozytnlkl znaozników
/OMR - optical mark reader/
Optyczne ozytnlkl znaków /OCR - optical character
reader/
/Dokument readers/
Czytniki dokumentów
/Page readers/
Czytniki stron
kasowyoh /Journal
tape Czytniki' taśm
Czytniki ręczne /Hand-held wands/
readers/
Rys.6. Klasyfikacja czytników optycznych
Optyczne czytniki znaków są grupą urządzeń zapewniających najszersze możliwości wprowadzania danych. Dane wejściowe mają w tym przypadku postać znaków alfanumerycznych, któryoh krój 1 rozmiary określone są przez standardy OCR-A, OCR-B, OCR-C, Courier 12 i inne.
~ ?1-
W wielu typaoh ozytnlków OCR lBtnleJe możliwość odczytu p i B m a ręoznego.
Czytniki kodów kreskowyoh OBR i ozytnikl znaoznlków OHR mogą być traktowana Jsko podzbiór grupy czytników teka tu. Są to wyspecjalizowane, a przez to znooznie tańsze urządzenia, umożliwia
jące odozyt specjalnie przygotowanyoh danyoh,
W przypadku ozytnlków OBR Jest to kod kreskowy, a odozyt polega na zlokalizowaniu położenia 1 określenia grupoścl poszczególnych kresek. Ten rodzaj ozytnlków przydatny Jest ezozególnle w wielkloh domach towarowych, dla automatyzacji operaoji kasowyah. Wadą tego rozwiązania Jest fakt, iż informaoja nie Jeat dostępna dla ozłowleka w sposób naturalny.
Optyozne ozytnikl znaoznlków OMR wykonują 1 lokalizują pozyoję znacznika wykonanego na doku- menole i korelują Ją z przypisanym znaożniklem. Znajdują zastosowanie przy sprawdzaniu testów, dokumentów oblegowyoh, rachunków, itp.
W zależności od klasy zastosowań ozytnikl tekstu OCR mogą odazytywaó informaoja w różnyoh formataoh 1 z różną prędkośoląi
• ozytnikl dokumentów przystosowane są do odozytu lnformaoji /znaków alfanumerycznych/ z dokumentów o niewielkim formaoie /rachunki, kupony/. Jednorazowy odozyt do plęoiu linii. Informaoja zapisana Jest w Jednym określonym standardzie, a lokallzaoja odozytanyoh znaków Jest z góry określona,
• ozytnikl stron odczytują informację na dokumentaoh o różnyoh rozmlaraoh. Przystosowane są do odozytu różnyoh rodzajów znaków alfanumeryoznyoh, w tym pisma ręcznego. Dane mogą być rozmiesz
czone na stronie w sposób dowolny. Uniwersalność tyoh narzędzi sprawia, że znajdują zastosowanie w różnyoh dzledzinaoh żyola, np. w administracji, poligrafii, ubezpleozeniaoh, kontroli ruohu ludności, itd.,
• czytniki taśm kasowych, są wąsko wyspecjalizowanymi urządzeniami przystosowanymi do odozytu dzien- nyoh utargów z kas automatycznyoh 1 kodowania odczytanej lnformaoji na taśmę magnotyczną lub per
forowaną, karty dziurkowane, bądź też bezpośredniej transmisji danyoh do komputera,
• ozytnikl ręczno - przeznaozone do odozytu kwitów, metek i dokumentów. Jednorazowo odozytywana Jest Jedna linia tekstu. Jako znacznie tańsze znajdują zastosowanie w rozproszonych syetemaoh zbierania i przetwarzania danyoh.
Ze względu na metodę - konwersji danyoh tekstowych na sygnał elektryczny /eoanner/ ozytnikl tekstu można podzlelió tak, Jak pokazano na rys.9.
Metoda konwersji danyoh tekstowyoh
Dysk mechaniczny
Plylng-Spot Laser Soanner
/latająca plnmkn/
Równoległe Wldlkon fotokomórki
Rys.9. Klasyfikacja ozytnlków tekstu wg metody konwersji danyoh
Natomiast ze względu na metodę rozpoznawania znaków można wyróżnić grupy czytników, Jak pokazano nn rys.10.
