Jerzy Jakubowski
Z problematyki rozstrzygania sporów
wynikających z handlu między
krajami członkowskimi RWPG :
(dalszy ciąg)
Palestra 10/12(108), 65-73
1966
czeg ó ln e fo rm y w łasności,, a le n a w e t ich odm iany, ja k np. fo rm ę p ry w a tn e j w ła s ności in d y w id u a ln e j z a rt. 130 i je j odm iany, tj. w łasność g o sp o d a rstw a roln eg o z a r t. 131 k.c. o raz od m ian y w łasn o ści osobistej z a rt. 132—134 k.c.
P a ń stw o so cjalisty czn e n ie p o ró w n a n ie ściślej n iż p ań stw o k a p ita listy c z n e re g u lu je sto su n k i w łasnościow e m iędzy poszczególnym i p o d m io tam i p raw n y m i, gdyż w y m a g a tego konieczność w łąc ze n ia w szy stk ich sk ła d n ik ó w m ie n ia n arodow ego \ w je d n o lity sy stem gosp o d ark i p la n o w e j, i d la teg o je s t ono b a rd z ie j n iż p a ń stw o k a p ita listy c z n e z a in te re so w an e w ty m , ażeby n ie p rze w id zia n e w y ra ź n ie w u sta w ie « g ra n ic z e n ia p ra w a w łasności n ie zak łó cały fu n k cjo n o w a n ia g o sp o d a rk i n aro d o w ej.
(dokończenie nastąpi)
JERZY JAKUBOWSKI
Z problematyki rozstrzygania sporów wynikajqcych
z handlu między krajami członkowskimi R W P G
(d a lszy ciąg)
*. W ŁAŚCIW OŚĆ S Ą D U ARBITRAŻOW EGO I STOSOW ANIE PR A W A M ATERIALNEGO W ST O SU N K A C H K RAJÓW RW PG
Z ag a d n ien ie ju ry sd y k c ji u reg u lo w a n e je st w O gólnych W a ru n k a c h RW PG. W m yśl § 65 O gólnych W a ru n k ó w D ostaw R W PG 1958, do ro zstrz y g n ięc ia ko n k re tn e g o sp o ru w łaściw y je st sąd a rb itra ż o w y p rz y izbie h an d lo w e j k ra ju , w k tó ry m m a sw ą siedzibę s tro n a p ozw ana (fo ru m rei). S tro n y m ogą je d n a k uzgodnić w łaściw ość są d u a rb itra żo w eg o p rzy izbie h an d lo w e j w k r a ju trzecim , ale pod w a ru n k ie m , że należy on do R W PG . W te n sposób n ie je s t dopuszczalna p ro ro - g ac ja są d u a rb itra żo w eg o d ziałającego w k r a ju n ie będącym członkiem RW PG an i te ż p ro ro g a c ja są d u arb itrażo w eg o d ziałająceg o w k ra ju , w k tó ry m m a sw o ją sie d zib ę stro n a pow odow a.
P a r a g r a f 28 O gólnych W a ru n k ó w O b słu g i T echnicznej R W PG 1962 odsyła w te j sp ra w ie do § 65 O gólnych W a ru n k ó w D ostaw R W PG 1958, m a m y tu w ięc id e n ty cz n e u norm ow anie.
N ato m iast § 47 O gólnych W a ru n k ó w M ontażu RW PG 1962 u z n a je w yłączn ie w łaściw ość są d u arb itra żo w eg o w k r a ju stro n y pozw anej.
W n a u c e p a n u je pogląd, że p rzytoczone p rze p isy m a ją c h a ra k te r im p e ra ty w n y i że ty m sam ym w pły w w oli stro n n a k w e stię ju ry s d y k c ji je s t ograniczony do m ożliw ości z a w a rty c h w § 65 O gólnych W a ru n k ó w D ostaw R W PG 1958 i w § 28 O gólnych W a ru n k ó w O bsługi T echnicznej RW PG 1962, tj. do w y b o ru w ła ś c i w ości są d u w k r a ju trze cim n ależ ąc y m do R W P G .24 Z a ta k im tra k to w a n ie m
24 B liż e j o z a g a d n ie n iu d y s p o z y ty w n o śc i i im p e r a ty w n o ś c i p r z e p is ó w O g ó ln y c h W a ru n k ó w R W PG zo b . J . J a k u b o w s k i : P r a w n e r a m y o b i o t u h a n d lo w e g o m ię d z y k r a j a m i s o c ja lis ty c z n y m i, „ P a ń s tw o 1 P r a w o ” , 1961, z. 10, s. 532—333.
przepisów O gólnych W a ru n k ó w R W PG dotyczących za g ad n ien ia w łaściw ości są d u p rz e m a w ia fa k t, że d o puszczają one d ziałan ie w oli stro n ; o k reśle n ie g ran ic te g o d ziała n ia zostało ty m sam y m do k o n an e w sa m y ch O gólnych W a ru n k ach . Z re sz tą w p ra k ty c e n ie w y stą p iły rozbieżności w ty m w zglądzie, tzn. stro n y o g ran ic za ją się do m ożliw ości p ro ro g a c ji za w a rty c h w sa m y ch O gólnych W a ru n k ach . K o rz y sta n ie z ty c h m ożliw ości zd a rza się poza ty m dość rza d k o i nie je s t dobrze w i d zian e w k r a ju stro n y pozw an ej, bo je s t u w a ż a n e za sw ego ro d z a ju m a n ife s ta cję b ra k u z a u fa n ia do są d u arb itra żo w eg o p rz y izbie h an d lo w e j tego k ra ju .
N o rm aln ie p o d sta w ą p ra w n ą w łaściw ości określonego sa d u polubow nego je s t istn ien ie m iędzy stro n a m i określo n eg o sto s u n k u p raw n eg o : um ow y p rz e w id u ją c e j jego w łaściw ość (um ow y a rb itra żo w ej). W św ie tle tego stw ie rd z e n ia w y m ag a a n a lizy k w estia, czy zachodzi w łaściw ość są d u arb itra żo w eg o w k r a ju stro n y poz w an ej, jeżeli stro n y n ie sk o rzy stały z m ożliw ości p ro ro g a c ji są d u a rb itra żo w eg o w k r a ju trz e c im n ależ ąc y m do R W PG oraz je że li z a w a rta p rzez nie um ow a n ie za w iera k la u z u li a rb itra ż o w e j, k tó ra p o w ta rz a zasady odpow iednich przepisów O gólnych W a ru n k ó w RW PG co d o w łaściw ości fo ri rei. W arto dodać, że w p r a k ty c e h a n d lu m iędzy p rze d sięb io rstw a m i z różn y ch k ra jó w RW PG je st to sy tu a c ja typow a.
