RYNEK
Wpływ Integracji na ceny
podstawowych surowców rolniczych
JADWIGA SEREMAK-BULGE, KRZYSZTOF HRYSZKO
Polski do Unii na
do Rynku oraz go mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej, Oznacza to z jednej strony handlowych Unii, a z polityką handlową oraz
korzystania z instrumentów rynek wewnętrzny. Jak to wpłynąć na ceny rolniczych w Polsce? Wśród rolników
oczekiwanie na znaczny wzrost i cen na wysokim poziomie, a w z tym i na dochodów.
Jak w rzeczywistości? Porównanie cen otrzymywanych rolnych w Unii na tle obowiązujących mechanizmów regulacji rynków rolnych powinno pomóc realistycznie ocenić warunki
funkcjonowania na wspólnym rynku Rynek zbóż
••,..,
Rynek zbóż w Unii Europej- skiej jest bardzo skrupulatnie re- gulowany. Wspólna organizacja rynku zbóż obejmuje regulacje importu, eksportu oraz interwen- cję na rynku wewnętrznym, czy- li zakupy interwencyjne zbóż, dopłaty do wykorzystania pro- duktów ich przerobu (skrobia)
na cele niespożywcze oraz ograniczenia produkcji poprzez obowiązkowe ugorowanie części gruntów ornych.
Ceny interwencyjne, które są wyznacznikiem dolnego poziomu cen rynkowych zbóż, od 1992 r. zostały obniżone o ponad 60%.
Przyczyniło się to do zrównania cen zbóż w Unii Europejskiej z cenami rynku światowego. Obniżka rynkowych cen zbóż doprowadziła do większego zrównoważenia rynku zbóż, mimo że nadwyżki produkcji nie zmalały. Utrzymany został eksport zbóż, przy ograniczeniu subwencji eksportowych. Wzrosły jednak wydatki budżetowe na dopłaty bezpośrednie do produkcji zbóż.
W Unii Europejskiej od roku 1995 ceny zbóż spadały. Przy- kładowo w Niemczech ceny pszenicy zmalały w latach 1998/99- -2002/03 o ok. 13%, żyta o 18%, a jęczmienia o ok. 20% (tab. 1).
W sezonie 2002/2003 cena pszenicy w Niemczech zmalała do 101,46 euro/t, a więc prawie do poziomu ceny interwencyjnej.
Streszczenie. Włączenie polskiego rolnictwa do obszaru gospodar- czego Unii Europejskiej poszerza rynki zbytu, mimo nasycenia ryn- ków żywnościowych zarówno w „starych" krajach członkowskich, jak i w krajach kandydujących. Producenci rolni zostaną także objęci znacznie większymi niż dotychczas gwarancjami poziomu dochodów. W wyniku integracji możliwy jest wzrost cen mleka, buraków cukrowych i bydła rzeźnego. Ceny pozostałych surowców pozostaną bez zmian, lub nawet się obniżą. Zastąpienie gwarancji cenowych dopłatami bezpośrednimi i postępująca liberalizacja WPR sprawiają, że ceny surowców rolniczych w UE w coraz szer- szym zakresie kreowane są przez siły rynkowe. Zwiększać się więc będzie ryzyko związane ze zmianami cen.
Summary. Ań inclusion of Polish agriculture into economic area of EU widens markets despite saturation of food markets regarding as well in "old" member countries as the new entrants. Agricultural producers will also be granted with morę income-stabilising measures than it was previously. Due to the integration the prices of milk, sugar beet and beef cattle are likely to increase. On the other hand the prices of remaining commodities are to remain unchanged or to decline. The replacement of price support with direct payments and forthcoming liberalization of the CAP depress the agricultural prices that are morę driven by market forces.
Therefore the market players would be morę exposed to the risk lined to price fluctuations.
Ceny żyta i jęczmienia wynosiły zaledwie 90-92 euro/t, mimo że ceny interwencyjne są jednakowe dla wszystkich zbóż. W Niem- czech pszenica była więc o ok. 5% tańsza niż w Polsce, jęczmień aż o 15%, natomiast żyto w tym samym czasie było droższe o ok.
15% niż w Polsce.
W sezonie 2003/04 na skutek ponad 15% spadku zbiorów ceny zbóż wzrosły w UE o ponad 50% i przekroczyły poziom światowy.
