R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . 23, Z. 2, W A R S Z A W A 1972
H E N R Y K SZ U K A L S K I, H EN R Y K SIK O R A
WYNIKI DOŚWIADCZEŃ POLOWYCH PRZEPROWADZONYCH PRZEZ IUNG Z NAWOŻENIEM ROŚLIN UPRAWNYCH
MIKROSKŁADNIKAMI
P racow n ia N a w o żen ia IU N G w G orzow ie W lkp.
W ostatnich latach zostały podjęte doświadczenia w zakładach do świadczalnych i w doświadczalnictwie terenowym.
W Y N IK I Z A K Ł A D U D O ŚW IA D C ZA LN EG O M A Ł Y SZ Y N
Począwszy od roku 1966 wykonano 10 doświadczeń z różnymi gatun kami roślin uprawnych na lekko kwaśnym piasku gliniastym o średniej zawartości przyswajalnych mikroskładników.
W dotychczas przeprowadzonych doświadczeniach z nawożeniem B, Mn, Cu, Zn i Mo istotny w pływ na wzrost plonów uzyskano w obiek tach z zastosowaniem molibdenu pod lucernę (tab. 1) i boru pod buraki pastewne (tab. 2). Należy zwrócić uwagę, że wzrost plonów lucerny
T a b e l a 1 Wpływ n aw o że n ia m olibdenem n a p lo n y p ie rw s z e g o p o k o su lu c e r n y
o r a z n a z a w a rto ś ć i p lo n y b i a ł k a ZD M ałyszyn - 1967 N awożenie Mo k g /h a P lo n z i e l o n e j masy q / h a Z aw arto ść Mo w s.m . ppm Z a w arto ść b i a ł k a w s.m . P lo n y b i a ł k a ogółem % w ł a ś c i wego % ogółem w łaściw eg o q /h a r e l a tywny q / h a r e l a tyw ny - 137 0 ,4 8 1 7 ,2 9 ,9 5 ,5 100 3 ,1 100 0 ,5 156 4 , f 7 1 7 ,8 1 1 ,0 6 ,3 113 3 ,9 126
154 H. Szukalski. H. Sikora
T a b e l a 2
N awożenie borem buraków p a ste w n y c h ZD M ałyszyn - 1969 Nawożenie В k g /h a P lo n y Z aw arto ść Б W S . C e P o b ra n ie В q / h a Z a w a rto ść В w g l e b i e po z b io r a c h ppn k o r z e n ie ą/h a l i ś c i e q /h a k o r z e n ie ppm l i ś c i e ppn - 871 260 1 2 ,9 4 1 ,6 ! 245 0 ,2 0 ! 0 ,8 916 294 1 3 ,1 4 6 ,4 277 0 ,2 7 1 ,6 932 262 1 2 ,5 4 4 ,6 260 0 ,3 2 3 ,2 1036 278 1 3 ,1
i
4 3 ,7 306 0 ,4 7(pierwszy pokos) pod wpływ em nawożenia Mo był związany ze wzro stem zawartości białka, zwłaszcza właściwego. W następnych pokosach udowodnionych różnic w plonach lucerny nie było, jednak zawartość Mo w roślinach utrzymywała się na dość wysokim poziomie. W do świadczeniu z burakami uzyskano nie tylko reakcję roślin na bor, ale je dnocześnie różnice w plonach między dawkami. Trzeba przy tym dodać, że buraki oprócz wysokiego poziomu NPK i wapnowania uprawiane były na oborniku.
W Y N IK I D O ŚW IA D C ZA LNIC TW A TERENOW EGO
Inicjatorem doświadczeń polowych nad potrzebami nawożenia mikro- skladnikami. zwłaszcza doświadczeń prowadzonych w szerszym zakre sie, był prof. dr K. Boratyński. W roku 1968 podjęte zostały trzyletnie doświadczenia na terenie całego kraju. Po uzgodnieniu z doc. doktorem R. Czuba do badań włączyły się stacje chemiczno-rolnicze w Gliwicach, Gorzowie. Kielcach. Koszalinie. Poznaniu i Wrocławiu.
Wszystkie doświadczenia prowadzone są według jednolitego schema tu, obejmującego stosowanie pięciu mikroskładników w dawkach niż szych i czterokrotnie wyższych (kg/ha): В — 0.8 i 3.2, Mn — 5,0 i 20,0, Cu — 2,0 i 8,0. Zn — 1,0 i 4,0 oraz Mo — 0,4 i 1.6. Oprócz indywidual nego stosowania mikroskładników uwzględniono również w pływ łącz nego zastosowania wszystkich pięciu badanych mikroskładników. Mikro na wozy stosowane są w formie rozpuszczalnych technicznych soli: В w boraksie, Mo w molibdenie sodu, Mn. Cu i Zn w siarczanach.
