• Nie Znaleziono Wyników

Gminny Program Rewitalizacji Gminy Konopnica na lata Opracowanie:

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Gminny Program Rewitalizacji Gminy Konopnica na lata Opracowanie:"

Copied!
134
0
0

Pełen tekst

(1)

Gminny Program Rewitalizacji Gminy Konopnica na lata 2016-2023

Opracowanie:

Agencja Projektów Pomocowych i Strategicznych sp. z o.o.

ul. Wojciechowska 5A

20-711 Lublin

(2)

Spis treści

1. Struktura Gminnego Programu Rewitalizacji ... 2

1.1Zakres Gminnego Programu Rewitalizacji ... 2

1.2Okres realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji ... 3

2. DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO GMINY KONOPNICA ... 3

2.1. Metodologia ... 3

2.Zgodność Programu z innymi dokumentami strategicznymi ... 3

3.Delimitacja obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji ... 3

4.OPIS STANU ISTNIEJĄCEGO ... 4

4.1CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA GMINY KONOPNICA ... 4

4.2ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE I INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ... 5

4.2.1Wody powierzchniowe ... 5

4.2.2Gleby ... 5

4.2.3Potencjał przyrodniczo-turystyczny ... 5

4.3ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE I INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ... 6

4.3.1Infrastruktura komunikacyjna ... 6

4.3.2Infrastruktura elektroenergetyczna ... 6

4.3.3Infrastruktura wodna i kanalizacyjna ... 6

4.4GOSPODARKA ... 10

4.5SFERA SPOŁECZNA ... 10

4.5.1Demografia ... 10

4.5.2 Aktywność zawodowa ... 11

4.5.3Rynek pracy ... 11

4.5.4Pomoc społeczna ... 12

4.5.5Bezpieczeństwo ... 13

5.Opis obszaru zdegradowanego przeznaczonego do rewitalizacji ... 13

6.Analiza SWOT obszaru rewitalizacji ... 14

(3)

7.Wizja stanu obszaru po rewitalizacji ... 14

8.Opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych ... 15

8.1 Przedsięwzięcia inwestycyjne główne: ... 15

9.ANALIZA WSKAŹNIKOWA ... 24

9.1WSKAŹNIKI SPOŁECZNE ... 24

9.1.1Wskaźnik oceny podsystemu społecznego dotyczący bezrobocia ... 25

9.1.2Wskaźnik oceny podsystemu społecznego dotyczący skali korzystania przez mieszkańców z pomocy społecznej ... 27

9.1.3Wskaźnik oceny podsystemu społecznego dotyczący poziomu bezpieczeństwa wśród mieszkańców ... 28

9.1.4Wskaźniki oceny podsystemu społecznego dotyczące poziomu samoorganizacji mieszkańców ... 29

9.1.5Wskaźnik oceny podsystemu społecznego dotyczący udziału mieszkańców w życiu publicznym ... 29

9.2WSKAŹNIKI GOSPODARCZE ... 30

9.2.1Wskaźniki oceny podsystemu gospodarczego dotyczące poziomu przedsiębiorczości mieszkańców ... 30

9.3WSKAŹNIKI ŚRDOWISKOWE ... 31

9.4WSKAŹNIKI PRZESTRZENNE ... 34

9.4.1Wskaźnik oceny podsystemu przestrzennego dotyczącego udziału obiektów zabytkowych ... 34

9.4.2Wskaźnik oceny podsystemu przestrzennego dotyczącego zasobów mieszkalnictwa socjalnego ... 36

10.CHARAKTERYSTYKA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO - WYNIKI ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ ... 37

11.Identyfikacja potrzeb rewitalizacyjnych ... 45

12.Planowany efekt rewitalizacji oraz cele i kierunki działań mające na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk ... 45

13.Wdrażanie Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Konopnica ... 46

13.1Komplementarność przedsięwzięć rewitalizacyjnych ... 47

13.2Partycypacja społeczna ... 48

(4)

13.3Mechanizmy włączenia mieszkańców ... 49

13.4Udział interesariuszy w procesie tworzenia PR ... 49

13.5Sposób włączenia interesariuszy w procesie wdrażania PR ... 49

14.Potencjalne źródła finansowania ... 50

14.1Fundusze unijne ... 50

14.2Programy krajowe i inne źródła finansowania ... 51

15.System wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji ... 52

15.1Plan finansowy na lata 2016-2023 ... 52

16.Planowane rezultaty osiągnięć – do uzupełnienia i weryfikacji ... 52

17.System monitoringu i oceny oraz modyfikacji Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Konopnica na lata 2016 - 2023 ... 53

18.SPIS TABEL ... 54

19.SPIS WYKRESÓW ... 54

(5)

1. Struktura Gminnego Programu Rewitalizacji

1.1

Zakres Gminnego Programu Rewitalizacji

Rewitalizacja to proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowany terytorialnie i prowadzony przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji.

Gminny Program Rewitalizacji (dalej: GPR) to dokument inicjowany, opracowany i uchwalony przez radę gminy na podstawie art. 8 ust.2 pkt 6 Ustawy z dnia 8 marca 1990 o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2013r. poz.594 z późn.zm) oraz na podstawie Ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015r. (Dz.U.z 2015r. poz.1777), stanowiący wieloletni program działań w sferze społecznej oraz gospodarczej i/lub przestrzenno-funkcjonalnej i/lub technicznej i/lub środowiskowej, którego celem jest wyprowadzenie obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju tego obszaru. Dokument ten stanowi więc narzędzie planowania, koordynowania i integrowania różnych działań w zakresie rewitalizacji.

Cechy Gminnego Programu Rewitalizacji:

a) Kompleksowość – program złożony z różnorodnych projektów obejmujących kilka sfer życia: społeczną oraz gospodarczą i/lub przestrzenno-funkcjonalną i/lub techniczną i/lub środowiskową, wzajemnie ze sobą powiązanych, tak aby w efekcie synergii tych projektów zmaksymalizować oddziaływanie na sytuację kryzysową obszaru rewitalizacji.

b) Koncentracja programu – działania programu rewitalizacji skupiają się na wybranym obszarze gminy wskazanym jako obszar rewitalizacji, w którym zdiagnozowano największą koncentrację negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczych i/lub przestrzenno- funkcjonalnych i/lub technicznych i/lub środowiskowych i który jednocześnie ma istotny wpływ na rozwój gminy.

c) Komplementarność projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych – konieczność wzięcia pod uwagę podczas tworzenia i realizacji programu rewitalizacji wzajemnych powiązań między projektami. Dotyczy to w szczególności komplementarności przestrzennej, problemowej, proceduralno-instytucjonalnej, międzyokresowej oraz źródeł finansowania. Oznacza to, że planowane do realizacji działania powinny przyczyniać się do rozwiązywania wspólnych

(6)

problemów danego obszaru, umożliwić współpracę różnych instytucji, być logicznie zaplanowane w czasie oraz zapewniać umiejętne łączenie finansowania z różnych źródeł bez ryzyka podwójnego finansowania.

d) Realizacja zasady partnerstwa i partycypacji – program rewitalizacji jest wypracowany i zatwierdzony przez władze gminy, jednak koniecznym jest aby na każdym etapie GPR (począwszy od przygotowania dokumentu, przez wdrażanie, monitoring realizacji lub ewentualną aktualizację dokumentu) uczestniczyły wszystkie grupy interesariuszy rewitalizacji, w tym szczególnie społeczność obszarów rewitalizacji, przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe i inni użytkownicy tego obszaru. Skumulowane siły i ujęcie interesów wszystkich grup społecznych jest warunkiem udanej rewitalizacji.

Elementy Gminnego Program Rewitalizacji:

a) szczegółowa diagnozę obszaru rewitalizacji, obejmującą analizę negatywnych zjawisk oraz lokalnych potencjałów występujących na terenie tego obszaru;

b) opis powiązań gminnego programu rewitalizacji z dokumentami strategicznymi gminy, w tym strategią rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz strategią rozwiązywania problemów społecznych;

c) opis wizji stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji;

d) cele rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań służących eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk;

e) opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w szczególności o charakterze społecznym oraz gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym lub technicznym;

f) mechanizmy integrowania działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych;

g) szacunkowe ramy finansowe gminnego programu rewitalizacji wraz z szacunkowym wskazaniem środków finansowych ze źródeł publicznych i prywatnych;

h) opis struktury zarządzania realizacją gminnego programu rewitalizacji, wskazanie kosztów tego zarządzania wraz z ramowym harmonogramem realizacji programu;

i) system monitorowania i oceny gminnego programu rewitalizacji;

j) określenie niezbędnych zmian w uchwałach o których mowa w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 150 oraz z 2015 r. poz. 1322);

(7)

k) określenie niezbędnych zmian w uchwale dot. Komitetu Rewitalizacji

l) wskazanie, czy na obszarze rewitalizacji ma zostać ustanowiona Specjalna Strefa Rewitalizacji wraz ze wskazaniem okresu jej obowiązywania;

m) wskazanie sposobu realizacji gminnego programu rewitalizacji w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego;

n) załącznik graficzny przedstawiający podstawowe kierunki zmian funkcjonalno- przestrzennych obszaru rewitalizacji.

