Alina Zając*
Finansowe skutki zróżnicowanych metod amortyzacji
środków trwałych w przedsiębiorstwie
Streszczenie
Każ da jed nost ka, aby mo gła pro wa dzić swo ją dzia łal ność go spo dar czą, mu si po sia -dać od po wied nią ba zę ma te rial ną, któ rą sta no wi przede wszyst kim po ten cjał wy twór czy przed się bior stwa, skła da ją cy się głów nie ze środ ków pra cy (bu dyn ki, ma szy ny i urzą dze nia). Jest to ma ją tek jed nost ki ule ga ją cy stop nio we mu zu ży ciu, czy li amor ty za cji. Amor -ty za cja jest od zwier cie dle niem ich zu ży cia w trak cie ob ra ne go okre su eks plo ata cji, ale jed no cze śnie sta no wiąc koszt ma wpływ na kształ to wa nie wy ni ku fi nan so we go jed nost ki na prze strze ni okre sów spra woz daw czych. Ce lem ar ty ku łu jest przed sta wie nie isto ty amor ty za cji, za sad jej usta la nia oraz wpły wu wy bra nej me to dy amor ty za cji na wy nik fi -nan so wy.
Wpro wa dze nie
Aby jed nost ka mo gła pro wa dzić swo ją dzia łal ność go spo dar czą, mu si po sia dać od po wied nią ba zę ma te rial ną. Sta no wi ją przede wszyst kim po ten cjał wy twór czy przed się -bior stwa, skła da ją cy się głów nie ze środ ków pro duk cji, a więc środ ków pra cy (bu dyn ki, ma szy ny i urzą dze nia) i przed mio tów pra cy (su row ce i ma te ria ły). Jest to ma ją tek jed nost ki, któ rym są wła sne środ ki go spo dar cze przed się bior stwa oraz ewen tu al nie środ ki wy -po ży czo ne, bę dą ce ma jąt kiem cu dzym w dys -po zy cji przed się bior stwa, czy li tak zwa ny ma ją tek trwa ły, któ ry dzie li się na środ ki trwa łe oraz środ ki trwa łe w bu do wie. Wy ko rzy sty wa ny jest on w pro ce sach pro duk cyj nych i świad cze niu usług, przy czy nia jąc się do wy -pra co wy wa nia przez jed nost kę zy sku.
Środ ki trwa łe ule ga ją zu ży ciu. Zu ży wa nie się w cza sie środ ków trwa łych od zwier cie dla amor ty za cja, któ ra sta no wi dla jed nost ki go spo dar czej nie pie nięż ny koszt dzia łal no ści. Amor ty za cja środ ków trwa łych jest za tem od zwier cie dle niem ich zu ży cia w trak cie ob ra ne go okre su eks plo ata cji, ale jed no cze śnie sta no wiąc koszt, ma wpływ na kształ to wa nie wy ni ku fi nan so we go jed nost ki na prze strze ni okre sów spra woz daw czych. Po nad to ze wzglę du na nie go tów ko wy cha rak ter ma też wpływ na kształ to wa nie prze pły wów go tów ko wych pod mio tu w da nym okre sie. W związ ku z ty mi aspek ta mi amor ty za -cja zaj mu je waż ne miej sce w pro ble ma ty ce do ty czą cej wy ni ku fi nan so we go jed nost ki z roz róż nie niem na wy nik księ go wy i po dat ko wy.
Jed nost ka go spo dar cza mo że do ko nać amor ty za cji jed ną z me tod wska za nych przez obo wią zu ją ce ją prze pi sy. Wy bór me to dy amor ty za cji, czy li spo so bu do ko ny wa nia od pi sów od war to ści środ ków ma istot ny wpływ na wy ni ki fi nan so we przed się bior stwa, dla te go też me to dy i staw ki amor ty za cji po win ny być tak do bra ne, aby nie za kłó ca ły kal ku la cji kosz -tów, wy ka zy wa ny przez fir mę wy nik fi nan so wy od po wia dał rze czy wi stej sy tu acji fir my i nie pod le gał wa ha niom z po wo du nie pra wi dło wo amor ty zo wa ne go środ ka trwa łe go oraz za pew nio ny zo stał w okre ślo nym cza sie zwrot na kła dów po nie sio nych na za kup.
1. Amor ty za cja środ ków trwa łych
Środ ki trwa łe są to obiek ty, któ re od zna cza ją się du żą war to ścią po cząt ko wą, co ozna cza, że jed nost ka go spo dar cza nie mo że za li czyć w kosz ty dzia łal no ści bie żą cej ca łej war to ści na by te go bądź wy two rzo ne go środ ka trwa łe go, któ ry nie zu ży wa się w jed nym pro -ce sie pro duk cyj nym, lecz słu ży przez dłu gi okres (Hen drik sen, 2002: 546). Księ go wi już daw no do strze gli, że ma szy ny i urzą dze nia ma ją ogra ni czo ny okres użyt ko wa nia i że w ra chun ko wo ści na le ży brać pod uwa gę nie uchron ną ko niecz ność po zby wa nia się ak ty wów zu ży tych. W XIX w. i na po cząt ku XX w. więk szość firm, któ re pró bo wa ły po ra -dzić so bie z tym pro ble mem, czy ni ła to przez okre so wą re wa lo ry za cję ak ty wów lub przez ob cią że nie bie żą cych kosz tów ce ną wy mia ny lub wy co fa nia z użyt ko wa nia skład ni ków ma jąt ku. Póź niej skon cen tro wa no się na okre so wej amor ty za cji, ja ko na me to dzie sys te ma tycz ne go roz kła da nia war to ści skład ni ka ma jąt ku w okre sie użyt ko wa nia. Amor ty za cja zwią za na jest nie tyl ko z zu ży wa niem się środ ków trwa łych, ale tak że z ich re pro duk cją, po nie waż sta no wi ona uogól nie nie pro ce sów ru chu war to ści pro duk cyj nych środ ków trwa łych ze sfe ry pro duk cji do sfe ry po dzia łu i obie gu oraz po now ne go wpro wa dze nia tej war to ści do sfe ry pro duk cji w spo sób zde ter mi no wa ny spe cy ficz nym cha rak -te rem zu ży wa nia się tych środ ków (Iwin -Go rzyń ska, 2005: 16–20). Uwol nie nie war to ści fi nan so wych ze środ ków trwa łych i wpro wa dze nie ich w sfe rę po dzia łu, obie gu oraz po now ne ich za in we sto wa nie w te skład ni ki ma jąt ku sta no wi isto tę amor ty za cji, ja ko ka pi -ta łu i wy ra ża jej fi nan so wy cha rak ter.
Amor ty za cja jest mia rą na ra sta ją ce go w eko no micz nym cza sie użyt ko wa nia ak ty wa trwa łe go jak rów nież mia rą zu ży cia, skon su mo wa ną lub in ne go ro dza ju mia rą po mniej -sza nia war to ści środ ka trwa łe go, bę dą cą wy ni kiem je go użyt ko wa nia, upły wu cza su lub sta rze nia się w efek cie zmian tech no lo gicz nych i ryn ko wych. Ści śle ra chun ko wy cha rak ter amor ty za cji okre śla ją ja ko do ko ny wa nie od po wied nich ope ra cji ewi den cyj no kal ku
-la cyj nych, któ re wy ra ża ją stop nio we zmniej sza nie się war to ści środ ków trwa łych oraz stop nio we jej prze no sze nie na wy two rzo ne za po mo cą tych ak ty wów pro duk ty.