W końcu 2003 r. ceny pszenicy w krajach członkowskich UE
Wyszczególnieni* i/2003
Pszenica Żyto jęczmień
Źródło: ZMP - Getreide. Olsaaten. Futtermittel H własne przy uwzględnieniu kursu walut wg NBP
•ff. Przemysł Spożywczy 4/2004
i w grudniu 2003 r. za pszenicę w skupie płacono 135 euro/t, a za jęczmień 101.4 euro/t. Ceny zbóż w Unii Europejskiej znacz- nie przekroczyły poziom cen w Polsce.
mmercyjnego orai klimatyzacji.
W ee
flLRys. 1. Ceny pszenicy i jęczmienia w grudniu 2003 r. (euro/t)
Włączenie Polski do Jednolitego Rynku powinno wzmocnić presję popytu, bowiem po zbiorach 2003 r. niedobór zbóż odno- towano zarówno w krajach UE jak i nowo wstępujących. Do końca sezonu handlowego, tj. do lipca 2004 r. ceny zbóż powinny wy- kazywać lekką tendencję wzrostową. Jeśli prognozy zbiorów w se- zonie 2004/05 będą dla Europy optymistyczne, należy oczekiwać znacznego spadku bardzo wysokich cen zbóż. Może się okazać, że nawet konieczne będą zakupy interwencyjne, aby nie dopuścić do nadmiernego spadku cen zbóż w poszerzonej Unii.
W 2004 r. w Polsce powinien zadziałać rynkowy mechanizm ustalania cen zbóż. Podmioty skupujące, znając granice spadku cen.
będą bardziej odważnie kupować zboża w okresie żniw. a Agencja Rynku Rolnego zostanie zwolniona z organizacji skupu zbóż.
Rynek wieprzowiny
Rynek wieprzowiny (obok rynku drobiu) jest jednym z naj- bardziej złiberalizowanych ryn- ków rolnych w Unii Europej- skiej. Działania WPR na tym rynku skupiają się na dotowaniu prywatnego przechowalnictwa mięsa oraz regulacjach impor- towych (cło. kontyngenty prefe- rencyjne oraz system licencji importowych). Sporadycznie, w
sytuacjach największego kryzysu, stosuje się dotacje do eksportu lub prowadzone są zakupy interwencyjne wieprzowiny. Rynek wieprzowiny korzysta także pośrednio z systemu regulacji rynku zbóż. która prowadzi do stabilizacji cen zbóż na niskim poziomie.
Umożliwia to rozwijanie eksportu unijnej wieprzowiny bez sub- wencji.
Dopłaty do prywatnego przechowalnictwa uruchamiane są wów- czas, gdy cena półtusz wieprzowych1 na rynku Wspólnoty obniży się do poziomu 103% ceny bazowej i nadal wykazuje tendencje spadkowe. Działania te nie eliminują cykliczności produkcji wie- przowiny i cen jej skupu, a jedynie w niewielkim stopniu łagodzą występujące wahania.
C&K SYSTEM
Chłodnictwo i Klimatyzacja Sp, z o.o.
60-171 Poznań, ul. Żmigrodzka 41/49 tel. (61) 867 73 05, 867 72 87, fax 867 51 24 e-mail: poaian@ck-system.com.pl
80-324 Gdańsk, ul. Stary Rynek Oliwski 7 tel Jfax (58) 554 84 12
e-mail: gdansk@ck-system.com.pl www.ck-system.com.pl
Ceny skupu wieprzowiny są bardzo zmienne i zróżnicowane w poszczególnych krajach Unii Europejskiej. W latach 2002-2003, kiedy podaż mięsa wieprzowego znacznie przewyższała popyt, średnia cena skupu spadła z poziomu 170 euro/100 kg w 2001 r.
do ok. 117 euro w grudniu 2003 r. Dopiero dopłaty do przecho- wywania (ok. 70 tyś. t) zatrzymały tendencję spadkową. Nie uru- chomiono natomiast, mimo nacisku niektórych państw człon- kowskich, subwencji eksportowych.
Najniższe ceny za żywiec wieprzowy uzyskują rolnicy holender- scy, duńscy i belgijscy, a najwyższe greccy i włoscy. Na rynkach największych producentów mięsa (Holandii. Danii, Belgii) ceny skupu są od kilku do kilkunastu procent niższe od średniej unij- nej. W 2002 r. oscylowały w granicach 119-132 euro/100 kg.