Rozpoznawanie znaków
Porównywanie Porównywanie optyozne tabllo
wzoroowyoh
\
Analiza Wykrywanie przerw własnośoi /stroke /krzywizny, analysis/ nieciągłości,-
Testowanie krzywizny
ltp./
Rys.10. Klasyfikacja ozytników tekstu wg metody rozpoznawania znaków
Urządzenia wejśoia/wyjścia mowy
Urządzenia we/wy mowy umożliwiają komunikację ozłowieka z komputerem za pośrednlotwem natural
nej mowy.
Podstawowe zalety tego typu urządzeń w porównaniu z tradycyjnymi urządzeniami we/wy polegają nat
• pozostawieniu znaoznej swobody obsługującemu system, w wykonywaniu innyoh zadań,
• uniezależnienia prooesu we/wy informaojl od warunków otoozenia, jak oświetlenie, ltp.,
» wyprowadzanie informacji za pomocą głosu umożliwia zwrócenie uwagi użytkowników systemu, bądi jago obsługi w pożądanym momencie,
• możllwośoi korzystania ze standardowych urządaeń transmisji mowy, jak np. sieci telefoniczne,
• możllwoóoi korzystania z systemu przez osoby nieprzeszkolone w obsłudze tradyoyjnyoh urządzeń we/wy.
Ołówne dziedziny zastosowań urządzeń we/wy mowyi
• grafiozne ataoje robocze,
• systemy CAD,
• informatyozne systemy biurowe i bankowe,
• systemy kontroli jakości,
• systemy sterowania procesami produkoyjnymi i robotami przemysłowymi,
• systemy obsługi rozproszonyoh punktów kontrolno-pomlarowyoh,
• systemy użytkowane przez inwalidów.
Urządzenia rozpoznawania mowy można podzielić na klasy, pokazane na rys.11.
Urządzenia wejścia mowy
Urządzenia
— zależne od mówiącego
Urządzenia niezależne od mówiącego
Urządzenia rozpoznające pojedyncze słowa
Urządzenia rozpoznające ciągłą mowę
Rys.11. Klasyfikacja urządzeń wejścia mowy
W ich konstrukcji wykorzystuje Bię szybkie procesory sygnałowe, np. mikro PD 7720 i szybkie procesory sterowane mikroprocesorami, np. T54S 320. i
Urządzenia syntezy mowy mogą działać na zasadzie wykorzystywania zapamiętanyoh gotowych ele
mentów Językowych /rozwiązania prostsze, o mniejszych możliwościach/ lub na zasadzie swobodnej syntezy Języka, na podstawie fonemów i automatycznego doboru intonacji. Urządzenia te wykorzystują pamięci o wielkiej skali integracji./ 128 kB/ i szybkie procesory o prędkości przetwarzania więk
szej od 10 kHz, a także specjalne procesory dla przetworzenia grafów w fonemy i doboru intonacji.
W aktualnych rozwiązaniach przeważa Jednak metoda wykorzystywania nagranego głosu ludzkiego, a to ze względu na większą prostotę /a więc i mniejsze koszty/ oraz lepszy subiektywny odbiór informacji przez ozłowieka.
Urządzenia we/wy mowy mogą być dołączone do Bystemu komputera bądź bezpośrednio poprzez szynę, bądź poprzoz Btandardowy interfejs.
Typowe parametry urządzać wejśoia mowy, toi 0 zasób słówi 50 - 1000,
0 czas rozpoznawania! 200 - 400 ma, 0 procent błędówi 1 - 3^»
• dopuszczalny poziom hałasu w otoczeniu: 55 - 70 dB.