Spe cy fi ka amor ty za cji po le ga na tym, że jest ona „kosz tem, któ ry nie jest kosz tem i przy cho dem, któ ry nie jest przy cho dem”, jak rów nież „amor ty za cja jest kosz tem, a nie wy dat kiem” (Iwin, Nie dziel ski, 2002: 95–101). Amor ty za cja jest jed nak po strze ga na głów nie, ja ko koszt, z któ rym nie jest zwią za ny prze pływ fi nan so wy, a jej stro na po dat ko wa po zwa la na za osz czę dze nie wy dat ków po dat ko wych wy twa rza jąc tar czę po dat ko wą bę dą cą su mą, o ja ką zmniej sza ją się wy dat ki z po wo du ob ni że nia pod sta wy opo dat -ko wa nia.
Zu ży cie środ ków trwa łych uj mo wa ne jest w ewi den cji księ go wej, ja ko ko rek ta utra co nej war to ści po cząt ko wej. Ma cha rak ter fi zycz ny, jak i eko no micz ny, i wpły wa na dłu -gość okre su użyt ko wa nia. Zu ży cie fi zycz ne do ty czy po sta ci fi zycz nej środ ków trwa łych, czy li wa lo rów na ma cal nych i wi docz nych. Na stę pu je na sku tek je go eks plo ata cji przez jed nost kę w ce lu pro wa dze nia dzia łal no ści, ale tak że na sku tek przy czyn na tu ral nych, czy li sta rze nia się. Czyn ni ka mi wpły wa ją cy mi na wy so kość zu ży cia fi zycz ne go środ ków trwa łych są: ro dzaj i ja kość środ ka trwa łe go, wa run ki, spo sób oraz in ten syw ność wy ko rzy sta nia środ ka trwa łe go, czyn nik ten jest ści śle po wią za ny z ro dza jem dzia łal no ści, ja ką pro wa dzi jed nost ka go spo dar cza i sta ran na ob słu ga (po stę po wa nie zgod nie z in struk cją), a tak że czę sto tli wość prze pro wa dza nia re mon tów, na praw, prze glą dów, kon ser wa -cji (Czu ba kow ski, 2006: 97). Dla usta le nia okre su użyt ko wa nia środ ka trwa łe go waż ne jest nie tyl ko jak dłu go moż na da ny obiekt eks plo ato wać, ale jak dłu go jed nost ka pla nu -je go użyt ko wać.
Zu ży cie eko no micz ne środ ka trwa łe go, zwa ne tak że mo ral nym, wią że się zaś ze sfe
-rą nie ma te rial ną obiek tu (Ma tu sze wicz, 2004: 221). Po wo dem zu ży cia mo ral ne go jest cią gły po stęp tech nicz ny ma ją cy swe od zwier cie dle nie w po wsta wa niu no wych tech no -lo gii oraz me tod wy twa rza nia. Wpły wa na zwięk sze nie amor ty za cji, co spo wo do wa ne jest skró ce niem cza su użyt ko wa nia wy mie nia ne go obiek tu, po nie waż koszt amor ty za cji zo sta je roz ło żo ny na mniej szą licz bę lat.
Środ ki trwa łe są źró dłem amor ty za cji, któ ra sta no wi koszt ich zu ży wa nia się i za ra -zem po zwa la pod mio tom go spo dar czym na gro ma dze nie fun du szów na ich od two rze nie. Głów ne przy czy ny amor ty za cji okre ślo ne zo sta ły na rys. 1 (Iwin -Go rzyń ska, 2005: 20).
Zu ży cie środ ków trwa łych okre śla ne jest dwo ma po ję cia mi uży wa ny mi za mien nie, czy li umo rze niem i amor ty za cją (Gmy tra sie wicz, Ka miń ska, 2002: 68). Każ de z tych po -jęć ozna cza in ną ka te go rię do ty czą cą środ ków trwa łych. Umo rze nie jest księ go wym zmniej sze niem war to ści środ ków trwa łych, a amor ty za cja jest od zwier cie dle niem ich zu -ży cia. Są one ze so bą po wią za ne, gdyż wy so kość od pi sów amor ty za cyj nych w da nym ro ku rów na jest od pi som umo rze nio wym. Na ra sta ją co umo rze nie środ ków trwa łych jest su mą ca łej amor ty za cji, któ ra na li cza na by ła dla po szcze gól nych lat, jed nak w swej isto cie amor ty za cja jest kosz tem wpły wa ją cym na wy nik fi nan so wy pod mio tu go spo dar cze -go w da nym ro ku, a umo rze nie jest uka za ną w cza sie utra tą war to ści środ ków trwa łych. Amor ty za cja to sys te ma tycz ne roz ło że nie w cza sie ob cią żeń wy ni ku fi nan so we go war to ścią ak ty wów trwa łych przez ich eko no micz nie uza sad nio ny okres uży wa nia. Po zwa -la rze tel nie kre ować wy nik fi nan so wy w myśl za sa dy za cho wa nia ka pi ta łu, gdzie zysk wy ka zy wa ny w da nym okre sie nie jest zy skiem re al nym, je że li nie po krył on war to ści zu -ży tych środ ków trwa łych, któ re wy ko rzy sty wa no przy wy pra co wa niu te go wy ni ku.
Obok funk cji umo rze nio wej, kosz to wej oraz fi nan so wej, amor ty za cja peł ni rów nież funk cje:
• bodź co wą, gdzie amor ty za cja peł ni ro lę sty mu la to ra efek tyw ne go wy ko rzy sta nia środ ków trwa łych po przez skra ca nie lub wy dłu ża nie okre su ich eks plo ata cji, • kon tro l ną, gdzie amor ty za cja po zwa la na kon tro lo wa nie prze bie gu zu ży cia środ
-ków trwa łych,
• re gu la cyj ną, w któ rej amor ty za cja uła twia jed no st ce go spo dar czej roz wią za nie pro -ble mu, czy na le ży zwięk szyć czy też zmniej szyć tem po wzro stu za so bów środ ków trwa łych w świe tle po trzeb roz wo jo wych tej jed nost ki,
• ge ne ra to ra wy ni ków fi nan so wych, gdzie amor ty za cja wpły wa na war tość zy sku brut to oraz net to, jak rów nież na wy so kość po dat ku do cho do we go od pro wa dza ne -go przez przed się bior stwo (Iwin -Go rzyń ska, 2005: 17–23).
Po ję cie amor ty za cji jest uży wa ne w wie lu dzie dzi nach i roz pa try wa ne jest też w róż -nych ka te go riach, jed nak że isto tę amor ty za cji cha rak te ry zu ją ele men ty ta kie, jak:
• przed mio tem jest po nie sio ny na kład ka pi ta ło wy (ob cią że nie wy ra żo ne w pie nią dzu), • ob cią że nie to nie ro ze rwal nie wią że się z wie lo let nim ist nie niem środ ków trwa łych,
któ re tra cą war tość wraz z upły wem cza su,
• wspól ny jest cel amor ty za cji, któ rym jest ra tal ne, suk ce syw ne jej wli cza nie do kosz tów wo bec bra ku moż li wo ści jed no ra zo we go za li cze nia znacz nej war to ści przed -mio tu o wie lo let niej przy dat no ści w pro duk cji,
• dą że nie do cał ko wi te go zre kom pen so wa nia po nie sio nych na kła dów po upły wie usta lo ne go cza su do ko ny wa nia po trą ceń w for mie od pi sów, jak rów nież uzy ska nie środ ków fi nan so wych na re pro duk cję skład ni ków ma jąt ku trwa łe go.