N ie sądzę, b y n ależało w ted y p rzy ją ć, że sąd a rb itra ż o w y w k r a ju stro n y p o z w a n e j n ie je s t w łaściw y . P rz y ta k im u ję ciu trz e b a by uznać, że stro n a pow odo w a m oże w nieść pow ództw o do są d u państw ow ego, sk o ro nie d zia ła ją o d pow ied n ie p rzepisy O gólnych W a ru n k ó w R W PG . B yłoby to sprzeczne z system em ro z strz y g a n ia sp o ró w w ra m a c h R W PG i z istn ie ją c ą p ra k ty k ą . P o niew aż n ie je s t z n a n y w y p ad e k w n iesien ia w ta k ie j sy tu a c ji sp ra w y do są d u państw ow ego, t r u d no pow iedzieć, czy ta k i sąd u zn a łb y sw o ją w łaściw ość, in n y m i słow y — czy u zn a łb y za w iąż ąc e go p o sta n o w ien ie O gólnych W a ru n k ó w RW PG w y łą c z a ją c e w łaściw ość sądów p ań stw o w y c h n a rzecz sądów polub o w n y ch (zw łaszcza w w y p a d k u p rze d się b io rstw nie p o d le g ają cy c h b ezpośrednio m in istro w i h a n d lu z a g ran ic z nego), skoro — ja k w yżej w sk azaliśm y — uzn ajem y O gólne W a ru n k i R W PG za um ow ę m ięd zy n aro d o w ą reso rto w ą.
U znanie w łaściw ości są d u państw ow ego n ie b y łoby — m oim zdaniem — w ła ściw e, bo ja k ju ż w sp o m n iałem , b y łoby sprzeczne z p rz y ję ty m w R W PG system em ro z strz y g an ia sporów w drodze a rb itra ż u . M ożna b y n a to m ia st p rz y ją ć w ta k ie j s y tu a c ji, że w d a n ie się w sp ó r przez s tro n ę p o zw a n ą p rzed są d em a rb itra żo w y m w je j k r a ju u z a sa d n ia w łaściw ość tego są d u (w n ie k tó ry c h k ra ja c h ). To ro z w ią z a nie m a je d n a k pow ażn ą w a d ę : w łaściw ość tego są d u n ie zachodziłaby, gdyby s tro n a pozw an a zdecydow ała n ie w d aw ać się w spór p rze d ty m sądem ; poza tym a rg u m e n t te n n ie tłu m ac zy w y łączen ia ju ry s d y k c ji sądów państw ow ych.
N ajw łaściw sze w y d a je m i się in n e rozw iązanie, a m ianow icie przyjęcie, że w łaściw ość są d u arb itra żo w eg o w y n ik a w ta k im w y p a d k u z g e n e ra ln e j k la u z u li a rb itra żo w ej z a w a rte j w O gólnych W a ru n k a c h RW PG . T a k a je s t p ra k ty k a K o le gium A rb itró w p rz y P IH Z : orzeczenia zespołów o rze k ają cy c h tego są d u pow o- Ćują w ta k im w y p a d k u p o sta n o w ien ia o a rb itra ż u z a w a rte w O gólnych W a ru n k ach RW PG. R ów nież re g u la m in y sądów a rb itra ż o w y c h k ra jó w socjalistycznych p r z e w id u ją sw o ją w łaściw ość w ra z ie istn ie n ia p o ro zu m ien ia m iędzynarodow ego (np. § 13 p k t 3 R e g u la m in u K olegium A rb itró w p rz y PIH Z).
U jęcie to p o zw a la zachow ać jedn o lito ść m eto d y ro z strz y g an ia sporów w s to su n k a ch h an d lo w y c h m iędzy k ra ja m i członkow skim i R W PG .
Pow yższe zagad n ien ie m a c h a ra k te r nieco a b s tra k c y jn y , gdyż w p ra k ty c e t r u d ności w ty m w zględzie p ra w ie że n ie w ynikły.
W p rze ciw ie ń stw ie n a to m ia st do tego pow ażn e rozbieżności w orzecznictw ie s ą dów a rb itra ż o w y c h k ra jó w RW PG p o w sta ły w in n ej k w estii, a m ianow icie w k w estii w łaściw ości w z a k resie p o w ó d ztw a w zajem nego. W ynikły one n a sk u te k zbyt ogólnikow ej fo rm u ły z a w a rte j w O gólnych W a ru n k a c h R W PG w tym w zglądzie i w kon sek w en cji — odm ienności p ra k ty k i poszczególnych są d ó w a r b i trażo w y ch .
W m y śl § 65 ust. 2 O gólnych W a ru n k ó w D ostaw R W PG 1958 pow ództw o w z a je m n e rozp o zn aje sąd a rb itra ż o w y ro z p a tru ją c y pow ództw o głów ne. O gólne w a r u n k i M ontażu RW PG 1962 z a w ie ra ją p rze p is iden ty czn y (§ 47 u st. 2). O gólne W a ru n k i O bsługi T echnicznej R W PG o d sy ła ją w te j sp ra w ie do O gólnych W a ru n k ó w D ostaw .
W te j k w e s tii zaznaczyły się dw ie te n d e n c je . J e d n a z n ich , w ychodząc z zało żenia, że te n w y ją te k od zasad y : actor s e c u itu r fo r u m rei p o w in ie n b y ć in te r p re to w a n y śeieśniająeo, .prow adziła do o g ran ic ze n ia dopuszczalności w no szen ia pow ództw a w zajem n eg o do są d u arb itrażo w eg o , ro z p a tru ją c e g o pow ództw o głów ne, do wypaidikiów, gidy to p o w ództw o w za jem n e w ym ika z te g o sa m eg o sto su n k u u m ow nego co pow ództw o głów ne (ex pari causa). 25 D ru g a te n d e n c ja s k ła n ia ła się do p rzy ję cia w łaściw ości s ą d u a rb itra ż o w e g o w sto su n k u do w szelkich pow ództw w za jem n y ch , gdy ty lk o zachodzi oczyw iście tożsam ość s tr o n pow ó d ztw a głów nego i p o w ó d ztw a w zajem nego.
