Uchwała Nr 364/XXXII/2017 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia 30 stycznia 2017 r.

Uchwała Nr 364/XXXII/2017 Rady Miejskiej w Radzyminie

z dnia 30 stycznia 2017 r.

w sprawie przyjęcia Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata 2016- 2023.

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t. j. Dz. U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.) oraz Uchwały nr 248/XX/2016 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia 15 kwietnia 2016 r. uchwala się, co następuje:

§ 1.

Przyjmuje się Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata 2016-2023, którego treść stanowi załącznik nr 1 do niniejszej uchwały.

§ 2.

Traci moc Uchwała Nr 323/XXIX/2016 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia 28 października 2016 r.

§ 3.

Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Radzymina.

§ 4.

Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

Przewodniczący Rady Miejskiej

/-/ mgr Krzysztof Dobrzyniecki

Program

Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata

2016-2023

Spis treści

1. Wprowadzenie – cel i zakres opracowania ... 2

2. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy ... 5

3. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych. Charakterystyka gminy. ... 12

I. Charakterystyka społeczna gminy ... 12

3.1. Struktura demograficzna i społeczna gminy ... 12

3.2. Frekwencja wyborcza ... 17

3.3. Edukacja i poziom oświaty ... 19

3.4. Bezpieczeństwo mieszkańców ... 28

3.5. Pomoc społeczna i struktura udzielanych świadczeń ... 31

3.6. Stan i struktura bezrobocia... 36

3.7. Działalność organizacji pozarządowych ... 37

II. Charakterystyka zagospodarowania przestrzennego gminy ... 39

3.8. Położenie i struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy ... 39

3.9. Infrastruktura mieszkaniowa ... 41

3.10. Budynki użyteczności publicznej ... 45

III. Charakterystyka środowiska przyrodniczego ... 46

3.11. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej ... 50

3.12. Infrastruktura rekreacyjna i turystyczna... 53

3.13. Przestrzenie publiczne ... 54

IV. Charakterystyka gospodarcza gminy ... 56

3.14. Liczba i struktura podmiotów gospodarczych ... 56

3.15. Gospodarka finansowa gminy ... 59

V. Analiza badań jakościowych ... 61

3.16. Analiza wyników badania ankietowego... 61

3.17. Raport z badania TDI (telefoniczne pogłębione wywiady indywidualne) ... 70

3.18. Warsztat diagnostyczny ... 77

VI. Podsumowanie analizy wskaźnikowej i jakościowej. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego. ... 78

3.19. Sfera społeczna ... 78

3.20. Sfera przestrzenno-funkcjonalna z uwzględnieniem aspektu technicznego i środowiskowego .... 83

3.21. Sfera gospodarcza... 84

VII. Analiza SWOT ... 86

VIII. Podsumowanie delimitacji... 89

4. Zasięgi przestrzenne obszarów rewitalizacji ... 94

5. Mechanizmy włączenia mieszkańców... 98

6. Techniki i narzędzia partycypacyjne oraz działania aktywizacyjne. Opis procesu przygotowania programu rewitalizacji ... 100

106 7. Wizja wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego (planowany efekt rewitalizacji) .. 108

8. Identyfikacja potrzeb rewitalizacyjnych – cele rewitalizacji i kierunki działań ... 109

9. Wykaz głównych i uzupełniających projektów rewitalizacyjnych... 114

10. Mechanizmy zapewnienia komplementarności ... 123

11. Indykatywne ramy finansowe ... 127

12. System realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji ... 129

13. System monitoringu i oceny „Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023” ... 132

Wykaz tabel ... 137

Wykaz rysunków ... 139

Załącznik nr 1. Wykaz ulic w obszarach rewitalizowanych ... 140

1. Wprowadzenie – cel i zakres opracowania

„Program rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023” stanowi narzędzie planowania i prowadzenia działań rewitalizacyjnych. Jest to dokument operacyjny, który umożliwi zaprogramowanie działań, pozwalających na wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego, jednocześnie przyczyniając się do rozwoju społeczno-gospodarczego całej gminy.

Zgodnie z „Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020”

Ministerstwa Rozwoju i Infrastruktury z dnia 2 sierpnia 2016 roku rewitalizacja to „kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze/

przestrzenno-funkcjonalne/techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji”. Szczególnie ważny jest ludzki wymiar rewitalizacji, dlatego też u podstawy działań rewitalizacyjnych leżą kwestie związane z rozwiązaniem problemów społecznych.

Program Rewitalizacji został opracowany zgodnie z zasadami:

1. Kompleksowości – dokument zawiera projekty rewitalizacyjne współfinansowane zarówno ze środków publicznych jak i prywatnych, które są ukierunkowane na rozwiązanie kwestii społecznych z uwzględnieniem innych (gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej),

2. Koncentracji – zakłada się skupienie działań na wybranym obszarze, w największym stopniu dotkniętych zidentyfikowanymi problemami, negatywnymi zjawiskami i mającym szczególne znaczenie dla rozwoju gminy,

3. Komplementarności, w tym:

 Komplementarności przestrzennej projektów - przedsięwzięcia powinny być spójne między sobą i oddziaływać na cały obszar dotknięty stanem kryzysowym, a jednocześnie nie mogą powodować wykluczenia społecznego na innych obszarach;

 Komplementarności problemowej - realizowane projekty/przedsięwzięcia powinny się wzajemnie dopełniać tematycznie, co ma przeciwdziałać na fragmentację działań np. wyłącznie w sferze technicznej bądź społecznej a jednocześnie będą powiązane z celami strategicznymi gminy;

 Komplementarności proceduralno-instytucjonalnej – zachowana zostanie spójność w działaniach prowadzonych przez różne instytucje i stosujące zróżnicowane procedury;

 Komplementarności międzyokresowej – możliwa będzie realizacja przedsięwzięć uzupełniających w stosunku do tych realizowanych w perspektywie finansowej na lata 2007-2013;

 Komplementarności źródeł finansowania – zakłada się umiejętne łączenie finansowania projektów ze środków EFRR, EFS i FS bez ryzyka podwójnego finansowania oraz np. łączenia środków ze źródeł prywatnych i publicznych.

 Partnerstwa i partycypacji – dokument został opracowany przy udziale samorządu gminnego i partnerów społecznych, zakłada również udział społeczności lokalnej na etapie wdrażania, monitoringu i oceny.

