[2021/Nr 5] Zaskakujące i niezwykłe składniki współczesnych kosmetyków

(1)

Zaskakujące i niezwykłe składniki współczesnych kosmetyków

Agnieszka Gunia-Krzyżak

¹

, Aleksandra Sowa

¹

, Kamil Piska

²

, Dorota Żelaszczyk

¹

, Henryk Marona

¹

1 Pracownia Chemii Kosmetycznej, Zakład Chemii Bioorganicznej, Katedra Chemii Organicznej, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków, Polska

2Zakład Biochemii Farmaceutycznej, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków, Polska Farmacja Polska, ISSN 0014-8261 (print); ISSN 2544-8552 (on-line)

Surprising and unusual ingredients of modern cosmetics

Modern cosmetology is an advanced discipline related to other areas of science, such as chemistry, pharmacy, biology, molecular biology, or biotechnology. Available cosmetics are well-tested and safe products that meet the expectations of consumers in terms of quality and activity. In accordance with current law regulations, manufacturers are required to include a list of cosmetic ingredients on the cosmetic containers using the International Nomenclature of Cosmetic Ingredients (INCI) rules, common for the entire European Union. This allows analyzing the composition of the product by the consumers, in terms of the presence of specific ingredients that will meet their expectations, as well as exclusion from use, for example, due to their beliefs. This article provides examples of surprising cosmetic ingredients, the use of which is probably not obvious for the majority of the consumers. The raw materials obtained from snails are used because of their protective properties, as well as positive effect on the condition of the skin, including anti-aging, antioxidant, and regenerating activity. Ambergris, a waxy substance derived from the intestine of the sperm whales, is used as a fragrance, and stabilizer of the scent of some perfumes. Fats and oils obtained from minks or domestic animals possess a softening and soothing effect.

Animal fats are also used in the production of popular soaps. Hen eggs are also used in cosmetology. The shells used in peelings possess exfoliating functions. In addition, egg whites, yolks, as well as numerous substances isolated from eggs are used. Stem cells used in cosmetology are obtained from in vitro cultivation of areas of dividing tissues.

Cosmetic raw materials, which are the content of the cultured cells, have anti-aging, protective and regenerative properties. The knowledge of examples of surprising cosmetic ingredients will allow a better insight into the used cosmetic products as well as will encourage to broaden the interest in modern cosmetology.

Keywords: cosmetic ingredients, cosmetic materials, cosmetics.

Pracownia Chemii Kosmetycznej, Zakład Chemii Bioorganicznej, Katedra Chemii Organicznej, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet

Jagielloński Collegium Medicum, ul. Medyczna 9, 30-688 Kraków, Polska;

e-mail: agnieszka.gunia@uj.edu.pl

Źródła finansowania

Praca została sfinansowana z subwencji badawczej Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum w Krakowie (N42/DBS/000183).

Konflikt interesów

Nie istnieje konflikt interesów.

Otrzymano: 2021.03.12 Zaakceptowano: 2021.06.10 Opublikowano on-line: 2021.06.14

DOI

10.32383/farmpol/138771

ORCID

Agnieszka Gunia-Krzyżak (ORCID id: 0000-0003-4162-4760) Aleksandra Sowa (ORCID id: 0000-0003-4362-3948) Kamil Piska (ORCID id: 0000-0002-9152-9991) Dorota Żelaszczyk (ORCID id: 0000-0001-7103-5292) Henryk Marona (ORCID id: 0000-0002-3815-4174)

Copyright

To jest artykuł o otwartym dostępie, na licencji CC BY NC

https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/

(2)

Wstęp

Troska o wygląd zewnętrzny cechuje popula- cję ludzką od najdawniejszych czasów. Choć przez wieki zmieniały się kanony piękna, to niezmienne pozostawało dążenie do ich osiągnięcia. Odpo- wiedni wygląd zewnętrzny był i jest związany z samozadowoleniem z własnej aparycji, jak rów- nież z akceptacją, a nawet podziwem osób z oto- czenia. Początkowo w celu pielęgnacji i poprawy wyglądu stosowano substancje pochodzenia naturalnego, np. ze świata roślinnego, zwierzęcego czy też surowce mineralne. Wraz z rozwojem nauki zaistniała możliwość, aby w laboratorium syntezować nowe związki chemiczne o określo- nych właściwościach fizykochemicznych i dzia- łaniu biologicznym. Współcześnie jako składniki kosmetyków wciąż stosuje się substancje pochodzenia naturalnego, które są równocześnie dobrze przyjmowane przez konsumentów z uwagi na aspekty pro-ekologiczne. Jednocześnie produ- cenci kosmetyków nie stronią od różnych synte- tycznych związków chemicznych, szczególnie, gdy ich korzystne działanie przewyższa aktyw- ność innych surowców lub wręcz nie są znane substancje pochodzenia naturalnego wykazujące określone właściwości. Dotyczy to na przykład chemicznych filtrów promieniowania ultrafiole- towego stosowanych w określonych kosmetykach, z uwagi na konieczność zapewnienia skutecznej ochrony przed szkodliwym wpływem promieniowania UV na organizm człowieka [1, 2].

Według definicji zawartej w obowiązujących w Unii Europejskiej przepisach prawnych (tj. Roz- porządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r.) produkt kosmetyczny (kosmetyk) ma na celu wyłącznie lub głównie utrzymywanie w czysto- ści, perfumowanie, zmianę wyglądu, ochronę i/

lub utrzymywanie w dobrej kondycji zewnętrz- nych części ciała ludzkiego, zębów czy też błony śluzowej jamy ustnej. Kosmetyków nie stosuje się zatem w celu leczenia czy też diagnostyki zmian chorobowych. Ma to szczególne znaczenie biorąc pod uwagę deklaracje producentów, jak i świa- dome stosowanie kosmetyków przez użytkow- ników [3].

