• Nie Znaleziono Wyników

I. Pojęcie ryzyka i zdarzeń losowych

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "I. Pojęcie ryzyka i zdarzeń losowych"

Copied!
15
0
0

Pełen tekst

(1)

I. Pojęcie ryzyka i zdarzeń losowych

Pojęcie ryzyka

Jednym z najbardziej popularnych pojęć w języku potocznym jest pojęcie ryzyka. Mówimy o ryzyku, gdy stajemy przed problemem zmuszającym nas do podjęcia decyzji bądź gdy podejmujemy decyzję nie zmuszani do tego sytuacją zewnętrzną. Używamy tego określenia również wówczas, gdy pojawia się teoretyczna możliwość zysku lub straty, ewentualnie tylko straty, bądź kojarząc ryzyko ze źródłem czy przyczyną zysku lub straty, ewentualnie z osobą lub przedmiotem (podmiotem) narażonym na stratę. W efekcie, mimo iż do tej pory pojęcie ryzyka nie zostało zdefiniowane jednoznacznie, większość osób rozumie jego sens, czuje jego istotę i trzeba przyznać, że w większości sytuacji jest ono prawidłowo stosowane. Wypada zauważyć i wyraźnie podkreślić, że ryzyko towarzyszy wszelkim przejawom egzystencji człowieka, tzn. działaniom ( ryzyka związane z realizacją określonych zamierzeń), jak i stanom ( ryzyka związane z zachowaniem istniejącego stanu rzeczy, z niepodjęciem lub

zaniechaniem określonych działań itp.) Działanie

w warunkach ryzyka jest nieodłącznym atrybutem każdej gospodarki. Wypada jednocześnie zaznaczyć, iż głównie zainteresowania zagadnieniami ryzyka wiązały się z rozwojem działalności ubezpieczeniowej. W konsekwencji już od początku XX wieku wraz z rozwojem działalności ubezpieczeniowej, prowadzonej na szeroką skalę przez coraz więcej specjalistycznych firm, obserwujemy rozwój samodzielnego działu nauki, jakim jest teoria ryzyka ubezpieczeniowego, zajmująca się badaniem własności oraz analizą popularnego i

szeroko wykorzystywanego

w działalności ubezpieczeniowej pojęcia ryzyka.

Obecnie w ubezpieczeniach pojęcie ryzyka jest rozumiane wieloaspektowo. Używa się go co najmniej w kilku znaczeniach, a mianowicie jako:

 możliwość zdarzenia powodującego stratę

 prawdopodobieństwo nastąpienia zdarzenia

 przedmiot (podmiot) lub grupa przedmiotów (podmiotów), które narażone są na stratę ( ryzykiem jest więc życie ludzkie)

 zdarzenie, które te stratę wyrządza (śmierć, nieszczęśliwy wypadek)

 możliwość lub prawdopodobieństwo subiektywnego powiększenia straty wynikającej z jakiegoś niebezpieczeństwa (hazard)

 możliwa wielkość straty, na które narażone są osoby lub mienie

 zróżnicowanie (fluktuacja) możliwych strat

 niepewność dotycząca strat (niepewność lub wątpliwość dotycząca strat, niepewność lub wątpliwość co do możliwości przewidzenia przyszłości)

Pojęcie ryzyka jest bliskie pojęciu niepewności, określanemu jako brak dostatecznej wiedzy, co do przyszłości, w odniesieniu do tych wszystkich zjawisk, które są niezależne od woli ludzkiej, a mają wpływ na wyniki jego działalności. Ryzyko może być opisane jako wypadek, który może zdarzyć się, lecz nie musi. Jeśli się zdarzy, to pociąga za sobą niebezpieczeństwo, cierpienie lub stratę. To podejście, oparte na analizie przyczyn pewnych realnych zdarzeń czy faktów jest podstawą do badań ryzyka ubezpieczeniowego.

Ryzyko w ubezpieczeniach można badać i rozważać w dwóch kategoriach. Podstawowym i istotnym ryzykiem występującym w ubezpieczeniach jest ryzyko ubezpieczeniowe związane z przedmiotem ubezpieczenia. Drugie ważne ryzyko, które powinno podlegać badaniu i

(2)

analizie, to ryzyko ubezpieczyciela, związane z działalnością firmy ubezpieczeniowej jako uczestnika rynku. Ryzyko ubezpieczyciela występuje głównie w takich elementach działalności firmy, jak właściwa gospodarka finansowa związana z zabezpieczeniem odpowiedniego marginesu wypłacalności, tworzenie rezerw finansowych i techniczno – ubezpieczeniowych, zarządzanie lokatami kapitałowymi ubezpieczyciela, dbanie o równowagę finansową w portfelach ubezpieczeń, właściwa kalkulacja składek ubezpieczeniowych oraz decyzje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne. Ponadto należałoby analizować i badać ryzyko ubezpieczającego związane z zawarciem umowy ubezpieczeniowej i wykupieniem polisy ubezpieczeniowej na odpowiednich warunkach.

