Zapalenie a chorobliwa nadwrażliwość.
Reakcje alergiczne. Choroba atopowa.
Terminologia EAACI
Terminologia zalecana przez Europejską Akademię Alergii i Immunologii Klinicznej oraz Światową Organizację Alergii
Michał Kurek
Zakład Alergologii Klinicznej
Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego
autoantygeny
komórki żerne
limfocyty
pyłek brzozy
glista ludzka prątki gruźlicy wirusy opryszczki białka mleka
Odporność, tolerancja, czy nadwrażliwość?
antygeny patogenne
orzechy drzew
antygeny niepatogenne
To jest cud ! Dla immunologa cudem jest fakt,
że człowiek może przeżyć proces jedzenia
J.F. Soothil, Childern`s Hospital, Londyn
Antygen to substancja mająca właściwości
• immunogenne – wywołania swoistej odpowiedzi układu odpornościowego
• antygenowe – swoistego łączenia się z przeciwciałami lub limfocytami T
Hapten wyjściowo nie posiada właściwości immunogennych
• uzyskuje je po związaniu się z odpowiednim nośnikiem, zazwyczaj białkiem
• następnie uzyskuje właściwości antygenu→ patrz wyżej
Epitop lub determinanta antygenu
• fragment antygenu wiązany przez przeciwciała, lub swoiste receptory limfocytów T,
• pojedyncza cząstka antygenu może być źródłem wielu epitopów
Alergen to niepatogenny antygen wywołujący objawy nadwrażliwości
Pojęcia: „antygen, hapten, epitop, alergen”
Obiektywnie powtarzalne objawy wyzwalane przez określony czynnik w dawce tolerowanej przez osoby reagujące „normalnie”
NADWRAŻLIWOŚĆ
1,21 chorobliwa 2 swoista
Przykład: nietolerancja laktozy
Jeszcze raz kluczowe pojęcie
NADWRAŻLIWOŚĆ ALERGICZNA
Przykład: alergia na białka mleka krowiego
Alergia to chorobliwa nadwrażliwość uwarunkowana swoistą odpowiedzią układu odpornościowego
11 może oznaczać swoistą tolerancję → „uczulenia bezobjawowe”
Jaki mechanizm?
NADWRAŻLIWOŚĆ NIEALERGICZNA
Przykłady: nadwrażliwość na laktozę i kwas acetylosalicylowy
Chorobliwa nadwrażliwość uwarunkowana przez mechanizm inny, niż swoista odpowiedź układu
odpornościowego na bodziec wywołujący objawy
11 objawy nadwrażliwości alergicznej i niealergicznej nie są swoiste dla bodźca i mechanizmu → zapalenie
Jaki mechanizm?
Osobnicza / rodzinna predyspozycja do produkowania przeciwciał klasy IgE w odpowiedzi na niskie dawki alergenów, zwykle białek, oraz do rozwoju typowych
objawów takich jak: astma, nieżyt nosa i spojówek lub wyprysk/zapalenie skóry
nie stosować opisując pacjentów z uczuleniem bezobjawowym wykazujących jedynie dodatnie odczyny skóry / obecność sIgE
Pojęcie „atopia”
Określenia nadal obowiązujące: choroby atopowe ?
Alergia pokarmowa IgE-zależna
Atopowe zapalenie
skóry
Astma alergiczna IgE-zależna
Alergiczny nieżyt nosa
IgE-zależny
Określenia już stosowane” Choroba atopowa i jej fenotypy
• alergia pokarmowa IgE-zależna
• atopowe zapalenie skóry / wyprysk
• alergiczny nieżyt nosa / spojówek (IgE-zależny)
• alergiczna astma (IgE-zależna)
Punkt odniesienia: predyspozycja do produkcji sIgE → definicja
Punkt odniesienia: wyniki badań genetycznych
Pojęcia: „choroba atopowa” i „fenotyp choroby atopowej”
pyłek brzozy
Dzięki mechanizmom odporności swoistej organizm rozpoznaje alergen
Ponowny kontakt z alergenem wywołuje zapalenie i związane z nim objawy
Za zapalenie odpowiadają komórki miejscowych tkanek i komórki nacieku
Zapalenie może utrzymywać się mimo braku ponownego kontaktu z alergenem
Pojęcie „zapalenie alergiczne”
Pojęcie „zapalenie alergiczne”
Pojęcie „zapalenie alergiczne”
MCT- Tryptaza (+)
Nabłonek oskrzeli
NK - Neurokinina Nerw błędny
Komórka tuczna MCT
Naczynie Włókno C
Komórki tuczne
SP - Substancja P MCCT – Chymaza / Tryptaza (+)
Komórki nerwowe
Pojęcie „zapalenie neurogenne”
Komórki MCT
Komórki nabłonka Nerwy czuciowe
Histamina LTC4,
PGD2 PAF TNF-
IL-4, IL-13 GM-CSF
IL-1, IL-6, IL-8, GM-CSF
MCP-1, ICAM –1, MHC I /II TGF-
NO
SP NKA
Pojęcie „układ efektorowy zapalenia”
Depozycja kolagenu w błonie podstawnej Rozrost i migracja komórek nabłonka
Rozrost komórek śluzowotwórczych Wzrost liczby komórek kubkowych
Hipertrofia, hiperplazja mięśni gładkich
Przebudowa ścian oskrzeli „remodeling”
Pojęcie: „remodeling” ściany oskrzela
astma jest przewlekłą chorobą zapalną
Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, w której uczestniczy wiele komórek i substancji przez nie uwalnianych.