Podsumowanie
Rynek urządzeń peryferyjnych cechuje wielka różnorodność oferowanych wyrobów 1 wielka dynami
ka, tzn. a Jednej strony ciągła poprawa parametrów technicznych, z drugiej stałe dążenie do obni
żania oeni pojawia się również wiele produktów opartych na całkiem nowych konoepojaoh. Wozystko to skłania do wniosku, że niezbędne Jest uważne śledzenie i systematyzowanie wszelkich dostępnych publikacji dotyczących tych zagadnień, by mieć przynajmniej świadomość aktualnej sytuacji 1 ten
dencji światowych. Wskazane wydaje się również prowadzenie bardziej pogłębionyoh prac studialnych nad niektórymi grupami urządzeń peryferyjnych, szczególnie interesującymi dla producentów 1 użyt
kowników w Polsce. Kryterium wyboru byłyby przede wszystkim tradyoja i perspektywy produkcji w kraju, co sugeruje opracowanie pogłębionej analizy światowyoh tendencji rozwojowych, np. « kon- etrukcjl drukarek. Ważnym kryterium może być też duże społeczne zapotrzebowanie na pewne rodzaje urządzeń peryferyjnyoh. Przeprowadzenie rzetelnej i pełnej analizy zabezpieczałoby w jakiejś mie
rze przed dokonywaniem nieprzemyślanych zakupów przez użytkowników nie zaznajomionych ze świato
wymi standardami, cenami 1 treanduml rozwojowymi. Z tego względu celowe byłoby zanalizowanie stanu techniki światowej i tendencji rozwoju w dziedzinie takich urządzeń, Jak pamięci dyskowe z dyskami elastycznymi, pamięci typu Winchester czy wymieniane Już drukarki.
T E C H N I K I K O M P U T E R O W E 1/86
dr Adam PAPST Instytut Informatyki
Akademii Ekonomicznej we 'Wrocławiu
System mideoteksu - sprzęt i zastosoiuania
Wprowadzenie
Syetem wideoteksu jest to s reguły publicznie dostępny komputerowy system informacyjny, który mote byó wykorzystywany przez użytkownika za pomocą specjalnie wyposażonego telewizora za pośrednictwem sieci telefonicznej. Tak więc system wideoteksu składa się z konwencjonalnych urządzeń przesyłania 1 przetwarzania informacji /telefon, telewizor, komputer/, które wykorzy
stuje w nowy Jakośoiowo sposób.
Istotą systemu wideoteksu jest stworzenie indywidualnemu użytkownikowi możliwości szybkiego 1 łatwego dostępu do różnorodnych tematycznie zbiorów informacji wielu nadawców /oferentów/
w miejscu dla użytkownika najbardziej korzystnym, a mianowicie w jego prywatnym mieszkaniu.
Stąd pomysł użycia telewizora i klawiatury zdalnej obsługi, Jako powszechnie stosowanego urządze
nia technicznego, do wyświetlania wyszukanych informacji i sterowania dialogiem użytkownika.
Telefon i sieć telefoniczna wykorzystywana jest do komunikacji dwukierunkowej z centralą wideo
teksu,wyposażoną w odpowiedni zeetaw /zestawy/ komputerowy z rozbudowaną pamięcią o dostępie bezpośrednim,przechowującą bazę stron wideoteksu liczącą zwykle kilkaset tysięcy stron .9t/
Funkcjonowanie systemu wideoteksu polega na wyszukiwaniu informacji przez indywidualnego użytkownika /odbiorcę informacji/ za pomocą odpowiednich metod wyszukiwania /skorowidz tematyczny, wykaz dostawców informacji, wykaz haseł szukania, itp./. Informacje te przygotowywane są wcześ
niej przez nadawcę informacji na odpowiednim stanowisku edytorskim i przekazywane do bazy danych systemu w centrali wideoteksu.
Specyficzne cechy systemu wideoteksu:
# uniwersalność przejawiająca się w prawie nieograniczonej tematycznie różnorodności przechowywa
nych 1 udostępnianych informacji, począwszy np. od przepisów kulinarnych poprzez Informacje polityczno-społeczno-gospodarcze do transakcji bankowych, rezerwacji biletów, itp.;
• aktualność polegająca na kilkuminutowym wprowadzaniu zmian aktualizacyjnych: Jest to bardzo szybka reakcja na zmiany w opisywanych zdarzeniach, obiektach, itp., nieporównywalna z żadnym tradycyjnym środkiem przekazu w rodzaju książki, gazety, zwłaszcza, że informacje po aktualiza
cji doetępne są natychmiast i w każdej chwili dla wszystkich użytkowników;
9/ Na przykład baza stron systemu wideoteksu w RFK na dzień 26.05.19S5 r. obejmowała 687.534 strony [l2J.