Jednak ryzyko ubezpieczeniowe (szczególnie jego właściwa ocena) wpływa bezpośrednio na ryzyko ubezpieczyciela i ryzyko ubezpieczającego.

Zdarzenie losowe

Z punktu widzenia metodologii zagadnienia ryzyka ubezpieczeniowego może być przedmiotem badań zarówno od strony samych niebezpieczeństw (zagrożeń), jak i od strony ich materialnych przejawów, ujawniających skutki realizacji tych niebezpieczeństw w

otaczającej rzeczywistości.

W pierwszej płaszczyźnie ryzyko ujmujemy jako abstrakcyjną konstrukcję pojęciową, uznawaną za siłę sprawczą (przyczynę) określonych zdarzeń jako realnych stanów świata zewnętrznego. Fakt występowania tych zdarzeń jest zarazem dowodem na istnienie

określonych ryzyk, które same

w sobie nie stanowią realnych stanów czy zjawisk obiektywnej rzeczywistości.

Badając ryzyko w drugiej płaszczyźnie, interesujemy się określonymi stanami świata zewnętrznego (zdarzeniami), które są wynikiem urzeczywistnienia się określonych ryzyk;

zdarzenia te określa się mianem zdarzeń losowych. Stanowią one przedmiot zainteresowania nauki prawa ubezpieczeniowego, która – uznaje je za szczególnego rodzaju zdarzenia cywilnoprawne – zajmuje się ich charakterystyką i systematyką.

Do podstawowych cech zdarzeń losowych należy to, że:

1. wykazują statystyczną prawidłowość (ich występowanie daje się określić metodami matematycznymi).

2. Mają charakter masowy,

3. Cechują się nadzwyczajnością (ich nastąpienie zakłóca normalny bieg rzeczy),

4. Są losowe w tym znaczeniu, że z wielu jednostek zagrożonych ich wystąpieniem zdarzenia te „dotykają” tylko niektóre z nich, przy czym nie wiadomo, w stosunku do jakich podmiotów zdarzenia te się zrealizują w przyszłości.

Podane cechy nie wyczerpują jednak pełnej charakterystyki zdarzeń losowych, zwłaszcza od strony ich natury prawnej. Dlatego też należy dodać, że za zdarzenia losowe nie można uznać tego, co stanowi normalny skutek działania ludzkiego, zwłaszcza działania podjętego w celu wywołania takiego zdarzenia. Zdarzenie losowe musi następować niezależnie lub wbrew woli osoby dotkniętej skutkami tego zdarzenia. Tak rozumiana cecha losowości ma jednak charakter względny w tym znaczeniu, że to samo zdarzenie wywołane przez jedną osobę (np.

wywołanie pożaru) może być z punktu widzenia osoby trzeciej uznane za zdarzenie losowe,

pomimo że

w stosunku do sprawcy pożaru należy mu cechy tej odmówić. Z drugiej strony wystąpienie zdarzenia losowego, choć wydaje się możliwe w stosunku do określonego podmiotu, to nie jest konieczne (np. choć pożar określonego budynku jest możliwy, to nie musi on wcale nastąpić

w badanym okresie). W doktrynie prawa ubezpieczeniowego znane są różne klasyfikacje

(3)

zdarzeń losowych, w zależności od kryterium stanowiącego podstawę dokonywanej systematyki.

Najbardziej znany jest podział na zdarzenia wynikające z działania sił przyrody (klęski żywiołowe)

i zdeterminowane czynnikiem ludzkim (wypadki). W klasyfikacji tej wyróżnia się niekiedy specjalną podgrupę wypadków losowych, zwanych nieszczęśliwymi wypadkami, które powodują ujemne następstwa w postaci naruszenia dóbr osobistych człowieka (życia,

zdrowia, zdolności do pracy). Inny podział przyjmuje za punkt wyjścia aspekt niepewności. Z tego punktu widzenia można wyróżnić zdarzenia, które są niepewne:

1. co do ich wystąpienia 2. co do ich skutków

3. w aspekcie daty ich nastąpienia

Do pierwszej grupy zaliczamy zdarzenia, co do których nie można przewidzieć czy wystąpią, czy nie (np. pożar budynku). W drugim wypadku chodzi o zdarzenia, których nastąpieniemoże być pewne (np. okresowe zjawiska atmosferyczne). Wreszcie, możemy uznać za losowe zdarzenia, które są pewne co do nastąpienie, co do ich skutków, lecz niepewność dotyczy daty ich wystąpienia (np. śmierć człowieka).