K olegium A rb itró w p rz y P IH Z s k ła n ia się do pierw szego stan o w isk a. I s to t n e w ty m w zględzie je s t orzeczenie K olegium A rb itró w w sp ra w ie K ol. A 189/63, ro zstrz y g a ją c e spór w ytoczony przez p rze d sięb io rstw o z NRD przeciw k o p rz e d się b io rstw u p o ls k ie m u .26 W sp ra w ie tej s tro n a pow odow a p odniosła z a rz u t n ie w ła śc i w ości są d u w obec pow ództw a w zajem nego w niesionego p rzez stro n ę pozw aną. P o niew aż w ed łu g § 10 ust. 4 lit. c re g u la m in u K olegium A rb itró w ro zstrz y g an ie k w e stii zasadności czy n iezasad n o ści z a rz u tu n iew łaściw ości K olegium n ależ y do p re ro g a ty w P re zy d iu m K olegium , Z espól O rz ek a jąc y p rz e k a z a ł spór w te j k w estii do ro z p a trz e n ia P re zy d iu m K olegium . P re zy d iu m zajęło tu stan o w isk o n a s tę p u ją c e : n ależy zacieśnić zasadę dopuszczalności w noszenia pow ództw a w zajem nego do sądu, rozpoznającego pow ództw o głów ne, „do pow ództw a o roszczenie b ęd ą ce w ścisłym zw iązku z pow ództw em głów nym lu b w y n ik a ją c e z tego sam ego s to su n k u p ra w n e g o (z te j sa m ej tra n s a k c ji)”. P re zy d iu m n ie uznało je d n a k za je d y n e u za sa d n ien ie dopuszczalności w n iesien ia pow ództw a głów nego do tego są d u okoliczności, że oba p ow ództw a w y n ik a ły z te j sam ej u m o w y .27 J a k w y n ik a b o w iem z dalszego to k u p o stan o w ien ia P rezy d iu m , pojęcie tra n s a k c ji rozum ie ono szerzej niż pojęcie um ow y; w ty m sporze trz y um ow y u znano za je d n ą tra n sa k c ję .
25 T a k u jm u je tr e ś ć p a r a g r a f u 65 OW D R W P G w sw o ic h w y k ła d a c h u n iw e r s y te c k ic h H. T r a m m e r, p o jm u ją c j e d n a k n ie c o o d m ie n n ie c h a r a k t e r p r a w n y ty c h w a r u n k ó w .
26 O rz e c z e n ie to z o sta ło o p u b lik o w a n e w c z a s o p iśm ie „ P r a w o w h a n d lu z a g r a n ic z n y m ” , 1964, z. 6—7, s. 129—131.
27 T a k p r z y jm o w a ła d a w n ie j l i t e r a t u r a p o lsk a , Z ob. w te j k w e s tii: H . T r a m m e r : K r ó tk i k o m e n ta r z s. 39; J . J a k u b o w s k i w z b io ro w y m K o m e n ta r z u d o OW D R W P G 1958, W a rsz a w a 1963, s. 130; J . J a k u b o w s k i : p r a w n e ra m y (...), s. 538. H . T r a m m e r ( K ró tk i k o m e n ta r z (...) s. 39) p r z y ta c z a n a s tę p u ją c e a r g u m e n ty z p. z w ę ż a ją c ą w y k ła d n ią p rz e p is u d o ty c z ą c e g o p o w ó d z tw a w z a je m n e g o . „ P o jm o w a n ie p o w ó d z tw a w z a je m n e g o w ta k im sz e ro k im z n a c z e n iu je s t d la te g o n ie do p rz y ję c ia , że: a) w p r z y p a d k u p o d d a n ia się są d o w i a r b itra ż o w e m u k r a j u tr? e c ie g o — p o d d a n e z o s ta ły te m u są d o w i s p o ry w y n ik a ją c e t p e w n e go o k re ś lo n e g o k o n tr a k tu , z a w ie r a ją c e g o ta k i e p o d d a n ie — a le r.ie z in n y c h , b) w p r z y p a d k u k la u z u li a rb itra ż o w e j » ła m a n e j« — ta k sz e ro k o p o jm o w a n y w y ją te k b y łb y w ła ś c iw ie o b a le n ie m z a s a d y w y n ik a ją c e j z1 k la u z u li » ła m a n e j« in n y c h k o n tr a k tó w , z a w a r ty c h m ię d z y ty m i sa m y m i k o n tr a h e n ta m i” .
S tan o w isk o to zostało p o tw ie rd z o n e przez P re z y d iu m K olegium A rb itró w w p o sta n o w ien iu z 6.VII.19B5 r. co do z a rz u tu niew łaściw o ści w sp ra w ie w ytoczonej p rz e z p rze d sięb io rstw o z NRD p rzeciw ko p rz e d się b io rstw u p o lsk iem u (Kol. A. 335/65) 2S; W p o sta n o w ien iu ty m stw ie rd z a s ię ,. że gdyby ujm o w ać p rze p is § 65 u st. 2 O gólnych W a ru n k ó w D o staw RW PG 1958 bez ta k ieg o zw ężenia, to doszłoby się do p e łn eg o o b a le n ia z a sa d y p ozyw ania w k r a ju stro n y pozw anej.
P o d o b n e sta n o w isk o za jm o w a ł S ąd A rb itra żo w y p rzy Izbie H a n d lu Z agranicznego NRD. R ów nież i on sto so w a ł w y k ła d n ię z w ę ża jąc ą § 65 O gólnych W a ru n k ó w D o sta w RW PG 1958. 29
Z w ężającą w y k ła d n ię sto s u je te ż S ąd A rb itra ż o w y C zechosłow ackiej Izby H a n dlow ej. W p o sta n o w ien iu P re z y d iu m tego są d u w sp ra w ie w ytoczonej p rze z p rz e d się b io rstw o polsk ie przeciw k o p rze d sięb io rstw u czechosłow ackiem u 30 stw ie rd z a się, że ju ż z te rm in ó w „pow ództw o w za jem n e” i „pow ództw o głów ne” w idać, iż w y m ie n ia się tu ty lk o ta k ie pow ództw a, k tó re są w e w za jem n ej łączności, gdzie pow ództw o „w z aje m n e” je s t w ta k im zw iązku z pow ództw em „głów nym ”, iż uzasad n io n y je s t w y ją te k od zasady u sta n o w io n ej w pierw szy m u stę p ie § 65 O gól n y ch W a ru n k ó w D ostaw R W PG 1958. In n a w y k ła d n ia zm ieniłaby zasadę p ie rw sz e go u stę p u § 65 w je j zaprzeczenie, co oczyw iście b y łoby sprzeczne z sensem tego p ostanow ienia. W p o sta n o w ien iu ty m czytam y daflej:
„R ów nież z um ieszczenia ob u u stę p ó w je st w idoczne, że p ie rw sz y u stę p w y ra ż a zasadę, a d ru g i w y ją te k . G dyby się bow iem dopuściło p o w ó d ztw a stro n pozw anych przed sąd a rb itra ż o w y bez żadnego ogran iczen ia, to z a w a rte w u stę p ie pierw szym w y m ag a n ie sta ło b y się b a rd z o ch w iejn e. M ożna założyć, że p rze d sięb io rstw a z k ra jó w członkow skich, k tó r e p o zo stają m iędzy so b ą w sta ły c h sto su n k a c h h a n dlow ych, m a ją do sieb ie w za jem n e roszczenia z z a k o n tra k to w a n y c h lu b re a liz o w an y c h tra n s a k c ji. G dyby w n iesien ie pow ó d ztw a p rze z je d n o z n ic h m iało o zn a czać w łaściw ość są d u a rb itra żo w eg o d la w szelk ich w zajem n y ch , n ie za sp o k o jo n y ch roszczeń i w za jem n y ch p re te n sji, to za sa d a pierw szego u stę p u § 65 p r z e s ta ła b y być re g u łą , n ie m ów iąc ju ż o ty m , że k a ż d e p rze d sięb io rstw o m ogłoby o d p o w ied n ią o p e ra c ją p rzy c iąg n ą ć p rze ciw n ik a do są d u arb itra żo w eg o w sw oim k r a ju i obchodzić w te n sposób sp ra w ie d liw ą zasad ę § 65 OW D R W PG 1958.
