Josef Švastal
Rekonstrukcja szczytu kamienicy w
Litomyślu
Ochrona Zabytków 36/3-4 (142-143), 275-276
1983
Ja k w idać z zestaw ien ia w yników badań, n aw et opierając się n a n iew ielk iej liczbie o ry g in aln y ch kro sien zachow anych w obrazach jednego m alarza, na podstaw ie ich w yglądu m ożne dokonać pom yśl nej p ró b y d ato w a n ia obrazów . U daje się to szcze gólnie w w y p ad k u m a la rz a tw orzącego na p rzeło m ie epoki m a la rstw a w arsztatow ego i epoki niem al fabrycznego w y tw a rz a n ia m ateria łó w m alarsk ich . Ogrom ną pomocą w datow aniu okazują się m a te ria ły m alarsk ie , k tó re w tym zakresie b y ły na ogół pom ijane, jako nie w noszące w iele now ego do u s ta
len ia d a ty pow stania obrazów . Szczegółowa a n a li za tw órczości P io tra M ichałow skiego w ykazała, że w zak resie użycia n iek tó ry c h m ateria łó w , ta k ic h ja k chociażby k rosn a lu b płótna, istn ie ją jed n ak praw id łow o ści lub cechy c h a rak tery sty c zn e pozw a lające uściślić periodyzację pow staw ania dzieł n aw et
ni es y gno w anych.
dr Joanna P asicka-S zpor A k a d e m ia S z tu k P ię k n y c h w W a rsza w ie
PAINTERS’ FRAMES AS AN ELEMENT DATING OIL PAINTINGS OF PIOTR MICHAŁOWSKI The article is part of a doctor’s thesis on ’’Materials
and Techniques in Oil Paintings of Piotr Michałowski”. The work of this outstanding romantic painter came to light relatively late, hence it is difficult to date his unsigned paintings. On the basis of exmined frames, canvases, mordants and paints the author undertakes an attempt to reconstruct the order of the creation of paintings assuming that there are links between places
of arist’s residence and materials used in painting. A study of 32 paintings of Piotr Michałowski found in the collection of National Museums in Cracow and Warsaw has shown that only eight original painters’ frames have been preserved. Despite such a small num ber of frames, they became an importât element in dating artisti’s work, just as their construction depend ed on places where they were bought or made. Preserv
ed frames represent four different types according to the construction of angles. The construction of frames from big centres such as Cracow or Warsaw was most sophisticated for that period. On the other hand, the construction of frames from paintings done in country
estates, made by rural carpenters reminds of combina tions used in the 17th and in the first half of the 18th
century.
The dates of the manufacture of frames established in this way were verified during the examination of sub -paintings, mordants and paints, which proved the cor rectness of proposed dating. The results obtained in the studies reveal a necessity to pay attention to the re cording of all conservation interferences including ori ginal frames, often removed inconsiderately.
JOSEF SVASTAL
REKONSTRUKCJA SZCZYTU KAMIENICY W LITOMYSLU
R eguły dosk onały ch prop o rcji, o p arty c h n a zasa dach geom etrii, m atem aty k i, poszukujących w z o r ców w n atu rz e, od w ieków w y rażan e b y ły w po staci cyfr i ich w zajem nych relacji. Doniosłą rolę odegrało pojęcie „złotego podziału” (sectio aurea) czy ianua harm onie. P rz y re k o n stru k c ja c h i r e sta u ra c ja c h obiek tó w h isto ry czn y c h pro p o rcje i za leżności liczbowe o raz an alizy geom etryczne są n ie zm iernie pom ocne w rozw iązyw aniu zad ań zw iąza nych z historią poszczególnych obiektów .
Na podstaw ie p o zn an y ch zasad geom etrycznych, k tó re odnoszą się do w ielu obiektów historycznych, przeprow adziłem an alizę geom etryczną fasady do m u n r 101 w L ito m y ślu .(Czechosłowacja). Do 1436 r. istn ia ła tu zabudow a d re w n ian a, n astęp n ie rozpo częto budow ę p ierw szy ch dom ów m uro w an y ch na w ąskich, głębokich p arcelach . B y ły to k am ieniczki
trz y tra k to w e , z ty lną, kolebkow o sk lepioną sienią od s tro n y podwórza'. Domy w ry n k u p o siad ały pod cienia. Do w czesnorenesansow ych budow li należy m. in. dom „U ry c e rz y ”, dzieło k am ien iarza B łażeja z 1546 r. Jed n o p iętro w y b u d y n ek m a k am ien n ą f a sadę z bogatym i o rn a m e n taln y m i zdobieniam i, w y w odzącym i się z k ręg u ren esan su saskiego.
P ie rw o tn y , w ysoki k am ien n y szczyt został zniszczo n y i zastąpiono go n isk ą em p iro w ą atty k ą. Z acho w ał się jed n ak uk ład w n ętrza dom u z boczną sie nią, głębokim tra k te m ty ln y m i am filadow ym i p o
m ieszczeniam i sklepionym i krzyżow o.
F asad a domu, o trzech osiach okiennych, p ro je k to w ana b yła w pionie n a p lan ie p ro sto k ąta o p ro po rcjach 1:2. Od po dstaw y po gzym s k o ro n u jący u trz y m u je się ona w założeniach złotego podziału. O kreśla to .podstawowe p ro p o rcje arch itek to n iczn e
Kamienica w Litomyślu (Czecho słowacja) — projekt rekonstruk cji szczytu przy uwzględnieniu tzw . złotego podziału (fot. i rys. autora)
A tenem ent house in Litomyśl (Czechoslovakia) — plan of the reconstruction of the gable in cluding the so-called golden di vision
podziału pionow ego. R ezu ltatem podjętej analizy je st dokom ponowamie b ra k u ją ceg o szczytu. P ro je k t re k o n stru k c ji naw iązu je do zachow anego szczytu k ap licy cm en ta rn ej w W ysokim M ycie, k tó ra jest rów nież dziełem M istrza B łażeja. Z re k o n stru o w an y szczyt odpow iada w p ro p o rcjach rozw iązaniu geo m etryczn em u, to znaczy podziałom i zależnościom w y n ik ając y m z u trz y m a n ia p ro sto k ą ta o bokach 1:2. Jego w y m iary w yprow adzone są z pro p o rcji geom etry czny ch zachow anej części budow li. Na p rz y k ła d podziały w e rty k a ln e pasa okiennego w raz
z k am ien n ą dekoracją rzeźb iarsk ą w yznaczyły sze rokości podziałów dek oracji arch itek to n iczn ej szczy tu.
Z adan ia badaw cze och ro ny zabytków a rc h ite k tu ry o b ejm u ją zatem w iele problem ów n a tu ry tech nicz nej;, a także liczne p ro b lem y historyczne, a rc h ite k toniczne i teo re ty czn o -arty sty czn e.
doc. inż. arch. Josef S v a sta l P raga, C zech o sło w a cja
THE RECONSTRUCTION OF THE GABLE IN A TENEMENT HOUSE IN LITOMYŚL
The author has m ade a geom etric analysis of a façade in an early Renaissance tenem ent house (No 101) in Litom yśl in Czechoslovakia. The object of the analysis was to compose the missing gable; the original high stone gable of the house was destroyed and replaced w ith an empiric attic. However, the arrangem ent of the inside of the house w ith a side vestibule, deep back
route and rooms en suite w ith groined vaulting have been preserved.
The house’s gable reconstructed on the basis of a geo m etric analysis corresponds in proportions to divisions and dependencies resulting from the support of rectan gle w ith sides of 1:2. Its dimensions are derived from geom etric proportions of the preserved p art of the -276