W Niemczech ceny płacone rolnikom za żywiec wieprzowy są zbliżone do cen średnich i najlepiej odzwierciedlają sytuację na rynku wieprzowiny w Unii Europejskiej.
Ceny skupu w Polsce ulegają podobnym wahaniom jak w Unii Europejskiej, przy zbliżonej amplitudzie wahań, ale na znacznie niższym poziomie. Na przykład w 2001 r. ceny uzyskiwane przez polskich producentów stanowiły 90% cen unijnych, a w 2002 r.
85%, mimo zakupów interwencyjnych. W listopadzie 2003 r. śred- nia cena skupu na krajowym rynku wyniosła zaledwie 86,20 euro/100 kg i była o blisko 40 euro niższa niż średnio w UE, była także niższa niż w krajach będących najtańszymi producentami.
tel +22 772 64 18, 772 64 83. fax *22 772 20 61 kom 602 725 266
i www.cool.pl, e-mail: cool@cool.pl
RYNEK
Tabela 2, Ceny skupu żywca wieprzowego (euro/100 kg wagi poubojowejl TabeSa 3, Ceny skupu żywca wolowego (euro/100 kg wagi poubojowejl
S,U 176
Polska 112,74 91,90 117,63 152,02 118,71 Polska 112,25 108,74 126.84 137.73 123,76
Źródło: ZMP - Vieh und Fleisch Marktbilanz oraz dane GUS
* ustalana przez Komisję stanowi punkt odniesienia dla uruchamiania programu dopłat do przechowywania
Rys. 2. Ceny skupu żywca wieprzowego w 2002 roku (w wadze poubojowej)
Akcesja Polski do UE prawdopodobnie zwiększy wymianę han- dlową wieprzowiną z krajami Unii Europejskiej. Szansą będą niż- sze ceny polskiej wieprzowiny, które będą stopniowo rosły do po- ziomu najtańszych producentów w UE. Nie należy się jednak spo- dziewać zmniejszenia wahań cen wieprzowiny, gdyż pomimo wie- loletnich działań interwencyjnych, ceny w krajach członkowskich często kształtują się poniżej ceny bazowej. Polski sektor mięsa wieprzowego korzyści z akcesji może upatrywać przede wszyst- kim w poprawie konkurencyjności polskiej wieprzowiny w wyniku stopniowej redukcji cen zbóż - głównego nośnika kosztów.
Rynek wołowiny
Reforma Wspólnej Polityki Rolnej na rynku wołowiny zmie- rza do jego liberalizacji i pod- trzymywania dochodów produ- centów za pomocą dopłat bez- pośrednich. Wskazuje na to re- dukcja ceny bazowej z 347,5 eu- ro/100 kg w sezonie 1998/99 do 301,3 euro/100 kg w 2001 r., 156,0 euro/100 kg w sezonie 2002/03 oraz zastępowanie za-
kupów interwencyjnych dopłatami do prywatnego przechowywa- nia mięsa. Uzupełnieniem tych instrumentów są regulacje handlu zagranicznego (cła importowe, kontyngenty preferencyjne oraz sy- stem licencji importowych) oraz system subwencji eksportowych.
System ten pozwala skutecznie przeciwdziałać destabilizacji tego rynku, mimo zaistniałych kryzysów BSE i epizoocji2.
Ceny skupu żywca wołowego w poszczególnych krajach Wspól- noty mocno się od siebie różnią: w Niemczech, Danii czy w Holan- dii kształtowały się w 2002 r. na poziomie 150-160 euro/100 kg, a we Francji i Wielkiej Brytanii były o ok. 75 euro wyższe.
Źródło: ZMP - Vieh und Fleisch Marktbilanz oraz dane GUS
* cena obowiązująca przy skupie interwencyjnym młodego bydła rzeźnego
Rys. 3. Ceny skupu żywca wolowego w 2002 roku (w wadze poubojowej)
Ceny skupu polskiej wołowiny są o ok. 40-50% niższe niż śred- nio w UE. Po integracji będą rosły z powodu zwiększenia zapotrze- bowania na tańszą wołowinę z Polski. Stworzy to szansę na wzrost produkcji wołowiny dobrej jakości, której podaż ze względu na niskie ceny jest dotychczas bardzo niska. Za taką wołowinę we wspólnej Europie będzie można uzyskać satysfakcjonujące ceny.