• dyspozycyjność ozyll dostępność oałej oferty inforaaoyjnej w dowolnym czasie, a nie Jak w wypadku radia i telewizji tylko w określonym czasie przesyłania;
• selektywność - dostęp bezpośredni do żądanych przez użytkownika informacji bez zbędnego przeglą
dania lnnyoh danych;
• interaktywność - możliwość dialogu każdego użytkownika z systemem oraz możliwość nadawania komu
nikatów do każdego użytkownika 1 otrzymania odpowiedzi np. poozta elektroniozna, telekonferenoja, zamawianie towarów i usług;
• bezpośredniość - w transakcjach prowadzoayoh przez użytkownika w domu z bankiem, biurem podróży, domem sprzedaży wysyłkowej nie ma żadnego pośrednictwa z wyjątkiem komputera;
• ę]fpąęmlcznośó - prywatne inweatyoje użytkownika /specjalny dekoder/ 1 koszty bieżąoej ekeploata- oji /opłata za modem, koszt wywołania odpłatnych stron wideoteksu, opłata telefoniozna/ są nie
wielkie w stosunku do możliwośol funkcjonalnych systemu i oszozędnośoi użytkownika /ozas 1 koszty transportu/; należy podkreślić, że użytkownik płaol tylko za faktyoznie przesłaną mu lnformaaję;
• prostota - w stosunku do tredyoyjnyoh /dlalogowyoh/ systemów lnforoatyoznych system wideoteksu oharakteryzujs się bardzo łatwą obsługą, dialog Jest inicjowany przez użytkownika i sterowany przez komputer. Dla bardziej wymagająoyoh użytkowników stworzono możliwość wyszukiwania inforraa- oji za pomooą ałów kluozowyoh oraz wywołania programów /uczących, obllozeniowyoh, testów, itp./l
Obszar zastosowań wideotekeu
W literaturze z zakroau wideotekeu przyjmuje się najczęściej następujący podział zastosowań
/por.ryn.lA *
• lnforuaoje dla wielu użytkowników,
• informacje dla pojedynczego użytkownika,
• dialog z komputerem.
Rye.1. Obszar zastosowań systemów wideoteksu
- '27 -
W ramaoh grupy i n f o r m a c j e d l a w i e l u u ż y t k o w n i k ó w można
wyróżnić następujące podgrupy: i
O Informacje dla wszystkich
- aktualne informacje przeglądowe /wiadomości polityczne, Bportowe, gospodarcze, lokalne, ełużby awaryjne, wyniki gier liczbowych, itp./,
- lnformaoje urzędów państwowych /godziny przyjęć, terminy posiedzeń, lokalne zarządzenia, wyka
zy ullo, adresów, taryf i opłat itp./,
- informacje turystyczne /wykaz hoteli 1 kwater prywatnych, oferty biur podróży, pogoda dla obszarów urlopowych, propozycje tras wędrówek turystycznych, rozkład Jazdy środków komunikacji/, - imprezy kulturalne i inne /program teatrów, oper, koncertów, kin, lokalny kalendarz Imprez,
listy bestsellerów, nowinki wydawnicze/,
- informacje gospodaroze /wykazy branżowe, warunki handlowe, kursy dewizowe, papierów wartośolo- wych, surowców itp./,
- lnformaoje dla gospodarstw domowych /hobby, przepley kulinarne, drobne ogłoszenia, oferty sprzedaży, nieruchomośoi, oferty praoy/;
9 informacje dla grup użytkowników
- informacje dla użytkowników przemysłowych /wykaz producentów 1 źródeł zakupu, wewnętrzna in
formacja telefoniozna/,
- informacje dla wolnych zawodów /lekarze - wykaz leków i możllwośol kuracji, apteki, prawnioy, doradcy podatkowi/,
- informacje dla członków organizacji społecznych 1 politycznych, związków twórczych, klubów itp. /kalendarz imprez, zarządzenia wewnętrzne, wyniki wyborów/;
9 komunikaty dla wielu użytkowników /zmiana terminów przyjęć przez lekarza, wyjazd na urlop, informacja o terminie zebrania, informacja o upływie terminu płatności, monity, itp./.
Podgrupa pierwsza oharakteryzuje się tym, że informacje są dostępne ¿>ez ograniczeń dla wszyst
kich użytkowników systemu wideoteksu. Natomiast podgrupa druga zawiera informacje przeznaczone dla określonego kręgu odbiorców, są to przeważnie tzw. grupy zastrzeżonego użytkowania /oloeed user group/ 1 informacje z tej podgrupy są dostępne tylko dla użytkowników z odpowiednimi uprawnie
niami dostępu. Obie te podgrupy mają taką wspólną oechę, że informacje są dostępne dopiero po zgłoszeniu zapytania przez użytkownika. W przeciwieństwie do poprzednich podgrup komunikaty tej podgrupy są przesyłane do konkretnych użytkowników 1 są przechowywane w systemie do czasu ioh przyjęcia przez użytkownika. Użytkownik Jest Informowany przez system wideoteksu, że oczekują na niego komunikaty natychmiast po Inicjacji dialogu z systemem.