Ze względu na koncentrację na wymiarze społecznym podstawą „Programu rewitalizacji gminy

zidentyfikowanie obszarów problemowych. Są to obszary, gdzie następuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz dodatkowo minimum w jednej z sfer: gospodarczej, środowiskowej, technicznej i przestrzenno-funkcjonalnej. Diagnoza będąca podstawą do wyznaczenia obszarów zdegradowanych i do rewitalizacji została opracowana na podstawie danych ilościowych, ale także przy czynnym udziale społeczności lokalnej. Diagnoza składa się z części ogólnej obrazującą sytuację gminy na tle powiatu, województwa i kraju, oraz analizy wskaźników dla poszczególnych sfer problemowych zostały przedstawione w podziale na części gminy (sołectwa/miejscowości oraz w miasto Radzymin).

W procesie prac nad dokumentem „Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023”

interesariusze mieli możliwość zgłaszania swoich pomysłów na projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Projekty te zostały zebrane i poddane ocenie zgodnie z przyjętymi kryteriami. Projekt dokumentu został także poddany konsultacjom społecznym w trakcie których mieszkańcy i inni interesariusze mieli wpływ na końcowe zapisy dokumentu.

„Program rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023” zawiera opis działań niezbędnych dla zapewnienia spójnego i zrównoważonego rozwoju całej gminy, przy szczególnych uwzględnieniu obszarów zdegradowanych i do rewitalizacji. Bardzo ważnym aspektem przy jego wdrażaniu jest współpraca wszystkich grup interesariuszy.

Metodologia pracy

Diagnoza służąca określeniu obszarów zdegradowanych i do rewitalizacji została opracowana w oparciu o analizę wskaźnikową oraz badania ilościowe i jakościowe. Za jednostki analityczne przyjęto podział gminy na sołectwa/miejscowości i miasto Radzymin. Dostępne dane zostały zagregowane w podziale na miejscowości gminy, podział administracyjny na sołectwa został umieszczony w tabeli dotyczącej liczby bezrobotnych oraz w badaniach społecznych (ankietowych). W większości przypadków granice sołectw są tożsame z granicami miejscowości, dlatego zdecydowano się na nazewnictwo miejscowość/sołectwo w tabelach. Analiza danych ilościowych została oparta o poniższe wskaźniki:

 Liczba ludności w miejscowościach gminy Radzymin w latach 2011 i 2015

 Struktura ludności według wieku w miejscowościach gminy Radzymin w latach 2011 i 2015

 Wskaźnik obciążenia ekonomicznego ludności w gminie Radzymin w latach 2011-2015

 Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r.

 Dostępność do szkół podstawowych na terenie gminy Radzymin

 Średnie wyniki procentowe sprawdzianu szóstoklasisty w 2015 r. w powiecie wołomińskim

 Średnie wyniki w gminach z egzaminu gimnazjalnego w 2015 roku w powiecie wołomińskim

 Liczba uczniów (zamieszkujących gminę Radzymin) w szkołach podstawowych i gimnazjalnych objęta pomocą. Dane za rok szkolny 2015/2016

 Uczniowie otrzymujący pomoc w placówce szkolnej w podziale na miejsce zamieszkania

 Uczniowie otrzymujących pomoc materialną o charakterze socjalnym - stypendia szkolne w roku szkolnym 2015/2016

 Przestępstwa w gminie Radzymin w 2015 r.

 Wykroczenia popełnione w gminie Radzymin w 2015 r.

 Udzielone świadczenia społeczne w gminie Radzymin w 2015 r.

 Powody przyznania pomocy społecznej w gminie Radzymin w 2015 r.

 Typy rodzin objętych pomocą społeczną w gminie Radzymin w 2015 r.

 Świadczeniobiorcy pomocy społecznej w 2015 r.

 Działalność organizacji pozarządowych – wykaz organizacji pozarządowych

 Zasoby mieszkaniowe w gminie Radzymin w latach 2011-2014

 Liczba dachów z płyt azbestowo-cementowych w podziale na miejscowości gminy Radzymin

 Stan budynków użyteczności publicznej

 Powierzchniowe formy ochrony przyrody w gminie Radzymin

 Powierzchnia terenów zieleni w gminie Radzymin w latach 2011-2014

 Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa mazowieckiego

 Przestrzenie publiczne w gminie Radzymin

 Liczba podmiotów gospodarki narodowej w gminie w Radzymin w latach 2011-2015

 Podmioty w sektorze prywatnym w gminie Radzymin w latach 2011-2015

 Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Radzymin w latach 2011-2015 wg sekcji PKD

 Podmioty gospodarcze w gminie Radzymin w 2016 roku według miejscowości

 Rodzaje wsparcia udzielonego przez PUP w Wołominie na rzecz osób bezrobotnych w Gminie Radzymin w 2014 roku

 Bezrobocie w gminie Radzymin (stan na dzień 31.07.2016 r.)

 Decyzje o umorzeniu podatku od nieruchomości w gminie Radzymin przyznane w 2015 r.

Wskaźniki ilościowe zostały uzupełnione o badania jakościowe, m.in. spotkania z mieszkańcami i badania społeczne:

 badanie ankietowe metodą wywiadu kwestionariuszowego (PAPI) zostało przeprowadzone w okresie 30.03-06.03.2016 r., w którym wzięło udział 424 osoby.

 wywiady telefoniczne z liderami opinii zostały przeprowadzone na przełomie marca i kwietnia, próba wyniosła 20 respondentów

 spotkania warsztatowe: pierwsze odbyło się na etapie opracowania diagnozy – określenia charakteru problemów i potrzeb rewitalizacyjnych, drugie odbyło się na etapie opracowania wizji i działań rewitalizacyjnych.

 przeprowadzono konsultacje społeczne projektu Programu rewitalizacji, na które składała się możliwość zgłaszania uwag do projektu dokumentu na formularzu uwag oraz spotkanie informacyjno-konsultacyjne.

2. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy

Poniżej wskazano najważniejsze dokumenty strategiczne gminy, które są zbieżne z wizją i celami Programu Rewitalizacji. W tabelach zestawione zostały cele strategiczne i operacyjne dokumentów strategicznych wraz z celami Programu Rewitalizacji.

Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata 2015-2024 z projekcją do 2030 roku

Strategia Rozwoju Gminy Radzymin zawiera pięć celów strategicznych, którym przypisane są cele operacyjne i działania. Cele wpisują się w pięć obszarów wyróżnionych podczas przeprowadzonej analizy potrzeb, tj. przestrzeń i transport, gospodarka, środowisko i energetyka, społeczeństwo, kultura i turystyka. Struktura ta jest również kompatybilna ze strukturą celów zawartą w Strategiach regionalnych: Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030, Innowacyjne Mazowsze, Strategią Rozwoju ZIT WOF oraz Strategią Rozwoju Obszaru Metropolitalnego Warszawy. Podstawą do oceny zgodności Programu rewitalizacji ze Strategią Rozwoju Gminy Radzymin był rozdział III. Rozwój strategiczny w latach 2015-2024 z projekcją do 2030 roku obejmujący strony 150-159 zawarty w w/w dokumencie.

W Strategii Rozwoju Gminy Radzymin na lata 2015 – 2024 dostrzeżono potrzebę prowadzenia działań rewitalizacyjnych, w szczególności na obszarze miasta. Zarówno we wskazanym dokumencie, jak i we wcześniej obowiązującej Strategii w latach 2004 – 2015, podkreślono konieczność podjęcia działań naprawczych i ochronnych dla obiektów stanowiących dziedzictwo kulturowe, historyczne, przemysłowe w celu poprawy atrakcyjności turystycznej, a także podniesienia jakości życia mieszkańców. W dokumencie kilkakrotnie wymienione są działania oraz cel operacyjny w ramach celu strategicznego nr 4 („atrakcyjne zagospodarowanie oraz rewitalizacja przestrzeni publicznej w celu ożywienia społeczno-gospodarczego Gminy”) określające konieczność podjęcia działań rewitalizacyjnych. W kierunkach działań, w ramach celu strategicznego nr 1, wymieniono

„kompleksową rewitalizację oraz zagospodarowanie i odnowienie przestrzeni publicznych w gminie”, natomiast jednym z zadań, w ramach celu strategicznego 2, jest „Rewitalizacja zdegradowanych zasobów mieszkaniowych w celu poprawy warunków życia mieszkańców gminy”; w ramach celu strategicznego 4 wymieniono projekt „Wielokierunkowa, społeczno-gospodarcza rewitalizacja śródmieścia Radzymina w celu kształtowania nowoczesnego centrum miasta i wysokiej jakości przestrzeni publicznych” oraz „Rewitalizacja zdegradowanych terenów miejskich i poprzemysłowych na terenie Gminy Radzymin”.

Tabela 1. Powiązania celów strategicznych i operacyjnych Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023 i Strategii Rozwoju Gminy Radzymin na lata 2015-2024

Cele strategiczne i operacyjne Strategii Rozwoju Gminy Radzymin na lata 2015-2024

Cele strategiczne i operacyjne Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023 Cel strategiczny 1. Kreowanie gospodarki niskoemisyjnej

oraz poprawa bazy infrastrukturalnej obiektów publicznych, stanu infrastruktury sanitarnej i drogowej w celu zwiększenia dostępności i spójności terytorialnej regionu, bezpieczeństwa mieszkańców, turystów, przedsiębiorców przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego.

Cele operacyjne:

Cel strategiczny 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy

Cel operacyjny 2.1. Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców, szczególnie w zakresie transportu Cel operacyjny 2.2. Wysoki poziom dostępności przestrzeni

publicznych

Cel strategiczny 4. Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy

Cel operacyjny 4.1. Wysoka jakość środowiska naturalnego w gminie

 poprawa stanu technicznego regionalnej infrastruktury drogowej, w tym również ścieżek i dróg rowerowych;

 rozwój powiązań komunikacyjnych w regionie;

 rozwój i poprawa jakości infrastruktury towarzyszącej przy odcinkach drogowych oraz dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych, osób starszych i matek z dziećmi;

 obniżenie emisyjności gospodarki;

 uporządkowanie systemu gospodarki wodno- ściekowej oraz kanalizacji deszczowej;

 zwiększenie dostępności do obiektów użyteczności publicznej poprzez systematycznie

 usuwanie barier architektonicznych;

 zwiększenie liczby miejsc do parkowania oraz stworzenie systemu Parkuj i Jedź;

 zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza oraz środowiska glebowo-wodnego;

 zwiększenie efektywności energetycznej obiektów użyteczności publicznej oraz budynków mieszkalnych;

 zwiększenie wykorzystania technologii odnawialnych źródeł energii na terenie Gminy Radzymin;

 poprawa dostępności oraz jakości do bazy zdrowotnej, sportowej, rekreacyjnej, turystycznej oraz kulturalnej;

 zwiększenie gminnej, ogólnodostępnej bazy rekreacyjno - sportowej przeznaczonej dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych: place zabaw, siłownie zewnętrzne, boiska itp.;

Cel operacyjny 4.2 Wysoki poziom infrastruktury technicznej

Cel strategiczny 2. Zwiększenie dostępności do opieki zdrowotnej i społecznej poprzez poprawę bazy infrastrukturalnej, rozwój profilaktyki zdrowotnej, programy kompleksowej aktywizacji dzieci, młodzieży, osób dorosłych, seniorów, niepełnosprawnych oraz wykluczonych społecznie.

Cele operacyjne:

 rozwój systemowego wsparcia w zakresie rozwoju kompetencji zawodowych i aktywizacji osób bezrobotnych;

 aktywizacja osób wykluczonych społecznie, głównie w obszarze społeczno- ekonomicznym;

 zmniejszenie nierówności społecznych;

 wzmocnienie współpracy w obszarze sektor publiczny a sektor organizacji pozarządowych;

 rozwój i wsparcie ekonomii społecznej jako czynnika aktywizującego mieszkańców, w szczególności osób zagrożonym

Cel strategiczny 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców

Cel operacyjny 1.1. Rozwinięte, dostępne różne formy aktywności i integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.2 Wysoki poziom dostępności oferty

służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców

Cel strategiczny 3. Podniesienie poziomu konkurencyjności społeczno-ekonomicznej Gminy Radzymin poprzez zintegrowane działania związanie z rozwojem i efektywnym wykorzystaniem potencjału obszaru do rozwoju przedsiębiorczości, rolnictwa, budowania wykwalifikowanych zasobów pracy oraz dywersyfikacji lokalnych działalności gospodarczych

Cele operacyjne:

 podniesienie poziomu przedsiębiorczości w Gminie;

 tworzenie nowych miejsc pracy;

 zmniejszenie poziomu bezrobocia;

 wzrost konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw w regionie;

 promowanie i rozwój przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystania nowych pomysłów oraz sprzyjaniu tworzeniu nowych firm;

 wzmocnienie atrakcyjności gospodarczej Gminy poprzez stworzenie warunków do inwestowania dla obecnych i nowych przedsiębiorców przyczyniających się do wzrostu liczby nowych miejsc pracy i ograniczeniu bezrobocia;

Cel strategiczny 3. Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Cel operacyjny 3.1. Wzrost aktywności gospodarczej Cel operacyjny 3.2. Wzrost atrakcyjności gospodarczej

gminy

Cel strategiczny 4. Wielofunkcyjne wykorzystanie obszaru do rozwoju kultury, turystyki i rekreacji oraz promowanie dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego regionu jako elementu do budowania atrakcyjnego wizerunku Gminy i poprawy jakości życia mieszkańców.