Gminny Program Rewitalizacji Gminy Konopnica na lata 2016 – 2023 jest przygotowany i opracowany zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 – 2020, Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 lipca 2015 roku, a także zgodnie z Ustawą z dnia 9 października o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz. 1777).

1.2

Okres realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji

Niezwykle istotne dla Gminy jest realizowanie ważnych, poprawiających jakość życia mieszkańców gminy projektów społecznych i socjalnych na bazie rewitalizacyjnych projektów inwestycyjnych poprzez wykorzystanie możliwości współfinansowania zarówno projektów tzw miękkich jak i inwestycji z różnych źródeł zewnętrznych, w tym funduszy unijnych (EFS, EFRR, EFROW,FS). GPR jest podstawą do ubiegania się o możliwości finansowania projektów rewitalizacyjnych w ramach unijnej polityki rozwoju. Stąd też okres planowania gminnego programu rewitalizacji wyznaczono na lata 2016-2023 i wiąże się z perspektywą finansową Unii Europejskiej przewidzianą na lata 2014-2020. Realizacja projektów głównych GPR Gminy Konopnica

2

. DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO GMINY KONOPNICA

2.1. Metodologia

Podstawą wyznaczenia obszaru zdegradowanego i rewitalizacji Gminy Konopnica jest analiza gminy w oparciu o mniejsze jednostki urbanistyczne występujące w gminie. W skład gminy wchodzi 20 miejscowości: Konopnica, Kozubszczyzna, Lipniak, Marynin, Motycz Józefin, Motycz Leśny, Pawlin, Radawczyk Drugi, Radawiec Duży, Radawiec Mały, Sporniak, Stasin,

(8)

Szerokie, Tereszyn, Uniszowice, Zemborzyce Dolne, Zemborzyce Podleśne, Zemborzyce Tereszyńskie, Zemborzyce Wojciechowskie. Uzyskanie porównywalności wyników diagnozy wymaga przetwarzania danych w ramach możliwie podobnych do siebie jednostek przestrzennych, które są:

- homogeniczne pod względem morfologicznym - stanowią całość pod względem funkcjonalnym - charakteryzują się spójnością społeczną.

Z uwagi na fakt, że większość danych wykorzystywanych do delimitacji obszaru zdegradowanego zbierana jest na potrzeby gminnych, czy powiatowych statystyk w podziale na miejscowości, a nie sołectwa zdecydowano o przyjęciu jako jednostki urbanistycznej obszarów miejscowości.

W związku z powyższym analizie wskaźników poddanych zostanie 20 poniższych miejscowości - jednostek urbanistycznych:

Konopnica, Kozubszczyzna, Lipniak, Marynin, Motycz Józefin, Motycz Leśny, Pawlin, Radawczyk Drugi, Radawiec Duży, Radawiec Mały, Sporniak, Stasin, Szerokie, Tereszyn, Uniszowice, Zemborzyce Dolne, Zemborzyce Podleśne, Zemborzyce Tereszyńskie, Zemborzyce Wojciechowskie

Część analityczna dokonana została na podstawie danych pochodzących ze Strategii Rozwoju Gminy Konopnica na lata 2016-2022, danych statystycznych GUS, Urzędu Gminy w Konopnicy, danych CEDiG, Powiatowego Urzędu Pracy, a także danych pochodzących z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej i Komendy Powiatowej Policji w Lublinie.

W ramach partycypacji społecznej, wymaganej zapisami ustawy, w etapie prac nad wyznaczeniem obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji włączono także wszystkich interesariuszy wskazanych w art.2 ust. 2 ustawy poprzez konsultacje społeczne.

Zastosowano następujące formy konsultacji społecznych:

 zbieranie uwag za pomocą ankiety, którą można było wypełnić i wysłać w wersji elektronicznej na stronie internetowej Urzędu Gminy lub wypełnić w wersji papierowej w urzędzie

 spacery studyjne, wywiady, wykorzystanie grup przedstawicielskich. zbieranie uwag ustnych przedstawicieli interesariuszy

(9)

W trakcie rozmów, spacerów studyjnych, wywiadów przybliżono zagadnienie rewitalizacji, obszaru zdegradowanego, stanu kryzysowego, a także zasady wyznaczania obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Przedstawiono informacje o procesie rewitalizacji, jej istocie, celach, zasadach prowadzenia rewitalizacji oraz o przebiegu całego procesu. Uczestnicy zgłaszali uwagi w formie ustnej zapisywane przez Pracowników UG. Zidentyfikowano najważniejsze problemy na terenie gminy w takich obszarach jak szeroko rozumiane kwestie społeczne, problemy związane z bezpieczeństwem, gospodarką i rynkiem pracy, dostępnością oświaty, wychowania, kultury, sportu, rekreacji, oferty czasu wolnego, a także z infrastrukturą komunalną i ochroną środowiska. Na podstawie powyższych konsultacji społecznych przeprowadzono diagnozę obszarów problemowych gminy, która pozwoliła określić zróżnicowanie wewnętrzne i wykazać obszary, które ze względu na wysokie nagromadzenie negatywnych zjawisk społecznych, gospodarczych czy przestrzennych powinny zostać objęte wsparciem w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji. Zastosowane formy konsultacji pozwoliły na zapoznanie się z potrzebami i oczekiwaniami interesariuszy rewitalizacji, rozwinięcie dialogu między podmiotami zaangażowanymi w ten proces oraz ich integracji, a wyniki w/w konsultacji uwzględnia niniejsze opracowanie.

2.

Zgodność Programu z innymi dokumentami strategicznymi

Nazwa

dokumentu Poziom dokumentu strategicznego (np.

krajowy, regionalny)

Wykazanie zbieżności z celami określonymi w danym dokumencie strategicznym

Stopień realizacji celów przyjętych w danym dokumencie strategicznym1 Strategia

Europa 2020 europejski Projekt wpisuje się w Priorytet CR3: Rozwój sprzyjający

włączeniu społecznemu:

wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia,

zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.

średni

Strategia Rozwoju Kraju 2020

krajowy Projekt wpisuje się w Obszar strategiczny III: Spójność społeczna i terytorialna, Cel

III.1 Integracja społeczna.

Zadaniem projektu będzie zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej nim zagrożonych. Istotnym

wysoki

1 Dokonując weryfikacji zbieżności projektu z celami poszczególnych dokumentów strategicznych, należy wziąć pod uwagę jaki będzie wpływ realizacji projektu na wskaźniki służące monitoringowi wskazanych celów.

(10)

elementem w walce z problemami społecznymi będą działania w sferze kultury, które

przyczyniają się do kształtowania nowoczesnego społeczeństwa, otwartego na zmiany i tolerancyjnego.

Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego

2020

krajowy Działania w ramach projektu wpisują się w cel szczegółowy 3

– Poprawa sytuacji osób i grup zagrożonych wykluczeniem

społecznym

wysoki

Krajowa strategia rozwoju regionalnego

2010-2020.

Regiony, miasta, obszary wiejskie

krajowy Projekt wpisuje się w cel 2- Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie

marginalizacji obszarów problemowych („spójność”)

wysoki

Strategia Rozwoju Województwa

Lubelskiego na lata 2014-

2020 (z perspektywą

do 20130r)

regionalny Projekt wpisuje się w krajowy i Unijny system programowania rozwoju, który ma zapewnić

spójność celów i działań rozwojowych.

Projekt jest zbieżny z:

- Celem strategicznym 4:

„Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja

regionu”, - celem operacyjnym 4.2.

Wspieranie włączenia społecznego, - celem operacyjnym 4.3.

Wzmacnianie społecznej tożsamości regionalnej i

rozwijanie więzi współpracy wewnątrz regionalnej m.in. przez odwoływanie się do tradycji wielokulturowości i włączaniu jej do regionalnych programów edukacyjnych i selektywnie

wspieranych działań kulturotwórczych oraz stymulowanie podejmowania

wspólnych przedsięwzięć gospodarczych, organizacyjnych, edukacyjnych.

wysoki

Regionalny Program Operacyjny

regionalny Projekt jest zgodny z Osią

Priorytetową 13 wysoki

(11)

Województwa Lubelskiego na lata 2014 – 2020 przyjęty

decyzją Komisji Europejskiej C(2015)887 z dnia 12 lutego

2015r.

