https://doi.org/10.26485/SPE/2018/106/4
Katarzyna MRÓZ*
prOBlematYka pOStpenalnej izOlacji terapeUtYcznej OSóB
z zaBUrzeniami pSYcHicznYmi StwarzającYcH zagrOżenie
żYcia, zdrOwia lUB wOlnOści SekSUalnej innYcH OSóB
(Streszczenie)Niniejszy artykuł przedstawia wybrane aspekty postpenalnej izolacji terapeutycznej osób z za‑ burzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej in‑ nych osób. Celem opracowania jest omówienie problematyki dotyczącej sytuacji prawnej osób z zaburzeniami psychicznymi, które po odbyciu kary pozbawienia wolności zostały umieszczone w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, bądź w stosunku do których zastosowano nadzór prewencyjny.
Inspiracją dla rozważań były wydarzenia społeczno‑polityczne z 2013 r., które doprowadzi‑ ły do stworzenia modelu zabezpieczeń i oddziaływań profilaktyczno‑terapeutycznych. Głównym założeniem autora było zbadanie zgodności przyjętych rozwiązań legislacyjnych z wartościami konstytucyjnymi wyrażonymi w art. 31 ust. 3 oraz art. 41 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Pol‑ skiej. Przeprowadzona analiza regulacji ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności sek‑ sualnej innych osób pozwoliła na krytyczną ocenę unormowań zawartych w przywołanym akcie prawnym zarówno z perspektywy zgodności z przepisami Konstytucji, jak również z punktu wi‑ dzenia prawa medycznego, w szczególności ochrony zdrowia psychicznego.
Słowa kluczowe: Krajowy Ośrodek; terapia; zaburzenia osobowości; nadzór prewencyjny
1. wstęp
Stworzenie warunków do holistycznych, systemowych zmian, uwzględ‑ niających zarówno nowe formy szeroko ujmowanej przestępczości seksu‑ alnej, jak i możliwości różnokierunkowego wykorzystania oddziaływań
* Mgr, Uniwersytet Warszawski, Wydział Prawa i Administracji; e‑mail: katarzyna.iwona.
leczniczo‑terapeutycznych sprzyja kompleksowemu rozwiązaniu problematyki form prawnokarnej reakcji wobec sprawców przestępstw seksualnych. Dokonu‑ jąc analizy istniejącego modelu zabezpieczeń i oddziaływań profilaktyczno‑te‑ rapeutycznych, nie sposób pominąć społeczno‑politycznego kontekstu towarzy‑ szącego pracom legislacyjnym nad nową ustawą o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wol‑ ności seksualnej innych osób1. Akt prawny, będący efektem prac parlamentu nad projektem rządowym skierowanym do Sejmu w lipcu 2013 r., uchwalony w at‑ mosferze narastającego poczucia zagrożenia i strachu przed opuszczeniem za‑ kładów karnych przez osoby skazane na karę śmierci, którym na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 grudnia 1989 r. o amnestii2 zamieniono karę na 25 lat pozbawienia wolności3, wciąż budzi wiele kontrowersji4. Dyskusyjny cha‑ rakter ustawy spowodował, że dwanaście z pięćdziesięciu ośmiu jej przepisów stało się przedmiotem kontroli konstytucyjności. Chociaż Trybunał Konstytu‑ cyjny w wyroku z dnia 23 listopada 2016 r., w sprawie o sygn. K 6/14 (OTK ZU A/2016, poz. 98) orzekł o zgodności oraz braku niezgodności z ustawą za‑ sadniczą zakwestionowanych przepisów5, charakter prawny regulacji stanowi
1 Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicz‑
nymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz.U. z 2016 r., poz. 2205), dalej: u.p.o.z.p.
2 Dz.U. z 1989 r., nr 64, poz. 390.
3 Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1969 r., nr 13, poz. 94) nie prze‑
widywała kary dożywotniego pozbawienia wolności.
4 Postpenalna izolacja terapeutyczna, wykonywana po odbyciu kary pozbawienia wolności,
postrzegana jest w kategoriach podwójnej stygmatyzacji sprawcy. Zob. J.K. Gierowski,
L.K. Paprzycki, Kontrowersje związane z ustawą z dnia 2 listopada 2013 r. o postępowaniu
wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wol‑ ności seksualnej innych osób – perspektywa prawna i psychiatryczno‑psychologiczna, Palestra 2014/9, s. 144–145; M. Królikowski, A. Sakowicz, Granice legalności postpenalnej detencji sprawców niebezpiecznych, Forum Prawnicze 2013/5, s. 17–18.
5 W wyroku z dnia 23 listopada 2016 r., sygn. K 6/14, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: a) art. 1
ustawy z 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwa‑ rzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób jest zgodny z art. 41 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji i z zasadą ne bis in idem wynikającą z art. 2 Konstytucji; b) art. 2 ust. 3 usta‑ wy nie jest niezgodny z zasadą ne bis in idem wynikającą z art. 2 Konstytucji oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji; c) art. 9 w zw. z art. 1 pkt 2 i 3 ustawy jest zgodny z art. 2 i art. 41 ust. 1 Konstytu‑ cji; d) art. 11 ustawy jest zgodny z zasadą poprawnej legislacji wynikającą z art. 2 Konstytucji i z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konsty‑ tucji; e) art. 14 ust. 1–3 jest zgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji; f) art. 14 ust. 2 ustawy jest zgod‑ ny z zasadą określoności prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji; g) art. 14 ust. 3 ustawy jest zgodny z art. 41 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Kon‑ stytucji oraz z zasadą określoności prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji i nie jest niezgodny
źródło inspiracji dla rozważań w przedmiocie koherencji standardu konstytucyj‑ nego ze standardem konwencyjnym6. Kwestia zgodności unormowań zawartych w ustawie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej: ETPCz) stanowi dyskutowaną w przestrzeni publicznej próbę zrównoważenia kolidujących ze sobą wartości konstytucyjnych: wolności osobistej osób uzna‑ nych za stwarzające zagrożenie dla społeczeństwa oraz życia, zdrowia i wolności ich potencjalnych ofiar7.