Definicje ryzyka ubezpieczeniowego

Spotykamy się z różnymi definicjami ryzyka ubezpieczeniowego, które zależą od aspektu, który się bierze pod uwagę oraz okoliczności jakie interesują badacza. Ze względu na to dopiero zbiór tych definicji może dać pewien obraz zjawiska zwanego ryzykiem ubezpieczeniowym.

• Ryzyko jako szansa nastąpienia straty

- możliwość (prawdopodobieństwo), że coś się wydarzy – szansa straty niemierzalnych, po prostu istnieje lub nie

- szansa straty mierzalna – oceniana stopniem prawdopodobieństwa wystąpienia

Zgodnie z tą definicją ryzyka należy rozumieć jako możliwość lub prawdopodobieństwo, że coś się wydarzy lub jako stopień tego prawdopodobieństwa. Pierwsze z tych znaczeń traktuje ryzyko jako szansę straty, która nie jest mierzalna. Natomiast szansa straty jest kwantyfikowalna ( w sensie prawdopodobieństwa ) procentowo w ułamkach. Należy zauważyć, że stopień ryzyka i stopień prawdopodobieństwa danego następstwa nie jest tym samym. Jeśli np. szansa straty w sensie prawdopodobieństwa wynosi 100% to szkoda jest pewna, a więc nie ma żadnego ryzyka, ryzyko bowiem charakteryzuje się tym, że wynik jest w jakimś stopniu niewiadomą.

• Ryzyko jako możliwość nastąpienia straty

W tej definicji nieistotne jest prawdopodobieństwo, jeśli nie jest równe zeru lub jedności.

Możliwość – to prawdopodobieństwo zajścia zdarzenia zawarte między zerem a jednością i w tym znaczeniu ryzyko jest niewiadomą. Nie ma tu zatem dwuznaczności. Definicja ta nie może jednak służyć do kwantyfikacji wielkości ryzyka.

• Ryzyko jako stan, w którym istnieje możliwość straty

W tej definicji ujęte jest jako pewien stan realnej rzeczywistości, w którym istnieje możliwość niekorzystnego odchylenia się wyniku rzeczywistego w stosunku do wyniku założonego lub oczekiwanego w danej sytuacji. Zaletą tej definicji jest jej przydatność dla analizy i pomiaru ryzyka zarówno w odniesieniu do jednostki, jak i do tzw. zagrożeń zbiorowych. Z punktu

(4)

widzenia jednostki ryzyko jest więc mierzalne i wyrażone jako prawdopodobieństwo wystąpienia starty, miarą jest możliwość odchyleń innych wyników od wyniku oczekiwanego. Przewidywalność tych odchyleń zależy od liczby uwzględnionych zagrożeń (im więcej uwzględnionych zagrożeń, tym bardziej przewidywalne). Jeżeli dane są oparte na reprezentatywnej liczbie obserwacji uwzględniających odpowiednio dużą liczbę czynników (determinant ryzyka), to w ujęciu tej definicji dobrą miarą wielkości ryzyka jest znane ze statystyki odchylenie standardowe.

• Ryzyko jako dyspersja rezultatów rzeczywistych i oczekiwanych

Definicja ta pochodzi ze statystyki, gdzie ocenia się stopień rozrzutu wyników w stosunku do pozycji centralnych lub średnich. To podejście jest bardzo użyteczne dla ubezpieczycieli, którzy na podstawie pomiarów statystycznych ryzyka kalkulują składki. Dla firmy ubezpieczeniowej istotne jest to, że dla niej ryzykiem może być to, że przewidywania statystyczne mogą nie być wystarczająco dokładne. Ubezpieczyciel oblicza więc nie tylko przewidywaną w danej grupie liczbę wypadków, ale również zakres błędu, czyli zakres możliwych odchyleń.

• Ryzyko jako prawdopodobieństwo wyniku innego niż oczekiwany

W definicji tej przyjmuje się, że obiektywne prawdopodobieństwo, faktyczny rezultat, czy raczej wynik, będzie się różnić od zakładanego. Stopień tego prawdopodobieństwa jest tu rozumiany nie jako stopień subiektywnej wiary, wiedzy czy indywidualnych oczekiwań, lecz jako miernik relatywnej częstotliwości. Istotą tej definicji jest to, że ryzyko nie jest ujmowane jako prawdopodobieństwo wystąpienia pojedynczego zdarzenia lecz jako prawdopodobieństwo dewiacji (odchylenia) wyniku rzeczywistego od zakładanego w skali tzw. zagrożeń zbiorowych

• Ryzyko jako niepewność

Taka definicja wprowadza duże zamieszanie w ogólnej teorii ryzyka, gdzie niepewność jest traktowana jako korelant ryzyka nie zaś źródło jego istnienia. W sytuacjach, gdy mamy do czynienia z ryzykiem jego obecność staje się źródłem niepewności. Wypada zaznaczyć, iż w ogólnej teorii ryzyka: ryzyko jest utożsamiane raczej z kategorią obiektywną (niezależną od odbiorcy), a niepewność jest odzwierciedleniem naszej wiedzy o prawach rządzących obiektywnymi procesami, a więc jest rozumiana subiektywnie. Definicja ta ma niewielką przydatność dla praktyki ubezpieczeniowej. Ma natomiast znaczenie poznawcze i pomaga w dociekaniach nad ontologią słowa „ryzyko” oraz służy lepszemu zrozumieniu jego natury.