P ow ództw em w za jem n y m w ed łu g dru g ieg o u stę p u § 65 je s t zatem ty lk o ta k ie pow ództw o, k tó ry m dochodzi się roszczenia p o zostającego w zw iązku z roszczeniem dochodzonym p ow ództw em głów nym . T ylko w ty m w y p a d k u p o sta n o w ien ie u s tę p u d rugiego § 65 je s t u za sa d n io n e i zgodne z jego w y ją tk o w y m u sta w ien iem w obec z a sa d y pierw szego u stę p u .”
W p ra k ty c e in n y c h sądów arb itra ż o w y c h zd a rz a ły się orzeczenia in te rp re tu ją c e zasadę u stę p u dru g ieg o § 65 O gólnych W a ru n k ó w D o staw RW PG 1958 szerzej. Je d n a k ż e te n d e n c ja n a rzecz w y k ła d n i zw ężającej w y d a je się d o m in u ją c a .31 T e n d en c ję tę należy u znać za słu szn ą, a arg u m e n ty za p rzy ję cie m tego sta n o w isk a — za w p e łn i p rze k o n y w a jąc e.
W arto dodać, że p rz y jm u je się, iż cofnięcie p o w ó d ztw a głów nego w zasadzie n ie p o w o d u je n iew łaściw o ści są d u do ro z p a trz e n ia pow ó d ztw a w zajem nego, n a
28 P o s ta n o w ie n ie t o z o s ta ło o g ło sz o n e w „ P r a w ie w h a n d lu z a g r a n ic z n y m ” , 1965, z. 10, s. 1C9—111.
29 H . S t r o h b a c h : z o rz e c z n ic tw a S ą d u A r b itra ż o w e g o p r z y Iz b ie H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o N B D , „ P r a w o w h a n d l u z a g r a n ic z n y m ” , 1964, z. 6—7, s. 146—147. A u to r k r y t y k u je J e d n a k to sta n o w is k o , w y s tę p u ją c o ro z s z e rz a ją c ą w y k ła d n ię te g o p rz e p is u
30 P r z e k ła d n a ję z y k p o ls k i o rz e c z e n ia w t e j s p r a w ie z o s ta ł z a m ie sz c z o n y w „ P r a w ie w h a n d lu z a g r a n ic z n y m ” , 1965, z. 10, s. 105—111.
Sl Z . N .: I II K o n f e re n c ja a r b i t r a ż u h a n d lo w e g o k r a j ó w R W P G , „ P r a w o w h a n d lu bb- g r a n ic z n y m ” , 1965, z. 8, s. 129,
leżycie w niesionego p rze d złożeniem p rze z s tro n ę pow odow ą ośw iadczenia o cof n ię ciu p o w ó d ztw a w z a je m n e g o .32
P rzech o d ząc do za g ad n ien ia sto so w a n ia p rzez sąd a rb itra ż o w y p ra w a m a te ria l nego, trz e b a rozpocząć od stw ie rd z en ia, że k w estia, czy i ja k ie p ra w o m a sto so w ać sąd polubow ny, je s t p ro b lem em tru d n y m . W ty m z a k resie sp o ty k a m y z a sa d niczo trz y rozw iązan ia:
1) w n ie k tó ry c h p ań stw a c h a rb itrz y m a ją obow iązek stosow ać p ra w o m a te ria ln e ;
2) w w ielu p a ń stw a c h istn ie je zróżnicow anie sądów a rb itra ż o w y c h z p u n k tu w id ze n ia ich sto su n k u do sto so w an ia p ra w a m a teria ln eg o ;
3) w reszcie w p ozostałych p a ń s tw a c h a rb itrz y n ie m a ją obow iązku stosow ać p r a w a m a te ria ln e g o .33
Do pie rw sz ej k a te g o rii p a ń s tw n ależ ą: W. B r y ta n ia ,34 Z S R R ,35 W ę g r y 38 i J u go sław ia 37.
N ależy je d n a k dodać, że z w y ją tk ie m W. B ry ta n ii n ie za sto so w an ie p r a w a m a te rialn e g o czy jego n iew łaściw e zastosow anie n ie sta n o w i p o d sta w y u ch y len ia o rzeczen ia arb itra żo w eg o . P o w a żn ie o sła b ia to zasadę sto so w an ia p ra w a m a te r ia l nego. 38
W za k re sie d ru g iej k a te g o rii m ożna w ym ienić F r a n c j ę 39, S z w a jc a r ię ,0, W ło c h y 41 i R u m u n ię 42. K o n stru k c ja zw y k le je s t ta k a , że a rb itrz y m a ją obow iązek sto so w a n ia p ra w a m a teria ln eg o , ch y b a że stro n y w y ra źn ie up o w ażn iły ich do d z ia ła n ia ja k o a m iables com positeurs, tzn. n a pod staw ie poczucia słuszności.
P o dobnie u ję ła sp ra w ę K o n w en cja e u ro p e jsk a o m ię dzynarodow ym a rb itra ż u h an d lo w y m z 21.IV.1961 r. oraz op raco w an y przez G ru p ę roboczą a rb itra ż u E u ro p ejsk ie j K o m isji Gosipodarczej ONZ R eg u lam in a rb itra ż o w y .43 S tosow nie do a rt. V II te j K o n w en cji a rb itrz y sto s u ją p ra w o w y b ra n e przez s tro n y lu b w sk a z a n e przez n o rm ę k o liz y jn ą u zn a n ą przez a rb itró w za odpow iednią d la dan eg o w y p a d ku. W y d a ją o n i n a to m ia st orzeczenie n a zasadzie słuszności (jako am iables co m
positeurs), jeżeli stro n y ta k się u m ów iły oraz jeżeli — p o d k reślm y to — p ra w o
w łaściw e n a to ziezw ala.44
32 T a m ż e .
33 p o z a U w . a r b itr a ż e m s ą d o w y m , o k t ó r y m t u m o w a , is tn ie je je sz c z e tz w . a r b i t r a ż j a k o śc io w y (g a tu n k o w y ) i tz w . a r b i t r a ż w o ln y , b ę d ą c y r a c z e j f o rm ą p o je d n y w a n ia (m e d ia c ji, k o n c y lia c ji) n iż ro z s tr z y g a n ia s p o r u . P o z o s ta w ia m y j e p o za o b rę b e m ro z w a ż a ń .