Potrzeba usunięcia pojawiających się wątpliwości wymaga w pierwszej ko‑ lejności udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy tryb oraz zakres wprowadzanych ograniczeń odpowiada międzynarodowym i konstytucyjnym standardom w za‑ kresie ochrony praw człowieka8. Rozważania na temat legalności prewencyjnego pozbawienia wolności w postaci stosowania wobec osoby stwarzającej zagroże‑ nie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób nadzoru prewencyjnego lub umieszczenia w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dysso‑ cjalnym (dalej: KOZZD) stanowią asumpt do dokonania analizy zmian, które zainicjowane zostały wraz z wejściem w życie ustawy mającej na celu kom‑ pleksowe rozwiązanie problemu przemocy seksualnej poprzez stworzenie spój‑ nego systemu9. Nie sposób dokonać jednak całościowej oceny obowiązującej regulacji prawnej bez zarysowania ogólnej problematyki izolacji postpenalnej.
z art. 42 ust. 1 Konstytucji; h) art. 15 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy nie jest niezgodny z art. 177 Konstytucji; i) art. 19 ust. 3 ustawy nie jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji w związku z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą ne bis in idem; j) art. 25 ustawy jest zgodny z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji; k) art. 46 ust. 1 ustawy w zakresie, w jakim przewiduje sporządzanie opinii w sprawie niezbęd‑ ności dalszego pobytu w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym tylko przez jednego lekarza psychiatrę, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
6 Por. zdanie odrębne sędziego TK Andrzeja Wróbla do wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 23 listopada 2016 r., sygn. akt K 6/14, OTK ZU A/2016, poz. 98.
7 Zob. wyroki ETPCz z 17 grudnia 2009 r. w sprawach: M. v. Niemcy, nr 19359/04, § 128 i n.;
Gardel v. Francja, nr 16428/05.
8 Zob. m.in. Powszechną Deklarację Praw Człowieka; Międzynarodowy Pakt Praw Obywatel‑
skich i Politycznych oraz Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, po nowelizacji przez Protokół nr 11 i 14, z Protokołem nr 1 oraz Protokołami nr 4, 6, 7, 12 i 13.
9 Założenia regulacji umożliwiają wdrażanie przewidzianych przez nią środków w stosunku
do osób, które łącznie spełniają następujące przesłanki: a) odbywają prawomocnie orzeczoną karę pozbawienia wolności lub karę 25 lat pozbawienia wolności, wykonywaną w systemie terapeutycznym, b) w trakcie postępowania wykonawczego występowały u nich zaburzenia psychiczne w postaci upośledzenia umysłowego, zaburzenia osobowości lub zaburzenia pre‑ ferencji seksualnych, c) stwierdzone u nich zaburzenia psychiczne mają taki charakter lub takie nasilenie, że zachodzi co najmniej wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu za‑ bronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności
2. granice ingerencji w sferę praw i wolności jednostki w kontekście
konstytucyjnej zasady proporcjonalności
Należyte wyważenie celu legislacyjnego stanowi gwarancję zapewnienia rów‑ nowagi pomiędzy ochroną praw jednostki a bezpieczeństwem publicznym10. Przekonanie to jest nie tylko postulatem prawa, lecz normą postępowania ma‑ jącą wyraźne oparcie w przepisach konstytucyjnych11. Wprowadzenie do sys‑ temu prawa nowej instytucji przymusowego umieszczania skazanych po od‑ byciu kary pozbawienia wolności w specjalnym ośrodku izolacyjnym wymaga ustalenia warunkowej relacji pierwszeństwa pomiędzy absolutnymi wolnościa‑ mi i konstytucyjnymi ograniczeniami, niezbędnymi, „aby zapobiec realnym lub tylko potencjalnym ich kolizjom z interesem całego społeczeństwa”12. Godzi się jednak zauważyć, że przydatność ograniczeń nie przekłada się automatycznie na ich niezbędność w demokratycznym państwie prawnym13.
Chociaż przesłanka «konieczności ograniczenia w demokratycznym pań‑ stwie», rozumiana jako wymóg stosowania środków prawnych skutecznych (rzeczywiście służących realizacji zamierzonych celów), ale tylko tych nie‑ zbędnych (chroniących określone wartości w sposób bądź w stopniu nieosią‑ galnym przy zastosowaniu innych środków), nakazuje stosowanie środków jak najmniej uciążliwych dla podmiotów, których prawa lub wolności ulegną ogra‑ niczeniu, w każdym przypadku ingerencja w sferę statusu jednostki wymaga od prawodawcy wyważenia racjonalnej i odpowiedniej proporcji do celów, któ‑ rych ochrona uzasadnia dokonane ograniczenie14.
Zgodnie z założeniami projektu ustawy o postępowaniu wobec osób z zabu‑ rzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności
seksualnej, zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 10 lat (por. art. 1 u.p.o.z.p.).
10 Zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 listopada 2014 r., sygn. K 6/14, s. 8.
11 Zob. art. 31 ust. 3 oraz art. 41 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 r. (Dz.U. z 2009 r., nr 114, poz. 946), dalej: Konstytucja.
12 B. Banaszak, A. Bisztyga, K. Complak, M. Jabłoński, R. Wieruszewski, K. Wójtowicz,
System ochrony praw człowieka, Zakamycze, Kraków 2003, s. 39.