• Ryzyko jako niebezpieczeństwo

W mowie potocznej ryzyko utożsamiane jest niezbyt trafnie z niebezpieczeństwem. Jest to bardzo popularne w mowie potocznej, lecz ma niewielką wartość teoretyczną. Powyższa definicja jest przykładem zamieszania metodologicznego oraz świadczy o braku zrozumienia istoty natury i złożoności ryzyka. W definicji tej zaciera się różnica między samym ryzykiem a jego źródłem czy przyczyną, czego nie można utożsamiać. Jak wspomnieliśmy, to określenie jest bardziej popularne w mowie potocznej niż w teorii ubezpieczeń.

• Ryzyko jako przedmiot ubezpieczenia

Definicja ta utożsamia przedmiot ubezpieczenia ( dobra osobiste lub majątkowe) z ryzykiem.

Zakres zastosowania jest wyłącznie środowiskowy, w codziennej praktyce ubezpieczeniowej

(5)

jest elementem języka technicznego. W teorii aktuarialnej ryzyko jest sformalizowane i modelowane.

Klasyfikacja ryzyka ubezpieczeniowego

Klasyfikacja ryzyka ubezpieczeniowego jest z jednej strony wręcz niezbędna ze względu na praktykę ubezpieczeniową, z drugiej zaś- pozwala zrozumieć istotę i naturę każdego ryzyka.

Właściwie użyta umożliwia ubezpieczycielom stosownie odpowiednich technik ubezpieczeniowych oraz identyfikację i kwantyfikację ryzyka, co z kolei jest podstawą kalkulacji kosztu ochrony ubezpieczeniowej, a następnie składki ubezpieczeniowej.

Klasyfikację można tworzyć na różne sposoby, tzn. zakładając różne kryteria i cele. Ze względu na praktykę ubezpieczeń jednym ze stosowanych kryterium jest konstrukcja prawna ubezpieczenia, tworząca dany typ, rodzaj czy grupę ubezpieczenia. Ze względu na praktykę ubezpieczeniową tworzy się według rozmaitych kryteriów różne klasyfikacje, wzajemnie się przenikające.

Kryterium podziału ze względu na charakter strat:

 Ryzyka finansowe powodują straty dające się ująć finansowo (np. różne rodzaje ryzyka występujące przede wszystkim w ubezpieczeniach majątkowych).

 Ryzyka niefinansowe powodują straty nie dające ująć się finansowo (np. ryzyka związane z niektórymi ubezpieczeniami osobowymi, takie jak dożycie określonego wieku itp.)

Kryterium podziału ze względu na wpływ czasu na dane ryzyko:

 Ryzyko statyczne występuje niezależnie od czasu, tzn. może się hipotetycznie pojawić nawet wówczas, gdyby nie było postępu ekonomicznego, technologicznego i cywilizacyjnego (np. straty wynikające z działania żywiołów przyrodniczych, naturalnych procesów starzenia się materiałów i środowiska geologicznego).

 Ryzyko dynamiczne jest pochodną zmian ekonomicznych, technologicznych i organizacyjnych. Są to ryzyka kreowane przez zmiany cen, gustów konsumentów, kryzysy gospodarcze, modę, inflację itp. Zmiany te mogą stać się przyczyną strat finansowych zarówno w skali jednostki jak i zbiorowości.

Kryterium podziału ze względu na źródło ryzyka, kryterium ilościowe (masowość oddziaływania ryzyka), kryterium jakościowe (rozmiary następstw). Podział bazuje na różnicy w genezie i skutkach realizacji:

 Ryzyka fundamentalne są ryzykami bezosobowymi, mającymi wpływ na dużą liczbę jednostek lub całe społeczeństwa. Najczęściej u ich źródła tkwią przyczyny ekonomiczne, społeczne i polityczne. Mogą też być rezultatem zjawisk fizycznych, a w szczególności sił przyrody. Źródła tych ryzyk wyrastają ponad jednostkę, dotykając społeczeństwo jako całość. Jednostka jest jak gdyby ich adresatem pośrednim. Przykładem ryzyk fundamentalnych są np. trzęsienia ziemi, huragany, powodzie, wojny, rozruchy społeczne, inflacja.