„Infrastruktura społeczna”

Priorytet inwestycyjny 9b

„Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności

na obszarach miejskich i wiejskich.

Strategia Rozwoju Powiatu Lubelskiego

powiatowy Projekt jest zgodny z misją powiatu lubelskiego:

„podniesienie poziomu życia mieszkańców poprzez zrównoważony rozwój uwzględniający korzystne położenie oraz wszechstronny rozwój społeczności powiatu” ,

zwłaszcza poprzez realizację następujących priorytetów: 1.3

rozwój infrastruktury poprawiającej atrakcyjność turystyczną powiatu, 3.2 rozwój

infrastruktury i kapitału społecznego w powiecie, 4

Poprawa bezpieczeństwa publicznego oraz ograniczenie

wykluczenia społecznego.

wysoki

Strategia Rozwoju Gminy Konopnica 2016-2022

gminny

Przedsięwzięcie wpisuje się w Obszar 1- Rozwój społeczno- ekonomiczny oraz w Obszar 2- Ochrona i promocja dziedzictwa kulturowo- przyrodniczego gminy

wysoki

Strategia Rozwiązywan ia Problemów Społecznych

gminny Przedsięwzięcie

wpisuje się we wszystkie cele

strategiczne: CEL

STRATEGICZNY 1

Ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej z tytułu długotrwałego bezrobocia

CEL STRATEGICZNY 2

Wspieranie

podstawowych funkcji rodziny.

CEL STRATEGICZNY 3

Ograniczenie zjawiska patologii społecznych wśród

wysoki

(12)

społeczności

CEL STRATEGICZNY 4

Ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej

3.

Delimitacja obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji

Obszar zdegradowany wyznaczono na podstawie pogłębionej analizy wskaźnikowej dotyczącej sfery społecznej, gospodarczej i przestrzennej poszczególnych jednostek urbanistycznych Gminy Konopnica. Jako jednostkę urbanistyczną wyznaczono miejscowość, ze względu na fakt, że większość danych wykorzystywanych w przedmiotowej analizie, zbierana jest na potrzeby lokalnych i regionalnych statystyk właśnie w podziale na miejscowości. W analizie pod uwagę wzięto szereg wskaźników społecznych, zarówno z zakresu kondycji gospodarczej poszczególnych obszarów jak i wskaźniki przestrzenne. Wykaz wskaźników zastosowanych w procesie delimitacji obszarów zdegradowanych wraz z metodologią ich obliczania przedstawione zostały w rozdziale Analiza Wskaźnikowa

W wyniku przeprowadzonej delimitacji jako obszar zdegradowany Gminy Konopnica na którym zostanie przeprowadzona rewitalizacja wskazano trzy podobszary- wsie: Konopnica, Marynin oraz Radawiec Duży, na których znajdują się podobszary A,B,C,D do rewitalizacji.

Granice obszaru zdegradowanego, na którym mieszkają beneficjenci rewitalizacji pokrywają się z granicami administracyjnymi tych miejscowości. Obszary do rewitalizacji inwestycyjnej znajdują we wsiach uznanych za najbardziej zdegradowane społecznie ze względu na koncentrację zjawisk negatywnych ( duża liczba mieszkańców na stosunkowo małym obszarze, przy głównych szlakach komunikacyjnych). Ponieważ celem Gminy Konopnica jest wykorzystanie do maximum przez osoby ze środowisk dysfunkcyjnych Gminy pożytków płynących z inwestycji rewitalizacyjnych, polegających na ich włączeniu społecznym i zaspokojeniu potrzeb społeczno-socjalnych- tak, aby skorzystało z nich zgodnie z ustawą 30% ludności czyli dodatkowo 3,96% z pozostałych, najmniejszych ze względu na stopień zaludnienia miejscowości zdegradowanych, co w związku ze specyficznymi warunkami obszarów wiejskich jest zasadne, ponieważ w tych miejscowościach nie ma i nie będzie publicznych obiektów wykorzystywanych do działania i spotkań, a włączenie obszarów tych miejscowości do rewitalizacji spowoduje przekroczenie obowiązujących ograniczeń dotyczących powierzchni i liczby mieszkańców. Gmina wydzieliła jako odrębne podobszary A,B,C,D, na których zrealizuje inwestycje rewitalizacyjne, konieczne do realizacji założonego przez Gminę Konopnica programu społeczno-socjalnego, w oparciu o SRPS Gminy Konopnica na lata 2013 - 2018, wyrażonego w kartach tzw. projektów miekkich. Takie podejście

(13)

do problemu zaktywizuje również mieszkańców pozostałych miejscowości zdegradowanych do działań na swoim terenie.

1. Liczba Ludności zamieszkująca obszar zdegradowany, która będzie beneficjentem inwestycji rewitalizacyjnych to 3520 osób co stanowi 27.04% wszystkich mieszkańców Gminy Konopnica.

2. Obszar zdegradowany zamieszkały przez beneficjentów rewitalizacji obejmujący podobszary: Konopnica Marynin, Radawiec na których znajdują się obszary A, B, C, D, przeznaczone do rewitalizacji to 1075,5 ha co stanowi 11,59% powierzchni Gminy Konopnica

Zgodnie z zapisami ustawy o rewitalizacji, obszarem rewitalizacji jest całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację.

Ustawa jednak stawia obostrzenia dot. wyznaczania obszarów objętych rewitalizacją:

 obszar rewitalizacji nie może stanowić więcej niż 20% powierzchni gminy oraz

 nie może być zamieszkały przez więcej niż 30% mieszkańców danej gminy.

Wobec powyższych zapisów, władze gminy biorąc pod uwagę:

 przeprowadzone konsultacje społeczne ze wszystkimi interesariuszami, w tym również badanie potrzeb i oczekiwań mieszkańców,

 analizę wskaźnikową obszaru zdegradowanego

 funkcje społeczno-gospodarcze poszczególnych części wsi gminy Konopnica oraz

 stan zagospodarowania terenu umożliwiający przeprowadzenie działań rewitalizacyjnych zadecydowały o wyznaczeniu jako obszaru zdegradowanego, na którym będzie przeprowadzona rewitalizacja wsie: Konopnica, Marynin i Radawiec Duży.

4.

OPIS STANU ISTNIEJĄCEGO

4.1

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA GMINY KONOPNICA

Gmina Konopnica jest gminą wiejską położoną na zachodnich peryferiach Lublina będącego stolicą województwa i zarazem największym ośrodkiem miejskim we wschodniej

(14)

Polsce. Gmina sąsiaduje od północy z gminą Jastków, od południa z gminą Niedrzwica Duża, od zachodu z gminami: Wojciechów i Bełżyce, od wschodu z miastem Lublinem.

Rysunek 1. Położenie Gminy na tle pozostałych gmin powiatu lubelskiego.

Źródło: www.osp.org,pl

Przez obszar gminy przebiegają szlaki komunikacyjne o znaczeniu ogólnokrajowym, między innymi: droga krajowa nr 19 oraz planowana zachodnia część obwodnicy Lublina. W niedalekim sąsiedztwie znajduje się również droga krajowa nr 17. Duże znaczenie w ruchu komunikacyjnym ma ponadto droga wojewódzka nr 747, łącząca Konopnicę z mostem na Wiśle w miejscowości Kamień oraz przebiegająca przez teren gminy linia kolejowa relacji Dęblin – Lublin.

Powyższe uwarunkowania sprawiają, że gmina pomimo statusu wiejskiego, wyróżnia się znacząco od sąsiadujących z nią jednostek i (w związku z postępem procesów aglomeryzacji) pełni funkcję tranzytowo-peryferialną2.

Rysunek 2. Układ funkcjonalny Gminy Konopnica.

2 W skali powiatu podobne pod tym względem położenia i specyfiki są gminy Wólka oraz Głusk, również sąsiadujące bezpośrednio z Lublinem.

(15)

Źródło: e-mapy.pl

Powierzchnia gminy wynosi 93 km² i jest to wartość niższa od przeciętnej dla gmin województwa, a także dla powiatu (średnia to 112 km²) Powierzchnia gminy stanowi 5,53%

całkowitej powierzchni powiatu. Administracyjny podział gminy obejmuje 21 sołectw:

Konopnica, Kozubszczyzna, Lipniak, Marynin, Motycz, Motycz Józefin, Motycz-Konopnica, Motycz Leśny, Pawlin, Radawczyk Drugi, Radawiec Duży, Radawiec Mały, Sporniak, Stasin, Szerokie, Tereszyn, Uniszowice, Zemborzyce Dolne, Zemborzyce Podleśne, Zemborzyce Tereszyńskie i Zemborzyce Wojciechowskie.