13 Zob. opinię Rady Legislacyjnej z 14 czerwca 2013 r. o projekcie ustawy o postępowaniu wo‑
bec osób zaburzonych psychicznie stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności sek‑ sualnej innych osób, RL‑0303‑18/13.
14 Zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 kwietnia 2000 r., sygn. K 15/98, OTK ZU
seksualnej innych osób15, celem prewencyjnego ograniczenia wolności spraw‑ ców najgroźniejszych przestępstw czy też pozbawienia ich wolności w wyniku umieszczenia w Ośrodku jest przeprowadzenie – po odbyciu kary pozbawienia wolności – terapii, „aż do chwili ustania wątpliwości, że osoby te nie powrócą do przestępstwa”16. Chociaż rozwiązania powyższe zdają się iść w dobrym kie‑ runku, niebezpieczeństwo nadużywania uprawnień do umieszczania zaburzo‑ nych psychicznie po odbyciu kary pozbawienia wolności w parawięziennych instytucjach izolujących wciąż jest realnie wysokie.
Zagrożenie, jakie może powodować stworzenie instytucji prawnej posiada‑ jącej określone znaczenie dla realizacji celów doraźnych, nawet uzasadnionych, bez zachowania standardów stanowiących bazę demokratycznego państwa prawnego, rodzi zastrzeżenia co do celowości stosowanych środków ochrony. W literaturze krytycznie podnosi się, że przyjęta konstrukcja prowadzi de facto do przedłużenia izolacji osoby w pełni poczytalnej17 – już po odbyciu przez nią kary pozbawienia wolności – co niesie za sobą ryzyko przekształcenia pobytu w ośrodku zamkniętym w długotrwałą, a nawet dożywotnią izolację18.
Z punktu widzenia ochrony zdrowia społecznego należy podkreślić w spo‑ sób niebudzący wątpliwości, że zastosowanie skutecznych środków ochrony społecznej przed czynami zwalnianych po odbyciu kary pozbawienia wolności nadal niebezpiecznych sprawców zbrodni jest niezbędne. W świetle wymagań
15 Postulowanym przez projektodawcę celem regulacji było: „1) wprowadzenie do prawa pol‑
skiego rozwiązań przewidujących terapię, w warunkach izolacji, sprawców przestępstw, któ‑ rzy z powodu zaburzonej psychiki mogą ponownie popełnić groźne przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu powszechnemu lub wolności seksualnej; 2) umożliwienie tym sprawcom, w wyniku odbytej terapii, readaptacji do społeczeństwa i funkcjonowania w nim zgodnie z zasadami współżycia społecznego; 3) umożliwienie efektywnego monitorowania zachowania tych spośród sprawców, którzy po odbyciu kary będą przebywać na wolności”. Zob. uzasadnienie rządowego projektu ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (druk sejmowy nr 1577), Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2013/2.
16 J. Długosz, Obligatoryjna postpenalna izolacja sprawcy przestępstwa, Prokuratura i Prawo
2013/7–8, s. 257.
17 Zakres podmiotowy ustawy dotyczy zaburzonych psychicznie sprawców najgroźniejszych
przestępstw, w stosunku do których brak było podstaw orzeczenia środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym, gdyż w czasie popełnienia przestępstwa byli całkowicie lub częściowo poczytalni.
18 Zob. B. Kmieciak, Prawnopsychiatryczny kontekst wprowadzenia przepisów zezwalających
na detencję niepsychotycznych sprawców, Forum Prawnicze 2013/6, s. 29–30; M. Bocheński, Kogo „uleczy” Krajowy Ośrodek Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, RPEiS 2014/3, s. 149–150.
państwa praworządnego równie niezbędne jest odpowiednie wyważenie kon‑ stytucyjnych wartości, tj. bezpieczeństwa społeczeństwa oraz gwarantowanej konstytucyjnie wolności osobistej tak, aby zarządzenie w przedmiocie stoso‑ wania postpenalnych środków izolacyjnych było uzasadnione okolicznościami. W świetle dotychczasowych rozważań można odnieść wrażenie, że współ‑ istniejąca ze standardami demokratycznego państwa prawnego zasada propor‑ cjonalności – wprowadzająca taki poziom ochrony podstawowych praw i wol‑ ności, który odpowiada układowi preferencji aksjologicznych – nie stanowi formalnego uzasadnienia dla długoterminowej izolacji postpenalnej, orzekanej bezpośrednio po odbyciu przez skazanego kary pozbawienia wolności. Balan‑ sowanie na granicy zgodności z Europejską Konwencją oraz Konstytucją im‑ plikuje stwierdzenie, że obowiązująca regulacja prawna, przewidująca deten‑ cję prewencyjną osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, niebezpiecznie zbliża się do granic ustawowego bezprawia (Gesetzliches Unrecht)19.
3. granice legalności stosowania postpenalnej izolacji terapeutycznej
Instytucja izolacji postpenalnej znana porządkom prawnym wielu europejskich państw20 nie stanowi swoistego novum na gruncie prawa polskiego21. Nigdy jed‑ nak w polskiej tradycji prawnej nie miała zastosowania wobec szczególnie nie‑19 Zob. stanowisko Prokuratora Generalnego z dnia 22 sierpnia 2014 r. w sprawie ustawy o po‑
stępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdro‑ wia lub wolności seksualnej innych osób, PG VIII TK 21/14 (dot. K 6/14), s. 152.
20 Środek w postaci osadzenia prewencyjnego (niebędący karą, lecz narzędziem o charakterze
zabezpieczającym i poprawczym) przewidują m.in. przepisy: włoskie, francuskie, litewskie, austriackie i niemieckie (zob. ustawę z 22 grudnia 2010 r. o stosowaniu terapii i umieszczaniu w zakładach terapeutycznych cierpiących na zaburzenia psychiczne sprawców czynów popeł‑ nionych z użyciem przemocy – tzw. Therapienunterbringungsgesetz).