Cele operacyjne:

 efektywne wykorzystanie potencjału przyrodniczego do rozwoju atrakcyjności turystycznej Gminy Radzymin;

 atrakcyjne zagospodarowanie oraz rewitalizacja przestrzeni publicznej w celu ożywienia społeczno-gospodarczego Gminy;

 rozwój systemu ścieżek rowerowych;

 efektywna i skuteczna promocja potencjału przyrodniczo-kulturalnego Gminy do kreowania marki, budowania większej rozpoznawalności w regionie i rozwoju gospodarczego obszaru;

 rozwój współpracy międzygminnej w zakresie rozwoju kultury i turystyki;

 aktywna promocja turystyczna i kulturalna regionu;

 poprawa stanu technicznego oraz odnowienie wartości historycznej zabytkowych obiektów i

 lokalnych miejsc pamięci oraz pomników przyrody;

 zwiększanie świadomości historyczno- kulturalnej mieszkańców Gminy.

Cel strategiczny 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców

Cel operacyjny 1.1. Rozwinięte, dostępne różne formy aktywności i integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.2 Wysoki poziom dostępności oferty

służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców Cel strategiczny 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy Cel operacyjny 2.2. Wysoki poziom dostępności przestrzeni

publicznych

Cel strategiczny 5. Zapewnienie odpowiednich warunków do rozwoju edukacji, sportu, kompetencji i umiejętności społeczeństwa w celu budowania kapitału społecznego oraz nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy i doświadczeniu.

Cele operacyjne:

 rozwój kluczowych kompetencji wśród dzieci i młodzieży;

 wzmacnianie kompetencji kadry dydaktycznej;

 wzmocnienie i rozwój współpracy instytucjonalnej oraz wymiany młodzieży, organizacji

 praktyk i realizacji wspólnych projektów edukacyjno-sportowych;

 rozwój współpracy międzysektorowej;

 kształtowanie obywatelskich postaw wśród dzieci i młodzieży;

 rozwijanie tożsamości kulturalnej, historycznej wśród dzieci i młodzieży;

Cel strategiczny 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców

Cel operacyjny 1.1. Rozwinięte, dostępne różne formy aktywności i integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.2 Wysoki poziom dostępności oferty

służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców

Źródło: opracowanie własne

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Radzymin na lata 2015-2020

Dokument określa problemy społeczne w gminie Radzymin oraz cele i kierunki działań służące ich rozwiązaniu. Misją jest wzmacnianie rodzin poprzez stwarzanie jej członkom możliwości rozwoju, przeciwdziałanie różnym formom marginalizacji i wykluczenia społecznego oraz podejmowanie działań na rzecz integracji społeczności lokalnej. Podstawą do opracowania spójności Programu rewitalizacji ze Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Radzymin był rozdział III. Misja, cele i kierunki działań obejmujący zakres stron 80-87 w w/w dokumencie.

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych jest zbieżna z założeniami Programu rewitalizacji, ponieważ opisuje cele i kierunki zmierzające do poprawy jakości życia społeczności lokalnej oraz wsparcia jej rozwoju m.in. poprzez doskonalenie lokalnego sektora pomocy społecznej oraz rozwijanie współpracy z organizacjami pozarządowymi (cel strategiczny 4). Przedsięwzięcia Programu Rewitalizacji szczególnie są zbieżne z projektami wymienionymi w Strategii, zwłaszcza Projekt 3

„Promocja i upowszechnienie ekonomii społecznej”

Tabela 2. Powiązania celów strategicznych i operacyjnych Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023 i Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Radzymin na lata 2015-2020

Cele strategiczne i operacyjne Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Radzymin na lata 2015-2020

Cele strategiczne i operacyjne Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023 Cel strategiczny 1. Wspieranie rodzin oraz zapewnienie dzieciom i

młodzieży odpowiednich warunków do rozwoju Cele operacyjne:

1. Pomoc rodzinom w wypełnianiu ich funkcji oraz zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiedniego dostępu do kształcenia i umożliwienie im wszechstronnego rozwoju.

2. Zapewnienie rodzinom bezpieczeństwa socjalnego, udzielanie pomocy poszukującym pracy oraz zagrożonym lub dotkniętym bezdomnością.

Cel strategiczny 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców

Cel operacyjny 1.1. Rozwinięte, dostępne różne formy aktywności i integracji społecznej mieszkańców

Cel operacyjny 1.2 Wysoki poziom dostępności oferty służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców

3. Wspieranie osób i rodzin dotkniętych problemami uzależnień i przemocy w rodzinie.

Cel strategiczny 2. Przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu seniorów i osób niepełnosprawnych

Cele operacyjne:

1. Usprawnianie seniorów oraz poprawianie dostępności i jakości świadczonych im usług.

2. Tworzenie warunków do społecznej i zawodowej aktywności osób niepełnosprawnych.

Cel strategiczny 3. Zwiększenie dostępności opieki zdrowotnej oraz podniesienie poziomu bezpieczeństwa publicznego

Cele operacyjne:

1. Zaspokajanie potrzeb mieszkańców w zakresie ochrony zdrowia.

2. Przeciwdziałanie przestępczości, w tym wśród nieletnich.

Cel strategiczny 4. Doskonalenie lokalnego sektora pomocy społecznej oraz rozwijanie współpracy z organizacjami pozarządowymi

Cele operacyjne:

1. Wzmacnianie lokalnych służb społecznych.

2. Wspieranie organizacji należących do sektora pozarządowego oraz rozszerzanie z nimi współpracy.

Źródło: opracowanie własne

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin

Studium opisuje kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Radzymin oraz warunki, dzięki którym będzie możliwe jednolite zagospodarowanie przestrzeni. Podstawą do sporządzenia celów było zdefiniowanie atutów oraz barier, które pomogą w realizacji założonych celów rozwoju gminy.