Wspomniane powyżej rozporządzenie określa szczegółowe wymagania prawne dotyczące składu kosmetyków. Ma to na celu zapewnienie bezpie- czeństwa konsumentowi podczas stosowania kosmetyku. Warto przy tym zaznaczyć, że nie istnieje lista substancji dozwolonych do stosowania w kosmetykach. W produktach kosmetycznych stosowane są tysiące różnorodnych substancji i nie sposób ująć ich wszystkich w rozporządze- niu. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że prawo

określa jednak bardzo szczegółowo, jakich substancji nie wolno stosować w kosmetykach oraz jakie substancje mogą być stosowane wyłącznie w określonych warunkach i przy konkretnym dopuszczalnym stężeniu. Wśród substancji niedo- zwolonych do stosowania w kosmetykach w Unii Europejskiej znajdują się m.in. substancje pocho- dzące z ciała ludzkiego, rakotwórcze, mutagenne i działające szkodliwie na rozrodczość, substancje promieniotwórcze, narkotyki, niektóre alka- loidy, antybiotyki, wiele naturalnych wyciągów roślinnych i inne. Także niewymienione w roz- porządzeniu substancje o potwierdzonym szkodliwym wpływie na zdrowie ludzi nie mogą być stosowane w kosmetykach, a ostatecznie skład produktu kosmetycznego musi spełniać wymogi bezpieczeństwa kontrolowane podczas rejestra- cji produktu [3].

W 2018 r. wartość sprzedanych kosmetyków na świecie wyniosła 205 mld EUR, wartość europejskiego rynku kosmetyków w 2017 r. wynio- sła blisko 77 mld EUR, a polskiego – 16 mld PLN (w 2016 r). Również prognozy dla rynku kosmetycznego były bardzo obiecujące, co pozwalało zaliczyć go do największych i najbardziej per- spektywicznych branż przemysłu lekkiego [4, 5]. Wprowadzanie na rynek nowych kosmety- ków gwarantuje zyski dla producenta. Cenione są zarówno innowacyjne substancje aktywne, jak również surowce pochodzenia naturalnego, które dzięki swoim określonym właściwościom mogą znacząco wpłynąć na efekty stosowania i satys- fakcję konsumentów [1]. W pracy przedstawiono przykłady interesujących, zaskakujących, nie- zwykłych, a może nawet i dziwnych składników, które można spotkać współcześnie w kosmetykach. Opracowanie zawiera informacje dotyczące deklarowanego działania określonych składni- ków, jak również sposobów ich pozyskiwania czy też bezpieczeństwa ich stosowania. Nazwy skład- ników zostały podane według Międzynarodo- wego Nazewnictwa Składników Kosmetyków (ang.

International Nomenclature of Cosmetic Ingre- dients, INCI).

Surowce kosmetyczne otrzymywane ze ślimaków

Śluz ślimaka i inne surowce uzyskiwane ze śli- maków to zdecydowanie zaskakujące składniki współczesnych kosmetyków, choć trzeba przy- znać, że niektórych konsumentów ich zawar- tość w produktach pielęgnacyjnych już wcale nie dziwi. Z jednej strony popularne ślimaki nie będą się w oczywisty sposób kojarzyły z kosmetykami, ale z drugiej strony produkty z tych mięczaków, a w szczególności filtrat śluzu ślimaków zyskały

(3)

już miano surowców, które dokonały rewolucji na rynku kosmetycznym i w branży beauty.

Śluz ślimaka występuje pod nazwą Snail Secretion Filtrate (International Nomenclature of Cosmetic Ingredients, INCI) i odnosi się do surowca otrzymanego z filtratu śluzu jednego lub kilku gatunków ślimaków (np. Cryptomphalus aspersa). Z kolei składniki Snail Extract (INCI) i Abalone Extract (INCI) to ekstrakty z całych śli- maków Pomacea canaliculata (ampularia) i mor- skich ślimaków z rodzaju Haliotus (uchotki).

W kosmetykach zastosowanie znalazły także: eks- trakt z jaj ślimaka (INCI: Snail Egg Extract), filtraty śluzu ślimaków poddane fermentacji grzybami z rodzaju Saccharomyces (INCI: Saccharomy- ces/Snail Secretion Filtrate Ferment Filtrate) lub Aspergillus (INCI: Aspergillus/Snail Secretion Fil- trate Ferment Filtrate), czy też zhydrolizowany chemicznie lub enzymatycznie ekstrakt ze śli- maków (INCI: Hydrolyzed Snail Body Extract).

Istnieją również składniki peptydowe o długości 20–22 aminokwasów otrzymane na drodze syn- tetycznej, będące odpowiednikami fragmentów związków zawartych w śluzie ślimaka w szcze- gólności Mu-konotoksyny (INCI: S-Mu-conoto- xin CnIIIC, s-Snail Oligopeptide-1). Stanowią one zatem przykład odwzorowania natury w laboratorium za pomocą odpowiednich metod synte- tycznych [6].

Wymienione powyżej produkty otrzymywane ze ślimaków stosuje się w kosmetykach ze względu na wykazywane działanie ochronne i wpływające korzystnie na kondycję skóry.

W szczególności, do efektów aplikacji tych skład- ników zalicza się opóźnienie procesu starzenia skóry, wspomaganie odnowy skóry po oparze- niach słonecznych i uszkodzeniu mechanicznym, zwiększenie jędrności skóry, redukcja blizn i roz- stępów czy też zmniejszenie przebarwień skór- nych [7, 8]. Do celów kosmetycznych, śluz śli- maka jest pozyskiwany bez szkody dla zwierząt, w wyniku zoptymalizowanego procesu stymulacji. Uważa się, że śluz produkowany w warunkach stresogennych dla ślimaków, w tym podczas śmierci, zawiera szkodliwe substancje, dlatego podczas pozyskiwania surowca stosuje się wyłącznie procedury bezpieczne dla ślimaków.

Surowiec jest następnie poddawany procesowi filtracji mającemu na celu zapewnienie odpo- wiedniej czystości [9]. Pełny skład chemiczny surowca nie został wciąż zbadany, ale wykazano zawartość takich składników jak białka (w tym kolagen), glikozaminoglikany (w tym kwas hia- luronowy), α-hydroksykwasy (w tym kwas gliko- lowy), alantoina, polifenole, cukry czy minerały.

Zaawansowane badania potwierdziły wewnątrz- komórkową aktywność składników surowców

pochodzących ze ślimaków. Opisano mi.in dzia- łania in vitro w kierunku aktywacji prolifera- cji i migracji fibroblastów oraz aktywacji komó- rek macierzystych fibroblastów, a także efekt ochronny przed apoptozą fibroblastów, aktyw- ność przeciwzapalną i antyoksydacyjną [7, 10].