21 Instytucję postpenalnego środka zabezpieczającego przewidywał m.in. art. 84 § 1 Rozporzą‑
dzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny (Dz.U., nr 60, poz. 571), zgodnie z którym sąd zarządzał umieszczenie w zakładzie dla niepoprawnych, po odbyciu kary, przestępcy, u którego stwierdzono trzykrotny powrót do przestępstwa, tu‑ dzież przestępcy zawodowego lub z nawyknienia, jeżeli pozostawanie ich na wolności groziło niebezpieczeństwem porządkowi prawnemu. Kodeks karny z 1969 r. w art. 62–65 przewidy‑ wał środki znacznie łagodniejsze, tj. nadzór ochronny i umieszczenie skazanego multirecy‑ dywisty w tzw. ośrodku przystosowania społecznego. Istotna różnica między umieszczeniem w ośrodku przystosowania społecznego na podstawie przepisów ustawy z 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1969 r., nr 13, poz. 94) a umieszczeniem w Ośrodku na podsta‑ wie obowiązującej ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwa‑ rzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób polega na tym,
bezpiecznych sprawców czynów seksualnych. Ustawa o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób stanowi swoiste uzupełnienie luk praw‑ nych extra legem. Rozważania, jak dalece nowe przepisy sprzyjają komplek‑ sowemu i systemowemu rozwiązaniu problematyki przestępczości seksualnej w Polsce, wymagają dla swojej zupełności przeprowadzenia analizy założeń postpenalnej izolacji terapeutycznej w odniesieniu do determinantów prognozy kryminologiczno‑społecznej.
O tym, że w realiach polskiego wymiaru sprawiedliwości określenie „pozy‑ tywna prognoza kryminologiczna” jest pojęciem nieokreślonym, wobec braku istnienia nowoczesnych, znormalizowanych i wystandaryzowanych do krajo‑ wych warunków narzędzi do dokonywania rzetelnej, profesjonalnej i holistycz‑ nej oceny ryzyka recydywy, w literaturze wypowiadano się wielokrotnie22. Za nietrafne i zawodne uznawano opieranie się przy określaniu prognozy pe‑ nitencjarnej i kryminologiczno‑społecznej jedynie na przesłance rodzaju prze‑ stępstwa, za które sprawca został skazany, pomijając jego aktualny stan zdro‑ wia psychicznego i cechy osobowości. Formułowanie sądów prognostycznych w imię prewencji indywidualnej, przy wykorzystaniu niedoskonałego instru‑ mentarium dowodowego w celu zastosowania względem osoby dolegliwego środka prawnego, niebędącego następczą reakcją państwa na popełniony czyn, lecz opartego na prognozie tego, co skazany mógłby w przyszłości dokonać, bu‑ dzi nie mniejsze zastrzeżenia.
Nie sposób usunąć wątpliwości, jakie pojawiają się w zakresie egzege‑ zy przepisów ustawy, stanowiących podstawę do stosowania środków rów‑ noznacznych z sankcją karną (pozbawienie wolności, stosowanie przymusu) wobec osoby, która nie dopuściła się żadnego czynu. Akceptowanie prewen‑ cyjnej izolacji tych, którzy jeszcze nie popełnili przestępstwa, ale mogą je po‑ pełnić, stanowi precedens niebezpieczny dla demokratycznego państwa praw‑ nego. Tego rodzaju praktyki stosowane w przeszłości w różnych porządkach ustrojowych nie mają uzasadnienia w aksjologii demokratycznego państwa że umieszczenie w ośrodku przystosowania społecznego możliwe było tylko w wyroku skazu‑ jącym, a czas trwania tego środka nie mógł przekroczyć pięciu lat.
22 Zob. m.in. J.K. Gierowski, L.K. Paprzycki, Niepoczytalność i psychiatryczne środki za‑
bezpieczające. Zagadnienia prawno‑materialne, procesowe, psychiatryczne i psychologicz‑ ne, C.H. Beck, Warszawa 2013, s. 308; M. Bocheński, Prawnokarna reakcja wobec spraw‑ ców przestępstw seksualnych w Polsce po 1 lipca 2015 r., Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2015/XIX/4, s. 29; M. Filar, Druga nowelizacja Kodeksu karnego dotycząca tzw. przestępstw seksualnych, Państwo i Prawo 2006/3, s. 88.
prawnego23. Wskazać bowiem należy, że przestępstwem może być tylko „za‑ chowanie się człowieka, które ma postać czynu”24, a nie samo jedynie prawdo‑ podobieństwo takiego zachowania.
Mając na uwadze powyższe, w świetle licznych pojęć niedookreślonych lub klauzul generalnych zawartych w u.p.o.z.p., twierdzenia ustawodawcy jakoby stworzony mechanizm miał być „czytelny, prosty i wykluczający dowolność”, a kryteria jego stosowania „przejrzyste”, jawią się jako przejaw myślenia w naj‑ wyższym stopniu „życzeniowego”25.
Problem pojawia się w praktycznym stosowaniu przepisów ustawy, albo‑ wiem prawodawca wprowadził ograniczenie, aby zaburzenia osobowości miały taki charakter lub takie nasilenie, że „zachodzi co najmniej wysokie prawdopo‑ dobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia”26. Wobec występujących w Polsce trudności z dokonywaniem rzetelnej oceny ryzyka recydywy w oparciu o nowoczesne i adekwatne narzędzia dia‑ gnostyczne, precyzyjne określenie stopnia prawdopodobieństwa nie jest moż‑ liwe27. Biorąc pod uwagę wątpliwości, jakie budzi wprowadzenie do systemu prawnego regulacji nieopartych na zweryfikowanych naukowo przesłankach, koniecznym z punktu widzenia sądowego wymiaru sprawiedliwości jawi się za‑ sięgnięcie – w szczególności na etapie postępowania wykonawczego – opinii biegłych psychiatrów i psychologów, oceniających opisane wyżej zaburzenia oraz stopień prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia28.