Poprawie opłacalności chowu bydła będą służyć także jednolite płatności powierzchniowe, wprowadzone w Polsce wraz z uprosz- czonym systemem wypłat dopłat bezpośrednich już w 2004 r. Po- winno to ujawnić przewagi komparatywne ekstensywnej produkcji bydła mięsnego w Polsce.
Rynek mleka
Rynek mleka w UE objęty jest zarówno regulacjami handlowy- mi, subwencjami stymulującymi popyt wewnętrzny, jak i instru- mentami stabilizującymi ceny, działającymi jak siatka bezpie- czeństwa, zapobiegająca nad- miernemu spadkowi cen w okre- sach nadwyżek podaży. Dotych-
czas wysokość cen interwencyjnych wyznaczała cena docelowa mleka ustalana na poziomie gwarantującym większości producen- tów w UE opłacalną produkcję mleka. Cena ta od roku 1996/97 wynosi 30,98 euro/100 kg, a od lipca 2004 r. przestanie funkcjo- nować w związku z reformą WPR na rynku mleka. Poziom gwa- rancji cenowych (w ramach kwot mlecznych) obniży redukcja cen interwencyjnych masła (o 25% w ciągu 4 lat) i chudego mleka w proszku (o 15% w ciągu 3 lat). Spadek dochodów rolniczych z tego tytułu będzie kompensowany (nie w pełni) dopłatami bez- pośrednimi, które do 2007 r. zostaną włączone do jednolitych płatności powierzchniowych. Stopniowa liberalizacja rynku mleka
umożliwi likwidację kwot mlecznych i włączenie mleczarstwa unijnego w procesy globalizacyjne.
Ceny skupu mleka w UE utrzymywane są na wyższym poziomie, niż to wynika z mechanizmu rynkowego i należą do najbardziej stabilnych. Przeciętne ceny skupu mleka w UE na ogól były niższe niż cena docelowa mleka i wahały się od 29,71 euro/100 kg w 1999 r.
do 32,64 euro/100 kg w 2001 r. W 2002 r. rozpoczęła się ich spad- kowa tendencja; cena przeciętna obniżyła się w 2003 r. poniżej 30 euro/100 kg mleka.
Tabela 4, Ceny skupu mleka (euro/100 kg mleka niesiandarysowaaego)
Źródło: dane Komisji Europejskiej oraz dane GUS
Ceny skupu mleka były w UE bardziej stabilne i znacznie wyż- sze niż w Polsce. W Polsce ceny skupu mleka w latach 1998- -2003 wynosiły od ok. 14 euro/100 kg w 1999 r. do prawie 21 euro w 2001 r. Były więc o 35-50% niższe niż średnio w UE.
UE nie udało się zniwelować różnic cen skupu mleka między krajami członkowskimi. Od lat najwyższe ceny za mleko otrzymują producenci we Włoszech i w Grecji, gdzie są one o 31-45% wyższe od najniższych cen płaconych w Wlk. Brytanii, Irlandii i Belgii.
Jednocześnie ceny te są o 15-23% wyższe od cen przeciętnych.
W Niemczech, Francji, Holandii i Hiszpanii ceny skupu są zbliżo- ne do średnich dla całej UE (rys. 4). Różnice te nie maleją, mimo sprawnego mechanizmu rynkowego, przestrzegania zasad jednoli- tości rynku i bardzo dobrze funkcjonującego systemu informacji rynkowej.
Rys. 4. Ceny skupu mleka w 2002 roku
Z porównania cen w Polsce i w „starych" krajach UE wynika, że po akcesji należy oczekiwać przyspieszenia wzrostu cen skupu mleka w Polsce. Wpłynie na to przede wszystkim wzrost popytu eksportowego i rosnąca konkurencja o surowiec. Wzrost ten będzie jednakże mniejszy od oczekiwanego, na skutek jednoczesnego obniżania cen mleka w UE.
W ciągu 4 lat, pod wpływem obniżki cen interwencyjnych, ceny skupu mleka w „starych" krajach członkowskich prawdopodobnie spadną o 18-22% i mogą wynieść w latach 2006-2007 przeciętnie 22-23 euro/100 kg, a w państwach będących najtańszymi produ- centami nawet poniżej 20 euro/100 kg. Jest to poziom porówny-
PROLAB
Możemy w tym pomóc! Fachowo doradzimy i wyposażymy wnętrze Twojego laboratorium!