Korzystne kosmetyczne efekty filtratu śluzu śli- maka i ekstraktu jaj ślimaka zostały potwierdzone w badaniach klinicznych. U kobiet w wieku 45–65 lat z widocznymi oznakami fotostarzenia wykazano istotne korzystne efekty 2-miesięcz- nej aplikacji formulacji kosmetycznej zawierają- cej filtrat śluzu ślimaka Cryptomphalus aspersa i ekstrakt jaj ślimaka. W grupie badanej zaob- serwowano istotne ograniczenie transepider- malnej utraty wody i poprawę struktury (wygła- dzenie), jędrności i elastyczności skóry, a także wygładzenie zmarszczek [11]. W innym badaniu trwającym 12 tygodni wykazano, że stosowanie formulacji kosmetycznych zawierających 8% (na dzień) i 40% (na noc) filtratu śluzu śli- maka Cryptomphalus aspersa znacząco zmniej- szyło widoczność zmarszczek na twarzy oraz spo- wodowało poprawę struktury skóry [9]. Ponadto w badaniu klinicznym, w którym uczestniczyło 120 kobiet w wieku 45–60 lat udowodniono, że formulacja zawierająca filtrat śluzu ślimaka i dodatkowe składniki o działaniu antyoksyda- cyjnym po 45-dniowej kuracji powodowała zna- czącą poprawę obiektywnych i subiektywnych parametrów oceny starzenia skóry. Na poziomie epidermalnym zauważono poprawę nawodnienia (z zastosowaniem korneometru), a w głębi skóry – poprawę napięcia i elastyczności (z zastosowaniem kutometru) [12].

Surowce kosmetyczne otrzymywane z kaszalotów

Dla użytkowników perfum zaskakujący może być fakt, że niektóre z nich zawierają w swoim składzie surowce kosmetyczne otrzymywane z kaszalotów. Jednym z nich jest ambra, substancja woskowa pochodząca z jelita kaszalota (Physeter catodon), która w ciele wieloryba powstaje prawdopodobnie w wyniku niestraw- ności lub zaparcia. W kulturach wschodnich ambra jest wykorzystywana nie tylko w kosmetykach, ale także jako przyprawa. Z kolei w Euro- pie jest znana przede wszystkim jako substancja zapachowa i stabilizująca woń szlachetnych perfum, jak również wzmacniająca zapach głównych kompozycji. Ambra należy do tych składników, które z perfum uwalniają się najpóźniej i najdłużej pozostają na skórze (tzw. akord bazowy). Nazwa surowca kosmetycznego według INCI to Amber- gris tincture.

(4)

Ambrę, podobnie jak bursztyn, można zna- leźć u wybrzeży mórz czy oceanów. Ambrę odna- leźć można chociażby na plaży Morza Północnego, a jej nazwa pochodzi od francuskich słów ozna- czających „szary bursztyn”. Bryły ambry mogą osiągać bardzo duże rozmiary sięgające nawet do 20 kg. Świeża ambra jest czarna i miękka i ma nie- przyjemny zapach. Jednak wystawiona na działa- nie słońca, powietrza i wody morskiej twardnieje i blaknie do jasnoszarego lub żółtego, tworząc przy tym subtelny i przyjemny zapach. Charaktery- styczny zapach ambry powstaje w wyniku foto- oksydacji i autooksydacji, a składnikami decy- dującymi o jej charakterystycznym zapachu są ambreina, ambriole, jonony i aldehyd ambrowy.

Innymi składnikami ambry są cholesterol i kwas benzoesowy. Surowiec ten słabo rozpuszcza się w alkoholach, natomiast dobrze miesza się z tłusz- czami.

Największymi importerami ambry były Austra- lia, Nowa Zelandia i Nowa Kaledonia, na której plażach ambra bywa znajdowana szczególnie czę- sto. Obecnie naturalna ambra jest trudno dostępna ze względu na ochronę kaszalotów. Wytwarzane są jej substytuty syntetyczne lub roślinne (np. produkty otrzymywane z nasion hibiskusa) [13, 14].

Również główny składnik ambry – ambreina (rycina 1) jest surowcem kosmetycznym (INCI:

Ambrein). W przeszłości ten triterpenowy alko- hol był pozyskiwany wyłącznie z ambry, jednak z uwagi na konieczność ochrony kaszalo- tów opracowano alternatywne sposoby służące jego otrzymywaniu. Poza skomplikowaną syn- tezą chemiczną, możliwe jest zastosowanie metod biotechnologicznych. Wykorzystano w tym celu m.in. drożdże Pichia pastoris, izolowane enzymy pochodzące z bakterii Alicyclobacillus acidocal- darius i Bacillus megaterium, a substratem do

biosyntezy był skwalen. Co ciekawe, ambra w nie- których kulturach jest wykorzystywana jako afro- dyzjak. Przeprowadzone na szczurach badanie, w którym samcom podawano ambreinę potwierdza działanie ambry jako afrodyzjaku [15].

Najnowsze prace badawcze opublikowane w prestiżowych czasopismach wydawnictw Nature i Taylor&Francis rzuciły nowe światło na ten surowiec kosmetyczny. Naukowcy dono- szą bowiem o zidentyfikowaniu śladowych ilości ambry w odchodach wielu ssaków, w tym słoni, żyraf, ale też domowych krów, a nawet i człowieka [16]. Większe ilości ambreiny wykryto natomiast pośmiertnie w jelitach ludzkich ciał. Przeprowa- dzone badania wskazują, że została ona zsynte- zowana przede wszystkim post mortem z udzia- łem drobnoustrojów, a substratami do syntez były zawartość jelit i martwe tkanki. Nie przewiduje się jednak wykorzystywania w celach kosmetycznych ambreiny pochodzącej z tych źródeł, suge- ruje się natomiast, że jej analiza mogłaby zostać wykorzystywana jako wskaźnik rozkładu ciała po śmierci [17].

Surowce kosmetyczne otrzymywane z jaj kurzych

Jaja kurze są ważnym elementem zbilansowanej diety i cenionym źródłem składników odżywczych takich jak białka, lipidy (w tym triglicerydy, fos- folipidy, cholesterol), karotenoidy (w tym luteina, zeaksantyna), minerały [18]. Mniej znanym zastosowaniem jaj jest wykorzystanie ich jako intere- sujący i bogaty rezerwuar różnorodnych surow- ców kosmetycznych, spośród których wyróżnić można zarówno duże elementy jak jaja w całości, białko czy żółtko, jak również przetworzone części jaj i izolowane substancje aktywne [6]. W tabeli 1 zebrano informacje o surowcach kosmetycznych pozyskiwanych z jaj kurzych oraz o przypisywa- nym im funkcjom w kosmetykach.