Biorąc pod uwagę ciężar gatunkowy wcześniej popełnionego czynu spraw‑ cy, wagę zaburzeń psychicznych oraz konieczność podjęcia decyzji o ponow‑ nym zagrożeniu, ze świadomością ciążącej na biegłych odpowiedzialności, należy wskazać, że opiniujący w większości decydują się na konstatację fak‑ tu istnienia takiego prawdopodobieństwa, sądy zaś – z powodu braku praw‑ nych i faktycznych środków weryfikujących twierdzenia i ustalenia biegłych
23 R. Piotrowski, Opinia w przedmiocie zgodności z Konstytucją RP projektu ustawy o postę‑
powaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (druk nr 1577), Warszawa, 26 czerwca 2013 r., s. 37–42.
24 J. Giezek, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2012, s. 18. 25 M. Bocheński, Prawnokarna…, s. 30.
26 Por. art. 1 pkt 3 u.p.o.z.p.
27 M. Bocheński, Prawnokarna…, s. 24.
28 Przepisy u.p.o.z.p. nakładają na biegłych obowiązek sporządzenia opinii o stanie zdrowia
danej osoby, prognozy kryminologicznej obejmującej przyszłe zachowania osoby badanej oraz dokonania kwantyfikacji stopnia prawdopodobieństwa popełnienia w przyszłości okre‑ ślonego czynu zabronionego.
– na ograniczanie praw (wolności) skazanego poprzez stosowanie postpenal‑ nych środków izolacyjnych. W świetle powyższego aksjomatem staje się twier‑ dzenie, zgodnie z którym celem badania nie jest wyłączne ustalenie rozpozna‑ nia (z jego konsekwencjami) ryzyka recydywy, ale postawienie paradygmatu, że osoba badana z wysokim prawdopodobieństwem popełni czyn zabroniony podobny do tego, za który została wcześniej skazana29.
Umieszczenie w Krajowym Ośrodku osób z zaburzeniami psychiczny‑ mi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych, na podstawie bliżej nieokreślonych przesłanek, niezależnie od charakteru uprzedniej przestępczej działalności sprawcy, w odpowiedzi li tylko na psycho‑ społeczne oddziaływania naprawcze, jawi się jako realne zagrożenie30. Trudno znaleźć z deontologicznego punktu widzenia argumenty przemawiające za re‑ alizowaniem w wymiarze medycznym sprawiedliwości naprawczej31.
Leczenie medyczne nie polega bowiem na izolacji, ale na stosowaniu szcze‑ gólnych metod i oddziaływań terapeutycznych. Te z kolei mogą być stosowa‑ ne wyłącznie w odniesieniu do osób, które mają postawione rozpoznanie kon‑ kretnej choroby, w stosunku do której oddziaływania medyczne są uzasadnione z uwagi na planowany i prognozowany skutek w zakresie poprawy stanu zdro‑ wia psychicznego.
W świetle obowiązującej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Pro‑ blemów Zdrowotnych ICD‑10 kontrowersje budzi umieszczanie w Ośrodku przestępców niebędących osobami chorymi psychicznie. Podkreślić należy,
29 J. Heitzman, Ekspertyza o projekcie ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami
psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, Warszawa, 3 września 2013 r., s. 10.
30 Zob. wyroki ETPCz z: 24 października 1979 r., sprawa Winterwerp v. Holandia, nr 6301/73,
§ 39; 24 października 1997 r., sprawa Johnson v. Wielka Brytania, nr 22520/93, § 60; 5 paź‑ dziernika 2000 r., sprawa Varbanov v. Bułgaria, nr 31365/96, § 45; 20 lutego 2003 r., sprawa Hutchison Reid v. Wielka Brytania, nr 50272/99, § 48, w których Trybunał wyznaczył trzy konwencyjne warunki dla uznania legalności przymusowej izolacji na podstawie art. 5 ust. 1 lit. e Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Po pierwsze, zaburze‑ nie umysłowe osoby musi ustalić właściwy organ na podstawie obiektywnych opinii lekar‑ skich. Po drugie, zaburzenia muszą być takiego rodzaju lub o takim stopniu, który uzasadnia przymusowe odosobnienie. Wreszcie po trzecie, zaburzenia muszą utrzymywać się przez cały okres pozbawienia wolności.
31 Zarówno Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, jak i Krajowy konsultant w dziedzinie psy‑
chiatrii prezentują pogląd, zgodnie z którym nie powinno sięgać się po środki natury me‑ dycznej w sytuacji, gdy podstawowym i prawdziwym celem rozwiązania problemu praw‑ nokarnej reakcji wobec sprawców przestępstw seksualnych jest społeczna izolacja tych osób. Por. J. Heitzman, op. cit., s. 7–18.
że wskazane w ustawie z dnia 22 listopada 2013 r. zaburzenia, zgodnie z wy‑ żej wymienioną klasyfikacją, nie stanowią choroby psychicznej, ale są skla‑ syfikowane w podgrupach F60‑F62 (zaburzenia osobowości) i w podgrupie F65 (zaburzenia preferencji seksualnych). Prawodawca, przerzucając na służbę zdrowia zadania zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego pod pozorem „le‑ czenia” zaburzonej osobowości sprawców poważnych przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu lub wolności seksualnej innych osób, tworzy wrażenie wdroże‑ nia skutecznej metody resocjalizacji i reedukacji zaburzonych osobowościowo sprawców, która wpływać ma na zmniejszenie ryzyka powrotu do zachowań dewiacyjnych dzięki podejmowanym działaniom systemowym w zakresie spe‑ cjalistycznej terapii.