Wykres 1. Powierzchnia Gminy Konopnica na tle pozostałych gmin powiatu lubelskiego (w km2) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Pod względem zajmowanej powierzchni obszar Gminy Konopnica zajmuje 11 miejsce wśród gmin powiatu lubelskiego, zaraz po Gminie Garbów (103 km2). Mniejsze terytorium zajmuje od niej tylko gminy: Wojciechów (81km2), Zakrzew (75 km2), Wólka (73 km2), Borzechów (67 km2) oraz Głusk (64 km2).

(16)

Sieć osadniczą na terenie gminy charakteryzuje wysoki stopień rozproszenia, co z perspektywy możliwości rozbudowy infrastruktury, szczególnie komunikacyjnej i wodno- kanalizacyjnej, warunkuje powstawanie trudności technicznych. Cechą charakterystyczną gminy jest brak dominującego ośrodka osadniczego, pełniącego funkcję lokalnego ośrodka obsługi mieszkańców oraz gminnego centrum aktywności społeczno-gospodarczej. Z wyżej wymienionego względu punkty usługowe zlokalizowane są na terenie całej gminy, a ich największe zagęszczenie występuje w miejscowościach Kozubszczyzna i Marynin i służą one zapewnieniu podstawowych potrzeb mieszkańców. Ze względu na położenie w bliskiej odległości od Lublina, na terenie gminy nie funkcjonują wielko powierzchniowe centra handlowe.

Gmina Konopnica jest częścią Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego (LOF), obejmującego obszar miast i gmin, które zawarły w tym celu stosowne porozumienie o współpracy i wspólnej realizacji przedsięwzięć o skali ponad gminnej/miejskiej. W jego skład wchodzą miasta: Lublin, Lubartów, Świdnik oraz następujące gminy: Nałęczów oraz Piaski, a także gminy wiejskie: Głusk, Jastków, Konopnica, Lubartów, Mełgiew, Niedrzwica Duża, Niemce, Strzyżewice, Jabłonna, Spiczyn i Wólka.

Poniższa mapa wizualizuje zasięg terytorialny Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego:

Rysunek 3. Mapa samorządów wchodzących w skład Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego.

(17)

Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Konopnica na lata 2015-2020.

Pod względem fizjograficznym Gmina Konopnica leży w obszarze Wyżyny Lubelskiej, w obrębie dwóch mezoregionów: Płaskowyżu Nałęczowskiego i Równiny Bełżyckiej. Granica pomiędzy niniejszymi mezoregionami dzieli gminę na 2 prawie równe części: północną i południową. Część północna, leżąca w obrębie Płaskowyżu Nałęczowskiego charakteryzuje silnie zróżnicowana rzeźbę. Jej powierzchnia jest zbudowana z grubej pokrywy lessowej. Płaskowyż rozcięty jest gęstą siecią wąwozów oraz dolin. Na Płaskowyżu Nałęczowskim (północna część Kozubszczyzny) znajduje się najwyższe w gminie i na Lubelszczyźnie wzniesienie o wysokości 252 m n.p.m. oraz wąwóz lessowy o długości 50 m. Część południowa, należąca do Równiny Bełżyckiej charakteryzuje się natomiast przewagą równin denudacyjnych. Nachylenia stoków i wysokości bezwzględne są tutaj niewielkie. Równina Bełżycka zbudowana jest z margli kredowych i glin zwałowych, pokrytych tylko cienką warstwą pylastą. Wysokości bezwzględne na terenie gminy Konopnica wahają się od 187 metrów n.p.m. do 252 metrów n.p.m.

Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Gminy Konopnica sięgają wczesnego średniowiecza (okres między VI a X w.), kiedy to na jej terenie usytuowane były słowiańskie osady.

(18)

Miejscowością zajmującą dominujące miejsce na tym terenie była wówczas miejscowość Motycz, leżąca na szlaku handlowym prowadzącym na Ruś. Od połowy XIV wieku zaczyna rosnąć ranga Konopnicy. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1342 r., kiedy była ona wsią królewską. Fakt ten potwierdzają dokumenty królewskie, z których wynika również, że wójt Konopnicy posługiwał się wówczas pieczęcią z „pół-kozłem”, do czego nawiązuje dzisiejszy herb gminy. W 1453 roku, za zgodą Kazimierza Jagiellończyka miejscowość została sprzedana na rzecz szpitala lubelskiego. Od tego okresu notuje się dalszy wzrost Konopnicy, która stała się centrum życia gospodarczego i religijnego dla pobliskich obszarów. Z 1400 roku pochodzi pierwsza wzmianka o kościele w tej miejscowości, na miejscu którego znajduje się obecnie murowana świątynia wzniesiona w początkach XIX w. Starsze są ruiny kościelnej dzwonnicy pochodzące z końca XVIII wieku, a z wcześniejszych budowli na tym miejscu zachowały się fragmenty murowanych fundamentów kościoła, pochodzące z połowy XVII stulecia.

4.2

ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE I INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

4.2.1

Wody powierzchniowe

Sieć rzeczna na terenie gminy jest słabo rozwinięta. Pod względem hydrograficznym gmina jest obszarem źródliskowym następujących rzek: Czechówki, Ciemięgi, Ciemięgi południowej, które łączą się na wschód od lotniska w Radawcu tworząc jeden duży obszar źródliskowy. Południowa część gminy znajduje się w zasięgu zlewni Bystrzycy i odwadniana jest przez strumyk zwany Ciemięgą. Część północna stanowi obszar źródłowiskowy dla Ciemięgi i dopływu Czechówki zwanego Łazęgą oraz dla potoku spod Konopnicy. Niewielki zachodni fragment gminy należy do zlewni rzeki Bystrej. Doliny rzek: Czechówki, Ciemięgi i potoku spod Konopnicy są głęboko wcięte w podłoże lessowe z licznymi suchymi dolinkami i wąwozami.

Natomiast doliny Ciemięgi południowej są płaskie i słabo wykształcone.

W związku z postępującym procesem stopniowego zmniejszania się stanu wód niektórych cieków wodnych, w celu poprawy stosunków wodnych na terenie gminy planowana jest budowa zbiornika małej retencji. Niewielkie zasoby wodne wykluczają możliwość wykorzystania cieków w systemie odprowadzania ścieków.

4.2.2 Gleby

Gmina Konopnica posiada najlepsze w województwie lubelskim warunki do rozwoju rolnictwa oraz przetwórstwa rolno-spożywczego. Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi powyżej 100,1 pkt. i jest najwyższy dla wszystkich gmin Lubelszczyzny. Na

(19)

terenie gminy Konopnica przeważają gleby bardzo dobre i dobre zajmujące w klasyfikacji bonitacyjnej I-III klasę. Około 90% gleb zaliczanych jest do pierwszego i drugiego kompleksu żytniego. Większość gleb (95%) stanowi pochodną gleb pochodzenia mineralnego.

Prawie cały obszar gminy – z wyjątkiem niektórych suchych dolin i dolin rzecznych – pokryty jest glebami, które wytworzyły się na bazie skały macierzystej – lessu. Są to gleby pseudo bielicowe – w części południowej i zachodniej, oraz gleby brunatne, o rdzawym zabarwieniu – w części północno-wschodniej. W dolinach rzek wykształciły się gleby torfowe

i mułowo-torfowe. Prawie cały obszar gminy, z wyjątkiem pól Radawca i Pawlina, został określony średnim stopniem zagrożenia gleb erozją wodną. Gleby gminy można scharakteryzować jako bardzo przydatne dla działalności rolniczej. W miejscowościach: Stasin, Marynin i Zemborzyce Podleśne zdecydowana większość gruntów rolnych zalicza się do II klasy bonitacyjnej gleb.

W pozostałych miejscowościach gminy dominują grunty klasy IIIa. Ogólnie obszar gminy w 55% pokryty jest glebami klas IIIa i IIIb, a 44% - glebami klasy II. Pozostały obszar zaliczany jest do klas I i IV.

Dobre warunki do rozwoju rolnictwa pretendują gminę do dostosowania produkcji na potrzeby miasta Lublina, przy czym proces urbanizacji i nasilający się ruch budowlany wyłącza z użytkowania coraz większe areały bardzo dobrych gleb.

4.2.3 Potencjał przyrodniczo-turystyczny

Gmina Konopnica leży w obszarze tzw. „zielonego pierścienia” Lublina, któremu poza stabilizującym wpływem na środowiskowe warunki życia w mieście przypisuje się funkcję ochrony struktury ekologicznej oraz osadnictwa i krajobrazu wiejskiego przez procesami suburbanizacji (funkcja buforowa osłabiająca presję miasta na tereny wiejskie) oraz funkcję wypoczynkowo-rekreacyjną.