Komunikat obejmuje syntezę wyników 246 doświadczeń przeprowa dzonych w latach 1968 i 1969 ze zbożami, ziemniakami, burakami cu
Doświadczenia IUNG z nawożeniem mikroelem entam i 155
krowymi, lucerną i koniczyną. Doświadczenia prowadzone są na róż nych glebach, głównie na glebach średnich lekko kwaśnych.
Na początku wegetacji w niektórych doświadczeniach ze zbożami obserwowano toksyczny w pływ boru. zwłaszcza przy wyższej dawce i na lżejszych glebach.
Zestawienie średnich zwyżek plonów ziarna zbóż (tab. 3), niezależ nie od dawek (średnio z dawek niższych i wyższych) wskazuje, że każdy z badanych mikroskładników podniósł nieco plony. Charakterystyczne
T a b e l a Ś r e d n ie zw yżki plonów z i a r n a zbóż / n i e z a l e ż n i e od daw ek/ D o św ia d c z a ln ic tw o te re n o w e - 1968, 1969 Naw ożenie**^ 1968 1969
64 d o św iad c z eń 98 d o św iad c z eń
q / h a % q /h a % __ 27.5*' _ 2 9 ,9 V В 1 ,1 4 ,0 0 ,6 2 ,0 Mn 1 .2 4 ,4 0 ,9 3 ,0 Cu 1 ,3 4 ,7 1 ,3 4 ,3 Zn 1 ,5 5 ,4 1 ,1 3 ,7 Mo 1 ,1 4 ,0 1 ,1 5 ,7 B, Mn, Cu, Zn, Mo 1 ,8 1 6 ,5 1 1 ,5 5 ,0 * / Ś r e d n ie p lo n y w o b ie k c ie k o n tro ln y m
* * / Dawki m ik ro sk ła d n ik ó w sto so w an e w d o ś w i a d c z a l n ic tw ie terenow ym podano /d o ty c z y w s z y s tk ic h n a s tę p n y c h t a b e l / R o ś li n a L ic z b a d o św iad czeń 1968 1969 P s z e n ic a j a r a P s z e n ic a ozim a Jęc z m ie ń j a r y Owies Żyto Razem 15 2 21 26 64 17 21 23 29 3 93
jest, że największy wzrost plonów uzyskano w obiekcie z łącznym za stosowaniem badanych mikroskładników. Trzeba przy tym uwzględnić, że również i w tym obiekcie występowało w niektórych doświadcze niach pewne toksyczne działanie boru na początku wegetacji.
Jest rzeczą znamienną, że średnie zwyżki plonów słomy w zależnoś-ci od nawożenia mikroskładnikami były znacznie niższe niż ziam a.
Średnie zwyżki plonów bulw ziemniaczanych kształtują się na po ziom ie kilku procent, przy czym nie ma większych różnic m iędzy obiek tami (tab. 4).
156 H. Szukalski, H. Sikora
T a b e l a 4 Ś r e d n ie zw yżki plonów ziem niaków
/ n i e z a l e ż n i e od daw ek/ D o św ia d c z a ln ic tw o te re n o w e - 19 6 8 , 1969 B aw ożenie 1968 22 d o ś w ia d c z e n ia 1969 21 d o św iad c z eń q / h a % q / h a % _ 279 « 259 -В 9 3 .2 12 4 ,6 Un 8 2 ,9 14 5 , 4 Cu 11 3 ,9 11 4 ,2 Zn 14 5 ,0 12 4 , 6 Uo 12 4 ,3 16 6 ,2 B,Mn,Cu,Zn,Mo 10 3 , 6 » 17 6 , 6 T a b e l a 5 ś r e d n i e zw yżki plonów buraków cukrow ych
/ n i e z a l e ż n i e od daw ek/ D o św ia d c z aln ictw o te re n o w e - 1968, 1969 N awożenie 1968 9 d o św iad czeń 1969 12 d o św iad czeń q /h a % q /h a % 483 - 393 . В 33 6 ,8 15 3 ,8 Mn 19 3 ,9 28 7 ,1 Cu 24 5 ,0 20 5 ,1 Zn 23 4 ,8 23 5 ,8 Mo 23 4 ,8 12 3 ,0 E t I«ln,Cu,Zn,L'o 48 9 ,9 34 8 ,6 T a b e l a 6 ś r e d n i e zw yżki plonów l u c e r n y / n i e z a l e ż n i e od daw ek/ D o św ia d c z aln ictw o te re n o w e - 196 8 , 1969 N awożenie 1968
6 d o św iad czeń 5 d o św iad c z eń1969
q /h a % q / h a % - 563 _ 364 _ В - - 10 2 ,7 Mn - - 13 3 ,6 Cu - - 18 4 ,9 Zn - - 22 6 ,0 Mo 22 3 ,9 37 1 0 ,2 B ,M n,C u,Znt Mo 26 4 ,6 27 7 ,4