34 L . M a c a s s e y w z b io rz e p o d . r e d . S a n d e r s a : A r b itra g e i n t e r n a t io n a l c o m m e rc ia l, t. I, s. 60. O s ta tn io p e w ie n są d a n g ie ls k i p ie rw s z e j in s ta n c ji (w s p ra w ie C r io n C o m p a n ia E s p a n o la d e S e g u r o s p rz e c iw k o B e lf o r t M a a ts c h a p p ij V o o r A lg e m e e n e V o rz e k rln g e n , 1962 L lo y d ’s R e p . 257) n ie u z n a ł w a ż n o ś c i k la u z u li, w m y śl k t ó r e j a r b i t r z y m ie li o rz e k a ć „ r a c z e j sto s o w n ie d o i n t e r p r e t a c j i słu s z n o śc io w e j n iż śc iśle p r a w n e j ” , g d y ż u w a ż a ł, że t a k a k la u z u la u t r u d n ia są d o m p a ń s tw o w y m w y k o n y w a n ie n a d z o r u n a d a r b itra ż e m , n ie p o z w a la ją c s p ra w d z ić , czy a r b i t e r z a s to s o w a ł p r a w o w sp o só b w ła ś c iw y (c y tu ję w e d łu g C. M . S c h m i t - t h o f f a : T h e U n if ic a tio n o f th e L a w o f I n t e r n a t i o n a l T ra d e , G ó te b e rg 1964, s. 23).
33 D . F . R a m z a j c e w , o p . c it., s. 492. 36 L . M ó r a , o p . c it., s. 10*.
37 M . K a 1 d o ż e r a, op. c it., s. 360.
38 N a to m ia s t w A n g lii n ie m a o b o w ią z k u m o ty w o w a n ia o rz e c z e ń a r b itra ż o w y c h , oo o d b ie r a z n a c z e n ie t e j la s a d z ie . 39 J . R o b e r t , op. c it., s. 252. 40 M . G u l d e n e r w z b io rz e : A r b itr a g e in te r n a t io n a l c o m m e rc ia l, t. I, s. 446. 41 M . B r a s c h i i i n n i w ty m ż e co w y ż e j z b io rz e , s. 338. 42 T a m ż e , t . II, s. 172. 43 D o k u m e n t E K G , T r a d e (139/WP/1/5«, a r t . ;ś8 1 39). P r z e k ła d p o lsk i R e g u la m in u ziostał z a m ie s z c z o n y w „ P r a w ie w h a n d lu z a g r a n ic z n y m ” , 1965, z. 8, s. 104—319.
T rzeci sy stem polega n a ty m , że są d y polubow ne n ie s ą zw iązane praw em m a te ria ln y m i. s ą d p ań stw o w y n ie m a p ra w a k o n tro li tego, czy s ą d p o lubow ny z a s to so w ał p ra w o m a te ria ln e oraz czy zasto so w ał je należycie. S y stem te n p rz y ję ty je st m . in. w N R F 45, w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h 46 i w P o ls c e 47.
T rzeb a uznać, że rozw ój zm ierza d o zw olnienia a rb itró w od sto so w an ia p ra w a m a te ria ln e g o poszczególnych p ań stw , a w każdym ra z ie — do za n ie c h a n ia s p r a w d zania przez są d y p ań stw o w e (w w y p a d k u n a d a w a n ia orzeczeniom arb itra ż o w y m
e x e q u a tu r a lb o w ra z ie ro z p a try w a n ia s k a rg o u ch y len ie orzeczenia arbitrażow ego),
czy są d a rb itra ż o w y w sposób w łaściw y zasto so w ał praw o, jeżeli n a w e t n ie b y ł zw olniony od jego sto so w an ia. D ow odem ta k ie j ew olucji są p o sta n o w ien ia no w o jo rsk ie j K onw en cji o u zn a w an iu i w y k o n y w an iu zag ran iczn y ch orzeczeń a rb itra ż o w ych z dn. 10.VI.1958 r. A rt. V te j K onw en cji n ie p rze w id u je odm ow y u zn a n ia i w y k o n an ia orzeczenia arb itra ż o w e g o w ra z ie niezasto so w an ia przez sąd a r b i traż o w y p r a w a m a te ria ln e g o lu b n iew łaściw eg o jego zastosow ania (jeżeli są d a r b i traż o w y m ia ł obow iązek jego stosow ania).
J a k ju ż w spom niano, K onw en cja z dn. 21.IV.1961 r. (art. VII) każe a rb itro m sto so w ać p ra w o m a te ria ln e (chyba że stro n y uzgodniły w um ow ie, że m a ją oni działać ja k o am ia b les com positeurs), z tym je d n a k zastrzeżeniem , że uchylenie orzeczenia w jed n y m z p a ń s tw k o n w en cy jn y ch n a te j ipodstawie, iż p ra w o m a te ria ln e n ie zo stało zasto so w an e lub zo stało zasto so w an e niew łaściw ie, n ie stanow i przyczyny odm ow y u zn a n ia lu b w y k o n a n ia te g o orzeczenia w innych p a ń stw a c h ko n w en cy jn y ch (art. IX).
N ato m iast t a te n d e n c ja do odchodzenia od sto so w an ia p ra w a n a rzecz ro z strz y g a n ia n a p o d sta w ie poczucia słuszności n ie p rz e ja w ia się w z a k resie ro z strz y g a n ia sp o ró w w y n ik a ją c y c h ze sto su n k ó w m iędzy k ra ja m i RW PG. P a n u je tu te n d e n c ja do o rz e k a n ia n a p odstaw ie p r a w a .48
S ąd y a rb itra ż o w e przy izbach h an d lo w y ch k ra jó w członkow skich RW PG o p ie r a ją się p rzy ro zstrz y g an iu sporów m iędzy p rze d sięb io rstw a m i z dw u różnych k ra jó w R W PG n a O gólnych W a ru n k a c h R W PG , n a pro to k o le u zu p e łn ia ją cy m do nich i n a um ow ie stro n (w zakresie, w ja k im te ogólne w a ru n k i p o zw alają s tr o nom o d stąp ić od ich przepisów ). D o piero w raz ie lu k i w ty c h d o k u m e n ta c h s to su je się p ra w o w e w n ę trz n e któregoś p ań stw a . Z godnie z § 74 O gólnych W a ru n ków D o staw R W PG 1958, p ra w e m w łaściw ym je s t system p ra w n y p ań stw a, w k tó ry m m a sw oją siedzibę sprzedaw ca. P o dobnie re g u lu ją tę k w estię O gólne W a ru n
e u r o p é e n n e s u r 1 a r b itr a g e c o m m e rc ia l (w z b io rz e p r a c : De C o n flic tu L e g u m — E ssa y s P re s e n te d to R. D . K o lle w ijn a n d J . O ffe rh a u s , L e jd a 1962, s. 332) ro z w ią z a n ie p r z y ję te w t e j k o n w e n c ji w y sz ło z d u c h a p r a w a a n g lo s a sk ie g o . H . T ra m m e r (K o n w e n c ja e u r o p e js k a o m ię d z y n a ro d o w y m a r b i t r a ż u h a n d lo w y m , „ P r a w o w h a n d l u z a g r a n ic z n y m ” , 1965, z. 8, s. 19) s łu s z n ie p isz e , że a r t . V i t k o n w e n c ji g e n e w s k ie j z 1961 r. o tw ie r a d r o g ę „ d o tw o rz e n ia p rz e z h a n d lo w e są d y a r b itr a ż o w e m ię d z y n a ro d o w y c h n o r m k o liz y jn y c h , sto s o w a n y c h w a - b i l r a ż u z o p e r a c ji h a n d lu m ię d z y n a ro d o w e g o ” .