Roz po czę cie pro ce su amor ty za cji wy ma ga uwzględ nie nia przez jed nost kę go spo dar -czą pew nych czyn ni ków, któ re ma ją wpływ na usta le nie wy so ko ści bie żą cej amor ty za cji okre ślo ne go środ ka trwa łe go, zwa nej tak że staw ką amor ty za cyj ną. Na le ży tu za li czyć prze wi dy wa ny okres przy dat no ści (eko no micz nej), war tość bi lan so wą środ ka trwa łe go oraz okre ślo ną me to dę amor ty za cji obiek tu1. Na wy so kość amor ty za cji środ ków trwa
łych wpływ wy wie ra usta lo na pra wi dło wo ich war tość po cząt ko wa. Wią że się to nie ro ze rwal nie z kształ to wa niem przez jed nost kę wy ni ku fi nan so we go w da nym okre sie, po przez wpływ od pi sów. Pra wi dło wo do ko na na wy ce na środ ków trwa łych nie znie kształ -ci od pi sów amor ty za cyj nych, a tym sa mym wy ni ku fi nan so we go.
Jed nost ka go spo dar cza ocze ku je kon kret nych ko rzy ści eko no micz nych z wy ko rzy -sty wa nych przez sie bie środ ków trwa łych (Gos, 15.05.2008). Ko rzy ści te jed nak mo gą na sku tek róż nych czyn ni ków ulec zmniej sze niu, co wią że się ści śle z okre sem użyt ko wa -nia po wo du jąc je go skró ce nie, dla te go przy usta la niu cza su eks plo ata cji da ne go środ ka trwa łe go jed nost ka mu si brać pod uwa gę czyn ni ki ta kie, jak: okres wy ko rzy sta nia obiek -tu, osza co wa ne tem po zu ży cia fi zycz ne go, ogra ni cze nia praw ne oraz in ne do ty czą ce obiek tu, ocze ki wa ną utra tę przy dat no ści tech no lo gicz nej obiek tu, tem po po stę pu tech nicz no or ga ni za cyj ne go, tech no lo gicz ne go i eko no micz ne go, wy daj ność środ ka trwa łe -go, a tak że prze wi dy wa ną ce nę sprze da ży net to po zo sta ło ści środ ka trwa łe go przy je go li kwi da cji.
Przed sta wio ne czyn ni ki mo gą po wo do wać, że przy ję ty pier wot nie przez jed nost kę go spo dar czą okres wy ko rzy sty wa nia da ne go obiek tu mo że być krót szy niż je go eko no -micz nie uza sad nio ny okres eks plo ata cji (Niem czyk, 2004: 197). Wy ni ka to też z fak tu, iż za rzą dza nie środ ka mi trwa ły mi le ży w ge stii sa me go przed się bior stwa, dla te go jed nost -ka go spo dar cza w cza sie eks plo ata cji amor ty zo wa nych środ ków trwa łych win na sta le mo ni to ro wać spo sób do ko ny wa nia od pi sów amor ty za cyj nych i we ry fi ko wać je po przez od po wied nią zmia nę przy ję te go okre su użyt ko wa nia okre ślo nych obiek tów. Ko rek ta cza -su użyt ko wa nia mo że po le gać na je go wy dłu że niu, np. w przy pad ku, gdy ulep sze nia lub mo der ni za cje spo wo do wa ły, że obiekt bę dzie w sta nie pra co wać dłu żej, niż to pier wot -nie prze wi dy wa no, lub na je go skró ce niu np. na sku tek po stę pu tech nicz ne go.
Na ob li cze nie staw ki amor ty za cyj nej wpływ wy wie ra tak że tzw. war tość do od two -rze nia usta la na po p-rzez od ję cie od war to ści po cząt ko wej środ ka trwa łe go osza co wa nej war to ści koń co wej (war to ścią tą mo że być np. war tość gru zu lub zło mu) (Ce brow ska, 2005: 249–251).
Roz po czę cie do ko ny wa nia od pi sów amor ty za cyj nych lub umo rze nio wych od środ -ka trwa łe go win no na stą pić nie wcze śniej niż po przy ję ciu te go środ -ka do uży wa nia, a ich za koń cze nie nie póź niej niż z chwi lą zrów na nia war to ści od pi sów amor ty za cyj nych lub umo rze nio wych z war to ścią po cząt ko wą środ ka trwa łe go lub prze zna cze niem do li kwi da cji, sprze da ży jak rów nież stwier dze nia je go nie do bo ru, przy ewen tu al nym uwzględ nie niu prze wi dy wa nej przy li kwi da cji ce ny sprze da ży net to po zo sta ło ści środ ka trwa łe go. Od pi sy amor ty za cyj ne lub umo rze nio we win ny być do ko ny wa ne w spo sób sys te ma tycz ny, przez pla no we roz ło że nie je go war to ści po cząt ko wej na usta lo ny okres amor ty -za cji. Okre śle nie staw ki amor ty -za cyj nej mo że na stą pić pro cen to wo, np. 10% rocz nie lub po przez wska za nie okre su amor ty za cji.
Na wy so kość staw ki amor ty za cyj nej bar dzo du ży wpływ wy wie ra od po wied nio do -bra na me to da amor ty za cji. Jest to szcze gól ny czyn nik wpły wa ją cy na spo sób roz ło że nia w cza sie bie żą cej amor ty za cji, gdyż ści śle wią że się z wy ka zy wa niem przez jed nost kę wy pra co wa ne go wy ni ku fi nan so we go, któ ry mo że zo stać za ni żo ny w przy pad ku zbyt wy so kiej amor ty za cji i od wrot nie. Pod ję cie de cy zji o wy bo rze me to dy amor ty za cji po win -no być sta ran nie prze my śla ne, po nie waż jed -nost ka po win na wy brać me to dę naj bar dziej
ko rzyst ną, ale jed no cze śnie ta ką, któ ra nie znie kształ ci ob ra zu wy ni ku fi nan so we go i za -gwa ran tu je od two rze nie za an ga żo wa ne go ma jąt ku w prze wi dy wa nym okre sie. Usta le nie cza su amor ty za cji środ ków trwa łych wią że się z pew ny mi ogra ni cze nia mi, któ ry mi są:
• czas amor ty zo wa nia złóż na tu ral nych ogra ni czo ny wy so ko ścią osza co wa nych z gó -ry za so bów su row co wych,
• za ło żo ny okres amor ty za cji da ne go obiek tu ma jąt ku trwa łe go, któ ry mo że ulec nie prze wi dzia ne mu skró ce niu, przez „zu ży cie obiek tu w wy ni ku ka ta stro fy”; ten ob ra zo wy ter min, wy stę pu ją cy w prak ty ce, ozna cza przed wcze sne wy co fa nie obiek -tu z użyt ko wa nia na sku tek przy czyn tech nicz nych (Gmy tra sie wicz, 2002: 68–70). Me to dy amor ty za cji róż nią się od sie bie spo so bem do ko ny wa nia od pi sów amor ty za -cyj nych, a przez to ich wy so ko ścią w po szcze gól nych okre sach, któ re ma ją wpływ na wy so kość kosz tów wy ka zy wa nych przez pod miot (Do da tek ..., 25.03.2006).