Olej pozyskiwany poprzez ekstrakcję świe- żych żółtek kurzych jaj (INCI: Egg Oil) zawiera takie składniki jak cholesterol, lecytyny oraz triglicerydy zbudowane z reszt ważnych kwasów tłuszczowych w tym nasyconych: palmitynowego, stearynowego oraz nienasyconych: lino- lowego, oleinowego, all-cis-7,10,13,16,19-doko- zapentaenowego, występujących w korzystnej konfiguracji cis. Skład oleju decyduje o możliwo- ści jego wykorzystania jako emolientu i substancji utrzymującej skórę i włosy w dobrej kondycji.

Badania przeprowadzone in vitro potwierdziły wielokierunkową aktywność lipidów pozyskiwanych z żółtek kurzych jaj, w tym działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i przyspiesza- jące gojenie ran [6, 18]. Interesującym przykładem Rycina 1. Struktura

chemiczna ambreiny (według bazy PubChem).

Figure 1. Chemical structure of ambrein (according to PubChem database).

(5)

składników kosmetyków są surowce stanowiące proszek powstały po odwodnieniu i suszeniu całych jaj, żółtek lub skorupek, które pełnią funk- cję surowców ścierających (tzw. ścierniw) i mogą być stosowane na przykład w peelingach. Ponadto, w kosmetykach znajdują zastosowanie składniki izolowane z kurzych jaj, dla których udowodniono wielokierunkowe właściwości biologiczne. Lecy- tyny (fosfatydylocholiny, INCI: Phosphatidylcho- line) w kosmetykach pełnią funkcję substancji

utrzymujących skórę w dobrej kondycji oraz emul- gatorów [6]. Jest to związane z ich budową, typową dla substancji powierzchniowo czynnych, gdyż zawierają w swojej cząsteczce fragment lipofi- lowy i hydrofilowy. W testach in vitro wykazano ich aktywność przeciwzapalną i antyoksydacyjną [18]. Ksantofiliny (INCI: Xanthophylls, rycina 2), czyli grupa karotenoidów zawierających tlen (np.

luteina i jej izomer różniący się położeniem jednego wiązania podwójnego – zeaksantyna (INCI:

Tabela 1. Surowce kosmetyczne pozyskiwane z jaj kurzych i ich funkcje w produktach kosmetycznych (opracowane na podstawie bazy danych Cosing).

Table 1. Cosmetic raw materials obtained from hens eggs and their functions in cosmetic products (pepared on the basis of Cosing database).

Nazwa polska Nazwa INCI Funkcje w produktach kosmetycznych

Jaja kurze Egg, Ovum utrzymywanie skóry i włosów w dobrej kondycji

Białka jaj kurzych Albumen utrzymywanie skóry i włosów w dobrej kondycji;

tworzenie filmu ochronnego

Zhydrolizowane białka kurzych jaj Hydrolyzed Albumen utrzymywanie skóry i włosów w dobrej kondycji;

kontrola lepkości;

funkcja antystatyczna

Suszone żółtka jaj kurzych Dried Egg Yolk utrzymywanie skóry i włosów w dobrej kondycji

Ekstrakt z żółtek kurzych jaj Egg Yolk Extract, Luteum Ovi Extract

utrzymywanie skóry i włosów w dobrej kondycji;

surfaktant, emulgator

Olej pozyskiwany poprzez ekstrakcję świeżych żółtek kurzych jaj Egg Oil, Ovum Oil utrzymywanie skóry i włosów w dobrej kondycji;

emolient

Zhydrolizowane żółtka kurzych jaj Hydrolyzed Egg Yolk utrzymywanie skóry i włosów w dobrej kondycji;

emolient

Zhydrolizowany ekstrakt żółtek kurzych jaj Hydrolyzed Egg Yolk Extract utrzymywanie skóry w dobrej kondycji;

emolient

Błona skorupki kurzych jaj Egg Shell Membrane utrzymywanie skóry w dobrej kondycji

Zhydrolizowana błona skorupki kurzych jaj Hydrolyzed Egg Shell Membrane utrzymywanie skóry w dobrej kondycji;

humektant

Ekstrakt błony skorupki kurzych jaj Egg Shell Membrane Extract konserwant,

ochronna dla skóry

Sproszkowane kurze jaja Ovum Powder funkcja ścierająca

Sproszkowane żółtka kurzych jaj Luteum Ovi Powder funkcja ścierająca

Sproszkowane skorupki kurzych jaj Egg Shell Powder funkcja ścierająca

Rycina 2. Struktury chemiczne all- trans-luteiny (a) i all-trans-

zeaksantyny (b) [19].

Figure 2. Chemical structures of all- trans lutein (a) and all-trans_

zeaxanthin (b) [19].

(6)

Zeaxantin, rycina 2), które są szeroko rozpo- wszechnione w przyrodzie, np. w liściach roślin, żółtkach jaj, algach, pręcikach żółtych kwiatów.

W kosmetykach mają za zadanie utrzymywać skórę w dobrej kondycji, jak również są stosowane jako przeciwutleniacze [6]. Obecność w ich struk- turze licznych sprzężonych wiązań podwójnych determinuje ich możliwości neutralizacji wolnych rodników tlenowych, hamowania peroksydacji lipidów, jak również stabilizacji struktury błony komórkowej [18].

Owotranseferyna (INCI: Ovotransferrin) sta- nowi białko posiadające zdolność wiązania jonów żelaza i pozyskiwana jest z białek kurzych jaj.

Badania in vitro potwierdziły jej aktywność prze- ciwbakteryjną, przeciwgrzybiczą, immunomo- dulacyjną oraz antyoksydacyjną. W produktach kosmetycznych znajduje zastosowanie jako surowiec przeciwdrobnoustrojowy, konserwujący oraz chelatujący, jak również służący do pielę- gnacji jamy ustnej i hamujący powstawanie płytki nazębnej, a także utrzymujący skórę w dobrej kondycji [6].

Surowce kosmetyczne otrzymywane z norek

Surowce kosmetyczne z norek pozyskuje się ze zwierząt hodowlanych (dedykowanych na futra), zwierząt laboratoryjnych, zdechłych zwierząt z ogrodów zoologicznych oraz zwierząt z wypadków komunikacyjnych. Nazwy surowca kosmetycznego wg INCI – Mink Oil i Mustela Oil, dotyczą oleju otrzymywanego z tkanki pod- skórnej norek, a surowce o nazwach wg INCI – Mink Wax i Mustela Cera to jego stała frakcja.