Dostosujemy do potrzeb i możliwości.
Produkujemy i oferujemy m.in.:
s stoły laboratoryjne przyścienne, wyspowe B dygestoria
a stoły antywibracyjne pod wagi analityczne
• szafy laboratoryjne
» krzesła i taborety
Jeśli chcesz się liczyć - musisz mieć swoje
LABORATORIUM
Inni już mają - teraz czas na Ciebie!
PROLAB tel./fax: (056) 654 77 00 87-100 Toruń www.prolab.torun.pl
ul. Biała 32 e-mail: prolab@prolab.torun.pl
walny z cenami płaconymi za mleko klasy ekstra przez najlepsze polskie mleczarnie.
Rynek drobiu i jaj
Ceny drobiu na rynku we- wnętrznym Unii Europejskiej określają relacje podaży i popytu oraz regulacje impor- towe, tj. poziom ceł, w tym obniżonych w ramach kon- tyngentów preferencyjnych, system licencji importowych
oraz subwencje eksportowe. Na rynku drobiu i jaj nie gwarantuje się cen i nie stosuje się interwencji na rynku wewnętrznym. Po- średnio stabilizacji rynku drobiu służą regulacje rynku zbóż - pod- stawowego nośnika kosztów produkcji drobiu - ograniczające wa- hania cen. Ponadto sprzedaż artykułów drobiarskich i jaj na ob- szarze Wspólnoty wymaga przestrzegania restrykcyjnych norm ja- kościowych i handlowych.
Ceny drobiu w krajach UE ulegają znacznym wahaniom, mimo unifikacji technologii produkcji i dobrze rozwiniętego rynku. Naj- niższe ceny za brojlery kurze otrzymują producenci w Holandii, Danii i Belgii, gdzie ceny są niższe niż średnio w UE o 12-21%
AGREGATY CHŁODNICZE, ZESPOŁY SPRĘŻARKOWE, CHŁODNICE, CHILLERY, SPRĘŻARKI, KLIMATYZATORY
JS
RYNEK
i niższe o 30-40% w porównaniu z najdroższymi producentami drobiu, jakimi są Włochy, Francja, Wielka Brytania i Austria. Ceny te są także niższe w Polsce (rys. 5).
Jeszcze większe są różnice cen jaj. W Danii, Niemczech i Włoszech są nawet 2-krotnie wyższe niż w Wlk. Brytanii, Belgii czy Holandii. We Francji, Austrii, Hiszpanii, Szwecji i Finlandii ceny jaj zbliżone są do przeciętnych całej UE (rys. 6).
90.00- 80.00- 70.00-
=, 60,00- 3 50,00- 1 40,00-
B 30.00- 20.00- 10.00- 0.00- Rys. 5. C XX XX XX XX X
J
l 1 n r~ri rTi
~~Tj .on „_
!/ 1 U 1 !/ 1 M 1 i/ 1 !/ 1 l/ 1 \) I yx g" « -§• -g> -g 8 -i = -i
f | l « i l f ° 5
;ny skupu brojlerów w 2002 roku
Rys. 6. Ceny skupu jaj w 2002 roku
Wahania cen skupu brojlerów i jaj na ogół są niewielkie, dzięki dużej skuteczności systemów integracji pionowej. Nieoczekiwane pojawienie się na rynku światowym epizoocji lub ekstremalnie niekorzystne warunki pogodowe zakłócające równowagę rynkową powodują znaczny wzrost cen, które szybko ze względu na krótki cykl produkcji wracają do równowagi (tab. 5).