45 D. J . S c h o t t e l i u s w z b io rz e : A r b itra g e in te r n a t io n a l c o m m e rc ia l, t. I, s. 46.
48 M. D o m ls e w ty m ż e z b io rz e , t. I, s. 204.
47 N ie z a s to so w a n ie b o w ie m lu b n ie w ła ś c iw e z a s to so w a n ia p r a w a m a te r ia ln e g o n ie je s t w P o ls c e ' p o d s ta w ą u c h y le n ia o rz e c z e n ia s ą d u p o lu b o w n e g o (zob. a r t . 712 k p .c .). T a k b y ło r ó w n ie ż w e d łu g d a w n e g o k .p .c ., z t ą ty lk o z m ia n ą , że is tn ia ła ro z b ie ż n o ść p o g lą d ó w w te j m a te r ii (io b . K . P o t r z o b o w s k i i W Z y w i c k i : S ą d o w n ic tw o p o lu b o w n e , W a rsz a w a 1961, s. 38—39).
4i; P o r. H . F e l l h a u e r : D e r A u s s e n h a n d e ls k a u f m a n n u n d d ie S c h ie d s g e ric h te , B e rlin 1959, s. 53; S. S t o j k o v i c : M a te rija ln o p r a v o k o je se p r im e n ju je w a r b itr a ż i za r e s a v a n je o s a ż d rż in i s p o ro v a . ,,Ju g o s lo v e n s k a R e v ija za M ie d ż u n a ro d n o P r a v o ” , 1964, z. 2, s. 201 i n .; J . J a k u b o w s k i : W a ż n ie js z e j k la u z u le k o n t r a k t u k u p n a - s p r z e d a ż y w h a n d lu z a g r a -n ic s -n y m — P r o b le m a ty k a p r a w -n a , W a rsz a w a 1964, s. 117.
k i M on tażu R W PG 1962 (§ 48) i O gólne W a ru n k i O bsługi T echnicznej RW PG 1962 (§ 31).
P rz ep isy te n ie są n o rm am i m ery to ry czn y m i, lecz n o rm am i kolizyjnym i. P rz y ję ta w n ic h za sa d a o d pow iada te n d e n c ji istn ie ją c e j w e w spółczesnej te o rii i p r a k ty c e p ra w a p ry w a tn e g o m iędzynarodow ego. Z n alazła też ona w y ra z w K onw en cji hask iej z dn. 15.VI.1955 r. o p ra w ie w łaściw y m d la um ow y sp rzed aży o c h a ra k te rze m ięd zy n aro d o w y m p rzedm iotów ru ch o m y c h m a te r ia ln y c h .49
Zaznaczyć trze b a, że przep isy k o liz y jn e z a w a rte w O gólnych W a ru n k a c h RW PG w sk a z u ją bezp o śred n io n a przep isy m e ry to ry c zn e p ra w a k r a ju sprzedaw cy, w o b ec czego n ie z n a jd u ją tu zasto so w an ia p rze p isy k o liz y jn e tegoż p ra w a , a ty m sam ym w y łączo n e je st m . in. odesłanie (renvoi).
W zw iązku z ty m i p rze p isam i w y ła n ia się zagadnienie, n a jak ieg o ro d z a ju p r z e pisy w ew n ętrz n eg o p ra w a cyw ilnego one w sk az u ją , a m ianow icie, czy n a przep isy pow szechnego p ra w a cyw ilnego, czy te ż n a p rze p isy szczególne, dotyczące w y łąc z n ie sto su n k ó w m iędzy je d n o stk a m i uspołecznionym i.
K w e stia ta b y ła początkow o n ie ja s n a i p o w odow ała rozbieżności poglądów . N a p rzy k ła d p ra w n ic y N R D 50 o pow iadali się za stosow aniem p rzepisów szczególnych dotyczących w yłączn ie sto su n k ó w m iędzy o g ran iz ac jam i uspołecznionym i. S ta n o w isko to re p re z e n to w a ł przez p ew ie n czas S ąd A rb itra żo w y p rzy Izbie H a n d lu Z agranicznego NRD. Od odb y tej je d n a k w m a rc iu 1960 r. w P ra d z e I K o n fe re n c ji sądów arb itra ż o w y c h h a n d lu zagranicznego k ra jó w socjalistycznych s y tu a c ja się w y k ry stalizo w ała: od tej d a ty sąd y a rb itra ż o w e sto su ją p rze p isy • pow szechnego p ra w a cyw ilnego k r a ju s p rz e d a w c y .51 O sta tn ie stanow isko m a za sobą d w a is to t n e w zględy:
a) p rze p isy szczególnego p ra w a cyw ilnego n ie u w zg lę d n ia ją sp ecy fik i o b ro tu m iędzynarodow ego; ich su ro w e ry g o ry n ie m a ją u sp raw ie d liw ie n ia w sto s u n k a c h m iędzynarodow ych,
b) p rze p isy zagranicznego szczególnego p ra w a cyw ilnego są przed sięb io rstw o m h a n d lu zagranicznego o w iele m n ie j znane niż b a rd z ie j sta b iln e przep isy pow szechnego p ra w a cyw ilnego.
« o k o n w e n c ji t e j zo b .: J . J a k u b o w s k i : P r ó b y s tw o rz e n ia św ia to w e g o p r a w a s p r z e d a ż y , „ H a n d e l Z a g ra n ic z n y ” , 1 9 5 7, z. 6, s_ 32—35 i H . T r a m m e r : U je d n o lic e n ie n o r m k o l iz y jn y c h d o ty c z ą c y c h sp rz e d a ż y przez' K o n f e re n c je m ię d z y n a ro d o w e g o p r a w a p r y w a tn e g o w H a d z e (w z b io rz e p r a c : R o z p ra w y p r a w n ic z e — K s ię g a p a m ią tk o w a d la u c z c z e n ia p r a c y n a u k o w e j K a z im ie rz a P rz y b y ło w s k ie g o , K r a k ó w 1964, s. 389). 58 N p . M. K e m p e r : D as s u b s id iä r a n w e n d b a re R e c h t in d e r P r a x is d e s S c h ie d s g e ric h te s b e i d e r K a m m e r f ü r A u s s e n h a n d e l d e r D D R , „ R e c h t im A u s s e n h a n d e l” 1959, z. 1, s. 4; O . K a m p a , M. K e m p e r : D u rc h V e rv o llk o m m n u n g d e r AB d e s RW G z u r e n d g ü ltig e n L ö su n g d e r F ra g e d e s s u b s id iä r a n w e n d b a r e n R e c h ts, ta m ż e , 1960, z. 4, s. 1—6. T a k i sa m p o g lą d re p re v .n tu ja W . W. Ł a p t i e w i M. M. B o g u s ł a w s k i : D ie A n w e n d u n g d e s W ir ts c h a f ts r e c h ts a u f d ie A u s s e n h a n d e ls b e Ł ie h u n g e n d e r s o z ia lis tisc h e n L ä n d e r, ta m ż e , 1960, z. 6, s. 2—3.