 Ryzyka partykularne stwarzają zagrożenia (powodują straty) w skali interesów indywidualnych. Źródła tych ryzyk najczęściej tkwią w aktywności poszczególnych

(6)

jednostek, choć ryzyka te mogą wynikać z przyczyn niezależnych od jednostek. Jako przykłady ryzyk partykularnych podawane są rabunek, podpalenie, bądź ryzyka, które wynikają z przyczyn niezależnych od jednostki, tj. zatonięcie statku, uderzenie pioruna, pożar w wyniku samozapłonu

Kryterium wyróżniające ryzyko czyste i ryzyko spekulatywne ściśle wiąże się z konsekwencjami ryzyka. Podział uznawany za najbardziej użyteczny do analizy ryzyka ubezpieczeniowego:

 Ryzyko czyste to ryzyko, którego zrealizowanie się powoduje stratę, a niezrealizowanie nie przynosi korzyści. Tak więc przy tym typie ryzyka mamy do czynienia z tzw.

wariancją alternatywną.

 Ryzyko spekulatywne to ryzyko, którego zrealizowanie się uzasadnia oczekiwanie korzyści (zysku) albo poniesienie straty. Niezrealizowanie się tego ryzyka to brak straty lub zysku. Jako przykład można podać ryzyko inwestycyjne, tzn. ryzyko związane z podjęciem inwestycji. Przystępując do inwestycji, liczymy się z trafieniem inwestycji (korzyść) bądź załamaniem koniunktury i nie trafieniem inwestycji (strata). Rezygnacja z przystąpienia do inwestycji to brak straty, brak zysku.

Kryterium podziału ze względu na możliwości i różne metody kwantyfikacji ryzyka:

 Ryzyko probabilistyczne jest to ryzyko dające się obliczać metodami matematycznymi lub tylko na podstawie danych statystycznych.

 Ryzyko estymacyjne to ryzyko, przy ocenie którego można teoretycznie stosować rachunkowe określenie prawdopodobieństwa. Związane jest to jednak z dużą możliwością błędów, co powoduje, iż ryzyko to staje się mocno zbliżone do niepewności, a przez to czyni je często ryzykiem nieubezpieczalnym.

Kryterium podziału ze względu na źródła niebezpieczeństwa:

 Ryzyko przyrodnicze jest to ryzyko kreowane przez samą przyrodę zwane ryzykiem elementarnym (np. ryzyko powodzi, huraganu, czy inne ryzyka związane z działaniem przyrody).

 Ryzyko społeczne jest to ryzyko kreowane przez człowieka jako jednostkę bądź społeczeństwa (człowiek jako zbiorowość np. ryzyko pożaru związane z użytkowaniem przez człowieka energii elektrycznej).

Kryterium podziału ze względu na charakter przedmiotu ubezpieczenia:

 Ryzyko osobowe jest to ryzyko, które powoduje uszczerbek w dobrach osobistych takich jak życie, zdrowie, zdolność do pracy itp. (np. ryzyko dla atrybutów gwiazd filmowych,

ryzyko choroby).

 Ryzyko majątkowe jest to ryzyko, które zaliczamy do tzw. ryzyk pozostałych, tzn.

zagrażających dobrom majątkowym (np. ryzyko kradzieży, pożaru itp.).

Według klasyfikacji wynikającej z różnych aspektów niepewności dotyczącej procesu realizacji poszczególnych ryzyk wyróżniamy trzy główne grupy ryzyk:

(7)

Grupa pierwsza – ryzyka charakteryzujące się tym, iż mamy do czynienia z niepewnością dotyczącą samego faktu realizacji (nastąpienia) danego ryzyka (np. wypadek samochodowy – nie mamy pewności czy zaistnieje, czy nie).

Grupa druga – ryzyka charakteryzujące się tym, iż realizacja ich jest pewna, lecz wiążą się z niepewnością dotyczącą czasu realizacji (np. śmierć człowieka – realizacja ryzyka jest pewna, a niepewność dotyczy terminu realizacji tego ryzyka).

Grupa trzecia – ryzyka charakteryzujące się tym, iż zarówno ich realizacja oraz czas realizacji mogą być pewne, a aspekt niepewności dotyczy skutków (np. znając prognozę dotyczącą huraganu czy powodzi, wiemy kiedy i w jakim czasie będzie miało miejsce to wydarzenie, nie możemy jednak przewidzieć jego skutków).

Ryzyko w ubezpieczeniach na życie

Największą grupę zdarzeń objętych ubezpieczeniem na życie stanowią śmierć naturalna, a także zdarzenia „pozytywne”, które nie odpowiadają pojęciu szkody, jednak powodują zwiększone potrzeby. Z punktu widzenia ubezpieczyciela podstawową rolę odgrywa klasyfikacja według przyczyn śmierci, którą przeprowadzają na swoje potrzeby zakłady ubezpieczeń na życie. Ważną rolę odgrywa klasyfikacja wypadków powodujących śmierć lub inwalidztwo według ich przyczyny (utonięcia, potrącenia przez pojazdy, samobójstwa i inne) oraz miejsce ich powstania ( w pracy, na wakacjach, w drodze do pracy, na ulicy). Inne klasyfikacje uwzględniają szczególne narażenia osób na śmierć lub poszczególne przyczyny zgonu (uzależnienia, wykonywany zawód).