Tabela 5. Ceny skupu brojlerów kurzych i jaj konsumpcyjnych (euro/100 kg wagi)
:
Średnio UE- 15 minimum maksimum Polska
Średnio UE- 15 minimum maksimum i Polska
75.83 67,00 82,00 81,87
5,20 3,04 8,19 5,20
Brojlery 68,75 56,00 80.00 65,73 Jaja
4,79 2,89 7.48 4 79
74.00 56,00 96,00 73.78
5,78 3.81 8.33 5.78
78,13 62.00 88,00
5,68 4.07 8.84 5.68
2002
72,88 58,00 85,00 67.82
5,77 4.01 8.94 5,77 Źródło: ZMP - Eier und Gefllugel MarktBilanz oraz dane GUS
Po akcesji można oczekiwać zwiększenia obrotów handlowych artykułami drobiarskimi między Polską a krajami członkowskimi zarówno po stronie eksportu, jak i importu. Nie powinno to spowodować wzrostu cen w Polsce, bowiem nasze produkty spotkają się z dużą konkurencją najtańszych producentów. Zmiany
cen mogą spowodować znacznie zaostrzone wymagania UE doty- czące dobrostanu zwierząt, idące m.in. w kierunku zmniejszania obsady ptaków na jednostkę powierzchni. Spowoduje to wzrost kosztów produkcji fermowej, zwłaszcza jaj. Dotyczy to także pol- skich producentów, bowiem w większości ferm produkujących jaja konsumpcyjne funkcjonuje klatkowy system utrzymania niosek.
Rynek ziemniaków
W UE rynek ten dzieli się na dwa odrębne segmenty. Rynek ziemniaków skrobiowych obję- ty jest gwarancjami cenowymi w ramach regulacji rynku zbóż, a rynek ziemniaków jadalnych poddany jest wyłącznie mecha- nizmowi rynkowemu. Jego re- gulacja dotyczy podwyższonej ochrony celnej. Producenci ziem-
niaków skrobiowych otrzymują gwarantowaną cenę minimalną oraz dopłaty bezpośrednie, których wysokość ustala Komisja Euro- pejska wraz z Komitetem Zarządzającym rynkiem zbóż. Natomiast ceny ziemniaków jadalnych ulegają znacznym wahaniom w za- leżności od wielkości zbiorów oraz zmian w popycie (tab. 6).
Tabela 6. Średnioroczne s'eis>' skupu ziemniaków Jadalnych ^ 1:E-I5 i Felsce
minimum 15.22 '• maksimum 27.06 Polska - cena skupu 3.88 Polska-cena 7.14 j targowiskowa
Źródło: ZMP - Kartoffeln MarktBilanz oraz dane GUS
Wahania cen ziemniaków jadalnych w krajach członkowskich UE są nawet większe niż w Polsce, mimo dobrze rozwiniętego przetwórstwa spożywczego ziemniaków stabilizującego popyt na ziemniaki. W krajach będących największymi ich producentami (Niemcy, Holandia, Francja i Wielka Brytania) ceny płacone rol- nikom za ziemniaki jadalne w latach urodzaju są kilkukrotnie niższe niż w latach niskich zbiorów. W latach nieurodzaju ceny płacone w UE są znacznie wyższe niż w Polsce, a w latach wyso- kich zbiorów spadają nawet poniżej cen otrzymywanych przez pol- skich rolników. Sprawia to, że ryzyko cenowe produkcji ziem- niaków jadalnych jest bardzo wysokie. Producenci ziemniaków starają sieje zmniejszyć przez: zawieranie transakcji terminowych na giełdach towarowych, zakładanie organizacji producenckich, budowę przechowalni ziemniaków oraz nowoczesną organiza- cję sprzedaży.
Zróżnicowanie cen ziemniaków w krajach członkowskich jest bardzo wysokie. Najniższe są one w krajach o największej pro-
tel. +22 772 64 18, 772 64 83. 1ax +22 772 20 61 kom. 602 725 266
www.cool.pl, e-mail: cool@cool.pl
35,00- 30,00- 25$»-
s8 20,00-
1 tf,w-
10,00- 5,00-^
/
ncTIu
1 f-B
! 11 ^
r n i n pn JJ U U U JJ U U L
j| |- -S- ,| -| -g- -j -| | f -g-
2 ^ 1 S - - « | | J
Rys. 7. Ceny skupu ziemniaków w sezonie 2002/2003
_
D
i asO- pj
dukcji ziemniaków, a najwyższe w Grecji i we Włoszech, oraz w Hiszpanii i w Portugalii. Przyczyną tego są także różne kierunki ich użytkowania. W tych ostatnich w uprawie dominują ziemnia- ki wczesne produkowane na eksport do krajów północnej Europy, za które uzyskuje się znacznie wyższe ceny. Także w Szwecji i Fin- landii ceny ziemniaków są wyższe niż średnio w UE (rys. 7).