Tłuszcz z norek stosowany jest w kosmetykach w stężeniach 3–10%. W swym składzie zawiera kwas oleopalmitynowy o właściwościach zbliżo- nych do łoju oraz około 75% nasyconych kwasów tłuszczowych. Wykazuje on działanie zmięk- czające i łagodzące. Ponadto, sam kwas oleopalmitynowy wykazuje odporność na promienio- wanie ultrafioletowe UVA i UVB, nie powoduje alergii i jest odporny na jełczenie (nawet po 10 latach przechowywania zachowuje swój natu- ralny zapach, kolor i wszystkie użyteczne wła- ściwości). Dodatkowo, zastosowany w formulacji ułatwia rozprowadzenie kosmetyku cienką warstwą na skórze czy włosach. Jak potwier- dzono w testach klinicznych, olej z norek nie wywołuje podrażnień ani uczuleń, może jednak zwiększać przenikanie innych substancji chemicznych zawartych w formulacji [20]. W Pol- sce oba te surowce nie są standardowo produ- kowane i pozyskiwane, jednak można znaleźć je w dostępnych kosmetykach.

Surowce kosmetyczne otrzymywane ze zwierząt hodowlanych: koni, krów, osłów, świń

W kosmetologii szerokie zastosowanie zna- lazły tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, w tym pozyskiwane ze zwierząt hodowlanych takich jak: konie, krowy, osły czy świnie. Zalicza się do nich następujące surowce (wg INCI): Horse Fat (Equi Lipida) – tłuszcz z koni, Donkey Oil – tłuszcz z osłów, Lard (Adeps Suillus) – tłuszcz ze świń (smalec), Tallow (Adeps Bovis) – tłuszcz z bydła (łój), Neatsfoot Oil (Bubulum Oil) – tłuszcz otrzymywany z dolnych części nóg krów (bez kopyt). Z uwagi na skład chemiczny tych surowców pełnią one w kosmetykach funkcję surowców utrzymujących skórę i włosy w dobrej kondycji, a także natłuszcza- jącą, zmiękczającą i ochronną. Tłuszcz pocho- dzący z koni wykorzystuje się głównie w nie- których krajach azjatyckich, takich jak Chiny, Mongolia, Korea i Japonia. Otrzymuje się go jako produkt uboczny w procesie wytwarzania mięsa z koni na cele spożywcze. W medy- cynie tradycyjnej stosuje się go na skórę w celu leczenia oparzeń skóry, przyśpieszenia regeneracji ran, gojenia blizn, poprawy kondycji włosów. Współczesne badania potwierdziły potencjał tego surowca, wykazując jego dzia- łanie przeciwzapalne, ochronne na skórę oraz nawilżające i zmiękczające. Badania przeprowadzone w Chinach potwierdziły znaczący wpływ oleju końskiego na elastyczność i gęstość skóry, nawilżenie oraz odbudowę bariery naskórkowej [21-23].

Smalec ze świń czy łój pozyskiwany z bydła domowego z pewnością nie kojarzą się intu- icyjnie z produktami kosmetycznymi stoso- wanymi do mycia. Jednak surowce te stano- wią bardzo ważne źródło pozyskiwania mydeł.

Wykorzystuje się je w reakcji z wodorotlenkiem sodu w procesie zwanym zmydlaniem tłuszczy (rycina 3). Zmydlanie tłuszczy to reakcja, w któ- rej dochodzi do hydrolizy estrów acylogliceroli do glicerolu i kwasów tłuszczowych, które two- rzą sole sodowe. Sole sodowe wyższych kwa- sów tłuszczowych to właśnie mydła. Reakcja powoduje zasadniczą zmianę właściwości fizykochemicznych substancji. Z tłuszczy otrzymywane są rozpuszczalne w wodzie sole, mające zdolność zwilżania, rozpuszczania lub zemul- gowania tłuszczy i innych substancji hydrofo- bowych, umożliwiając ich zmycie ze skóry czy włosów. Smalec, składa się acylogliceroli głów- nie kwasu palmitynowego, stearynowego i oleinowego, dlatego produktami zmydlania będą przede wszystkim palmitynian, stearynian

(7)

i oleinian sodu. Łój ma podobny skład chemiczny – w skład wchodzą reszty kwasów tłuszczowych o 16–18 atomach węgla. Mydła pochodzenia zwierzęcego często wykorzystuje się też w produkcji tzw. szarego mydła, będącego mieszaniną soli potasowych kwasów tłuszczowych (INCI:

Potassium Tallowate). Ze względu na mniej- szą ilość dodatków charakteryzują się niższą alergicznością [24].

W kosmetologii zastosowanie znajduje rów- nież łożysko, pochodzące od różnych gatunków zwierząt, takich jak konie, świnie czy krowy.

Łożysko to narząd płodowy, łączący rozwijający się płód z organizmem matki. Jest materiałem łatwo dostępnym, którego pobranie nie powoduje cierpienia u zwierząt. W celach kosmetycznych łożysko poddawane jest ekstrakcji, która w zależności od konkretnego preparatu może polegać np. na rozdrobnieniu mechanicznym, trawieniu enzymatyczny i liofilizacji nadsą- czu po odwirowaniu. Otrzymany ekstrakt (np.

Hydrolyzed Cow Placenta Extract) jest boga- tym źródłem białek, enzymów, peptydów, ami- nokwasów, kwasów nukleinowych, witamin, hormonów, czynników wzrostu czy glikozami- noglikanów [25, 26]. Tak szeroki zestaw związ- ków aktywnych powoduje, że ekstrakty z łoży- ska wykazują wielokierunkowe działanie na skórę. Wykazują one działanie antyoksydacyjne, nawilżające i przeciwstarzeniowe. Zawar- tość czynników wzrostu i hormonów powoduje, że wykazują aktywność stymulującą produk- cję kolagenu i proliferację fibroblastów, przez co wykorzystywane są w preparatach przeciw- zmarszkowych i regenerujących skórę. Stoso- wane są również w celu stymulowania wzrostu włosów i poprawy ich kondycji. Co ciekawe, w Azji wykorzystuje się również preparaty zawierające ekstrakty i inne preparaty otrzy- mywane z łożysk ludzkich, np. Human Placental Extract [27, 28].