2. Me to dy amor ty za cji
Z punk tu wi dze nia roz ło że nia war to ści zu ży cia środ ka trwa łe go w cza sie, me to dy amor ty za cji moż na po dzie lić na dwie pod sta wo we ka te go rie: amor ty za cji rów no mier nej i amor ty za cji nie rów no mier nej.
Me to da amor ty za cji rów no mier nej, ina czej zwa na me to dą amor ty za cji li nio wej,
opar ta jest na za ło że niu, że okre ślo ny śro dek trwa ły zu ży wa się jed na ko wo (w spo sób rów no mier ny) przez ca ły okres je go go spo dar czej przy dat no ści, nie za leż nie od te go, czy był on eks plo ato wa ny, czy też znaj do wał się w sta nie nie czyn nym (Ma tu sze wicz, 2004: 221). Me to da ta za kła da więc, że śro dek trwa ły jest eks plo ato wa ny przez przed się bior stwo tak sa mo w każ dej jed no st ce cza su, a więc zu ży cie jest wiel ko ścią sta łą, ina czej uj mu jąc, me to da ta od zwier cie dla sys te ma tycz ną i rów no mier ną alo ka cję kosz tów zu ży wa nych środ ków trwa łych do okre sów czer pa nia ko rzy ści z ni mi zwią za nych. Jest to naj bar dziej po pu lar na i roz po wszech nio na me to da amor ty za cji sto so wa na przez jed nost ki go spo dar -cze. Za sto so wać moż na w niej pod sta wo we staw ki amor ty za cyj ne z wy ka zu rocz nych sta wek amor ty za cyj nych bę dą cych za łącz ni kiem do usta wy po dat ko wej, staw ki pod wyż -szo ne o okre ślo ne współ czyn ni ki, staw ki ob ni żo ne i staw ki in dy wi du al ne dla uży wa nych lub ulep szo nych środ ków trwa łych, po raz pierw szy wpro wa dzo nych do ewi den cji da ne -go po dat ni ka oraz staw ki in dy wi du al ne dla przy ję tych do uży wa nia in we sty cji w ob cych środ kach trwa łych (Amor ty za cja..., 08.03.2009).
Staw ki pod wyż szo ne jed nost ka go spo dar cza mo że za sto so wać do:
• bu dyn ków i bu dow li uży wa nych w wa run kach po gor szo nych (za sto so wa nie współ -czyn ni ków nie wyż szych niż 1,2) lub złych (za sto so wa nie współ -czyn ni ków nie wyż szych niż 1,4),
• ma szyn, urzą dzeń i środ ków trans por tu, z wy jąt kiem mor skie go ta bo ru pły wa ją ce -go, uży wa nych bar dziej in ten syw nie w sto sun ku do wa run ków prze cięt nych al bo wy ma ga ją cych szcze gól nej spraw no ści tech nicz nej (za sto so wa nie w tym okre sie współ czyn ni ków nie wyż szych niż 1,4),
• ma szyn i urzą dzeń za li czo nych do gru py 4–6 i 8 KST, pod da nych szyb kie mu po -stę po wi tech nicz ne mu (za sto so wa nie współ czyn ni ków nie wyż szych niż 2,0)2.
W me to dzie li nio wej rocz na staw ka amor ty za cyj na od li cza na jest wg wzo ru (Ole cho -wicz, 2004: 224):
Aw = (A% × Wp) : 100,
gdzie: Aw – rocz na staw ka amor ty za cyj na, A% – rocz na sto pa amor ty za cyj na, Wp – war -tość po cząt ko wa środ ka trwa łe go.
Rocz na kwo ta amor ty za cji ob li cza na jest wg wzo ru:
Sr = Wp : t,
gdzie: Sr – rocz na kwo ta od pi sów amor ty za cyj nych środ ków trwa łych, Wp – war tość po cząt ko wa (na by cia) środ ków trwa łych, t – prze wi dy wa ny czas użyt ko wa nia środ ka trwa -łe go (w la tach).
Do me tod amor ty za cji nie rów no mier nej za li czyć moż na: amor ty za cję de gre syw ną, amor ty za cję pro gre syw ną, amor ty za cję na tu ral ną. W sto so wa niu me tod amor ty za cji nie -rów no mier nej przy ję te zo sta ło za ło że nie, iż zu ży cie środ ka trwa łe go nie jest jed na ko we, ale kształ tu je się róż nie w po szcze gól nych okre sach (la tach) je go użyt ko wa nia (Ma tu -sze wicz, 2004: 221).
Me to da de gre syw na cha rak te ry zu je się tym, że w mia rę upły wu cza su śro dek trwa
ły sta je się co raz mniej wy daj ny, co ozna cza, że przy de gre syw nej me to dzie do ko ny wa nia od pi sów amor ty za cyj nych, przyj mu je się za ło że nie, iż wy daj ność okre ślo ne go środ ka trwa łe go stop nio wo ma le je, a jed no cze śnie ro sną kosz ty je go użyt ko wa nia. Aby za pew nić rów no mier ny roz kład kosz tów eks plo ata cji (amor ty za cji, re mon tów, ob słu gi itp.) w ca -łym okre sie użyt ko wa nia, zwięk sza ją ce się kosz ty eks plo ata cji neu tra li zu je ma le ją ca w ko lej nych la tach kwo ta od pi sów amor ty za cyj nych. Me to da ta na zwa na jest tak że me to dą amor ty za cji przy spie szo nej, co ozna cza, że od pi sy amor ty za cyj ne w pierw szych la -tach są znacz nie więk sze niż w la -tach ostat nich eko no micz ne go ży cia środ ka trwa łe go. Oczy wi ście ma to wpływ na za li cza nie w kosz ty bie żą cej dzia łal no ści więk szych od pi sów amor ty za cyj nych w pierw szych la tach amor ty za cji i mniej szych w la tach koń co -wych. W me to dzie tej od pi sy amor ty za cyj ne od li cza się od:
• war to ści po cząt ko wej brut to środ ka trwa łe go w pierw szym ro ku użyt ko wa nia, • war to ści net to środ ka trwa łe go ob li czo nej na po czą tek każ de go ko lej ne go ro ku użyt
-ko wa nia, czy li war to ści brut to po mniej szo nej o do tych cza so we umo rze nie, • war to ści po cząt ko wej po cząw szy od ro ku po dat ko we go, w któ rym ob li czo na me
-to dą de gre syw ną rocz na kwo ta amor ty za cji mia ła by być niż sza od rocz nej kwo ty amor ty za cji ob li czo nej przy za sto so wa niu me to dy li nio wej; na stę pu je wte dy ob li -cze nie amor ty za cji we dług me to dy li nio wej i staw ki dla niej obo wią zu ją ce j3.
2Art.16i, 16j Usta wy o po dat ku do cho do wym od osób praw nych z dnia 15 lu te go 1992 r., Dz. U.
z 2006 r. Nr 217 poz.1586.