D oświadczenia IUNG z nawożeniem m ikroelem entam i 157 T a b e l a 7 Ś r e d n ie zw yżki plonów k o n ic z y n y / n i e z a l e ż n i e od daw ek/ D o św ia d c z aln ictw o te re n o w e - 1968, 1969 N awożenie 1968 4 d o ś w ia d c z e n ia 4 d o ś w ia d c z e n ia1969 q / h a % q / h a % 321 _ 291 _ В 36 11 40 14 Un 4 4 14 39 13 Cu 40 13 41 14 Zn 51 16 58 20 Mo 65 20 65 22 B ,U n,Cu,Zn,Mo 57 18 83 28 T a b e l a 6 Wpływ n aw o żen ia n ik r o s k ła d n ik a m i
n a i c h z a w a rto ś ć w g l e b i e po z b io r a c h D o św ia d c z a ln ic tw o te re n o w e - 1968 Mik"pr>Alr>flflni V Ś r e d n ia z aw a rto ść m ik ro sk ład n ik ó w w g le b a c h — ppm L ic z b a p ró b / d o św ia d c z e ń / n aw o żen ie - dawki 0 n i ż s z e w yższe В 0 ,3 3 0 ,4 5 0 ,6 6 57 Mn 3 3 ,2 0 3 7 ,2 0 4 3 ,5 0 54 Cu 1 ,9 4 2 ,6 7 4 ,1 5 58 Zn 4 ,9 1 5 ,1 1 6 ,1 4 27 Mo 0 ,1 0 0 ,2 1 i 0 .4 2 55
jak i w 1969 г., najwyższy wzrost plonów uzyskano w obiekcie z łącz nym zastosowaniem mikrosładników. Przy indywidualnym stosowaniu mikroskładników w 1968 r. najkorzystniej działał bor, co jednak nie powtórzyło się w roku 1969.
Z lucerną i koniczyną czerwoną wykonano stosunkowo mniej do świadczeń (tab. 6 i 7). W kilku doświadczeniach uzyskano istotne zw yż ki plonów roślin przy nawożeniu molibdenem. W związku z tym rów nież średnie plony, zarówno w obiekcie z molibdenem,, jak i łącznym za stosowaniem badanych mikroskładników, były najwyższe. W przypadku koniczyny należy jeszcze zwrócić uwagę na dość korzystne działanie nie tylko molibdenu, ale i innych mikroskładników.
Nawożenie mikroskładnikami wpływało różnie na ich zawartość w glebie (tab. 8). Stosunkowo największy był wzrost Mo, następnie В i Cu. Wzrost zawartości Zn i Mn, w zależności od stosowanych dawek, był znacznie mniejszy. W dużej liczbie doświadczeń nawożenie Mn i Zn nie
158 H. Szukalski, H. Sikora
spowodowało żadnych różnic w zawartości ich przyswajalnych form w glebach.
W pływ nawożenia mikroskładnikami na ich zawartość w plonach przedstawiono na przykładzie wyników analiz próbek jęczmienia (tab. 9). Największy wzrost zawartości uzyskano w obiektach z Mo i B. Nato miast różnice w zawartości Mn. Cu i Zn były niewielkie albo żadne.
Z dotychczasowych analiz próbek gleb i roślin, pobieranych na po czątku wegetacji z doświadczeń terenowych woj. szczecińskiego i zie lonogórskiego wynika, że w badaniach intensywności pobierania przez rośliny mikroskładników z różnych dawek mikronawozów łatwo roz puszczalnych bardzo dobrym i czułym testem są młode ro ślin y 1 (tab. 10). T a b e l a 9
Wpływ nawożenia m ikroskładników na ic h zaw artość w jęczm ien iu jarym
D ośw iadczalnictw o terenowe - 1968
M ikroskładnik
ś r e d n ia zaw artość m ikroskładników
w r o ś lin a c h - ppm L iczba prób /d o św ia d czeń / nawożenie - dav.ki 0 n iż s z e wyższe z ia rn o В 1 ,2 i ił9 2 ,1 10 14,3 j 1 4 ,9 1 5 ,6 11 Cu 4 ,6 4 ,9 4 ,9 10 Zn 3 6 ,6 3 7 ,7 41,2 5 lio 0 ,6 1,0 1 ,5 11 sło K a В 1 ,5 1,8 2 ,4 6 Un 2 1 ,6 2 3 ,0 2 8 ,9 5 Cu 4 ,0 4 ,0 4 ,4 4 Zn 3 8 ,6 4 3 ,5 4 3 ,2 3 Mo 0 ,4 0 ,9 1 ,6 7
Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na bardzo duży wzrost za wartości Mo, В i Cu w glebach oraz Mo i В w roślinach. Natomiast za wartość Cu w roślinach, mimo bardzo dużego wzrostu jej w glebach, zmieniała się nieznacznie.