Komórki macierzyste

Zwierzęce komórki macierzyste wykazują szer- sze właściwości regeneracyjne niż komórki macierzyste pochodzenia roślinnego, jednak wykorzystanie komórek i tkanek pochodzenia zwierzęcego w kosmetykach wciąż budzi wiele wątpliwości bioetycznych. Wszelkie zwierzęce komórki macierzyste mogą być pozyskiwane jedynie od zwierząt po ich naturalnej śmierci. Ponadto w przypadku zastosowania komórek macierzystych pochodzenia zwierzęcego istnieje większe ryzyko nieto- lerancji przez organizm człowieka. W związku z tym, w Europie wciąż znacznie popularniej- sze jest wykorzystanie komórek macierzystych pochodzenia roślinnego. Zastosowanie zwie- rzęcych komórek macierzystych wykazujących histokompatybilość obecnie nie jest praktykowane w Europie [29].

Jednymi z nielicznych zwierzęcych komórek macierzystych wykorzystywanych w kosmetykach są komórki MIC-1 pozyskiwane z rosnącego poroża jelenia. MIC-1 są to komórki mezenchy- malne o identycznym pochodzeniu jak ludzkie komórki szpiku. Ich odkrycie, a następnie wdro- żenie do zastosowania jako surowca kosmetycznego zawdzięczamy polskiemu zespołowi naukowców kierowanemu przez prof. Józefa Nicponia. Odkrywcy wyjątkowych właściwo- ści i inicjatorzy wykorzystania ich w kosmetykach jako pierwsi wyprowadzili stabilną linię komórek macierzystych poroża o nazwie MIC-1, którą zdeponowali w niemieckiej kolekcji mikro- organizmów i linii komórkowych pod nume- rem DSM ACC2854. Opisane przez naukowców badania z wykorzystaniem komórek MIC-1 doty- czące m.in. wpływu na proces gojenia się poope- racyjnych uszkodzeń kości żuchwy, wykazały, że MIC-1 pobudzają tkankę kostną do regeneracji [30, 31]. Przeprowadzono także badania, w których udowodniono, że po śródskórnym Rycina 3. Proces otrzymywania mydła z tłuszczu tzw. zmydlanie tłuszczy.

Figure 3. The process of obtaining of soap from fat, the so-called fats saponification.

(8)

podaniu MIC-1 dochodzi do istotnego wzrostu liczby mieszków włosowych i przyspiesze- nia wzrostu włosów[32]. Jednocześnie wykazano, że komórki MIC-1 nie mają właściwości uczulających i immunogennych. Według bada- czy działanie MIC-1 polega na stymulacji innych komórek do podziału i wytwarzania własnych białek, co prowadzi do odbudowy zniszczonych tkanek. W trakcie prowadzonych prac badaw- czych okazało się, że również homogenat komór- kowy z komórek linii MIC-1 wykazuje szczegól- nie korzystne działanie w stymulowaniu wzrostu i regeneracji chorych lub uszkodzonych elemen- tów skóry[33]. W 2012 r. na rynek weszły pierw- sze produkty kosmetyczne o charakterze przeciw- starzeniowym, bazujące na ekstraktach komórek macierzystych z poroża jelenia, a w 2013 r. pol- ski ekstrakt z komórek macierzystych poroża jeleni wpisano do International Nomenclature of Cosmetic Ingredients (INCI: Deer Antler Cell Extract) [30, 32].

Znacznie częściej do produkcji kosmetyków wykorzystuje się roślinne komórki macierzyste izolowane z obszarów tkanek twórczych, m.in.

z merystemów (wierzchołkowych, bocznych) [34]. Standardowo, roślinne komórki macierzyste pozyskane z roślin powiela się w hodowlach komórkowych metodą mikropropagacji (mikro- rozmnażania). Polega ona na selekcji odpowied- niej części rośliny (owocu, liścia, korzenia), następnie indukcji kalusa poprzez nacięcie rośliny i prowadzeniu hodowli in vitro. Zazwyczaj wyko- rzystuje się do tego specjalnie zwalidowane biore- aktory [35]. Aby wykorzystać metabolity roślin- nych komórek macierzystych, wyhodowane in vitro roślinne komórki macierzyste poddaje się zazwyczaj działaniu wysokiego ciśnienia i/lub trawieniu w celu uwolnienia ich zawartości do podłoża.

Warto podkreślić, że roślinne komórki macierzyste wykorzystywane w kosmetykach zazwyczaj nie są żywe, a samo określenie „roślinna komórka macierzysta” odnosi się często do jej zawartości, a więc składników otrzymanych w wyniku rozpadu komórki. Według badań, za

aktywność regulującą aktywność genów i funkcje komórek odpowiadają właśnie metabolity oraz czynniki epigenetyczne komórek macierzystych [36]. Bardzo istotnym jest jednak, aby przy zasto- sowaniu tego typu surowców kosmetycznych odpowiednio dobrać formulację, tak by związki aktywne mogły przenikać przez warstwę rogową naskórka – częstą praktyką jest tutaj wykorzystanie liposomów.

Jedne z pierwszych roślinnych komórek macierzystych, które zostały wykorzystane do produkcji surowców kosmetycznych to komórki macierzyste jabłoni szwajcarskiej Malus dome- stica. Ich ekstrakt (INCI: Malus Domestica Fruit Cell Culture Extract) został otrzymany z zasto- sowaniem technologii PhytoCellTecP™, która umożliwia hodowlę komórek kalusa, a gotowy surowiec ma formę liposomalnego preparatu.

Przeprowadzono wtedy wiele badań potwierdza- jących działanie ekstraktów z komórek macierzystych wspomnianej rośliny na skórę; m.in. badanie na grupie 20 kobiet w wieku od 37 do 64 lat, które przez 4 tygodnie stosowały krem z ekstrak- tem komórek macierzystych jabłoni szwajcarskiej. Celem badawczym była ocena głębokości zmarszczek. Wykazano, że już po 4 tygodniach zmarszczki zmniejszyły się o 15% [34, 37]. Kolej- nym krokiem w rozwoju technologii komórek macierzystych w kosmetykach było wprowadze- nie na rynek surowca pozyskanego z komórek macierzystych z drzewa arganowego (INCI: Arga- nia Spinosa Callus Culture Extract), który popra- wia aktywność komórek macierzystych naskórka [38]. Dziś wykorzystuje się komórki macierzyste pozyskiwane z bardzo wielu roślin, m.in.

z róży alpejskiej, żywokostu lekarskiego, wino- gron, zielonej herbaty, hydroponicznego żeń- -szenia, dzikiego żeń-szenia koreańskiego, kory morwy, magnolii Siebolda, szarotki alpejskiej, mikołajka nadmorskiego, pomarańczy gorzkiej, malizy zwyczajnej (La Prairie), palmy daktylowej, pomidorów, tytoniu leśnego, alg, porzeczki, cisa zachodniego, jeżówki wąskolistnej, kopru mor- skiego i innych [36].