Specyfiką ubezpieczeń na życie jest to, że obejmują one zdarzenia, które muszą wystąpić;

niewiadomy jest tylko termin ich wystąpienia. Z punktu widzenia potrzeb rodziny, wynikających ze śmierci jej członka, czas, w którym śmierć nastąpi, odgrywa jednak bardzo istotną rolę. W ubezpieczeniach na życie podstawowe dwa rodzaje ryzyka, które podlegają ubezpieczeniu, to śmierć ubezpieczonego i dożycie określonego w umowie wieku lub liczby lat od chwili zawarcia umowy ubezpieczenia. W praktyce w umowach ubezpieczenia te dwa rodzaje ryzyka mogą być objęte jednym ubezpieczeniem lub mogą stanowić przedmiot ubezpieczenia dwóch oddzielnych umów. Ponadto do ochrony ubezpieczeniowej w ubezpieczeniach na życie mogą być włączone dodatkowe rodzaje ryzyka, takie jak:

- śmierć z powodu wypadku - ryzyko trwałego inwalidztwa

- ryzyko zachorowania, w tym tzw. ciężkiej choroby

- inne zdarzenia związane z „drogą życia”, np. urodzenie dziecka, ślub, rozpoczęcie studiów.

Należy zaznaczyć, że ubezpieczenia wypadkowe, jak również ubezpieczenia zdrowotne, formalnie zaliczane są do ubezpieczeń tzw. nieżyciowych, czyli zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej do działu II. Gdy jednak stanowią one uzupełnienie do ubezpieczenia na życie, są traktowane na równi z tymi ubezpieczeniami.

Wśród ubezpieczeń na życie odrębną kategorię stanowią ubezpieczenia rentowe, przy których wysokość świadczeń ubezpieczeniowych wynika z długowieczności osoby ubezpieczonej, a śmierć na ogół przerywa wypłatę świadczeń. Ubezpieczenia rentowe mogą stanowić przedmiot samodzielnej umowy, ale często również stanowią dodatek do ubezpieczeń na życie i wówczas zamiast jednorazowej wypłaty świadczenia po dożyciu określonego w umowie ubezpieczenia wieku ubezpieczony otrzymuje rentę. W ubezpieczeniach rentowych podstawowym ryzykiem jest długość życia osoby ubezpieczonej. Cechą charakterystyczną

(8)

ubezpieczeń na życie różniącą je od ubezpieczeń tzw. nieżyciowych jest fakt, że ryzyko w ubezpieczeniach na życie, z wyjątkiem ubezpieczeń terminowych, zrealizuje się zawsze, jedynie nie znany jest termin jego realizacji. Zatem mówimy, że realizacja ryzyka jest z nieskończonym horyzontem czasowym. Stąd często przyjmuje się również, że ryzykiem jest długość życia ubezpieczonego lub moment jego śmierci, a nie samo zdarzenie śmierci. Inną cechą charakterystyczną ubezpieczeń na życie jest długoterminowość umów. Ten fakt ma związek z ryzykiem zarówno samego ubezpieczającego jak i ubezpieczonego, gdyż zawsze możne się zdarzyć bankructwo, zła kondycja finansowa, niewłaściwa polityka lokacyjna zakładu ubezpieczeń. Z uwagi na długoterminową współpracę ubezpieczonego lub ubezpieczającego z zakładem ubezpieczeń występuje ryzyko z dużym błędem prognozy. Z drugiej strony, czyli u ubezpieczyciela, w związku z długoterminową współpracą pojawia się ryzyko związane z zachowaniem się ubezpieczonego, przede wszystkim takie, jak zerwanie kontraktu, zaprzestanie opłaty składek itp.

Każda umowa ubezpieczeniowa w zakresie ubezpieczeń na życie może zakończyć się trzema

możliwymi rozwiązaniami:

 śmiercią osoby ubezpieczonej, powodującą wypłatę całej sumy ubezpieczenia nawet wówczas, gdy zapłacono dopiero pierwszą miesięczną ratę składki, która wynosić może zaledwie ułamek procentowy tej sumy,

 dożyciem końca okresu ubezpieczenia, powodującym wypłatę całej sumy ubezpieczenia – zgodnie z umową – jednorazowo lub w formie okresowych rat,

 przerwaniem ubezpieczenia, tzn. zaprzestaniem opłaty dalszych składek w okresie ubezpieczenia, powodującym częściowy zwrot kapitał i likwidację ubezpieczenia lub obniżenie sumy ubezpieczenia stosownie do proporcji wpłacanego kapitału do tego, jaki powinien być wypłacony według planu ubezpieczenia; możliwe jest też wzięcie pożyczki z kwoty wpłaconych składek a w razie jej oddania, odtworzenie na nowo ubezpieczenia.