Spójność Programu rewitalizacji ze Studium uwarunkowań została opisana na bazie zapisów zawartych w w/w dokumencie w rozdziale IV Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy na stronie 78.

W dokumencie studium w uzasadnieniu przyjętych rozwiązań zwrócono uwagę na konieczność rewitalizacji i rewaloryzacji zabudowy, co przyczyni się do zwiększenia jakości życia mieszkańców oraz uporządkowania i poprawę wizerunku miasta i gminy. Ponadto dostrzeżono konieczność

„rekompozycji struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy pod kątem nadania jej rozpoznawalnych cech, harmonii krajobrazowej, ciągłości przestrzennej i charakteru miejskości”.

Cele strategiczne i operacyjne zostały przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 3. Powiązania celów strategicznych i operacyjnych Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata 2016-2023 i Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin

Cele strategiczne i operacyjne Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin

Cele strategiczne i operacyjne Programu Rewitalizacji

Cel strategiczny 1. Zwiększenie atrakcyjności Radzymina dla lokalizacji różnych form działalności gospodarczej, szeroko rozumianych usług

Cel strategiczny 3. Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy

Cel strategiczny 2. Stworzenie przyjaznej i atrakcyjnej przestrzeni dla obecnych i przyszłych mieszkańców gminy

Cel strategiczny 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie

gminy

Cel strategiczny 3. Rozwój ruchu turystycznego Cel strategiczny 3. Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Cel strategiczny 4. Zachowanie walorów przyrodniczych

i krajobrazowych gminy

Cel strategiczny 4. Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy

Cel operacyjny 1. Usprawnienie gminnego systemu transportu i powiązanie go z układem zewnętrznym poprzez przebudowę istniejących i budowę projektowanych dróg

Cel operacyjny 2.1. Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców, szczególnie w zakresie transportu Cel operacyjny 2. Udostępnienie terenów dla lokalizacji

nowych terenów działalności gospodarczej

Cel operacyjny 3.2. Wzrost atrakcyjności gospodarczej gminy

Cel operacyjny 3. Ukształtowanie przestrzeni publicznych, w tym ukształtowanie funkcjonalnego centrum gminy poprzez rozbudowę nowych terenów budowlanych w rejonie Radzymin

Cel operacyjny 2.2. Wysoki poziom dostępności przestrzeni publicznych

Cel operacyjny 4. Stworzenie w rejonach najbardziej atrakcyjnych nowych zespołów mieszkaniowo

– turystycznych, zapewniających wysokie standardy zagospodarowania przestrzeni oraz wysokie nasycenie usługami z zakresu turystyki, rekreacji i sportu,

Cel operacyjny 2.2. Wysoki poziom dostępności przestrzeni publicznych

Cel operacyjny 5. Udostępnienie najbardziej atrakcyjnych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym rejonów gminy poprzez rozwój systemu ścieżek rowerowych i zespołu parkingów

Cel operacyjny 2.1. Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców, szczególnie w zakresie transportu

Cel operacyjny 6. Rozbudowa systemów infrastruktury technicznej (dozbrojenie terenów)

Cel operacyjny 4.2 Wysoki poziom infrastruktury technicznej

Cel operacyjny 7. Utrzymanie i podkreślenie walorów przyrodniczych gminy

Cel operacyjny 4.1. Wysoka jakość środowiska naturalnego w gminie

Źródło: opracowanie własne

Polityka samorządu gminy jest zbieżna z nadrzędnymi dokumentami wojewódzkimi, tj. Strategią rozwoju województwa mazowieckiego do 2030 roku, Strategią polityki społecznej województwa mazowieckiego na lata 2014-2020, Planem zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego. Powyższe dokumenty wskazują na zrównoważony rozwój województwa m.in. poprzez poprawę jakości życia, wzrost konkurencyjności regionu, wykorzystanie potencjałów przyrody, kultury i dziedzictwa narodowego. Działania w sferze społecznej koncentrują się m.in. na aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych i niepełnosprawnych, przeciwdziałanie ubóstwu oraz wykluczeniu społecznemu oraz rozwój usług wspierających samodzielność i aktywność osób starszych. W zakresie zagospodarowania przestrzennego znajdują się zapisy dotyczące rewitalizacji zdegradowanych obszarów miast a także rewitalizacji obiektów zabytkowych oraz ich adaptację na potrzeby turystyki

i kultury, rozwój infrastruktury liniowej oraz turystyki i przestrzeni publicznych będących miejscem koncentracji i aktywizacji społeczności lokalnych, które zbieżne są z celami Programu rewitalizacji.

Podsumowanie

Analiza dokumentów strategicznych gminy wykazała zbieżność Programu Rewitalziacji z kierunkami rozwoju gminy. Szczególnie Strategia Rozwoju Gminy Radzymin opisuje konieczność przeprowadzenia działań rewitalizacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem miasta Radzymin. Ponadto zapisy celów operacyjnych takich jak:

 poprawa dostępności oraz jakości do bazy zdrowotnej, sportowej, rekreacyjnej, turystycznej oraz kulturalnej;

 zwiększenie gminnej, ogólnodostępnej bazy rekreacyjno - sportowej przeznaczonej dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych: place zabaw, siłownie zewnętrzne, boiska itp.;

 rozwój systemowego wsparcia w zakresie rozwoju kompetencji zawodowych i aktywizacji osób bezrobotnych;

 aktywizacja osób wykluczonych społecznie, głównie w obszarze społeczno- ekonomicznym;

 zmniejszenie nierówności społecznych;

 rozwój i wsparcie ekonomii społecznej jako czynnika aktywizującego mieszkańców, w szczególności osób zagrożonym wykluczeniem społecznym

 podniesienie poziomu przedsiębiorczości w Gminie;

 tworzenie nowych miejsc pracy;

 atrakcyjne zagospodarowanie oraz rewitalizacja przestrzeni publicznej w celu ożywienia społeczno-gospodarczego Gminy

będą realizowane poprzez wdrożenie przedsięwzięć rewitalizacyjnych wpisanych do Programu Rewitalizacji. Zadania i cele wpisane w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych zostały ujęte również w Programie Rewitalizacji, szczególnie zapis celu strategicznego nr 2. Przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu seniorów i osób niepełnosprawnych będzie realizowany w Programie rewitalizacji poprzez jedno z podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Natomiast dwa cele startegiczne opisane w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin: cel strategiczny 1. Zwiększenie atrakcyjności Radzymina dla lokalizacji różnych form działalności gospodarczej, szeroko rozumianych usług oraz cel strategiczny 2.