3Art.16k Usta wy o po dat ku do cho do wym od osób praw nych z dnia 15 lu te go 1992 r., Dz. U. z 2006r.
Me to da de gre syw na wy stę pu je w dwóch od mia nach: ma le ją ce go sal da i sum cyfr rocz nych (ang. SOYD) (Gmy tra sie wicz, 2002: 73–75).
Me to da ma le ją ce go sal da w ob li cza niu sta wek amor ty za cyj nych sto su je sta łą sto pę
amor ty za cyj ną oraz ma le ją cą war tość bi lan so wą amor ty zo wa ne go środ ka trwa łe go z okre -su na okres, stąd też jej na zwa (ma le je sal do war to ści środ ka trwa łe go, od któ rej na li cza się amor ty za cję w da nym ro ku). Staw kę amor ty za cyj ną ob li cza się za po mo cą wzo ru:
Awt = A%t × Wbt,
gdzie: Awt – war tość po cząt ko wa środ ka trwa łe go, A%t – rocz na sto pa amor ty za cyj na w prze wi dy wa nym okre sie użyt ko wa nia, Wbt – war tość środ ka trwa łe go w ko lej nym okre sie użyt ko wa nia.
Me to da sum cyfr rocz nych (SOYD) od róż nia się spo so bem li cze nia sta wek amor
ty za cyj nych od me to dy ma le ją ce go sal da. Przy ob li cza niu sta wek amor ty za cyj nych sto su je się zmien ne, ma le ją ce w cza sie eks plo ata cji sto py amor ty za cyj ne, sta łą (nie zmien ną) pod sta wę li cze nia amor ty za cji, któ rą jest war tość po cząt ko wa środ ka trwa łe go po -mniej szo na o je go skal ku lo wa ną war tość re zy du al ną.
Staw kę amor ty za cyj ną dla da ne go okre su użyt ko wa nia ob li cza się we dług na stę pu -ją ce go wzo ru:
Awt = A%t × (Wp – Wr),
gdzie: A%t – rocz na sto pa amor ty za cyj na w da nym okre sie użyt ko wa nia, Wp – war tość po cząt ko wa środ ka trwa łe go, Wr – war tość re zy du al na środ ka trwa łe go, t – rok, dla któ -re go ob li cza się staw kę amor ty za cyj ną.
Me to da de gre syw na nie sie za so bą ko rzy ści dla jed nost ki go spo dar czej, któ ry mi są skró ce nie okre su amor ty za cji, wyż sze od pi sy amor ty za cyj ne w po cząt ko wym okre sie amor ty za cji, czy li wyż sze kosz ty (Amor ty za cja ..., 08.03.2008).
W ra mach me to dy de gre syw nej ist nie je moż li wość jed no ra zo wej amor ty za cji przy -spie szo nej, dla nie któ rych po dat ni ków do 50 000 EUR rocz nie (Środ ki trwa łe ..., 03.05.2008). Nie jest to od ręb na me to da amor ty za cji, a je dy nie li mit war to ści po cząt ko -wej, ja ką jed nost ka go spo dar cza mo że wrzu cić w kosz ty w jed nym ro ku, ja ko od pi sy amor ty za cyj ne. Amor ty za cja 50 000 EUR po le ga na tym, że przed się bior stwo mo że, ale nie mu si do ko nać od pi sów amor ty za cyj nych od war to ści po cząt ko wej środ ków trwa łych za li czo nych do gru py 3–8 Kla sy fi ka cji Środ ków Trwa łych, z wy łą cze niem sa mo cho dów oso bo wych.
Po rów na nie amor ty za cji li nio wej i de gre syw nej moż na przed sta wić na stę pu ją cym uprosz czo nym ze sta wie niem (ta be la 1), po rów nu ją cym wpływ, ja ki na wy so kość zy sku ma za sto so wa nie me tod li nio wej i de gre syw nej amor ty za cji środ ka trwa łe go o war to ści po cząt ko wej 10 000 zł, sto pie amor ty za cji w me to dzie li nio wej rów nej 10% oraz w me -to dzie de gre syw nej rów nej 20%.
Za sa da jest na stę pu ją ca – wyż szy od pis amor ty za cyj ny (bę dą cy kosz tem), po wo du -je zmniej sze nie zy sku w da nym okre sie. Jed ną z naj istot niej szych kon se kwen cji ta kie go sta nu rze czy jest fakt, że uzy ska ny wy nik sta no wi pod sta wę do na li cze nia po dat ku do cho -do we go.
Ko lej ną me to dą amor ty za cji nie rów no mier nej jest me to da pro gre syw na (Ku czyń ska Ce sarz, 2003: 69). Jest ona w swym za ło że niu prze ci wień stwem me to dy de gre syw nej, po nie waż przyj mu je, że od pi sy amor ty za cyj ne wzra sta ją z upły wem cza su użyt ko wa nia obiek tu. Wzrost sta wek amor ty za cyj nych po dyk to wa ny jest: wzro stem kosz tów zwią -za nych ze sta rze niem się uży wa nych środ ków trwa łych i stop nio wym osią ga niem przez środ ki trwa łe pro jek to wa nej zdol no ści pro duk cyj nej.
Trze cią me to dą amor ty za cji nie rów no mier nej jest me to da amor ty za cji na tu ral nej (Niem czyk, 2004: 194). Przy ję te jest w niej za ło że nie, że zu ży cie środ ków trwa łych jest ta kie sa me na jed nost kę je go pra cy, np. na go dzi nę pra cy ma szy ny, na 1 km prze bie gu sa mo cho du, na 1 sztu kę wy ro bu itp. Me to da ta na zy wa na jest za tem al ter na tyw nie amor ty za cją na jed nost kę pro duk tu. Dla te go okres użyt ko wa nia okre ślo ne go obiek tu nie jest li -czo ny w la tach, na to miast zu ży cie jest pro por cjo nal ne nie do cza su użyt ko wa nia środ ka trwa łe go, lecz do ilo ści pra cy, ja ką wy ko na. Kwo ta amor ty za cji w da nym okre sie za le żeć też bę dzie od stop nia in ten syw no ści wy ko rzy sta nia obiek tu. Przy tej me to dzie amor ty za -cji usta le nie staw ki amor ty za cyj nej od by wa się przez po dział war to ści da ne go obiek tu przez ilość jed no stek pra cy (na tu ral nych ta kich, jak: go dzi ny, sztu ki, me try, ki lo gra my), ja ką wy ko na w ca łym okre sie swej go spo dar czej przy dat no ści. Me to da amor ty za cji na tu ral nej nie mo że być bra na pod uwa gę w ob li cza niu war to ści zu ży cia do wol nych środ -ków trwa łych. Po wo dem te go jest to, że nie w każ dym przy pad ku użyt ko wa nia środ ka trwa łe go jest moż li we wy zna cze nie wiel ko ści pra cy, ja ką da ny obiekt wy ko nał. Ozna cza to, iż mi mo te go, że ob li cze nie od pi sów amor ty za cyj nych za po mo cą me to dy na tu ral nej jest bar dzo rze tel ne, je że li cho dzi o na li cze nie kosz tów w sto sun ku do efek tów, ja kie osią gnię to w da nym okre sie za po mo cą środ ka trwa łe go uma rza ne go tą me to dą, to w prak ty ce za sto so wa nie tej me to dy wy dłu ża znacz nie okres amor ty za cji po za eko no micz nie uza sad nio ny. W szcze gól no ści na le ży to od nieść do obiek tów, któ re są nie zbęd ne dla przed się bior stwa, a z uza sad nio nych po wo dów są użyt ko wa ne okre so wo (np. z po wo du spe
-Tabela 1. Porównanie odpisów amortyzacji liniowej i degresywnej (dane w zł)
Źródło: opracowanie własne.