Wyniki przeprowadzonych w ostatnich latach doświadczeń polowych nad potrzebami nawożenia mikroskładnikami można uogólnić następu jąco.
Na glebach ZD Małyszyn stwierdzono w niektórych doświadczeniach korzystne działanie molibdenu (lucerna) i boru (buraki pastewne). Wzrost
Doświadczenia IUNG z nawożeniem m ikroelem entam i 159 T a b e l a 10 Z a w a rto ść m ik ro sk ła d n ik ó w /p p m / w g le b a c h i r o ś l i n a c h n a p o c z ą tk u w e g e ta c ji w z a l e ż n o ś c i od n aw o żen ia D o św ia d c z a ln ic tw o te re n o w e -1 9 6 8 Dawki m ik ro sk ład n ik ó w G leby R o ś lin y В Un Cu Zn Mo В Mn Cu Zn Uo
D o św ia d c z en ie z owsem n a p ia s k u luźnym o pH 5 ,1 ? D zisn a ,p o w . G oleniów
0 0 ,1 7 15 1 .4 3 , 0 0 ,1 2 8 ,5 100 3 ,5 45 0 ,8 0
n i ż s z e 0 ,2 8 22 2 ,7 3 ,5 0 ,3 8 1 7 ,0 135 5 ,0 44 3 ,5 0 w yższe 0 ,5 3 32 1 0 ,0 9 ,1 1 ,2 5 29,0 140 5 ,0 46 6 ,5 0
D o św iad czen ie z p s z e n ic ą n a g l i n i e l e k k i e j o pH 5 ,8 ; Św ięte» pow0 S t a r g a r d
0 0 ,4 7 74 3 ,9 2 ,2 0 ,1 9 4 ,0 45 7 ,5 30 0 ,5 0
n i ż s z e 0 ,5 8 82 5 ,0 2 ,7 0 ,6 7 7 ,0 50 9 ,0 31 1 ,0 0
w yższe 1 ,2 5 88 1 3 ,0 7,3 1 ,5 0 9 ,0 70 9 ,0 32 0 ,9 0
plonów lucerny (I pokos) był związany ze wzrostem zawartości białka, zwłaszcza właściwego.
W doświadczalnictwie terenowym wykonano w latach 1968 i 1969 ogółem 246 doświadczeń z nawożeniem B, Mn, Cu, Zn i Mo zbóż, ziem niaków, buraków cukrowych, lucerny i koniczyny. W części doświadczeń uzyskano statystycznie udowodniony w pływ nawożenia mikroskładni kami na wzrost plonów. Należy przy tym nadmienić, że zawartość przyswajalnych mikrosładników w glebie nie była jedynym czynnikiem warunkującym reakcję roślin na nawożenie. Średnie zwyżki plonów (tab. 3— 7), w zależności od nawożenia mikroskładnikami, kształtują się na poziomie kilku bądź kilkunastu procent.
Na podstawie analiz chemicznych plonów roślin i gleb można stw ier dzić, że stosowane dawki boru, molibdenu oraz miedzi były dawkami odpowiednimi albo zbyt wysokim i pod jednoroczne kultury, zwłaszcza na glebach lżejszych. Wyższe dawki tych trzech mikroskładników moż na uważać za nawożenie z przeznaczeniem kilkuletnim, bądź nawet dłuższym (miedź). Natomia.st dawki Mn (5 i 20 kg/ha) oraz Zn (1 i 4 kg/ha) w większości doświadczeń nie powodowały zmian w zawartości tych składników w plonach i glebach po zbiorach.
W początkowym okresie wzrostu rośliny bardzo intensywnie pobiera ją mikroskładniki z mikronawozów.
D o c . dr h a b . H e n r y k S z u k a ls k i P r a c o w n ia N a w o ż e n ia IU N G