Jak wynika z dotychczasowych badań, naj- skuteczniejsze ekstrakty pozyskuje się z komó- rek macierzystych roślin, których nasiona lub owoce zachowują długo świeżość i zdolność roz- rodczą, a także z roślin bytujących w najtrudniej- szych warunkach przyrody czy też roślin które mają zdolności uzdrawiania innych (np. szczepie- nie drzew pomarańczy jadalnych leczącym szcze- pem drzewa pomarańczy gorzkiej) [39]. Istotnym czynnikiem warunkującym oczekiwane działa- nie kosmetyczne ekstraktu z roślinnych komórek macierzystych jest obecność kinetyny (N-6-fur- furyloadeniny, INCI: Kinetin). Kinetyna jest Rycina 4. Struktura

chemiczna kinetyny (według bazy PubChem).

Figure 4.

Chemical structure of kinetin (according to PubChem database).

(9)

roślinnym hormonem wzrostu odpowiedzialnym za podziały komórek. Występuje ona nie tylko w świecie roślin, ale także w organizmie czło- wieka. Jej aktywność związana jest m.in. z pobu- dzaniem komórek macierzystych skóry poprzez oddziaływanie na zlokalizowane na nich specy- ficzne receptory[40].

Roślinne komórki macierzyste są kwalifi- kowane jako surowce bezpieczne dla skóry, nie dające podrażnień ani żadnych poważnych dzia- łań niepożądanych. Ich skuteczność potwier- dzona jest zarówno w badaniach in vitro, jak i in vivo.

Podsumowanie

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z 30 listopada 2009 r.

reguluje kwestie związane z wymaganiami sta- wianymi produktom kosmetycznym, w tym m.in.

badaniami skuteczności i bezpieczeństwa surow- ców i gotowych preparatów, oznakowaniem, procedurą wprowadzania produktów na rynek.

Produkty kosmetyczne zawierają na opakowa- niach wykaz składników umieszczony pod sło- wem Składniki/Ingredients, przy czym składniki są umieszczone w kolejności malejącego stężenia w produkcie. Świadomy konsument może spraw- dzić, czy kosmetyk zawiera substancje, które mają wykazywać określone działanie deklaro- wane przez producenta, jak również, czy kosmetyk nie zawiera składników, których konsument nie chce bądź nie może stosować, np. z powodu alergii czy też przekonań ideologicznych takich jak weganizm.

W artykule opisano przykłady zaskakujących składników kosmetyków w tym surowce otrzymywane ze ślimaków, kaszalotów, norek, zwie- rząt domowych, jaj kurzych, a także zwierzęcych i roślinnych komórek macierzystych. Zastosowa- nie tych surowców w kosmetykach zapewne nie jest oczywiste dla konsumentów, zatem ich pozna- nie pozwoli na lepszy wgląd w składniki używa- nych produktów kosmetycznych, a także da możli- wość zainteresowania współczesną kosmetologią.

Piśmiennictwo

1. Carlson EE. Natural products as chemical probes. ACS Chem Biol.

2010; 5(7): 639–563. doi: 10.1021/cb100105c.

2. Espinosa-Leal CA, Garcia-Lara S. Current methods for the disco- very of new active ingredients from natural products for cosme- ceutical applications. Planta Med. 2019; 85(7): 535–551. doi:

10.1055/a-0857-6633.

3. Regulation (EC) No 1223/2009 of the European Parliament and of the Council of 30 November 2009 on cosmetic products.

4. https://www.statista.com/statistics/761444/cosmetics-brand- -value-europe/ Dostęp 3.03.2020.

5. Euromonitor International Dostępny w internecine https://www.

researchandmarkets.com/s/euromonitor-international. Dostęp 24.02.2020.

6. http://ec.europa.eu/growth/tools-databases/cosing/ Dostęp 8.03.2021.

7. Trapella C, Rizzo R, Gallo S, Alogna A, Bortolotti D, Casciano F, Zauli G, Secchiero P, Voltan R. HelixComplex snail mucus exhibits pro-survival, proliferative and pro-migration effects on mamma- lian fibroblasts. Sci Rep. 2018; 8(1): 1–10. doi:10.1038/s41598-018- 35816-3.

8. Ellijimi C, Ben Hammouda M, Othman H, Moslah W, Jebali J, Mabrouk HB, Morjen M, Haoues M, Luis J, Marrakchi N, Essafi- -Benkhadir K, Srairi-Abid N. Helix aspersa maxima mucus exhibits antimelanogenic and antitumoral effects against melanoma cells. Biomed Pharmacother. 2018; 101: 871–880. doi:10.1016/j.

biopha.2018.03.020.

9. Fabi SG, Cohen JL, Peterson JD, Kiripolsky MG, Goldman MP. The effects of filtrate of the secretion of the Cryptomphalus aspersa on photoaged skin. J Drugs Dermatol. 2013; 12(4): 453–457.

10. Thaweekitphathanaphakdee S, Chanvorachote P, Prateepchinda S, Khongkow M, Sucontphunt A. Abalone collagen extracts poten- tiate stem cell properties of human epidermal keratinocytes. Mar Drugs. 2019; 17: 424. doi:10.3390/md17070424.

11. Lim VZ, Yong AA, Tan WPM, Zhao X, Vitale M, Goh CL. Efficacy and safety of a new cosmeceutical regimen based on the combi- nation of snail secretion filtrate and snail egg extract to improve signs of skin aging. J Clin Aesthet Dermatol. 2020; 13(3): 31–36.

doi:10.14739/2310-1210.2020.1.194504.

12. Addor FAS. Topical effects of SCA^® (Cryptomphalus aspersa secretion) associated with regenerative and antioxidant ingredients on aged skin: Evaluation by confocal and clinical microscopy. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2019; 12: 133–140. doi:10.2147/CCID.

S191153.

13. Kemp C. Floating gold: A natural (and unnatural) history of ambergris. University of Chicago Press; 2012.

14. Sell CS, ed. The chemistry of fragrances: From perfumer to con- sumer. Royal Society of Chemistry; 2006.

15. Taha SA, Islam MW, Ageel AM. Effect of ambrein, a major consti- tuent of ambergris, on masculine sexual behavior in rats. Arch Int Pharmacodyn Ther. 1995; 329: 283–294.