Szata roślinna Gminy Konopnica jest typowa dla Wyżyny Lubelskiej. Występują tu głównie gatunki o niewysokich wymaganiach środowiskowych, dość powszechnie występujące w całym kraju. Na terenie gminy znajdują się dwa kompleksy leśne zajmujące łączną powierzchnię 461 ha (co stanowi niecałe 5% powierzchni ogólnej gminy). Są to grądy kontynentalne – z dominacją dębu, grabu i domieszką sosny (las konopnicki) oraz cenne okazy modrzewia rosnące na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowy w Radawcu Dużym. W rejonie Motycza znajduje ponadto się niewielki kompleks lasu olsowego. Pod wpływem intensywnej gospodarki rolnej na terenie gminy obserwowane jest jednak zanikanie naturalnych gatunków roślin i ich stopniowe zastępowanie, przez sprowadzone przez człowieka gatunki kosmopolityczne.

(20)

Gminę cechuje duży udział w strukturze gruntów, otwartych pól uprawnych o małej różnorodności środowiskowej oraz zabudowy kolonijnej z licznymi gospodarstwami rozmieszczonymi wśród pól uprawnych. Z tego też względu na obydwu tych obszarach fauna ma charakter bardzo zbliżony i charakterystyczny dla środowisk polnych Lubelszczyzny. Z liczniej występujących gatunków naturalnych można wymienić: zająca, sarnę, bażanta, rzadziej dzika, kuropatwy i bażanty. W związku z wysokim stopniem przekształcenia środowiska naturalnego, na obszarze gminy, nie zostały utworzone obszary i obiekty prawnie chronione.

Teren gminy Konopnica nie jest objęty Systemem Chronionego Krajobrazu. Tereny bardziej zróżnicowane krajobrazowo mają lokalną rangą przyrodniczą. Najcenniejsze tereny wskazuje się do ochrony prawnej. Są to: dno doliny Ciemięgi pomiędzy Motyczem Leśnym i Kolonią Miłocin oraz drzewostan olsowy w Motyczu. Szczególnje ochrony wymaga również obszar źródlowiskowy rzek i potoków znajdujących się w zlewni chronionej Bystrzycy i Czechówki. Na terenie Gminy Konopnica istnieje jeden zespół przyrodniczo krajobrazowy

(ustanowiony Rozporządzeniem Nr 31 Wojewody Lubelskiego z dnia 5 lutego 2002 r. w sprawie uznania za zespoły przyrodniczo-krajobrazowe na terenie województwa lubelskiego (Dz. Urz.

Woj. Lub. z 2002 r. Nr 12. poz. 350) oraz jeden pomnik przyrody (ustanowiony rozporządzeniem Nr 3 Wojewody Lubelskiego z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. Woj. Lub z 2009 r. Nr 78, poz. 1894, zm. z 2010 r. Nr 33, poz. 745).

Z wyżej przedstawionych względów, Gmina Konopnica należy do obszarów średnio atrakcyjnych pod względem krajobrazowym. Na obszarze tym dominują nieharmonijne krajobrazy kulturowe, które dodatkowo stopniowo ulegają pogorszeniu, do czego przyczynia się w głównej mierze wprowadzanie na tym terenie przeskalowanej nowej zabudowy mieszkaniowej oraz lokalizacja licznych reklam przydrożnych.

W przeciwieństwie do uwarunkowań naturalnych, teren gminy cechuje bogata historia, której ślady widoczne są w licznych obiektach zabytkowych.. Największy udział w dziedzinie intensyfikacji ruchu turystycznego ma niewątpliwie wczesnośredniowieczne grodzisko w Motyczu (zwane "Bębnem"). Znajduje się we wschodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego przy trakcie wiodącym z Lublina przez Wąwolnicę do Kazimierza nad Wisłą. Zlokalizowano je na lessowym cyplu prawego brzegu Czechówki. Cypel o długości około 300 m przy szerokości do 60 m, stanowi wyróżniającą się w krajobrazie jednostkę fizjograficzną.

W rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa znajdują się ponadto dwa obiekty:

 cmentarz parafialny w Konopnicy: (nr rej.: A/942 z 15.05.1987);

(21)

 zespół dworski z przełomu XIX/XX wieku w Motyczu: (nr rej.: A/958 z 12.05.1988 i z 6.11.1995).

Utrzymanie funkcjonalności oraz zachowanie cennych właściwości znajdujących się na terenie gminy zabytków uzależnione jest jednak w dużym stopniu od podjęcia działań rewitalizacyjnych.

4.3

ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE I INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

4.3.1 Infrastruktura komunikacyjna

Gminę Konopnica cechuje się gęstą siecią dróg, stwarzająca możliwość bezpośredniego połączenia z ważniejszymi ośrodkami miejskimi w regionie. Wśród ich można wyróżnić: drogę krajową i wojewódzką, drogi powiatowe i gminne. Spośród dróg powiatowych niemal wszystkie odcinki są utwardzone - nie wszystkie jednak spełniają odpowiednie standardy. W Gminie Konopnica można wyodrębnić stosunkowo gęsty układ drogowy składający się z dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych.

Spośród dróg powiatowych niemal wszystkie odcinki są utwardzone, nie wszystkie jednak spełniają odpowiednie standardy. Dróg gminnych jest w gminie około 100 km, z czego zdecydowana większość to drogi o nawierzchni twardej. Niektóre z odcinków utwardzonych wymagają remontów dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowników oraz jakości podróżowania.

Pilnego utwardzenia wymagają odcinki dróg o nawierzchni gruntowej, których pozostało jeszcze około 18 km. Konieczne są także inwestycje polegające na oświetlaniu dróg gminnych i powiatowych oraz w mniejszym zakresie, na budowie chodników. Niezbędny jest również rozwój transportu zbiorowego. Mimo wskazanych powyżej planowanych inwestycji sytuację infrastrukturalną gminy uznaje się jako dobrą.

Przez gminę Konopnica przebiega linia kolejowa nr 7: Warszawa –Lublin –Dorohusk, będąca linią o charakterze międzynarodowym. Na terenie gminy zlokalizowane są również trzy stacje kolejowe: Stasin Polny , Motycz oraz Motycz Leśny. Podobnie jak w przypadku infrastruktury drogowej, linia kolejowa wymaga rozbudowy i modernizacji. Przewidziana jest do dalszej eksploatacji oraz do rozbudowy i modernizacji. W planach jest również inwestycja w modernizację dworca kolejowego na terenie gminy.

(22)

4.3.2 Infrastruktura elektroenergetyczna

Na terenie Gminy Konopnica wszystkie instytucje, zakłady i gospodarstwa rolne są zelektryfikowane. Zaopatrzenie w energię elektryczną zapewnia PGE Dystrybucja Sp. z o.o. W ostatnich latach ukończony został proces wymiany sieci na kablowe. Obecnie nie istnieje problem niedoborów zaopatrzenia w energię elektryczną. Problemem są natomiast spadki napięć na końcach linii, co może się przyczyniać do skracania okresu eksploatacji urządzeń elektrycznych.

Analiza sieci gazowniczej w gminie Konopnica w 20014 r. wskazuje, że jej długość wraz z przyłączami wynosiła 236.230 + 138.706 metrów. Na terenie gminy istniały 4. 062 przyłącza gazowe, z czego czynnych było 3.259. Liczba punktów odbioru gazu wynosiła natomiast 3.351.

Analiza liczby gospodarstw domowych podłączonych do sieci gazowniczej gmina Konopnica zajmuje 1 miejsce w powiecie i 10 w całym województwie, co można uznać za bardzo dobry rezultat. Problemem dla mieszkańców gminy są natomiast wysokie ceny gazy, co utrudnia im korzystanie z systemu gazowego w celach grzewczych. Z tego też względu gospodarka cieplna w gminie oparta jest w dużym stopniu na lokalnych kotłowniach lub indywidualnych urządzeniach grzewczych opalanych przeważnie paliwem stałym (węglowym), i niekiedy gazem ziemnym.

4.3.3 Infrastruktura wodna i kanalizacyjna

Pod względem infrastruktury wodociągowej gmina Konopnica na tle pozostałych gmin regionu zajmuje odległe miejsce. W 2014 r. pod względem odsetka gospodarstw domowych podłączonych do sieci wodociągowej gmina zajmowała 15 miejsce w powiecie i 191w województwie. Łączna długość sieci wodociągowej na terenie gminy wynosiła 131,37 km.