Grupa - i n f o r m a c j e d l a p o j e d y n o z e g o u ż y t k o w n i k a zawiera następujące podgrupy:
• wiadomości od innego użytkownika /życzenia Imieninowe, urodzinowe, Jubileuszowe, listy, umówie
nia terminu spotkania, gry z partnerem, np. szachy/,
• wiadomości od wielu użytkowników /zamówienia towarów, rezerwacje biletów, operacje bankowe, meldunki o szkodach, itp./,
9informacje o charakterze osobistym /indywidualny kalendarz terminowy, stan konta za użytkowanie sys teaów/.
Poszczególne podgrupy można «charakteryzować następująco:
l
• podgrupa pierwsza dotyczy wiadomości przesyłanych w relacji Indywidualny użytkownik - indywidualny użytkownik, przy czym jest to niejako uzupełnienie normalnego kontaktu telefonicznego, gdy wy
stępują trud noże i z zastaniem użytkownika w domu, przy zajętym połączeniu oraz w wypadku osób z upośledzonym słuchem i mową,
• podgrupa druga Jest to typowu relacja użytkownik profesjonalny /dom sprzedaży wysyłkowej, bank, itp./ i wielu użytkowników indywidualnych, którzy z własnej iniojatywy przekazują lnformaoje lub realizują pewne transakcje,
• podgrupa trzecia zawiera informacje dostępne tylko dla jednego użytkownika, które pochodzą od systemu wideoteksu /stan konta/ albo od niego samego /indywidualny kalendarz terminowy/, infor
macje te są udostępniane użytkowuikowi na jego życzenie.
Ostatni podob3zar zastosowań wideoteksu - dialog e komputerem obejmuje nnstępujące możliwości:
0 usługi obliczeniowe /obliczenia matematyczno, proste programy obllczenlovre - wysokość renty, po
datek wyrównawczy, odsetki bankowe, długość ti'asy podróży i zużycie paliwa itp./,
• programy uczące, testy /kursy eksternie tyczne, zadania domowe, testy przydatności, test inteli
gencji itd./,
• gry komputerowe /labirynt, burzenie ścian, start rakiety itp./.
Użycie systemu wideoteksu do dialogu z komputerem ma na celu głównie zastąpienie komputerów osobistych i uniknięcie przez użytkownika Indywidualnego przonoszenia kosztów na termlnul wideo
teksu i komputer osobisty. Stąd pomysł połączenia obu tych funkcji w Jednym urządzeniu, tzn. w kom
puterze osobistym z właściwościami terminala wideoteksu. Przykładem takiego urządzenia jest MUPID2, który zostanie przedstawiony w dalszej części artykułu.
ffypooażenlc sprzętowe systemów wideoteksu
Z technicznego punktu widzenia system wideoteksu składa się z następujących urządzeń:
• terminali odbioroów informacji,
• sieci przesyłania danych,
• centrali widooteksu.
W najprostszej wersji t e r m i n a l o d b i o r c y to telewizor wyposażony w specjalny dekoder, który przyjmuje Informacjo z modemu zgodnie z protokołom transmisji, przetwarza Je odpo
wiednio do wymagań techniki wideotekBU, umieszcza w pamięci powtarzania obrazu, a następnie doko
nuje ich wizualizacji na ekranie telewizora. Dekoder skonstruowany jest na bazie mikroprocesora 1 wyposażony jest w pamięć powtarzania obrazu o pojemności kilku Kbajtów, np. w RFN ograniozono Jej rozmiar do 2 Kbajtów .
Ponadto użytkownik musi być wyposażony w modem, zainstalowany między telewizorem 1 przyłączem telefonicznym. Zadaniem modemu jest realizacja połączenia między centralą wideoteksu i telewizorem oraz transfo-Tzacja sygnałów przychodzącyoh z centrali wideoteksu poprzez łącza telefoniczne na in
formacje akceptowane przez dekoder oraz transformacja informacji wysyłanych przez użytkownika na sygnały telefoniczne.