Stworzenie przyjaznej i atrakcyjnej przestrzeni dla obecnych i przyszłych mieszkańców gminy zostały ujęte w Programie rewitalizacji jako przedsięwzięcia uzupełniające.

3. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych. Charakterystyka gminy.

I. Charakterystyka społeczna gminy

3.1. Struktura demograficzna i społeczna gminy

Liczba mieszkańców gminy Radzymin na dzień 30 kwietnia 2016 roku wyniosła 24 685 osób, o 5672 osób więcej niż w roku 2005. W latach 2005-2016 obserwowano systematyczny wzrost liczby ludności.

Gęstość zaludnienia w 2014 roku na 1 km² wynosiła 194 osoby i była większa niż w 2011 roku (178 osób/km²). Głównym czynnikiem wzrostu liczby mieszkańców w gminie Radzymin jest bliskie sąsiedztwo atrakcyjnego rynku pracy w Warszawie¹.

W 2015 roku kobiety stanowiły 51,5% ogółu ludności, 10 lat wcześniej wskaźnik ten wynosił 50,8%.

Wskaźnik feminizacji wzrósł z 103 do 105.

Wykres 1. Zmiana liczby ludności gminy Radzymin w latach 2005-2016

Dane na koniec roku, za wyjątkiem * - dane na dzień 30.11.2014 r., ** - dane na dzień 30.04.2016 r.

Źródło: BDL GUS, Urząd Miasta i Gminy Radzymin

Najwięcej, bo aż 42,8% mieszkańców gminy (tj. 11 371 osób) mieszkało w mieście Radzymin. Drugą pod względem liczby ludności była miejscowość Słupno (10,9%), kolejną zaś Nadma (6,6%). Pozostałe miejscowości zamieszkiwało mniej niż 1000 osób, najmniej zaludnione obszary w gminie Radzymin to:

Popielarze (10 osób), Wiktorów (139 osób) oraz Emilianów (200 osób).

W latach 2011-2015 w większości miejscowości gminy Radzymin liczba mieszkańców wzrosła.

Najsilniejszy wzrost obserwowano w miejscowościach: Nowe Załubice (15,6%), Arciechów (13,8%) oraz w mieście Radzymin (13,3%), obszary te można uznać za najbardziej atrakcyjne osadniczo. W dwóch

1 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata 2015-2024 (z projekcją do roku 2030)

miejscowościach, tj. Sieraków oraz Popielarze liczba mieszkańców nie uległa zmianie, w kolejnych dwóch – Nowy Janków oraz Rżyska zanotowano nieznaczny ubytek mieszkańców (odpowiednio o 2,4%

oraz 2,3%).

Tabela 4. Zmiana liczby ludności w miejscowościach gminy Radzymin w latach 2011 i 2015

Miejscowość/Sołectwo Liczba ludności

2011 2015

Arciechów 188 218

Borki 280 298

Cegielnia 894 904

Ciemne 908 955

Dybów-Kolonia 360 368

Emilianów 178 200

Łąki 310 319

Łosie 354 369

Mokre 478 502

Nadma 1613 1760

Nowe Załubice 399 473

Nowy Janków 258 252

Popielarze 10 10

Radzymin 9856 11 371

Ruda 417 460

Rżyska 315 308

Sieraków 453 453

Słupno 2615 2885

Stare Załubice 811 848

Stary Dybów 597 645

Stary Janków 234 235

Wiktorów 123 139

Zawady 299 321

Zwierzyniec 230 243

Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin

Struktura wieku w poszczególnych miejscowościach gminy Radzymin jest zróżnicowana.

Najmniejszy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym zaobserwowano w 2015 roku w miejscowościach: Mokre (21,1%), Arciechów (21,6%) oraz Cegielnia (22,0%). W Popielarzach nie mieszkał w tym okresie nikt w wieku poniżej 18 lat. Największy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym odnotowano w miejscowościach: Dybów Kolonia (28,8%), Emilianów (28%) oraz Łąki (27,9%).

Największy odsetek osób w wieku poprodukcyjnym zaobserwowano w 2015 roku w miejscowościach: Popielarze (50,0%) oraz Rżyska (11,7%) i Stare Załubice (11,2%). W miejscowości Stary Janków odsetek ten był mniejszy i wynosił 6,4%. Niewielki udział osób w wieku poprodukcyjnym zaobserwowano również w miejscowościach: Dybów Kolonia (7,6%) oraz Słupno (7,9%). Trudna sytuacja demograficzna związana ze starzeniem się ludności występuje przede wszystkim w miejscowościach Rżyska, Stare Załubice, Arciechów oraz Mokre.

Tabela 5. Struktura ludności według wieku w miejscowościach gminy Radzymin w latach 2011 i 2015 Miejscowość