Problemu z objęciem systemem wodociągowym wszystkich gospodarstw domowych wynikają głównie z dużego stopnia rozproszenia sieci osadniczej. Mieszkańcy nie objęci z różnych względów systemem zwodociągowania korzystają najczęściej z przydomowych studni kopalnych. W celu ochrony środowiska, jak również podniesienia standardu życia na terenie gminy, istnieje potrzeba zaopatrzenia ludności zamieszkującą jej obszar w wodę z głębszych, czwartorzędowych poziomów wodonośnych poprzez rozbudowę istniejącej sieci wodociągowej lub budowę nowych głębszych ujęć.

(23)

Pod względem dostępu do sieci kanalizacyjnej gmina zajmuje 9 miejsce w powiecie i 166 w województwie. Według danych na dzień 31.12.2014 łączna długość sieć kanalizacji sanitarnej na terenie gminy wynosiła 33,26 km. W latach 2008 – 2014 w ramach inwestycji gminnych wybudowano sieć kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Konopnica, Stasin, Marynin, Tereszyn, Lipniak, Szerokie o łącznej długości 26,86 km oraz sieć wodociągową w miejscowościach: Radawiec Duży, Radawiec Mały, Radawczyk Drugi, Pawlin o długości 27,07 km.

Charakterystykę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w Gminie Konopnica w roku 2014 przedstawia poniższe zestawienie:

Tabela 1. Długość linii wodociągowej i sieci kanalizacyjnej w Gminie Konopnica w 2014 r.

Sołectwo/wieś

Linie wodociągowe Sieci kanalizacyjne Długość linii (km) Liczba

przyłączy Długość linii (km) Liczba przyłączy

Konopnica 15,27 412 16 109

Kozubszczyzna 9,21 270 0 0

Lipniak 2,8 93 1,43 0

Marynin 5,71 131 3,07 12

Motycz 25,26 372 0 0

Motycz-Józefin 6,97 94 0 0

Motycz-

Konopnica b.d. b.d. 0 0

Motycz Leśny 4,75 69 0 0

Pawlin 3,38 60 0 0

Radawczyk

Drugi 2,66 51 0 0

Radawiec Duży 30,04 237 0 0

Radawiec Mały 3,5 8 0 0

Sporniak 2,74 52 0 0

Stasin 0 0 9,06 159

Szerokie 4,6 147 1,43 0

Tereszyn 0 0 2,26 5

Uniszowice 8,26 167 0 0

Zemborzyce

Dolne 0 0 0 0

Zemborzyce

Podleśne 0 0 0 0

Zemborzyce

Tereszyńskie 0 0 0 0

Zemborzyce

Wojciechowskie 0 0 0 0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Strategii Rozwoju Gminy Konopnica 2015-2020.

(24)

4.4

GOSPODARKA

Gmina Konopnica wykazuje dosyć duże nasycenie podmiotami gospodarczymi. W 2014 r.

na terenie gminy zarejestrowanych było 1324 podmiotów gospodarki, z czego zdecydowaną większość - bo 1115 - stanowiły osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą. Pod względem wielkości podmiotów gospodarczych przeważają mikroprzedsiębiorstwa, czyli podmioty zatrudniające poniżej 10 pracowników (97,3%). W strukturze branżowej podmiotów zarejestrowanych na terenie gminy dominują: zakłady rzemieślnicze, firmy usługowe z branży budowlanej, handel i gastronomia oraz handel obwoźny i transport samochodowy.

Wykres 2 Liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON w Gminie Konopnica i w powiecie Lubelskiem w 2014 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS.

Zarówno w Gminie Konopnica, jak i w powiecie lubelskim w strukturze przedsiębiorstw dominują podmioty zarejestrowane w sektorze prywatnym stanowiące odpowiednio: 99,03% i 97,02% wszystkich podmiotów gospodarczych.

Wykres 3 Liczba podmiotów gospodarczych w Gminie Konopnica w latach 2010-2014.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS.

Pod względem liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON w Gminie Konopnica widoczna jest wyraźna tendencja wzrostowa. Liczba przedsiębiorstw w ostatnim roku analizy była równa 1324, co oznacza wzrost w stosunku do roku początkowego o 250 podmiotów, co świadczy o dużym potencjale rozwojowym gminy.

Głównym źródłem dochodów dla ponad połowy mieszkańców gminy jest rolnictwo.

Rozwojowi rolnictwa sprzyjają bardzo dobre warunki naturalne (przewaga gleba II i III klasy bonitacyjnej) oraz powierzchnia użytków rolnych, które stanowią 2/3 ogólnej powierzchni gminy.

(25)

Strukturę użytkowania gruntów na terenie Gminy Konopnica przedstawia poniższy wykres:

Wykres 4. Struktura użytkowania gruntów w Gminie Konopnica w ha.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Konopnica.

Powyższa analiza wskazuje, że użytki rolne w Gminie Konopnica zajmują łącznie 7947 ha.

Największą powierzchnię spośród wszystkich ujętych w zestawieniu gruntów użytkowych zajmują grunty orne (71,26%). Stosunkowo najmniejszą powierzchnię gminy zajmują natomiast sady, stanowiące 3,64% całości gruntów.

W produkcji rolnej na terenie gminy dominuje uprawa zbóż, ziemniaków i buraków cukrowych. Rozwija się również sadownictwo – do rejonów o silnych tradycjach sadowniczych należą miejscowości: Motycz i Motycz-Józefin. Znaczną powierzchnię zajmuje również uprawa warzyw, zwłaszcza brokułów i fasolki szparagowej. W produkcji zwierzęcej zdecydowanie przeważa chów trzody chlewnej i bydła.

Problemem Gminy Konopnica jest duże rozdrobnienie gospodarstw. W strukturze gospodarstw indywidualnych przeważają do 2 ha (53,83%). Potrzebne są zatem działania nakierowane na wspieranie małych gospodarstw w dziedzinie produkcji na lokalny rynek - wykorzystanie bliskości Lublina jako możliwego rynku zbytu produktów regionalnych, w szczególności o walorze ekologicznym.

4.5

SFERA SPOŁECZNA

4.5.1 Demografia

Według danych z 2016 r. Gminę Konopnica zamieszkuje 13 284, co oznacza wzrost w stosunku do 2014 r. o 397 osób. Według danych statystycznych w strukturze mieszkańców nie zanotowano istotnych dysproporcji płciowych – 50,69% stanowiły kobiety, a 49,31% - mężczyźni.

Wykres 5. Liczba ludności w Gminie Konopnica w latach 2010-2016.

(26)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Konopnica.

Analiza powyższych danych wskazuje na systematyczny wzrost liczby ludności gminy. W roku 2016 liczba mieszkańców wyniosła 13 284, co oznacza jej wzrost w stosunku do roku początkowego o 1254 osoby. Powyższa tendencja stanowi, z dużym prawdopodobieństwem, wypadkową procesu napływu do gminy ludności położonego ościennie miasta Lublina.

Mniej optymistycznych danych dostarcza natomiast analiza struktury wiekowej ludności gminy. Średni wiek mieszkańców wynosi 38,7 lat i jest nieznacznie niższy od średniego wieku mieszkańców województwa lubelskiego (40,7). W kształcie piramidy wiekowej mieszkańców gminy widoczne są znamiona zastoju demograficznego charakteryzującego się niskim udziałem grupy w wieku przedprodukcyjnym oraz znacznym udziałem ludności w wieku produkcyjnym.

Typ zastojowy charakterystyczny jest dla społeczeństw o niskim przyroście naturalnym oraz dość wysokim wzroście gospodarczym. Wprawdzie na chwilę obecną nie obserwuje się trendu wskazującego na znaczne starzenie się społeczeństwa, lecz w przypadku utrzymywania się przyrostu naturalnego minimum na poziomie zerowym, istnieje zagrożenie utraty stanu zastępowalności pokoleń i w konsekwencji – przewagi ludności w wieku poprodukcyjnym nad innymi grupami wiekowymi.

Wykres 6. Piramida wieku mieszkańców Gminy Konopnica w 2014 r.

Źródło: Portal polskawliczbach.pl

(27)

O niepokojącym zjawisku demograficznym świadczy również analiza przyrostu naturalnego na terenie Gminy Konopnica, w której po niewielkim wzroście liczby urodzeń w latach 2012 i 2013, w roku 2014 zanotowany został ponownie ujemny przyrost naturalny (-2), co w przeliczeniu na 1000 mieszkańców skutkowało wskaźnikiem przyrostu naturalnego równym 0,2. Pod względem przyrostu naturalnego jednostka wypada jednak lepiej w porównaniu z województwem lubelskim, gdzie przyrost naturalny w 2014 był równy -1,1.

Poniższy wykres przedstawia wskaźnik przyrostu naturalnego w Gminie Konopnica w latach 1995-2014.

Wykres 7. Przyrost naturalny w Gminie Konopnica w latach 1995-2014.