W Polsce ziemniaki są znacznie tańsze niż w UE, jednakże ich jakość w większości nie odpowiada standardom unijnym.
Po akcesji nie należy spodziewać się wzrostu cen ziemniaków jadalnych. Mało prawdopodobny jest bowiem wzrost obrotów hand- lowych między Polską a innymi krajami członkowskimi, zwła- szcza w pierwszych latach po akcesji. Podstawowym hamulcem rozwoju eksportu ziemniaków jadalnych z Polski jest brak krajo- wych firm i organizacji producentów przygotowanych do nowo- czesnego handlu. Wysokie wymagania klientów i sieci handlowych wymagają: ciągłych dostaw ziemniaków o określonym standardzie, umiejętności identyfikacji rynków niszowych oraz odpowiedniego przygotowania ziemniaków na ten rynek, zdolności do natychmias- towego zaspokajania nieoczekiwanie pojawiającego się popytu.
Import ziemniaków do Polski hamowany zaś będzie niższymi cenami w Polsce.
Rynek cukru
Rynek cukru w Unii dotych- czas chroniony jest przez stoso- wanie reżimu importowego (wy- sokie cła, kontyngenty preferen- cyjne oraz system licencji im- portowych) i eksportowego (cła eksportowe oraz system licencji
eksportowych). Interwencja na rynku wewnętrznym ogranicza się do dopłat do przerobu cukru na cele niespożywcze. Skutecznie działa system kwotowania produkcji cukru. W rezultacie ceny cu- kru w UE utrzymują się na poziomie znacznie przekraczającym ceny światowe. Pozwala to płacić producentom buraków gwaran- towane wysokie ceny skupu, które są proporcjonalne do cen inter- wencyjnych cukru, ustalanych przez Komisję Europejską wspólnie z Komitetem Zarządzającym Rynkiem Cukru.
Ceny skupu buraków cukrowych w UE od lat utrzymują się na poziomie 47,67 euro/t buraków standardowych (16% cukru) w kwocie A i 28,84 euro/t buraków w kwocie B (tab. 7).
W Polsce cukrownie płacą plantatorom za buraki cukrowe znacznie mniej. Rynek cukru w Polsce, mimo istniejących regulacji
Cena podstawowa euro/t 47.67 47,67 47,67
Cena minimalna l
47.67 47.67
Polska
Średnia cena skupu 23.71 24,23 26.54 29.56 27,16
Cena minimalna A - 27.31 18,95 Źródło: ZMP - Getreide, Ólsaaten. Futtermittel MarktBilanz oraz dane GUS
wzorowanych na rozwiązaniach unijnych, daleki jest od stabiliza- cji, proces restrukturyzacji sektora dopiero się rozpoczął, a kondy- cja ekonomiczna cukrowni jest bardzo słaba. Po integracji produ- cenci cukru będą płacić polskim plantatorom takie same ceny jak w starych krajach członkowskich.
Rynek rzepaku
Rynek rzepaku w Unii Euro- pejskiej nie korzysta z podwyż- szonej ochrony celnej, a jego ceny kształtowane są wyłącznie przez rynek. Producenci rzepaku otrzymują w zamian dopłaty bezpośrednie w takiej samej wysokości jak producenci zbóż.
* rzepak 00
Źródio: ZMP - Getreide, Ólsaaten, Futtermittel MarktBilanz oraz dane GUS
Ceny rzepaku ulegają zmianom w zależności od koniunktury na światowym rynku roślin oleistych. Dotychczas ceny rzepaku w Polsce były zbliżone do cen w Niemczech. Po integracji nie- wiele się zmieni, bowiem od dawna nie ma barier celnych między Polską a Unią. Cenę rzepaku w poszerzonej Unii kształtuje wy- łącznie rynek, a Polska będzie musiała zrezygnować z podwyższa- nia cen skupu rzepaku, natomiast zachęcać do jego eksportu.
1 ustalana na podstawie notowań w poszczególnych krajach (tzw. cena referencyjna) 2 W szczytowym okresie kryzysu BSE w unijnych magazynach znajdowało się ponad 250 tyś. t wołowiny, natomiast obecnie ilość ta spadla praktycznie do zera i nie ma potrzeby ingerowania na rynku.
l ł I Ł ? '/.. '...•. II
Dr hab. J. Seremak-Bulge, mgr K. Hryszko - Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Warszawa