*7---
Szczegółowa konstrukcja dekodera i Jego funkcjonowanie zostało przedstawiono w pracy R.Hoffmana 7]
- 29 -
Wprowadzanie informacji odbywa się za pomocą prostej klawiatury /zdalnej obsługi telewizora/, która wyposażona jest w symbolos jji ,(( » 9 1 * . Takie wyposażenie użytkownika umożliwiało mu tylko częś
ciowe wyszukiwanie informacji, natomiast utrudniało korzystanie z poczty elektronicznej 1 realiza
cję funkcji transakcyjnych. Zaistniała więc potrzeba wzbogacenia terminala /telewizora/ w pełną klawiaturę alfanumeryczną. Dalsze uzupełniające wyposażenie stanowić mogą: drukarka, pamięć magne
towidowa i dyek laserowy do przechowywania obrazu i dźv<ięku [3].
Następnym krokiem w zaspokajaniu rosnących potrzeb użytkownika systemu wldeotekeu są inteli
gentne terminale, które łączą w Jednym urządzeniu funkcje terminala wideoteksu 1 komputera oso
bistego. Przykładami takich terminali mogą byó MUPID2 ozy NCH-DEC1SI0N MATEV*i
Zakres funkcjonalny terminala inteligentnego przedstawimy na przykładzie MUPID2. Obejmuje on poza dodatkowym wyszukiwaniem według słów kluczowych;
• lokalne przechowywanie i przeszukiwanie stron wideoteksu,
• tworzenie stron wideoteksu za pomocą programu edycyjnego,
• tworzenie programów w Języku BASIC i innych językach wyższego rzędu, 9 pracę pod systemem operacyjnym CP/M,
• lokalne uruchamianie programów przesyłanych z centrali wideoteksu.
1.IUPID2 to mikrokomputsr bazujący na mikrokomputerze Z80A, wyposażony w 128 Kbajtów parnięol RAM i 32 Kbajty pamięci PSOM, drukarkę, Jednostkę pamięci zewnętrznoj na dysku elastycznym /po
dwójny dyek o pojemności 800 Kbajtów/ 1 kaseoie magnetycznej, wldeokamerę itp. Może byó podłączony do telewizora kolorowego lub monitora kolorowego albo jako dodatkowa opcja do wielu użytkowanych obecnie komputerów osobistych /np. IHM-PC/ przez użycie tzw. procesorowej płyty platynowej.
Dla celów tworzenia /edycji/ większej ilości informacji, zwłaszcza graficznych, stosowane są specjalno t e r m i n a l e e d y t o r s k i e . Punkcje i konfiguracja takiego terminala zo
staną przedstawione na przykładzie urządzenia o symbolu DO 912-004 produkowanego przez zachodnio- niemiecką firmę Domler**^
Podstawowe funkcje edytorskie terminala 20 912-004:
• wprowadzanie informacji alfanumerycznych i graficznych,
9 prezentacja obrazów wideoteksu w dv.u formatach /20 wierszy po 40 znaków lub 24 wiersze po 40 znaków/,
• wywoływanie informacji z centrali wideoteksu,
• edycja on-llne 1 off-line tekstu i grafiki,
• przetwarzanie tekstu,
9 przechowywanie informacji w pamięci zewnętrznej na dyskletkaoh lub dysku Winchester,
• wywoływanie informacji z pamięci zewnętrznej, 9 wyprowadzanie stron wideotekstu na drukarkę,
• przesyłanie informacji wideoteksowych do łączy komputerowych i przejmowanie ich z łącz,
»wprowadzanie grafiki przez tabliczkę graficzną /Grafik-tablet/.
Funkcje te terminal DO 912-OC4 realizuje za pomocą, następujących elementów sprzętowych: Jed
nostki centralnej bazującej na mikroprocesorze Z80 z pamięcią operacyjną 24 Kbajtów EFROM i 7 Kbaj
tów RAM rozbudowywalną o dalsze moduły 32 Kbajtowe, dwóch lub trzech kolorowych monitorów ekranowych, Szczegółowy opla tych terminali inteligentnych znajduje się m.in. w pracach [i], [ó], [9], [lO]
Charakterystykę tego terminala edytorskiego zawierajp, opracowania [s], [13], [14J