W przypadku ubezpieczenia jednostkowego na życie i dożycie w praktyce zakłady ubezpieczeń proponują dołączenie dodatkowych rodzajów ryzyka, za które pobierana jest dodatkowa składka.

Z rozpoznaniem ryzyka wiąże się przede wszystkim system jego deklarowania przed zawarciem umowy, czyli przedstawienie okoliczności mających znaczenie dla ubezpieczyciela. W polskiej praktyce ubezpieczeniowej najczęściej stosowany jest system kwestionariuszy. Pytania w nim zawarte dotyczą na ogół trzech obszarów informacji dotyczących ryzyka, a mianowicie:

1. stanu zdrowia aplikanta,

2. zagrożeń wynikających z chorób dziedzicznych, 3. zagrożeń wynikających ze sposobu życia i nawyków,

W konsekwencji analizy wniosku i dołączonego kwestionariusza zakład ubezpieczeń może:

• przyjąć wniosek bez zastrzeżeń i bez dalszych czynności sprawdzających,

• skierować aplikanta na dodatkowe badania lekarskie i podjąć decyzję po uzyskaniu wyników tych badań,

• przyjąć wniosek, ale zastosować specjalne zasady ubezpieczenia lub podwyższoną taryfę składek,

• odrzucić wniosek.

(9)

Proces oceny ryzyka ubezpieczeniowego w ubezpieczeniach na życie nazywa się underwritingiem życiowym. Obejmuje on zarówno analizę potencjalnych przyczyn umieralności w większych populacjach, jak również indywidualną ocenę poszczególnych przypadków.

W ubezpieczeniach na życie odgrywa dużą rolę i ma ogromne znaczenie, zarówno dla prowadzących działalność ubezpieczeniową, czyli zakładów ubezpieczeń, jak również dla samych ubezpieczających i ubezpieczonych, ryzyko występujące w działalności lokacyjnej, które można nazwać ryzykiem finansowym. Ryzyko to związane jest przede wszystkim z przewidywaniem stopy zwrotu z inwestycji finansowych prowadzonych przez zakład ubezpieczeń. Przewidywana tzw. stopa techniczna, która zależy od stopy zwrotu z inwestycji, stopy inflacji i oficjalnych stóp procentowych ogłoszonych przez NBP, jest jednym z czynników wpływających na wysokość składki ubezpieczeniowej. Ponadto zysk z inwestycji finansowych zebranych składek jest bardzo często doliczany do sumy ubezpieczenia i zwiększa przyszłe świadczenia. Jednak z uwagi na długoterminowość występującą w ubezpieczeniach na życie ocena ryzyka finansowego jest trudniejsza i muszą tutaj być brane pod uwagę metody stosowane w przypadku inwestycji długoterminowych.

Ocena ryzyka ubezpieczeniowego w ubezpieczeniach na życie

W związku z oceną ryzyka w ubezpieczeniach na życie mówimy o pewnym procesie postępowania, który nazywa się underwritingiem. Przez undwerwriting rozumie się całość czynności wykonywanych w celu oszacowania, zaakceptowania na odpowiednich warunkach lub odrzucenia ryzyka ubezpieczeniowego. Osoba, która się tym zajmuje, to underwriter.

Proces underwritingu może składać się z czterech następujących etapów:

• Etap wstępny, który ma miejsce jeszcze przed otrzymaniem wniosku. Składa się z decyzji podjętych przez biuro co do grup osób, wśród których będą poszukiwane osoby do ubezpieczenia.

• Etap polegający na ocenie danych umieszczonych we wniosku oraz posiadanych informacji medycznych i finansowych, w celu zdecydowania, czy dany przypadek może być przyjęty przy normalnej taryfie, specjalnej taryfie lub czy powinien być odłożony lub odrzucony. Nim decyzja będzie podjęta, konieczne może się okazać uzyskanie dalszych

medycznych lub finansowych informacji.

• Etap polegający na rozważeniu typu, intensywności i rozmiaru ryzyka w sytuacji, gdy ubezpieczenie może być zawarte tylko przy zachowaniu specjalnej taryfy.

• Etap ostateczny polegający na ustaleniu metody, dzięki której można neutralizować dodatkowe ryzyko.