Wrażenie to jest złudne, jeśli wziąć pod uwagę, że współczesna psychiatria i psychologia nie dysponują mechanizmami, które pozwalają całkowicie wyle‑ czyć zaburzenia psychiczne o charakterze upośledzenia umysłowego czy też za‑ burzenia osobowości32. Ustawodawca zaproponował rozwiązania terapeutyczne stojące w sprzeczności ze standardami w zakresie możliwości leczenia zaburzeń psychicznych, a szczególnie zaburzonej osobowości – psychopatii.
Akt prawny stara się fikcję (nadzieję na wyleczenie zła) podnieść do rangi bytu faktycznego poprzez unikanie prawdy, że celem zachowania poczucia spo‑ łecznego bezpieczeństwa jest w szczególnych wypadkach bezwzględna izolacja osób niebezpiecznych33. Powyższe pozwala sformułować tezę, że ustawa wy‑ kracza w swojej wierze w skuteczność metod leczniczych ponad profesjonalny, psychiatryczny punkt widzenia efektywności dostępnych oddziaływań terapeu‑ tycznych34.
Nie można zapominać, że natura psychopatii zakłada skłonność i zdolność do przekonywującej manipulacji. Jeśli zważy się, że współczesna psychiatria i psychologia nie dysponują mechanizmami, które pozwalałyby zweryfikować pod względem intencyjności wyrażane przez sprawców z zaburzeniami psy‑ chicznymi na etapie postępowania terapeutyczno‑izolacyjnego deklaracje, brak racjonalnych argumentów za stosowaniem wobec „osób stwarzających zagroże‑ nie” obligatoryjnego postpenalnego środka w postaci umieszczenia w KOZZD. Zastosowanie środka przewidzianego w ustawie w sytuacji, gdy cel leczniczy nie będzie zrealizowany, czyni instytucję fasadową, a cel izolacyjnym.
32 H.M. Clecley wyraża opinię, że zachowania psychopatyczne nie podlegają w ogóle modyfi‑
kacji pod wpływem jakiejkolwiek formy terapii. Zob. A. Jakubik, Zaburzenia osobowości, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997, s. 100.
33 J. Heitzman, op. cit., s. 7–18. 34 Ibidem.
W tym miejscu nie sposób pominąć przyjętej z zastrzeżeniami definicji „osób stwarzających zagrożenie”, która pozbawia możliwości stworzenia sku‑ tecznych instrumentów prawnych dla rzeczywiście szerokiego obszaru zagro‑ żenia bezpieczeństwa społecznego przez osoby z zaburzeniami psychicznymi. Ustawodawca, w swoisty sposób definiując „osoby stwarzające zagrożenie” za pomocą trzech aksjomatów zawartych w pkt 1, 2 i 3 art. 1, zawęża wskazaną kategorię do bardzo wąskiego obszaru35. Stawiając przed sobą cel abstrakcyj‑ ny – uzyskania metodami medycznymi w trakcie postępowania terapeutycz‑ nego (leczniczego) poprawy, która da gwarancję bezpieczeństwa społecznego – w sposób nieuzasadniony wyłącza stosowanie przepisów wobec nieskaza‑ nych, u których istnieją realne przesłanki zaburzeń psychoseksualnych na pod‑ stawie ujawnionej diagnozy medycznej36.
Można odnieść wrażenie, że próba medykalizacji nie wytrzymuje w zderze‑ niu z przepisami regulującymi działanie Krajowego Ośrodka. Uzasadnieniem prezentowanego stanowiska jest wskazanie opisu metod stosowanych w insty‑ tucji, dotyczących precyzyjnie stosowania środków przymusu, nie zaś propono‑ wanej terapii37.
Szereg wątpliwości o charakterze zgodności z kodeksem etyki lekarskiej budzi stosowanie w jednostce leczniczej podlegającej Ministrowi Zdrowia38, jaką jest KOZZD, metod przymusu bezpośredniego, określonych w ustawie o Policji39, a polegających na zadawaniu przez personel medyczny (w instytucji medycznej należy do niego także pracownik ochrony) bólu fizycznego (pałka służbowa, ręczny miotacz substancji obezwładniających). Zakres dopuszczal‑ nych środków przymusu bezpośredniego, możliwy do zastosowania w szero‑ kim zakresie, czyni z KOZZD instytucję ściśle penitencjarną, nie leczniczą.
Niewątpliwie wskazane w u.p.o.z.p. formy przymusu bezpośredniego sta‑ nowią potencjalne źródło zagrożenia dla praw osób umieszczonych w Ośrodku, rodząc obawy immanentnego ryzyka nadużyć. Potrzebę stosowania środków przymusu określają pracownicy ochrony40, rola lekarza sprowadza się jedynie
35 Brak rozwiązań w wymiarze diagnostyczno‑prewencyjno‑terapeutycznym wobec osób stwa‑
rzających zagrożenie, funkcjonujących poza systemem postępowania wykonawczego. Zob.
M. Płatek, op. cit., s. 43–52.
36 J. Heitzman, op. cit., s. 7–18. 37 Por. art. 25 i art. 36 u.p.z.o.p. 38 Por. art. 5 ust. 1 u.p.o.z.p.
39 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. z 2017 r., poz. 768).
40 Por. art. 34 ust. 2 u.p.o.z.p., zgodnie z którym przymus bezpośredni można stosować tak długo,
do odnotowania zastosowanego środka przymusu. Wątpliwości potęguje fakt, że o użyciu kajdanek, pałki służbowej lub ręcznego miotacza substancji obez‑ władniających decyduje samodzielnie (bez uprzedniej zgody lekarza) pracow‑ nik służby ochrony (art. 39 ust. 3 ustawy). W tym zakresie podział kompetencji i decyzyjności co do zastosowania różnych środków przymusu bezpośrednie‑ go, jak również ich właściwego dokumentowania, wymagają doprecyzowania w odpowiednich przepisach.