/ sołectwo

2011 2015

przed- produkcyjny

produkcyjny po-

produkcyjny

przed- produkcyjny

produkcyjny po- produkcyjny

%

Arciechów 14,36 67,55 18,09 21,56 67,43 11,01

Borki 15,71 65,00 19,29 22,48 64,43 13,09

Cegielnia 13,87 68,46 17,67 22,01 67,15 10,84

Ciemne 12,67 67,40 19,93 24,50 65,55 9,95

Dybów- Kolonia

8,61 68,61 22,78 28,80 63,59 7,61

Emilianów 12,36 67,42 20,22 28,00 62,50 9,50

Łąki 9,35 65,81 24,84 27,90 64,58 7,52

Łosie 11,30 69,21 19,49 23,31 68,56 8,13

Mokre 11,92 70,50 17,57 21,12 68,73 10,16

Nadma 12,59 69,56 17,85 23,64 66,88 9,49

Nowe Załubice

12,28 68,67 19,05 24,52 66,81 8,67

Nowy Janków

13,95 63,57 22,48 25,00 62,70 12,30

Popielarze 50,00 50,00 0,00 0,00 50,00 50,00

Radzymin 13,69 66,86 19,45 25,81 64,10 10,09

Ruda 10,55 70,98 18,47 23,26 68,04 8,70

Rżyska 14,29 66,98 18,73 23,05 65,26 11,69

Sieraków 10,60 67,55 21,85 25,83 65,78 8,39

Słupno 10,06 68,76 21,19 26,24 65,89 7,87

Stare Załubice

13,56 65,97 20,47 26,18 62,62 11,20

Stary Dybów

11,22 69,85 18,93 24,96 66,67 8,37

Stary Janków

8,55 69,23 22,22 25,96 67,66 6,38

Wiktorów 13,82 69,92 16,26 25,18 65,47 9,35

Zawady 12,37 65,89 21,74 26,17 63,86 9,97

Zwierzyniec 12,61 69,13 18,26 24,69 65,02 10,29

Gmina 12,67 67,66 19,66 25,25 65,08 9,68

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Radzymin

Ze strukturą wieku ludności związane są wskaźniki obciążenia ekonomicznego. W gminie Radzymin w okresie 2011-2015 liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym wzrosła z poziomu 47,8 do 53,7. Ma to związek ze zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Wskaźnik liczby osób w wieku poprodukcyjnym przypadającej na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym znacznie zmalał z wartości 155,1 w 2011 roku do wartości 38,3 w 2015 roku, co wiąże się to z korzystnym zjawiskiem znacznego wzrostu odsetka osób w wieku przedprodukcyjnym w ogóle ludności (wzrost z 12,7% w 2011 do 25,25% w 2015 roku). Jednocześnie zmalała wartość wskaźnika liczby osób w wieku poprodukcyjnym przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym – z 29,1 w 2011 roku do 14,9 w 2015 roku.

Wykres 2. Wskaźniki obciążenia ekonomicznego ludności w gminie Radzymin w latach 2011-2015

Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin

Struktura grup ludności według wieku w poszczególnych miejscowościach gminy Radzymin jest silnie zróżnicowana. Wskaźnik liczby ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym osiąga najkorzystniejsze wartości w miejscowościach: Stary Janków, Dybów- Kolonia, Łąki oraz Słupno.

Tabela 6. Wskaźniki obciążenia ekonomicznego ludności w poszczególnych miejscowości gminy Radzymin w 2015 roku Miejscowość/sołectwo Ludność w wieku

nieprodukcyjnym na 100 osób

w wieku produkcyjnym

Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100

osób w wieku przedprodukcyjnym

Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100

osób w wieku produkcyjnym

Arciechów 48,30 51,06 16,33

Borki 55,21 58,21 20,31

Cegielnia 48,93 49,25 16,14

Ciemne 52,56 40,60 15,18

Dybów-Kolonia 57,26 26,42 11,97

Emilianów 60,00 33,93 15,20

Łąki 54,85 26,97 11,65

Łosie 45,85 34,88 11,86

Mokre 45,51 48,11 14,78

Nadma 49,53 40,14 14,19

Nowe Załubice 49,68 35,34 12,97

Nowy Janków 59,49 49,21 19,62

Popielarze 100,00 - 100,00

Radzymin 56,00 39,08 15,74

Ruda 46,96 37,38 12,78

Rżyska 53,23 50,70 17,91

Sieraków 52,01 32,48 12,75

Słupno 51,76 29,99 11,94

Stare Załubice 59,70 42,79 17,89

Stary Dybów 50,00 33,54 12,56

Stary Janków 47,80 24,59 9,43

Wiktorów 52,75 37,14 14,29

Zawady 56,59 38,10 15,61

Zwierzyniec 53,80 41,67 15,82

Gmina 53,7 38,3 14,9

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Radzymin

Liczba gospodarstw domowych na terenie gminy Radzymin systematycznie wzrasta w latach 2011- 2015. W okresie od 1 stycznia do 31 września 2013 r. w gminie było 5124 gospodarstw domowych, w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 roku już 5 843, a do 28 września 2015 roku liczba gospodarstw domowych wzrosła do 6428².

Saldo migracji wewnętrznych w gminie Radzymin w latach 2011-2014 pozostawało dodatnie, ale systematycznie malało: z 636 do 407 osób. Saldo migracji zagranicznych jest natomiast bardzo małe, a w badanym okresie zanotowano niewielki spadek (z 5 do 4 osób rocznie).

W latach 2011-2014 przeważały zameldowania i wymeldowania do gminy Radzymin z miast.

Większą mobilnością w tym zakresie cechowały się kobiety.

Najwięcej seniorów w gminie mieszkało w mieście Radzymin, a następnie w Słupnie i Nadmie.

W większości analizowanych jednostek liczba kobiet w wieku 67 lat i więcej przeważa nad liczbą mężczyzn w tym wieku.

Tabela 7. Seniorzy (osoby w wieku 67 lat i więcej) w gminie Radzymin Miejscowość/sołectwo Mężczyźni w

wieku 67 lat i więcej

Kobiety w wieku 67 lat i więcej

Ludność w wieku 67 lat i

więcej

Odsetek seniorów (osób w wieku 67 lat i więcej) w

gminie

Arciechów 12 12 24 1,01

Borki 15 24 39 1,65

Cegielnia 39 59 98 4,14

Ciemne 39 56 95 4,01

Dybów-Kolonia 6 22 28 1,18

Emilianów 7 12 19 0,80

Łąki 9 15 24 1,01

Łosie 13 17 30 1,27

Mokre 15 36 51 2,15

Nadma 65 102 167 7,05

Nowe Załubice 15 26 41 1,73

Nowy Janków 13 18 31 1,31

Popielarze 3 2 5 0,21

Radzymin 394 753 1147 48,40

Ruda 18 18 36 1,52

Rżyska 11 25 36 1,52

Sieraków 13 25 38 1,60

Słupno 86 141 227 9,58

Stare Załubice 44 51 95 4,01

Stary Dybów 21 33 54 2,28

Stary Janków 5 10 15 0,63

Wiktorów 9 4 13 0,55

Zawady 14 18 32 1,35

Zwierzyniec 12 13 25 1,05

Gmina 878 1492 2370 100,00

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Radzymin Rysunek 1. Odsetek seniorów w gminie Radzymin

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Radzymin

3.2. Frekwencja wyborcza

Miernikiem często stosowanym do oceny kapitału społecznego jest też frekwencja w wyborach.

W wyborach samorządowych w 2014 roku, wyborach do Parlamentu Europejskiego, Sejmu i Senatu RP oraz wyborach Prezydenckich w 2015 roku, frekwencja wyborcza w gminie Radzymin była wyższa od średniej dla Polski. Świadczy to o zaangażowaniu w sprawy gminy i kraju.