16. Rowland SJ, Sutton PA, von der Lühe B, Volkman JK, Vane CH, Ingram SN, Dunn C, Claridge D. Ambrein: a minor, but common constituent of mammalian faeces? Nat Prod Res. 2020; 17: 1–6. doi :10.1080/14786419.2020.1731746.

17. von der Lühe B, Mayes RW, Thiel V, Dawson LA, Graw M, Row- land SJ, Fiedler S. First evidence of terrestrial ambrein formation in human adipocere. Sci Rep. 2019; 9: 18370. doi:10.1038/s41598- 019-54730-w.

18. Xiao N, Zhao Y, Yao Y, Wu N, Xu M, Du H, Tu Y. Biological activi- ties of egg yolk lipids: a review. J Agric Food Chem. 2020; 68(7):

1948–1957. doi:10.1021/acs.jafc.9b06616.

19. Zaheer K. Hen egg carotenoids (lutein and zeaxanthin) and nutri- tional impacts on human health: a review. CYTA - J Food. 2017;

15(3): 474–487. doi:10.1080/19476337.2016.1266033.

20. Andersen FA. Final amended report on the safety asses- sment of mink oil. Int J Toxicol. 2005; 24: 57–64.

doi:10.1080/10915810500257154.

21. Lee C, Eom YA, Yang H, Jang M, Jung SU, Park YO, Lee SE, Jung H.

Skin barrier restoration and moisturization using horse oil-loaded dissolving microneedle patches. Skin Pharmacol Physiol. 2018;

31(3): 163–171. doi:10.1159/000487401.

22. Piao MJ, Kang KA, Zhen AX, Kang HK, Koh YS, Kim BS, Hyun JW.

Horse oil mitigates oxidative damage to human HaCat keratino- cytes caused by ultraviolet B irradiation. Int J Mol Sci. 2019; 20(6).

doi:10.3390/ijms20061490.

23. Lee JC, Park GR, Choi BS, Lee Y, Han CH. Restoration of the inflam- matory gene expression by horse oil in DNCB-treated mice skin. J Vet Sci. 2020; 21(1): 1–11. doi:10.4142/jvs.2020.21.e15.

24. Coiffard L, Couteau C. Soap and syndets: Differences and ana- logies, sources of great confusion. Eur Rev Med Pharmacol Sci.

2020; 24(21): 11432–11439. doi:10.26355/eurrev_202011_23637.

25. Oh EJ, Kim TK, Shin JH, Choi JH, Chung HY. Biologic filler using human fibroblasts and placenta extracts. J Craniofac Surg. 2011;

22(5): 1557–1560. doi:10.1097/SCS.0b013e31822e5c5e.

26. Zhang X, Xiao S, Liu B, Miao Y, Hu Z. Use of extracellular matrix hydrogel from human placenta to restore hair-inductive poten- tial of dermal papilla cells. Regen Med. 2019; 14(8): 741–751.

doi:10.2217/rme-2018-0112.

27. Yoshikawa C. Effect of porcine placental extract on collagen pro- duction in human skin fibroblasts in vitro. Gyn Obstet. 2013; 3(6).

doi:10.4172/2161-0932.1000186.

28. Togashi S, Takahashi N, Iwama M, Watanabe S, Tamagawa K. Antio- xidative collagen-derived peptides in human-placenta extract.

Placenta. 2002; 23: 497–502. doi: 10.1053/plac.2002.0833.

(10)

29. Panis S. Stem cells intended for Cosmetic Use Only: Regulation in Belgium, Europe and the United States. Dostępny w internecine http://nrs.harvard.edu/urn-3:HUL.InstRepos:8784344. Dostęp 20.05.2021.

30. Cegielski M, Dziewiszek W, Zabel M, Dziegiel P, Kuryszko J, Izy- kowska I, Zatoński M, Bochnia M. Experimental xenoimplantation of antlerogenic cells into mandibular bone lesions in rabbits: Two- -year follow-up. In Vivo 2010; 24: 165–172.

31. Dąbrowska N, Kiełbowicz Z, Nowacki W, Bajzert J, Reichert P, Bie- żyński J, Zebrowski J, Haczkiewicz K, Cegielski M. Antlerogenic stem cells: molecular features and potential in rabbit bone rege- neration. Connect Tissue Res. 2016; 57(6): 539–554. doi:10.3109/

03008207.2015.1045139.

32. Cegielski M, Izykowska I, Chmielewska M, Dziewiszek W, Boch- nia M, Calkosinski I, Dziegiel P. Characteristics of MIC-1 antlero- genic stem cells and their effect on hair growth in rabbits. In Vivo 2013; 27: 97–106.

33. Dziewiszek W, Cegielski M, Bochnia M. Cell homogenate from stem cells derived from growing deer antlers, a method of obtaining it and its use. WO 2011/093732 A1 (2011).

34. Moruś M, Baran M, Rost-Roszkowska M, Skotnicka-Graca U. Plant stem cells as innovation in cosmetics. Acta Pol Pharm. 2014; 71(5):

701–707.

35. Aggarwal S, Sardana C, Ozturk M, Sarwat M. Plant stem cells and their applications: special emphasis on their marketed products.

3 Biotech. 2020; 10(7): 1–9. doi:10.1007/s13205-020-02247-9.

36. Georgiev V, Slavov A, Vasileva I, Pavlov A. Plant cell culture as emerging technology for production of active cosmetic ingredients. Eng Life Sci. 2018; 18(11): 779–798. doi:10.1002/

elsc.201800066.

37. Schmid D, Schürch C, Blum P, Belser E, Zülli F. Plant stem cell extract for longevity of skin and hair. Int J Appl Sci. 2008; 134(5):

30–35.Miastkowska M, Sikora E. Anti-aging properties of plant stem cell extracts. Cosmetics 2018; 5(4). doi:10.3390/cosme- tics5040055.

38. Trehan S, Michniak-Kohn B, Beri K. Plant stem cells in cosmetics:

current trends and future directions. Future Sci OA. 2017; 3(4):

FSO226. doi: 10.4155/fsoa-2017-0026.

39. An S, Cha HJ, Ko JM, Han H, Kim SY, Kim KS, Lee SJ, An IS, Kim S, Youn HJ, Ahn KJ, Kim SY. Kinetin improves barrier function of the skin by modulating keratinocyte differentiation markers. Ann Dermatol. 2017; 29(1): 6–12. doi:10.5021/ad.2017.29.1.6.