51 J e ś li c h o d z i o N RD — z o b . M itte ilu n g d e s P rä s id iu m s d e s S c h ie d s g e ric h ts b e i d e r K a m m e r f ü r A u s s e n h a n d e l d e r D D R, „ R e c h t im A u s s e n h a n d e l” , 1960, z. 6, s. 1—2. P o r . te ż : M . K e m p e r , J. K i r s t e n : D ie B e s tim m u n g d e s a u f A u s s e n h a n d e ls k a u f v e rtr ä g e a n w e n d b a r e n R e c h ts d u r c h d a s S c h ie d s g e ric h t b e i d e r K a m m e r f ü r A u s s e n h a n d e l, ta m ż e , 1961, z. 3, s. 1—4. T rz e c ia k o n f e r e n c ja s ą d ó w a r b itr a ż o w y c h k r a j ó w s o c ja lis ty c z n y c h w y k a z a ła , że o d m ie n n e s ta n o w is k o z a jm u ją n a d a l p r a w n ic y ru m u ń s c y . P o r . Z. N .: I I I K o n f e r e n c ja s. 127. W a rto te ż p rz y to c z y ć , że d e le g a c ja p o ls k a i r a d z ie c k a p o d n io sły n a t e j K o n f e re n c ji, iż w w y p a d k u , g d y k r a jo w e p r a w o c y w iln e j e s t z a w a rte w je d n y m k o d e k s ie c y w iln y m , k t ó r y z a w ie r a p o s ta n o w ie n ia d o ty c z ą c e w s z y s tk ic h s to s u n k ó w m a ją tk o w y c h , ja k i sz c z e g ó ln e p o s ta n o w ie n ia o d n o sz ą c e się d o o b r o tu u s p o łe c z n io n e g o (ja k n p . w P o lsc e ), to w ó w c z a s n a p o d s ta w ie § 74 O g ó ln y c h W a ru n k ó w D o s ta w R W P G 1958 p o w in n y b y ć sto s o w a n e p rz e p is y p ie rw s z e j k a te g o r ii.
P rz ep is § 74 n ie je s t je d y n y m p rzep isem O gólnych W a ru n k ó w D ostaw R W PG 1958, w sk az u ją cy m n a p ra w o k r a ju sprzedaw cy. P ra w o to k ażą stosow ać w p o sz czególnych k w e stia c h p rze p isy § 18, u st. 1, zd. 1, § 20 u st. 2 i § 46 ust. 2. W te n sposób um ow a — je śli chodzi o p ra w o stosow ane pom ocniczo — p o d d a n a je s t zaw sze je d n e m u i te m u sam em u p ra w u : p ra w u k r a ju sprzedaw cy. W y ją te k s ta now i k w e stia zdolności uczestniczących w obrocie m iędzy ty m i k ra ja m i po d m io tów , k tó rą n ależy ro zstrzy g ać w ed łu g p ra w a p erso n a ln eg o ty c h podm iotów . W s to su n k a c h m iędzy k ra ja m i, k tó re są zw iązane d w u stro n n y m i u m ow am i o obrocie p ra w n y m i pom ocy p ra w n e j w sp ra w a c h cyw ilnych, ro d zin n y c h i k arn y c h , obo w iąz u ją w tym z a k resie odpow iednie p rze p isy k o liz y jn e ty c h k o n w e n c ji.52 W b r a k u p rze p isu kon w en cy jn eg o (jak np. w sto su n k a c h P o lsk i z A lb an ią z pow odu b ra k u k o n w en c ji i w sto su n k a c h P o lsk i z NRD z pow odu b ra k u odpow iedniego p rze p isu w k o nw encji) sto s u je się przep isy k o liz y jn e p ra w a sąd u . Z re sz tą — p ra k ty c z n ie rzecz b io rą c — n ie m a to w iększego znaczenia, sk o ro istn ie ją tu t y l ko dw ie m ożliw ości: sto s u je się albo p ra w o p a ń s tw a , n a któ reg o obszarze osoba p ra w n a m a siedzibę zarząd u , albo też p raw o p a ń stw a , w ed łu g p ra w a któ reg o oso b a p ra w n a zo stała założona. Je że li chodzi o p rz e d się b io rstw a h a n d lu zagran iczn eg o k ra jó w socjalistycznych, to p rz y użyciu obu łączn ik ó w zastosow anie zn a jd z ie to
sam o p raw o . ,
W zw iązku z zag ad n ien ie m sto so w a n ia p r a w a m a te ria ln e g o w sto su n k a c h h a n dlow ych m iędzy k r a ja m i członkow skim i RW PG n ależ y rozw ażyć k w estię, czy w sto su n k ach ty c h z n a jd u je za sto so w a n ie przy to czo n y w yżej p rze p is a r t. V II K o n w en c ji e u ro p e jsk ie j z 1961 r. o m ięd zy n aro d o w y m a r b itra ż u h andlow ym , o k re ś la jący, ja k ie p ra w o m a te ria ln e je s t w łaściw e w sp ra w a c h o b jęty ch K onw encją. Z a g ad n ien ie to p o w sta je oczyw iście ty lk o w o d n ie sie n iu do sto su n k ó w ty c h k ra jó w członkow skich R W PG , k tó re w te j k o n w en c ji uczestniczą.
N a p y ta n ie to odpow iedzieliśm y w fo rm ie ogólnej w rozdz. I I n iniejszego a r ty kułu . O gólne W a ru n k i R W PG n ależ y tra k to w a ć ja k o le x specialis w sto s u n k u d o K onw encji z 1961 r., i to zarów no ze w zględu n a to, że sta n o w ią one a k t m ię d zynarodow ej u n ifik a c ji p ra w a o c h a ra k te rz e reg io n a ln y m w o d ró żn ien iu od a k tu u n ifik a c ji pow szechnej, ja k im je s t K o n w en cja z 1961 r. (czyli ze w zględu n a k r ą g uczestniczących pań stw ), ja k i z tego pow odu, że O gólne W a ru n k i R W PG m a ją w ęższy za k res p rzedm iotow y, jeżeli idzie o ro d za j tra n s a k c ji, bo dotyczą ty lk o p ew n y ch ty p ó w tra n s a k c ji, gdy tym czasem K o n w en cja z 1961 r. dotyczy w szelkich tra n s a k c ji w h a n d lu m ięd zy n aro d o w y m (art. I u st. 1 te j K onw encji). Tym sa m y m w ięc w sto s u n k a c h m iędzy k ra ja m i n ależ ąc y m i do RW PG p ow inno się sto so w ać O gólne W a ru n k i R W PG i pom ocniczo p ra w o w ew n ę trz n e w sk az an e w tychże O gól n y ch W a ru n k ach .