Źródło: Portal polskawliczbach.pl

Jak wskazują powyższe dane, ujemny przyrost naturalny stanowi poważny problem gminy.

W ciągu prawie 20 lat liczba urodzeń wyraźnie przewyższała liczbę zgonów jedynie sporadycznie (lata 1995, 1997, 2002 , 2008, 2010 oraz w latach 2012 i 2013. Niepokojącą perspektywę demograficzną stanowi spadek przyrostu naturalnego notowany od roku 2013. Badania i analizy demograficzne wskazują, bowiem iż trwający od kilkunastu lat spadek rozrodczości jeszcze nie jest procesem zakończonym i dotyczy w coraz większym stopniu kolejnych roczników młodzieży.

Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia się: zwiększone zainteresowanie zdobywaniem wykształcenia, trudności na rynku pracy, zmniejszenie świadczeń socjalnych na rzecz rodziny, brak w polityce społecznej filozofii umacniania rodziny oraz problemy natury społeczno- ekonomicznej. Zgodnie z opiniami ekspertów w najbliższych latach należy liczyć się z dalszym

(28)

spadkiem urodzeń, toteż przeciwdziałanie postępowi niniejszego procesu wymaga podjęcia zintensyfikowanych i wielkoobszarowych działań społecznych.

Wykres 8. Migracje ludności na pobyt stały w Gminie Konopnica w latach 2010-2014.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

W Gminie Konopnica w ujętych na powyższym wykresie latach obserwuje się dodatnie saldo migracji, co oznacza, że liczba osób przybywających do gminy jest niezmiennie wyższa od liczby osób z niej emigrujących. Wprawdzie na terenie gminy zauważalny jest trend w stronę emigracji mieszkańców z terenu gminy (zwłaszcza w przypadku osób młodych), lecz towarzyszy mu równocześnie tendencja do przypływu zamożnej ludności z położonego ościennie terenu miasta Lublina, przez co uzyskuje się charakterystyczną dla terenów podmiejskich swoistą

„wymienialność” ludności.

Perspektywy demograficzne na najbliższe lata przewidują dalszy wzrost liczby ludności gminy. W świetle prognoz długoterminowych (+30 lat) natomiast, wzrost liczby mieszkańców przyczyni się również do wzmocnienia oddziaływania niekorzystnych czynników demograficznych, głównie w postaci zmiany struktury wiekowej społeczności gminy. Przyczyni się to z dużym prawdopodobieństwem do zmian potrzeb jej mieszkańców, w tym potrzeb w zakresie usług publicznych świadczonych przez samorząd gminny i jego organy oraz jednostki.

Rozwój osadnictwa na terenie gminy wywołany migracją ze strony mieszkańców pobliskiego Lublina i związany z tym postęp procesu aglomeryzacji, może wymusić ponadto konieczność podejmowania ze strony samorządu intensywnych działań inwestycyjnych głównie w postaci poprawy stanu i funkcjonalności infrastruktury technicznej. Napływ zamożnej ludności miejskiej spowodować może także zasiedlanie atrakcyjnie położonych miejscowości gminy i sprzyjać tym samym, tworzeniu się społecznych podziałów na tle majątkowym. Niezmiernie ważne jest zatem podejmowanie działań przeciwdziałających ewentualnemu wykluczeniu mieszkańców, głównie poprzez aktywizację zawodową, wspieranie przedsiębiorczości oraz rozwój infrastruktury społecznej.

4.5.2 Aktywność zawodowa

(29)

W rezultacie przemian demograficznych oraz zauważalnej w ostatnich latach depresji urodzeniowej, w liczbie i strukturze ludności według wieku zauważalne są istotne zmiany. Ilość osób w poszczególnych grupach wiekowych na terenie Gminy Konopnica przedstawia poniższy wykres:

Wykres 9. Ludność w poszczególnych przedziałach wiekowych w Gminie Konopnica na tle na tle powiatu lubelskiego w 2014 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Analiza liczebności ludności Gminy Konopnica i powiatu lubelskiego w poszczególnych grupach wiekowych wskazuje, iż na obu szczeblach administracji notuje się przewagę ludności w wieku produkcyjnym.

Procentowy udział poszczególnych grup ekonomicznych Gminy Konopnica w jej ogólnej liczbie ludności w 2014 r. przedstawia się w następujący sposób:

 wiek przedprodukcyjny – 20,13%

 wiek produkcyjny – 63,22%

 wiek poprodukcyjny – 16,65%

Wyżej przedstawione dane statystyczne wydają się świadczyć o stosunkowo dużym potencjale rozwojowym gminy w oparciu o kapitał ludzki. W 2014 r. współczynnik obciążenia demograficznego, obrazujący liczbę osób w wieku nieprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym w gminie wynosił 58,2 i był niższy zarówno w porównaniu z województwem lubelskim (60,02), jak również w skali Polski (58,8). Zakładając jednak utrzymanie się w następnych latach ujemnego przyrostu naturalnego oraz dalszą emigrację z terenu gminy ludzi młodych, w dłuższej perspektywie czasowej relacje pomiędzy poszczególnymi grupami wiekowymi mogą ulec zmianie w kierunku wyrównania ilości osób w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym, co spowoduje obniżenie możliwości rozwojowych miasta oraz wzrost skali problemów w sferze społeczno-ekonomicznej.

4.5.3 Rynek pracy

(30)

Analiza danych dotyczących struktury wiekowej mieszkańców Gminy Konopnica skłania ku konkluzji, iż liczebność w poszczególnych grupach wiekowych gminy stwarza potencjalnie korzystne warunki rozwoju gospodarczego. Ponad 60% ludności zakwalifikować bowiem można jako osoby czynne zawodowo. Istotnym problemem, pomimo obniżenia się jego skali w ostatnich latach pozostaje jednak bezrobocie. Skalę problemu obrazuje po części poziom bezrobocia rejestrowanego, które definiowane bywa na różne sposoby. Najczęściej definiuje się je poprzez stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby ludności aktywnej ekonomicznie populacji). Poniższy wykres przedstawia liczbę bezrobotnych w gminie na przestrzeni lat 2011- 2015.

Wykres 10. Liczba bezrobotnych w Gminie Konopnica w latach 2011-2015.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Lublinie.

W ujętych powyżej latach, po dość wyraźnym wzroście liczby bezrobotnych w roku 2012, obserwuje się jej systematyczne zmniejszanie się.

Analizując dane dotyczące skali bezrobocia w Gminie Konopnica należy jednak pamiętać, że powyższe dane wskazują jedynie liczbę mieszkańców gminy zarejestrowanych formalnie w Powiatowym Urzędzie Pracy, przez co nie obrazują w pełni skali problemu. O wiele trudniejsze jest rozpoznanie sfery tzw. bezrobocia ukrytego (utajonego), które nie figuruje w oficjalnej ewidencji statystycznej, a określenie jego skali możliwe jest jedynie za pomocą danych szacunkowych. W dyskursie naukowym problem bezrobocia ukrytego utożsamiany jest szczególnie z terenami wiejskimi i związane jest z istnieniem nadwyżek w sektorze rolniczym oraz zatrudnieniem bez umowy o pracę (tzw. praca na czarno).

(31)

Wykres 11. Liczba bezrobotnych w poszczególnych miejscowościach Gminy Konopnica w latach 2013-2015.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Lublinie.

Analiza liczby osób pozostających bez pracy w poszczególnych miejscowościach gminy wskazuje wyraźnie obszary dotknięte w sposób szczególny problemem bezrobocia.

W 2013 r. największy odsetek bezrobotnych w Gminie Konopnica stanowili mieszkańcy miejscowości Radawiec Duży (17,54%) oraz Motycz (13,90%). Wysoką skalę bezrobocia rejestrowanego zauważa się również w miejscowościach: Konopnica i Kozubszczyzna, z terenu których pochodziło po równo: 9,11% bezrobotnych. Sytuacja przedstawiała się w sposób podobny w 2014 r., kiedy na 385 bezrobotnych najwięcej z nich zamieszkiwało miejscowości Motycz (16,36%) i Radawiec Duży (13,25%). Niewielkiemu wzrostowi w stosunku do roku poprzedniego uległa ponadto liczba osób bez pracy w Konopnicy (10,91%). Rok 2015 cechuje się najniższą w stosunku do ujętych w zestawieniu lat, liczbą osób zarejestrowanych bezrobotnych (318). Spadek skali bezrobocia na terenie gminy nie spowodował jednak wyraźnych zmian w rozkładzie osób bezrobotnych w poszczególnych miejscowościach gminy. W 2015 r. niezmiennie najwyższa liczba osób bez zatrudnienia występowała w miejscowościach Motycz (14,15%) oraz Radawiec Duży (11.32%). Trzecie miejsce w rocznej klasyfikacji bezrobocia zajmowały: Konopnica (9,89%), Kozubszczyzna (7,86%) i Uniszowice (7,55%). Pomimo ogólnego spadku bezrobocia w gminie, w miejscowościach Marynin, Motycz Józefin, Radawczyk Drugi, Stasin i Szerokie zaobserwowano jego wzrost w stosunku do roku 2014, a w Motyczu Leśnym w obu latach pozostawało ono na tym samym poziomie.