Przewlekłe zapalenie jest przyczyną nadreaktywności oskrzeli, prowadzącej do nawracających epizodów
świszczącego oddechu, duszności, ściskania w klatce piersiowej i kaszlu, występujących szczególnie w nocy i nad ranem.
Epizodom tym zwykle towarzyszy rozlana obturacja oskrzeli o zmiennym nasileniu, często ustępująca samoistnie lub pod wpływem leczenia
Pojęcie: „astma oskrzelowa”
Astma oskrzelowa
alergiczna niealergiczna
IgE-zależna IgE-niezależna
Pojęcia: astma „alergiczna” i „niealergiczna”
Nieżyt nosa
alergiczny
niealergiczny
IgE-zależny IgE-niezależny
Pojęcia: astma „alergiczna” i „niealergiczna”
Reakcje epizodyczne na alergen
• anafilaksja
•„fragmenty” anafilaksji
W schorzeniach przewlekłych
• nieżyt nosa
• astma
• zapalenie spojówek
• wyprysk atopowy / zapalenie skóry
Pojęcie: „alergia IgE-zależna”
nie każda alergia IgE-zależna ma związek z atopią
Cytotoksyczne reakcje polekowe
• anemia hemolityczna
• granulocytopenie
• małopłytkowość
Reakcje potransfuzyjne niezgodność układu ABO Konflikt serologiczny matczyno płodowy (Rh +, Rh -)
Przeciwciała narządowo swoiste: pęcherzyca, zapalenie kłębków Masugi, zespół Goodpasteur`a, nadostre odrzucanie przeszczepu niedokrwistości autoimmunologiczne,
Pojęcie: alergia IgE-niezależna typu II
HAPTEN np. lek związany z błoną komórkową
Dopełniacz C1-C9
C5-C9
Przeciwciała IgM lub IgG
komórkowy układ efektorowy zależny od przeciwciał ADDC jak:
limfocyty K i makrofagi
Zespół choroby posurowiczej
Anafilaksja IgE-niezależna
Zapalenie naczyń
Zapalenie pęcherzyków płuc
Pojęcie: alergia IgE-niezależna typu III
C5-C9
eikozanoidy enzymy wolne rodniki
cytokiny
granulocyt monocyt
Fizjologiczny mechanizm eliminacji kompleksów przeciwciał i antygenów
antygen
przeciwciała IgM lub IgG C1-C9
Dopełniacz
C5-C9 C3a-C5
Odczyn w miejscu podania Powiększone i bolesne węzły chłonne, gorączka
Skóra
90% przypadków
Świąd, pokrzywka, rumień, plamica, osutka, rumień wielopostaciowy, pokrzywka - plamica
Zapalenie stawów 50% przypadków
Bóle stawów bez objawów obiektywnych Bóle stawów z objawami zapalenia Zapalenie nerwów Nerwy motoryczne: np. splotu barkowego
Zapalenie naczyń Skóry, serca, nerek, mięśni
Objawy po upływie 7 – 14 dni. Postać przyśpieszona 1 – 5 dni Badania dodatkowe: leukocytoza, eozynofilia , OB. .
Przebieg: z reguły poprawa po 3 – 10 dniach
„Choroba posurowicza” i „zespół choroby posurowiczej”
Kompleksy krążące Typy alergicznego zapalenia naczyń Naciek okołonaczyniowy
neutrofile > eozynofile
typ krwiotoczny
Purpura Schönlein-Henoch Leukocytoklazja,
martwica złogi C3, IgG / IgM
typ grudkowo-martwiczy owrzodzenia martwicze
Objawy
typ wielopostaciowy zmiany grudkowo-plamiste
Urticaria vasulitis
„alergiczne leukcytoklastyczne zapalenie naczyń”
Postać ostra po 4 – 6 h
naciek
okołonaczyniowy, granulocyty
eozynofile naciek pęcherzyków
Duszność, kaszel, gorączka, zmiany osłuchowe, RTG.
Zaburzenia wentylacji:
O 2 po wysiłku
leukocytoza, eozynofilia, precypityny w surowicy
Postać przewlekła
naciek limfocytów ziarnina / włóknienie
Typ IV alergii Typ V alergii
suchy kaszel, poczucie choroby leukocytoza, OB, -golubuliny
RTG: zwłóknienie płuc
Pojęcie: „alergiczne zapalenie płuc”
Wyprysk kontaktowy
→ zapalenie skóry Wyprysk atopowy
→ zapalenie skóry
Skórne odczyny polekowe
nie każdy wyprysk to wyprysk alergiczny
nie każdy skórny odczyn polekowy jest przejawem alergii
Pojęcie: alergia IgE-niezależna typu IV
Bąbel - pokrzywka Pęcherzyk - wyprysk
Pojęcia: „grudka wysiękowa” i „bąbel pokrzywkowy”
Atopowe zapalenie skóry / wyprysk
alergiczne niealergiczne
IgE-zależne IgE-niezależne
Pojęcia: „wyprysk” i „zapalenie skóry”
Nadwrażliwość pokarmowa
alergiczna
niealergiczna
IgE-zależna IgE-niezależna
Pojęcie: „nadwrażliwość na pokarmy”
Nadwrażliwość na leki
alergiczna
niealergiczna
IgE-zależna IgE-niezależna
Pojęcie: „nadwrażliwość na leki” (produkty medyczne)
ANAFILAKSJA
alergiczna
niealergiczna
IgE-zależna IgE-niezależna
Pojęcie: „nadwrażliwość na pokarmy”
człowiek wykształcony myśląc, mówiąc i pisząc używa pojęć