W tym miejscu zasadnym jawi się wskazanie, że gdzie w stosunku do osób niebezpiecznych dopuszczalne jest stosowanie środków przymusu bezpośred‑ niego, tam niedopuszczalne jest stosowanie leków41. W świetle zasad etycznych oraz regulacji prawidłowego postępowania medycznego za niedopuszczalne uznać należy podawanie osobie niebędącej chorą produktu leczniczego celem wymuszenia określonych zachowań42. Niezrozumiałe jawi się stosowanie pro‑ duktu leczniczego jako sposobu przeciwdziałającego naruszaniu regulaminu przez osoby przebywające w Ośrodku. Jeśli weźmie się pod uwagę diagnozę przebywających w KOZZD osób, realizowane praktyki nie gwarantują sku‑ tecznej terapii psychologicznej oraz oddziaływań resocjalizacyjnych osobom z zaburzeniami psychicznymi stwarzającym zagrożenie życia, zdrowia lub wol‑ ności seksualnej innych osób. Ośrodek przestaje mieć charakter leczniczy, a je‑ dynie represyjno‑obezwładniający43.
Stwierdzenie, że osoby z określonymi zaburzeniami psychicznymi popełnia‑ jące wymienione w ustawie czyny przestępcze powinny być leczone i wymaga‑ ją takiego leczenia prowadzi do wniosku, że także w warunkach wolnościowych powinny być poddawane określonym zabiegom terapeutycznym i resocjaliza‑ cyjnym, z instytucjonalnym nadzorem oraz kontrolą efektów. Nadzór prewen‑ cyjny ograniczający się w praktyce do dozoru policyjnego z ewentualnością zobowiązania44 – w trakcie jego trwania – osoby stwarzającej zagrożenie do pod‑ dania się odpowiedniemu postępowaniu terapeutycznemu nie spełnia funkcji leczniczej. Fakultatywna możliwość nałożenia przez sąd na osobę, wobec której zastosowano nadzór prewencyjny, obowiązku poddania się odpowiedniemu po‑ stępowaniu terapeutycznemu uniemożliwia sprawdzenie rzeczywistych efektów
41 J. Heitzman, op. cit., s. 7–18.
42 W odniesieniu do osób stwarzających zagrożenie przebywających w Ośrodku zakłada się prze‑
prowadzenie terapii nawet wbrew ich woli, poprzez przymusowe – doraźne lub przewidziane w planie postępowania leczniczego – zastosowanie produktów leczniczych (art. 36 ust. 1 pkt 2 i art. 37 ust. 2 u.p.o.z.p.).
43 J. Heitzman, op. cit., s. 18. 44 Por. art. 16 ust. 1 u.p.o.z.p.
resocjalizacji i leczenia czy też zweryfikowanie skłonności kryminogennych. Brak możliwości skonfrontowania efektów leczenia skazanego z realnymi wy‑ zwaniami środowiskowymi czyni instytucję niedopracowaną45.
4. zakończenie
Poruszona w niniejszym artykule problematyka postpenalnej izolacji tera‑ peutycznej osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie ży‑ cia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób stanowi swoiste novum za‑ równo w zakresie systemu penitencjarnego, jak i lecznictwa psychiatrycznego w Polsce46. Dokonując oceny wprowadzonych regulacji, należy z aprobatą od‑ nieść się do faktu dostrzeżenia przez ustawodawcę znacznej grupy sprawców przestępstw seksualnych dotkniętych zaburzeniami osobowości oraz stworze‑ nia warunków do rozwiązań kompleksowych w przedmiocie kontynuowania le‑ czenia po opuszczeniu zakładu karnego.
Odpowiedzi wymaga jednak pytanie, czy instrumentalne wykorzystanie psychiatrii do „naprawienia” wieloletnich zaległości w konstruowaniu „dobre‑ go prawa” w celu tworzenia złudnego i uspokajającego społecznie mitu47 było efektem dogłębnego rozważenia problemu i dojrzałej decyzji ustawodawcy znajdującej racjonalne uzasadnienie, czy też wynikiem doboru środków naj‑ mniej uciążliwych dla jednostki w sytuacji konieczności zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa publicznego w ramach konstytucyjnego porządku.
O ile nie szukamy sensacyjnie i emocjonalnie perswazyjnego pretekstu, by usprawiedliwić konstytucyjnie niedopuszczalne pozbawienie człowieka wolno‑ ści, wówczas musimy przyznać, że tworzenie nowej kategorii zaburzenia me‑ dycznego w rozumieniu „bycia chorym na stwarzanie zagrożenia”48 nie znajdu‑ je żadnego uzasadnienia, tak z punktu widzenia medycznego, ochrony zdrowia, jak również określania zasadności przesłanek terapeutycznych, których celem ma być taka zmiana zachowania się człowieka, by istniała pewność, że nigdy nie popełni przestępstwa z użyciem przemocy lub groźby jej użycia przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności seksualnej.
45 M. Domański, Opinia dotycząca projektu Ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzenia‑
mi psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, Warszawa, 24 września 2013 r., s. 19–22.
46 Ibidem.
47 J. Heitzman, op. cit., s. 18. 48 Ibidem.
bibliografia Akty prawne
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 2009 r., nr 114, poz. 946). Ustawa z 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1969 r., nr 13, poz. 94).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2017 r., poz. 966). Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. z 2017 r., poz. 768).
Ustawa z 22 grudnia 2010 r. o stosowaniu terapii i umieszczaniu w zakładach terapeutycznych cierpiących na zaburzenia psychiczne sprawców czynów popełnionych z użyciem przemocy – Gesetz zur Therapierung und Unterbringung psychisch gestörter Gewalttäter z 22 XII 2010 r., BGBl.I.
Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychiczny‑ mi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz.U. z 2016 r., poz. 2205).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny (Dz.U., nr 60, poz. 571).
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r.
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 r. 9 (Dz.U. z 1977 r., nr 38, poz. 167).
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 10 grudnia 1948 r. (Dz.U. z 1993 r., nr 61, poz. 284) po nowelizacji przez Protokoły nr 11 i 14, z Protokołem nr 1 oraz Protokołami nr 4, 6, 7, 12 i 13.
Opracowania
Banaszak Bogusław, Bisztyga Andrzej, Complak Krystian, Jabłoński Mariusz, Wieruszew-ski Roman, Wójtowicz Krzysztof, System ochrony praw człowieka, Zakamycze, Kraków
2003, s. 39.
Bocheński Maciej, Prawnokarna reakcja wobec sprawców przestępstw seksualnych w Polsce
po 1 lipca 2015 r., Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2015/XIX/4, s. 29.
Bocheński Maciej, Kogo „uleczy” Krajowy Ośrodek Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjal‑
nym, RPEiS 2014/3, s. 149–150.
Długosz Joanna, Obligatoryjna postpenalna izolacja sprawcy przestępstwa, Prokuratura i Prawo
2013/7–8, s. 257.
Filar Marian, Druga nowelizacja Kodeksu karnego dotycząca tzw. przestępstw seksualnych,
Państwo i Prawo 2006/3, s. 88.
Gierowski Józef K., Paprzycki Lech K., Kontrowersje związane z ustawą z dnia 2 listopada
2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób – perspektywa prawna i psychiatryczno‑ ‑psychologiczna, Palestra 2014/9, s. 144–145.
Gierowski Józef K., Paprzycki Lech K., Niepoczytalność i psychiatryczne środki zabezpiecza‑
jące. Zagadnienia prawno‑materialne, procesowe, psychiatryczne i psychologiczne, Wydaw‑ nictwo C.H. Beck, Warszawa 2013, s. 308.
Gierowski Józef K., Uwagi psychologa sądowego o nowych regulacjach prawnych w sprawach
o tzw. przestępstwa seksualne, Psychiatria Polska 2012/XLVI/1, s. 6.
Kmieciak Błażej, Prawnopsychiatryczny kontekst wprowadzenia przepisów zezwalających
na detencję niepsychotycznych sprawców, Forum Prawnicze 2013/6, s. 29–30.
Królikowski Michał, Sakowicz Andrzej, Granice legalności postpenalnej detencji sprawców
niebezpiecznych, Forum Prawnicze 2013/5, s. 17–18.
Morawski Lech, Zasady prawa – Komentarz praktyczny, w: Jerzy Stelmach (red.), Studia z filo‑
zofii prawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001, s. 21.
Paprzycki Lech K. (red.), System prawa karnego, t. 7: Środki zabezpieczające, Wydawnictwo
C.H. Beck, Warszawa 2012, s. 228–237.
dokumenty
Domański Marek, Opinia dotycząca projektu Ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzenia‑
mi psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, Warszawa, 24 września 2013 r., s. 19–22.
Heitzman Janusz, Ekspertyza o projekcie ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami
psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, Warszawa, 3 września 2013 r.
Kruszyński Piotr, Warchoł Marcin, Opinia prawna na temat rozwiązań zaproponowanych
w rozdziale I rządowego projektu ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psy‑ chicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (druk nr 1577), w szczególności dotyczących katalogu osób objętych propozycją i jakie kon‑ sekwencje mogą wystąpić w przypadku zastosowania tak szerokiego katalogu osób, Warsza‑ wa, 10 września 2013 r.
Opinia Rady Legislacyjnej z 14 czerwca 2013 r. o projekcie ustawy o postępowaniu wobec osób zaburzonych psychicznie stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia lub wolności seksual‑ nej innych osób, RL‑0303‑18/13.
Piotrowski Ryszard, Opinia w przedmiocie zgodności z Konstytucją RP projektu ustawy o po‑
stępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdro‑ wia lub wolności seksualnej innych osób (druk nr 1577), Warszawa, 26 czerwca 2013 r. Stanowisko Prokuratora Generalnego z dnia 22 sierpnia 2014 r. w sprawie ustawy o postępowa‑
niu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, PG VIII TK 21/14 (dot. K 6/14).
Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicz‑ nymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (druk sejmowy nr 1577), Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2013, nr 2/2013.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 sierpnia 2014 r., sygn. K 6/14, s. 8.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 kwietnia 2000 r., sygn. K 15/98, OTK ZU nr 3/2000, poz. 86; OTK ZU seria A nr 9/2013, poz. 136.
Katarzyna MRÓZ
iSSUeS OF pOStpenal tHerapeUtic iSOlatiOn OF perSOnS witH mental diSOrderS caUSing danger FOr liFe, HealtH Or SeXUal FreedOm OF OtHer perSOnS
( S u m m a r y )
The present contribution looks into selected aspects of the postpenal therapeutic isolation of per‑ sons with mental disorders causing danger for life, health or sexual freedom of other persons. The article discusses the issues concerning the legal status of people with mental disorders who, after serving a custodial sentence, have been placed at the National Center for the Prevention of Dysfunctional Disability or for which the surveillance was applied.
The considerations included in the article were inspired by Polish socio‑political events of 2013 which led to the creation of a model of security and preventive and therapeutic interven‑ tions. The aim of the article was to examine the compatibility of the adopted legislative solutions with the constitutional values expressed in Article 31 paragraph 3 and Article 41 paragraph 1 of the Constitution. The conducted analysis of indicated in the Act of 22 November 2013 allowed their critical evaluation from the perspective of compatibility with the norms of the Constitution, as well as in regard to the medical law, in particular the protection of mental health.