4.5.4 Pomoc społeczna

Wraz z rozpoczęciem w Polsce procesu przekształcenia gospodarki centralnie planowanej w gospodarkę rynkową problem ubóstwa zarówno w teorii, jak i w praktyce nabrał nowego znaczenia. Przemiany gospodarcze spowodowały istotne przesunięcia w rozkładzie dochodów, co spowodowało postępujący proces materialnego rozwarstwiania się społeczeństwa. Ubóstwo, będące jedynym z problemów najczęściej kwalifikującym rodziny i osoby do przyznania świadczeń z zakresu wsparcia społecznego, ma charakter zarówno indywidualny jak i społeczny.

Aby umożliwić przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, na terenie gminy działa Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Konopnicy, który jest jednostką organizacyjną gminy. Prowadzi

(32)

on między innymi działania związane z przeciwdziałaniem zjawiskom patologicznym i wykluczeniem społecznym.

Wykres 12. Liczba rodzin i osób objętych pomocą społeczną w Gminie Konopnica w latach 2014- 2016.

Źródło: Opracowanie własne n podstawie danych GOPS w Konopnicy.

Powyższe zestawienie wskazuje, że na terenie gminy liczba rodzin i osób objętych pomocą Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Konopnicy ulega systematycznemu obniżeniu. Ważnej z perspektywy diagnozy obszarów problemowych w gminie, informacji dostarczają dane na temat najczęstszych przyczyn udzielenia wsparcia społecznego.

Wykres 13. Liczba rodzin według powodu przyznania pomocy w 2014 r.

Źródło: Opracowanie własne n podstawie danych GOPS w Konopnicy

Spośród wszystkich objętych pomocą rodzin, najwięcej z nich uzyskało wsparcie z tytułu długotrwałej lub ciężkiej choroby (23,42%). Drugim, najczęściej kwalifikującym rodziny do przyznania form pomocy powodem było bezrobocie (20,52%) oraz (powiązane prawdopodobnie ze skalą bezrobocia) ubóstwo (19,71%). Stosunkowo najmniej rodzin skorzystało z pomocy z tytułu bezdomności (0,48%), zdarzeń losowych (0,48%), przemocy w rodzinie (0,16%), sytuacji kryzysowej (0,16%) oraz trudności z przystosowaniem do życia po opuszczeniu zakładu karnego (0,16%).

Wykres 14. Liczba rodzin według powodu przyznania pomocy w 2015 r.

Źródło: Opracowanie własne n podstawie danych GOPS w Konopnicy.

Podobnie jak w roku poprzednim, najczęstszymi przyczynami udzielenia pomocy w 2015 r. były: długotrwała lub ciężka choroba (23,09%), bezrobocie (19,79%) oraz ubóstwo (17,36%).

Podwyższeniu w stosunku do roku 2014 uległa liczba rodzin dotkniętych problemem niepełnosprawności (17,36%). Wyraźnemu wzrostowi uległa również skala przemocy w rodzinie (wzrost o 21 rodzin). Niezmiennie, najmniej rodzin skorzystało z pomocy w związku z:

(33)

trudnościami w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego (0,87%), bezdomnością (0,17%), zdarzeniami losowymi (0,17%) oraz sytuacją kryzysową (0,17%).

Wykres 15. Liczba rodzin według powodu przyznania pomocy w 2016 r.

Źródło: Opracowanie własne n podstawie danych GOPS w Konopnicy.

Analiza przyczyn objęcia rodzin pomocą społeczną wskazuje na względną trwałość problemów społecznych na terenie gminy. Mimo, że w powyższym zestawieniu dane nie są jeszcze w pełni kompletne (stan na 02.09), podobnie jak w latach poprzednich wśród przyczyn udzielenia wsparcia dominuje długotrwała lub ciężka choroba (26,68%), niepełnosprawność (21,29%), bezrobocie (17,52%) oraz ubóstwo (16,17%). Po wyraźnym wzroście w roku poprzednim, ponownemu obniżeniu uległa skala przemocy rodzinnej, stanowiąca 0,27% wszystkich przyczyn objęcia formami wsparcia.

4.5.5 Bezpieczeństwo

Zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, jednym z zadań gminy jest zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym również zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli. Poziom bezpieczeństwa mieszkańców oraz niski stopień przestępczości są jednym z czynników świadczących o rozwoju i atrakcyjności gmin. Wskaźniki określające poziom ładu społecznego w danej gminie stanowią ponadto często miernik powodzenia planowanych przedsięwzięć dla potencjalnych inwestorów.

Wykres 16. Liczba wykroczeń i przestępstw popełnionych w Gminie Konopnica w latach 2011-2015.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych policji.

(34)

W latach 2011-2013 liczba wykroczeń na terenie gminy ulegała systematycznemu wzrostowi. W roku 2014 liczba ta zmniejszyła się o 10 stosunku do roku poprzedniego, lecz pozostawała wciąż wyższa od liczby zdarzeń zanotowanych przez policję w początkowym roku analizy. Nieco bardziej wyraźny spadek zanotowano w roku 2015, w którym liczba ta zmalała o 18 pkt. % w porównaniu z rokiem poprzednim i o 17 pkt. % w stosunku do roku 2011. Liczba zdarzeń o charakterze przestępczym, za wyjątkiem roku 2012, pozostawała niższa od skali wykroczeń. W 2012 r. zanotowano wzrost liczby przestępstw (214), z której 60,28% (129) stanowiły przestępstwa gospodarcze, 18,22% - włamania, a 11,68% - kradzieże.

Ważnych informacji na temat stanu bezpieczeństwa w gminie dostarczają dane na temat liczby zdarzeń zanotowanych w poszczególnych jej miejscowościach.

Wykres 17. Liczba wykroczeń popełnionych w poszczególnych miejscowościach Gminy Konopnica w latach 2013-2105.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych policji.

Według danych policji, w 2013 r. miejscowościami o najwyższej skali przestępczości w roku 2013 były miejscowości: Konopnica (14,51%), Stasin (13,44%) i Motycz (12,90%). W roku następnym zdecydowanie najwięcej zdarzeń zanotowanych zastało w miejscowości Radawiec Duży (19,08%), a także podobnie jak w 2013 r., w Motyczu (14,47%) oraz Stasinie (11,18%). W 2015 r. natomiast, największą liczbą wykroczeń charakteryzowała się Kozubszczyzna (14,50%), Uniszowice (13,74%) i podobnie jak w latach poprzednich - Stasin (10,69%) oraz Motycz (10,69%).

Wykres 18. Liczba zdarzeń o charakterze kryminalnym w poszczególnych miejscowościach Gminy Konopnica w 2015 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych policji.

W 2015 najwyższą liczbę popełnionych przestępstw policja zanotowała w miejscowości Uniszowice (18,92%). Na 14 zanotowanych tam zdarzeń, najwięcej (10) zostało zakwalifikowanych jako włamanie, 2 jako przestępstwa gospodarcze, 1 jako kradzież oraz 1

Cytaty

Powiązane dokumenty

Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Moszczenica wymaga odpowiedniego systemu wdrażania i zarządzania, ze względu na swoją złożoność. Konieczne jest odpowiednie

Najwyższe wartości wskaźnika dotyczącego liczby osób korzystających z pomocy społecznej z powodu choroby w przeliczeniu na 100 mieszkańców zaobserwowano w sołectwach: Skawica

Projekty wykraczające poza obszar rewitalizacji (mające szerszy zasięg oddziaływania obejmujący pozostałe części gminy bezpośrednio graniczące z obszarami rewitalizacji i

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radziejów, zostało sporządzone w trybie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. Określa ono politykę

Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem na obszarze sołectw zlokalizowanych w północno-wschodniej

Podstawą do aktualizacji Programu mogą być również wnioski poszczególnych interesariuszy rewitalizacji, składane za pośrednictwem ich przedstawicieli w Komitecie

Jakość życia na obszarze rewitalizacji jest wysoka, a Leszno, Zaborów i Gawartowa Wola są dobrymi miejscami do mieszkania, spędzania czasu wolnego i pracy.. Różnorodni partnerzy,

Na terenie gminy Niepołomice funkcjonuje łącznie 10 przedszkoli (w tym 4 przedszkola samorządowe), 3 punkty przedszkolne oraz 1 klub dziecięcy działające przy