Pozycje
Rok 1 Rok 2 Rok 3
Amortyzacja liniowa Amortyzacja degresywna Amortyzacja liniowa Amortyzacja degresywna Amortyzacja liniowa Amortyzacja degresywna Sprzedaż 33 000 33 000 37 000 37 000 42 000 42 000 Koszty amortyzacji 1 000 2 000 1 000 1 600 1 000 1 280 Pozostałe koszty 28 000 28 000 29 000 29 000 32 000 32 000 Wynik finansowy 4 000 3 000 7 000 6 400 9 000 8 720
cy fi ki pro ce su tech no lo gicz ne go). Staw ki amor ty za cyj ne przy tej me to dzie ob li cza ne są we dług wzo ru (Gmy tra sie wicz, 2002: 77):
Awt = (Wp – Wr) : PO × PB,
gdzie: PO – pla no wa na wiel kość pra cy dla ca łe go okre su użyt ko wa nia obiek tu, PB – pra -ca rze czy wi ście wy ko na na przez obiekt w da nym okre sie.
Oprócz przed sta wio nych już me tod amor ty za cji ist nie ją jesz cze in ne, któ re moż na za li czyć do ka te go rii spe cjal nych. Na le żą do nich (Gmy tra sie wicz, 2004: 83–89):
• me to da mar ży przy cho dów, któ ra uza leż nia wy so kość sta wek amor ty za cyj nych w da nym okre sie od osią ga nych w nim przy cho dów ope ra cyj nych i opie ra się na za -ło że niu, że od pi sy amor ty za cyj ne są kosz ta mi uzy ska nia przy cho du tyl ko wte dy, gdy użyt ko wa nie da ne go środ ka trwa łe go spo wo du je po wsta nie przy cho du dla jed -nost ki go spo dar czej w da nym okre sie, a wy so kość tych od pi sów uza leż nio na jest od po zio mu przy cho dów w tym okre sie,
• me to da amor ty za cji in wen ta rzo wej opie ra ją ca się na kon cep cji za cho wa nia ka pi ta łu. Amor ty za cja me to dą in wen ta rzo wą na zwa na jest tak że amor ty za cją sza cun ko wą i po le ga na tym, że co pe wien okres do ko nu je się re wa lo ry za cji środ ków trwa -łych, naj czę ściej w mo men cie za koń cze nia okre ślo ne go przed się wzię cia. Usta la się w ten spo sób war tość go dzi wą środ ków trwa łych oraz osza co wu je zu ży cie, któ re ob cią ża wy nik fi nan so wy w okre ślo nym okre sie. W ten spo sób jed nost ka go spo dar -cza od twa rza ak ty wa net to,
• me to da amor ty za cji od set ko wej, któ ra na zwa na jest tak że me to dą rocz ne go ob cią -że nia lub me to dą fun du szu amor ty za cyj ne go. Przy uży ciu tej me to dy ob li cze nie sta wek amor ty za cyj nych opar te jest na we wnętrz nej sto pie zwro tu (IRR). Jest ona czę sto sto so wa na w przed się bior stwach uży tecz no ści pu blicz nej,
• me to da war to ści li kwi da cyj nej, któ ra ob li cza bie żą ce staw ki amor ty za cyj ne w chwi -li wy co fy wa nia obiek tów z użyt ko wa nia,
• me to da amor ty za cji gru po wej. Jest to uprosz czo na me to da do ko ny wa nia amor ty za cji do ty czą ca okre ślo nej, bę dą cej jed no rod ną, gru pą środ ków trwa łych. Aby środ -ki trwa łe po trak to wać, ja ko gru pę jed no rod ną, obiek ty te mu szą speł niać pew ne wa run ki, któ ry mi są: po dob ne prze zna cze nie lub spo sób wy ko rzy sta nia, war tość po cząt ko wa każ de go obiek tu w gru pie po win na być po rów ny wal na, przy dat ność eko no micz na środ ków trwa łych, sta no wią cych gru pę, po win na być prze wi dzia na na ta ki sam okres użyt ko wa nia, lub na okre sy nie wie le się róż nią ce.
Obok za pre zen to wa nych po wy żej me tod amor ty za cji ist nie je jesz cze jed na, jed no ra -zo we go od pi su amor ty za cyj ne go, zwa na amor ty za cją jed no ra -zo wą4, po le ga ją ca na za
-sto so wa niu staw ki amor ty za cyj nej w wy so ko ści 100%. Ozna cza to, że zu ży cie środ ka trwa łe go na stę pu je od ra zu w mo men cie przy ję cia do eks plo ata cji i nie jest ono roz ło żo ne w cza sie, w związ ku, z czym kwo ta amor ty za cji jest rów na war to ści po cząt ko wej środ -4Art. 16d Usta wy o po dat ku do cho do wym od osób praw nych z dnia 15 lu te go 1992 r., Dz. U. z 2006
ka trwa łe go i spi sy wa na w kosz ty bie żą cej dzia łal no ści. W szcze gól no ści do ty czy to obiek tów, któ rych war tość po cząt ko wa jest rów na lub niż sza od 3500 zł.
Spe cy fi ka nie któ rych dzia łal no ści po wo du je, że w jed no st ce go spo dar czej wy stę pu ją środ ki trwa łe, któ re ze wzglę du na swo je za sto so wa nie, nie są uży wa ne sys te ma tycz nie, ale okre so wo w cią gu tak zwa ne go se zo nu (Wa śniew ski, 2002: 85). Roz li cza nie amor ty za cji tych środ ków trwa łych jest do ko ny wa ne zgod nie z okre sem eks plo ata cji. W związ -ku z tym rocz na kwo ta amor ty za cji zo sta je po dzie lo na przez licz bę mie się cy, w któ rych obiekt jest fak tycz nie wy ko rzy sty wa ny i w tym przy pad ku wy so kość od pi su mie sięcz ne -go sta no wi ilo raz wy ni ka ją cy z po dzie le nia rocz nej kwo ty amor ty za cyj nej przez licz bę mie się cy w se zo nie.
War tość po cząt ko wą środ ków trwa łych po mniej sza się o od pi sy amor ty za cyj ne, któ -re mo gą być do ko ny wa ne w dro dze tak zwa nych od pi sów pla no wych i nie pla no wych. Pla no we od pi sy amor ty za cyj ne za li cza się do kosz tów dzia łal no ści ope ra cyj nej jed nost ki go spo dar czej i są one zwią za ne z nor mal nym eks plo ato wa niem (użyt ko wa niem) okre -ślo nych obiek tów. Po nad to są usta lo ne sa mo dziel nie przez jed nost kę uwzględ nia ją cą nie tyl ko okres zu ży cia fi zycz ne go oraz eko no micz ne go środ ków trwa łych, ale tak że wszel -kie ogra ni cze nia cza su użyt ko wa nia mo gą ce wy stą pić w przy szło ści. Z ko lei nie pla no we od pi sy amor ty za cyj ne mo gą wy stą pić np. w sy tu acji li kwi da cji lub znisz cze nia środ ka trwa łe go.