Najwyższy poziom osiągnęła frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 roku w okręgu wyborczym nr 3 (północna część miasta oraz śródmieście Radzymina). W wyborach aktywnie uczestniczyli również mieszkańcy okręgów wyborczych nr 5 (północno-wschodnia część miasta Radzymin), 8 (Sołectwa: Arciechów, Borki, Nowe Załubice, Opole, Ruda, Stare Załubice, Wolica) i 11 (Nadma Pólko, Nadma Stara). Najniższy poziom frekwencji odnotowano w okręgach wyborczych nr 2 (południowo-wschodnia część miasta Radzymin) oraz 4 (sołectwo Łąki oraz południe miasta Radzymin), 7 (Sołectwa: Ciemne, Dybów Kolonia, Nowy Janków, Rżyska, Stary Janków, Wiktorów) i 10 (Słupno Osiedle).

Wykres 3. Frekwencja w wyborach w 2014 i 2015 roku - średnia dla Polski i gminy Radzymin

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej Rysunek 2. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej

3.3. Edukacja i poziom oświaty

W 2014 roku na terenie gminy Radzymin funkcjonowało dziesięć placówek przedszkolnych oferujących łącznie 1132 miejsc. Do placówek tych uczęszczało 898 dzieci.

W 2014 roku w gminie Radzymin objętych wychowaniem przedszkolnym było 3309 dzieci (w tym w mieście 869). W latach 2011-2014 wyraźnie wzrósł odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie – o 4,4 punktów procentowych w przypadku dzieci w wieku 3-4 lat oraz o 4,9 punktów procentowych w przypadku dzieci w wieku 4-6 lat.

Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie zwiększył się zarówno w mieście Radzymin, jak i w pozostałych miejscowościach. Warto zauważyć, że w mieście odsetek ten przekracza 100% co oznacza, że do radzymińskich przedszkoli uczęszczają również dzieci z innych miejscowości.

Tabela 8. Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie Radzymin w latach 2011 i 2014

Radzymin Dzieci w wieku 3-4 lat Dzieci w wieku 4-6 lat

%

2011 W mieście 104,70 119,60

Na wsi 17,80 42,70

2014 W mieście 85,50 101,00

Na wsi 31,60 62,40

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS BDL

Sieć publicznych placówek oświatowych w latach 2009-2014 nie uległa zmianie. W 2014 roku na terenie gminy Radzymin funkcjonowało siedem szkół podstawowych. Na przestrzeni analizowanego okresu liczba uczniów w szkołach wzrosła o 20% (z 1595 w roku 2011 do 1999 w roku 2014). Zwiększyła się również liczba etatów – z 95,6 w 2011 do 118,6 w 2014 roku.

Szkoły podstawowe działające w gminie to:

1. Szkoła Podstawowa nr 1 im. ppłka pil. Mariana Pisarka w Radzyminie,

2. Szkoła Podstawowa nr 2 w Radzyminie, wchodząca w skład Zespołu Szkół im. księżnej Eleonory Czartoryskiej w Radzyminie,

3. Szkoła Podstawowa nr 1 im. M. Konopnickiej w Słupnie, wchodząca w skład Zespołu Szkół w Słupnie,

4. Szkoła Podstawowa nr 2 im. Michaliny Chełmońskiej – Szczepankowskiej w Słupnie,

5. Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej w Starych Załubicach, wchodząca w skład Zespołu Szkół w Starych Załubicach,

6. Szkoła Podstawowa w Ciemnem, wchodząca w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego im. Janiny Januszewskiej w Ciemnem,

7. Szkoła Podstawowa im. Prymasa Tysiąclecia w Nadmie.

W 2014 roku w gminie działały cztery szkoły gimnazjalne. W latach 2011-2014 liczba uczniów zmniejszyła się o 10% (z 774 osób w 2011 do 695 osób w 2014 roku). Nieznacznie zmalała również liczba etatów w szkołach – z 60,6 w 2011 do 54,6 w 2014 roku.

Gimnazja działające w gminie Radzymin:

1. Gimnazjum nr 1 im. mjra Stefana Waltera w Radzyminie,

2. Gimnazjum nr 2 w Radzyminie, wchodzące w skład Zespołu Szkół im. księżnej Eleonory Czartoryskiej w Radzyminie,

3. Gimnazjum w Słupnie, wchodzące w skład Zespołu Szkół w Słupnie,

4. Gimnazjum im. Anieli Janusz ps. ”Jagoda” w Starych Załubicach, wchodzące w skład Zespołu Szkół w Starych Załubicach.

Rysunek 3. Dostępność do szkół podstawowych na terenie gminy Radzymin

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Radzymin

W latach 2011-2014 zmniejszyła się liczba szkół ogólnokształcących w gminie Radzymin – z trzech do dwóch placówek. Znacznie zmalała liczba uczniów kształcących się w tych szkołach – zanotowano spadek o 33,5% (z 526 do 350 osób). Liczba etatów w szkołach ogólnokształcących w gminie w 2014 roku wyniosła 19,34, w tym w liceach ogólnokształcących dla młodzieży (bez specjalnych) – 17,37 etatów oraz w liceach ogólnokształcących dla dorosłych – 1,97 etatów. W latach 2011-2014 liczba etatów zmalała o 27,7%.

Szkoły podstawowe są rozmieszczone w różnych gminy Radzymin. Ich koncentracja dostrzegalna jest w części centralnej oraz południowej gminy. Biorąc pod uwagę rozmieszczenie szkół podstawowych w gminie, najlepszy dostęp do tych placówek mają mieszkańcy miasta Radzymin oraz Starych Załubic, Sierakowa i Słupna, Ciemnego oraz Nadmy. Miejscowości Arciechów, Popielarze, Łosie, Łąki, Mokre, Zawady, Emilianów, Zwierzyniec, Stary Dybów, Wiktorów, Dybów Kolonia oraz Rżyska korzystają z oddalonych szkół dzięki transportowi szkolnemu.

Poziom edukacji jest wskaźnikiem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, a także określa możliwości budowania kapitału ludzkiego. Jednym ze sposobów pomiaru poziomu edukacji są wyniki sprawdzianu szóstoklasisty oraz egzaminu gimnazjalnego. Wyniki sprawdzianu pokazują, że uczniowie gminy Radzymin osiągają wysokie wyniki z części językowej oraz plasują się na dobrym poziomie w części I – sprawdzającej stan wiedzy z polskiego oraz matematyki (minimalnie niższe wyniki w porównaniu ze średnią powiatu). Natomiast wyniki osiągnięte przez uczniów trzecich klas szkół gimnazjalnych w gminie Radzymin w 2015 roku były gorsze niż wyniki odnotowane w powiecie