N asu w a się te ż d ru g ie zagadnienie, a m ianow icie to, czy w z a k resie p ra w a w e w n ętrzn eg o , stosow anego su b sy d iarn ie, istn ie je tzw . k o liz y jn o -p ra w n a au to n o m ia w oli stro n , tzn . czy stro n y m ogą uzgodnić w um ow ie p o d p o rzą d k o w a n ie je j p ra w u in n e m u niż to, k tó re zostało określo n e w O gólnych W a ru n k a c h (§ 74 O gólnych W aru n k ó w D ostaw RW PG 1958, § 48 O gólnych W a ru n k ó w M ontażu R W PG 1962 i § 31 O gólnych W a ru n k ó w O bsługi T echnicznej R W PG 1962).
W sp ra w ie te j J . S k ą p s k i53 z a ją ł stanow isko, że p rze p isy te m a ją c h a r a k te r im p e raty w n y , k o n tra h e n c i w ięc n ie m ogą d okonać w y b o ru innego p ra w a . P o g lą d
52 J e ś li c h o d z i o k o n w e n c je PRL. z in n y m i p a ń s tw a m i n a le ż ą c y m i d o R W P G , t o k w e s tia
ta z o s ta ła u r e g u lo w a n a w a r t . 22 K o n w e n c ji z Z SR R , a r t . 29 K o n w e n c ji z W ę g ra m i, a r t . 7
K o n w e n c ji z C SR S, a r t . 16 K o n w e n c ji z B u łg a r ią i a r t . 21 K o n w e n c ji z R u m u n ią .
53 j . S k ą p s k i : A utonom ia w oli w p ra w ie m ięd zy n aro d o w y m p ry w a tn y m w z a k re sie zobow iązań z um ów , K ra k ó w 1964, s. 100.
ten w y d a je się iść za daleko. O sobiście n ie w id zę przeszkód, b y ró w n ież i te p rz e p isy w łączyć do tej k ate g o rii p rzepisów W a ru n k ó w RW PG, k tó re m ogą być — zgodnie ze w stę p e m (p ream b u łą) do O gólnych W a ru n k ó w — w yłączo n e p rze z w o lę stro n , je że li „przy za w ieran iu um ow y stro n y d o jd ą do w niosku, że w w y n ik u sp e cy fik i to w a ru lu b w łaściw ości jego do staw y zachodzi p o trze b a o d stą p ie n ia od poszczególnych p o sta n o w ień ” O gólnych W a ru n k ó w R W PG . W p raw d zie w te j s p r a w ie sy tu a c ja ta k a n ie zd a rza się zap ew n e zbyt często, je d n a k ż e w p ew n y ch w y p a d k a c h od stęp stw o ta k ie będzie u zasadnione. N a p rzy k ła d w tra n s a k c ja c h k o o p e ra c y jn y c h w ielo stro n n y ch (przy za an g a żo w an iu p rze d sięb io rstw co n a jm n ie j z trze ch k rajó w ) m oże być p o żąd an e p o d d a n ie w szy stk ich um ów je d n em u sy stem o w i p ra w n e m u (np. p ra w u k r a ju nabyw cy).
(d okończenie nastąpi)
WALERY MASEWICZ
C zyn pracownika jako przyczyna wydalenia z pracy
1. D E F IN IC JA PRZY CZY NY W YDALENIA
P rzy czy n ą ro zw iązan ia um ow y o p ra c ę bez w y p ow iedzenia n a p o d sta w ie a rt. 2 u st. 1 d e k re tu z d n ia 18.1.1956 r. je s t czyn p ra c o w n ik a podm iotow o z a w i n i o n y
i przedm iotow o b e z p r a w n y . J e s t to je d n a k ty lk o fo rm a ln a d e fin ic ja p rz y
czyny.
R ozw iązanie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia z w iny p ra c o w n ik a m u si m ieć dostateczn ie w ażk ie u za sa d n ien ie społeczne. Do d efin icji przyczyny ro zw ią zan ia um ow y o p ra c ę n ależy w prow adzić elem e n ty m a te ria ln e , w sk az u ją ce n a je j cechy c h a ra k te ry sty c z n e . E lem en tem m a te ria ln y m w te j d efin icji je s t n a ru sz e n ie przez p rac o w n ik a i s t o t n e g o i n t e r e s u po d m io tu za tru d n iając eg o . S tan o w i to cechę c h a ra k te ry sty c z n ą o d ró żn ia jąc ą z a w i n i o n e p rzez p ra c o w n ik a ro zw ią za n ie um ow y o p ra c ę bez w ypow iedzenia od ro zw ią zan ia te j um ow y w sk u te k tzw . w a ż n y c h p r z y c z y n , stan o w iący ch ze sw ej isto ty zd a rzen ia n i e z a l e ż n e o d w o l i p rac o w n ik a, p o zo stające poza za k rese m jego celow ej działalności (choroba, w y p ad e k w z a tru d n ie n iu itd.). O koliczność, że czyn b ędący przyczyną w y d ale n ia z p ra c y godzi w isto tn y in te re s po d m io tu za tru d n iając eg o , w y ja ś n ia zarazem , dlaczego dalsze k o n ty n u o w a n ie sto su n k u p rac y je s t n iem ożliw e n a w e t przez o k res w ypow iedzenia um ow y.
P rz y fo rm u ło w a n iu m a te ria ln e j d efin icji przyczyny niezw łocznego ro zw iązan ia um ow y o p ra c ę n ie w y sta rc z a m.zd. a n i po w o łan ie się n a okoliczność, że czyn stan o w iący p rzyczynę w y d ale n ia z p ra c y zazw yczaj je s t ta k ż e n a ru sz e n ie m zasad w spółżycia społecznego, an i też to, że czyn ta k i najczęściej p rz e ja w ia się ja k o n a ru sz e n ie obow iązków w y n ik ając y ch z um ow y o pracę. P ierw sza p rz e sła n k a n ie w n io sła b y do rozw ażanej k w e stii nic now ego, d ru g a je s t cechą w sp ó ln ą ty lk o dw óch p ie rw sz y ch przyczyn niezw łocznego ro zw ią zan ia um ow y o p rac ę, tj. p rz e