Wy żej za pre zen to wa ne me to dy amor ty za cji spro wa dza ją ten pro ces do utoż sa mie nia go z alo ka cją war to ści po cząt ko wej środ ków trwa łych w kosz tach dzia łal no ści przed się bior stwa w okre ślo nych okre sach spra woz daw czych (Niem czyk, 2004: 197). W okre sach tych ocze ki wa ne są kon kret ne ko rzy ści zwią za ne z eks plo ata cją tych środ ków, co po wo du je, że amor ty za cja po sia da waż ną ce chę, ja ką jest usta la nie sta wek amor ty za cyj nych dla po szcze gól nych okre sów na za sa dzie współ mier no ści do przy cho dów uzy ska nych w tych sa mych okre sach. Prze strze ga nie tej za sa dy za pew nić mo że wier ne i rze tel ne od zwier cie dle nie w księ gach ra chun ko wych ca łe go pro ce su od twa rza nia ak ty wów, ja ki mi są środ ki trwa łe. Bez wzglę du więc na ro dzaj me to dy amor ty za cji, ja ką jed nost ka go spo dar cza za sto su je, waż nym jest, by pro por cje mię dzy za li cze niem od pi sów amor ty za cyj nych w kosz ty dzia łal no ści bie żą cej zna la zły swój od po wied nik w uzy ska nych przy cho dach. Wy bór me to dy amor ty za cji przez przed się bior stwo jest uza leż nio ny od pro wa -dzo nej przez nie wła snej po li ty ki amor ty za cyj nej i le ży w ge stii su biek tyw nej oce ny przed się bior stwa. Wy bór ten sta je się pro ble mem eko no micz nym, po przez któ ry jed nost -ka chce naj do kład niej od zwier cie dlić zu ży wa nie się środ ków trwa łych, a jed no cze śnie w od po wied nio szyb kim tem pie od two rzyć stan swe go ma jąt ku, jed nak za wsze w ra mach pro wa dzo nej po li ty ki amor ty za cyj nej.
W przy pad ku usta la nia księ go wej staw ki amor ty za cyj nej in nej niż staw ka po dat ko wa, wy ni ka ją ca z wy ka zu, mo że dojść do na stę pu ją cych sy tu acji: staw ka pla no wa (księ -go wa) jest więk sza niż staw ka z wy ka zu (po dat ko wa), wów czas nad wyż ka mie sięcz nej kwo ty amor ty za cji księ go wej nad po dat ko wą nie bę dzie sta no wi ła kosz tów uzy ska nia przy cho dów w uję ciu usta wy o po dat ku do cho do wym, a w związ ku z tym jed nost ka go -spo dar cza po więk sza o tę róż ni cę pod sta wę opo dat ko wa nia, oraz gdy staw ka pla no wa jest mniej sza niż staw ka po dat ko wa, wów czas nad wyż ka mie sięcz nej kwo ty amor ty za cji po dat ko wej nad księ go wą spo wo du je ob ni że nie o tę róż ni cę pod sta wy opo dat ko wa
-nia i rów nież sy tu acja, kie dy staw ka pla no wa jest rów na po dat ko wej staw ce z wy ka zu, wów czas nie wy stę pu ją żad ne róż ni ce po mię dzy amor ty za cją księ go wą i po dat ko wą, a więc pod sta wa opo dat ko wa nia nie jest w ża den spo sób ko ry go wa nia.
Po nad to wy ni kiem in nej księ go wej staw ki amor ty za cyj nej niż po dat ko wej, wy ni ka -ją cej z wy ka zu sta wek amor ty za cyj nych, któ rą jed nost ka przyj mu je w swej ewi den cji księ go wej jest tak że na stę pu ją ca sy tu acja:
• je śli staw ka księ go wa jest więk sza niż staw ka po dat ko wa, to krót szy jest księ go wy okres amor ty za cji da ne go obiek tu niż po dat ko wy,
• je śli staw ka księ go wa jest mniej sza niż staw ka po dat ko wa, to dłuż szy jest księ go -wy okres amor ty za cji da ne go obiek tu niż po dat ko -wy.
Róż ni ce praw ne do ty czą ce amor ty za cji środ ków trwa łych wy stę pu ją też od no śnie tych obiek tów, któ re nie pod le ga ją amor ty za cji. Pra wo bi lan so we okre śla, że od pi sów amor ty za cyj nych nie do ko nu je się tyl ko od grun tów nie słu żą cych wy do by ciu ko pa lin me to dą od kryw ko wą, jak rów nież od środ ków trwa łych w ca ło ści za mor ty zo wa nych. Pra wo po dat ko we na to miast mó wi, że dla ce lów po dat ko wych od pi sów amor ty za cyj nych nie do ko nu je się od: grun tów, bu dyn ków, bu dow li i urzą dzeń za li cza nych do spół dziel czych za so bów miesz ka nio wych, dzieł sztu ki i eks po na tów mu ze al nych, środ ków trwa łych na by tych nie od płat nie, gdy do chód z te go ty tu łu jest zwol nio ny z po dat ku do cho do -we go lub nie sta no wi przy cho du.
Bio rąc pod uwa gę po wyż sze za gad nie nia moż na za uwa żyć, że jed nost ka go spo dar cza przy usta la niu amor ty za cji mu si kie ro wać się za rów no prze pi sa mi pra wa bi lan so we -go, jak rów nież pra wa po dat ko we -go, po nie waż wpły wa ją one na kształ to wa nie wy ni ku fi nan so we go i wy so kość po dat ku. Dy le ma ty, ja kie stwa rza ją obie usta wy w tym za kre sie, pod miot go spo dar czy mu si roz wią zy wać sam, kie ru jąc się wła sny mi prio ry te ta mi wy ni -ka ją cy mi ze spe cy fi ki dzia łal no ści, któ rą pro wa dzi.
Za koń cze nie
Pro wa dze nie przez jed nost kę go spo dar czą dzia łal no ści wy ma ga po sia da nia środ ków trwa łych, a z tym zwią za na jest dzia łal ność in we sty cyj na w ma ją tek trwa ły, co wy ma ga od jed nost ki du że go prze my śle nia i roz pa trze nia róż nych czyn ni ków ma ją cych wpływ na ob rót ak ty wa mi. W za leż no ści, ja ki mi prio ry te ta mi kie ru je się ona po dej mu jąc de cy zje w tym za kre sie, ta kie też pro wa dzi in we sty cje, bo wiem wy twa rza nie, pro duk cja wy ro bów lub świad cze nie usług nie mo że od by wać się bez od po wied nie go za ple cza ma te -rial ne go, któ re za pew ni re ali za cję za dań pod sta wo wych, czy li pro wa dze nie dzia łal no ści ope ra cyj nej. Ze wzglę du na to, że to za ple cze wy twór cze w po sta ci środ ków trwa łych jest za zwy czaj bar dzo kosz tow ne, w za leż no ści od ro dza ju pro wa dzo nej przez jed nost kę dzia łal no ści go spo dar czej, sta no wi du żą war tość ma jąt ku fir my.
Nie ro ze rwal nym czyn ni kiem zwią za nym z po sia da niem przez przed się bior stwo środ -ków trwa łych jest ich zu ży wa nie się w cza sie. Roz ło że nie amor ty za cji na wie le okre sów pro duk cyj nych, a za ra zem spra woz daw czych, wy ni ka ją ce ze spe cy fi ki zu ży wa nia się tych skład ni ków, wpły wa na wy ka zy wa ne przez jed nost kę zy ski. W związ ku z tym, po win na ona roz waż nie po dejść do spra wy amor ty za cji, okre śle nia jej staw ki i me to dy ob li cza nia,
zwłasz cza z po wo du te go, że amor ty za cja środ ków trwa łych jest re gu lo wa na usta wą o ra chun ko wo ści i usta wą po dat ko wą, a mię dzy ni mi wy stę pu ją pew ne roz bież no ści. Jed -nost ka go spo dar cza po win na usta lić amor ty za cję w ta ki spo sób, aby uwzględ nia jąc obie usta wy, mo gła pro wa dzić pra wi dło wą jej ewi den cję, wy ka zy wać rze tel nie zysk bi lan so -wy i po dat ko -wy oraz od po wied nio go spo da ro wać war to ścią amor ty za cji, ja ko ka pi ta łem od two rze nio wym ma jąt ku trwa łe go. Po nie waż spo sób do ko ny wa nia amor ty za cji ma istot -ny wpływ na wy ni ki fi nan so we przed się bior stwa, me to dy i staw ki amor ty za cji po win -ny być tak do bra ne, aby nie za kłó ca ły kal ku la cji kosz tów, a wy ka zy wa ny przez fir mę wy nik fi nan so wy od po wia dał rze czy wi stej sy tu acji fir my i nie pod le gał wa ha niom z po wo du nie pra wi dło wo amor ty zo wa ne go środ ka trwa łe go oraz za pew nio ny zo stał w okre ślo nym cza sie zwrot na kła dów po nie sio nych na za kup. Na to miast pod sta wą do okre śle nia wpły -wu za sto so wa nej me to dy na wy ni ki fir my po win ny dać od po wiedź na py ta nia, ja ki jest wpływ za sto so wa nia okre ślo nej me to dy na ra chu nek zy sków i strat przed się bior stwa, czy też, ja kie kon se kwen cje wy ni ka ją z przy ję cia zbyt wy so kich lub zbyt ni skich sta wek od -pi sów amor ty za cyj nych?
Bi blio gra fia
Alesz czyk J., Ra chun ko wość fi nan so wa od pod staw, wy da nie 4 zmie nio ne i po sze rzo ne, Wy daw nic two Wyż szej Szko ły Biz ne su, Po znań 2004.
Ce brow ska T., Ra chun ko wość fi nan so wa i po dat ko wa, Wy daw nic two Na uko we PWN, War sza wa 2005. Czu ba kow ska K. (red.), Ra chun ko wość w biz ne sie, PWE, War sza wa 2006.
Fry mark I., Ra chun ko wość han dlo wa, wy da nie 5, Wy daw nic twa Szkol ne i Pe da go gicz ne S.A, War sza -wa 2005.
Gmy tra sie wicz M., Kar mań ska A., Ra chun ko wość fi nan so wa, Wy daw nic two Di fin, War sza wa 2002. Gos W., Amor ty za cja środ ków trwa łych we dług MSR 16, www.e -ra chun ko wosc.pl (do stęp: 15 ma ja 2008). Hen drik sen E.A., Bre da M.F., Teo ria ra chun ko wo ści, Wy daw nic two Na uko we PWN, War sza wa 2002. Iwin J., Nie dziel ski Z., Rze czo wy ma ją tek trwa ły, Wy daw nic two Na uko we PWN, War sza wa 2002. Iwin -Go rzyń ska J., Ka pi tał amor ty za cyj ny w za rzą dza niu fi nan sa mi, PWE, War sza wa 2005. Ku czyń ska -Ce sarz A., Ra chun ko wość – część 1, Wy daw nic two Di fin, War sza wa 2003.
Kla sy fi ka cja Środ ków Trwa łych ze staw ka mi amor ty za cji, Mo ni tor Księ go we go Nr 22 z 20.11.2007 – Do da tek 28, Wy daw nic two IN FOR.
Li sow ska M., Mu szyń ski A., Od pi sy z ty tu łu trwa łej utra ty war to ści środ ków trwa łych – Stan praw ny na 22.05.2007, www.ksie go wosc.in for.pl (do stęp: 23 ma ja 2008).
Ma tu sze wicz J., Ma tu sze wicz P., Ra chun ko wość od pod staw, Wy daw nic two Fi nans -Se rvis, War sza wa 2004.
Niem czyk R., Ra chun ko wość, Wy daw nic two UNI MEX, Wro cław 2004.
Ol cho wicz I., Pod sta wy ra chun ko wo ści – Tom I, wy da nie 5, Wy daw nic two Di fin, War sza wa 2005. Ol cho wicz I., Ra chun ko wość po dat kowa, wy da nie 6, Wy daw nic two Di fin, War sza wa 2004.
Ol cho wicz I., Tła cza ła A., Ra chun ko wość fi nan so wa w przy kła dach we dług usta wy o ra chun ko wo ści i MSR, Wy daw nic two Di fin, War sza wa 2005.
Trzem żal ski J., Kry nic ki J. (red), Wy ce na i pre zen ta cja ak ty wów i pa sy wów w spra woz da niu we dług no -wych za sad, Wy daw nic two ODDK, Gdańsk 2003.
Wa śniew ski T., Gos W., Ra chun ko wość przed się biorstw – Tom II, Wy daw nic two Fun da cja Roz wo ju Ra -chun ko wo ści w Pol sce, War sza wa 2002.
Amor ty za cja środ ków trwa łych oraz war to ści nie ma te rial nych i praw nych, Wiel ko pol skie go Cen trum In for ma cji Po dat ko wej, http://www.wcip.pl (do stęp: 8 mar ca 2009).
Do da tek do biu le ty nu in for ma cyj ne go dla służb eko no micz no -fi nan so wych, nr 18 www.go fin.pl (do stęp: 25 mar ca 2006).
Środ ki trwa łe 50 000 eu ro rocz nie, www.vat.pl (do stęp: 23 ma ja 2008).
Spis ak tów praw nych
Usta wa z dnia 29 wrze śnia 1994 r. o ra chun ko wo ści (Dz. U. z 2002 r. Nr 76 poz. 694).
Usta wa z dnia 15 lu ty 1992 r. o po dat ku do cho do wym od osób praw nych (Dz. U. z 2006 r. Nr 217 poz. 1589).
Roz po rzą dze nie Ra dy Mi ni strów z dnia 16 li sto pa da 2004 r. w spra wie kla sy fi ka cji środ ków trwa łych (Dz. U. Nr 260 poz. 2589).
Financial Effects of Different Amortization Methods of the Enterprise’s
Fixed Assets
Summary
Every enterprise could lead economic activity and has to possess suitable material base, which makes up first of all the productive potential, consisting mainly with centers of production, and so the centers of work ( the buildings, machine and the device) and the objects of work ( the materials). It is individual subject gradual waste of that is amortization property. Amortization is reflection in track of peeled period of exploitation their waste, but simultaneously making up cost has influence on formation the financial result of the enterprise.