Proces oceny ryzyka na potrzeby ubezpieczeń na życie przechodził – historycznie ujmując – kilka etapów rozwoju, wśród których można wyróżnić:

1. etap badań wstępnych

2. etap badań medyczno – statystycznych 3. etap badań kliniczno – aktuarialnych Główne zadania underwritingu życiowego to:

(10)

 ocena ryzyka przyjmowanego do ubezpieczenia zarówno od strony medycznej, jak i finansowej, zawodowej oraz przyporządkowanie ubezpieczonego do odpowiedniej klasy ryzyka

 tworzenie własnych statystyk przyczyn umieralności oraz analiza czynników wpływających na nią, w celu modyfikowania i uaktualniania podstaw oceny rzeczywistego ryzyka

 określenie własnych reguł oceny dostosowanych do obecnych tendencji, specyfiki danej populacji, potrzeb zakładu ubezpieczeń, potrzeb i wymagań klientów

 umożliwienie tworzenia zróżnicowanej oferty ubezpieczeniowej, nowych produktów ubezpieczeniowych

 ochrona zakładu ubezpieczeń przed przyjmowaniem ryzyka zbyt dużego, niepewnego lub podejrzanego

Długoterminowe cele underwritingu to:

 umożliwienie zminimalizowania elementu ryzyka śmierci w składce dla klasy o

normalnym ryzyku

 zapewnienie, ażeby faktyczna śmiertelność występująca w klasie o normalnym ryzyku i w pozostałych klasach była zbliżona do założonych przy kalkulacji składek

 zabezpieczenie sprawiedliwego traktowania osób przyporządkowanych do poszczególnych klas i kategorii

Proces oceny ryzyka składa się z:

• selekcji ryzyka, czyli ustalenia ryzyka, które jest możliwe do zaakceptowania przez zakład ubezpieczeń

• klasyfikacji ryzyka, czyli podziału na określone grupy ryzyka, zarówno dla rodzajów ryzyka standardowego jak i substandardowego

W ubezpieczeniach na życie czynniki ryzyka ubezpieczeniowego dzielone są na medyczne i pozamedyczne.

Czynniki medyczne:

Wiek – jest głównym czynnikiem wpływającym na zgon ubezpieczonego, gdyż wraz z wiekiem rośnie prawdopodobieństwo śmierci i zwiększa się jednocześnie ryzyko zachorowania na określone choroby.

Płeć – ma również znaczenie w ocenie procesu umieralności, gdyż kobiety starzeją się wolniej i występuje mniejsze prawdopodobieństwo zgonu kobiet w stosunku do mężczyzn;

różnica między dalszym trwaniem życia mężczyzn i kobiet w Polsce wynosi 9 lat

Wzrost i waga – traktowane są razem, gdyż czynniki te wspólnie określają normę prawidłowej budowy ciała. Większość towarzystw ubezpieczeniowych stosuje tablice

(11)

określające odchylenie wagi ubezpieczonego od wagi normalnej łącznie z przedziałami wzrostu lub progami wieku.

Spożycie alkoholu i tytoniu – zwiększa prawdopodobieństwo zgonu, stąd towarzystwa ubezpieczeniowe ustalają pewne kryteria co do ilości spożytego alkoholu i liczby wypalanych dziennie papierosów; przekroczenie tej granicy wyraźnie zwiększa ryzyko śmierci. Wpływa to na ogół na podniesienie taryfy składki.

Ciśnienie krwi – jest jednym z czynników ryzyka, gdyż nadciśnienie wpływa bezpośrednio i pośrednio na wzrost ryzyka zgonu.

Schorzenia poszczególnych narządów – mają różny wpływ na ocenę ryzyka, gdyż prawdopodobieństwo wystąpienia wielu chorób dziedzicznych u ubezpieczonego może być przewidywane na podstawie wywiadu rodzinnego.

Czynniki pozamedyczne:

Zawód wykonywany - jest jednym z czynników wpływających na ryzyko śmierci, gdyż są zawody obarczone – jak pokazują statystyki – zwiększonym ryzykiem śmierci lub zachorowalności na niektóre choroby.

Sposób spędzania wolnego czasu, uprawiane sporty, hobby – uprawianie sportów wiąże się z podwyższonym ryzykiem wypadku lub śmierci. Do niebezpiecznych sportów zalicza się wyścigi samochodowe, motocyklowe, lotnictwo, nurkowanie, wspinaczkę wysokogórską, lotniarstwo, baloniarstwo, skoki spadochronowe itp.

Podróże zagraniczne – zwłaszcza do krajów o klimacie ekstremalnym lub do krajów zagrożonych wojną czy też epidemią, są czynnikami zwiększającymi ryzyko wypadku lub śmierci.

W ocenie ryzyka ubezpieczeniowego bardzo ważną rolę odgrywają różne opracowania statystyczne, takie jak roczniki statystyczne, a przede wszystkim tablice trwania życia.

Czynniki wpływające na ocenę ryzyka w ubezpieczeniach na życie można podzielić na obiektywne

i subiektywne. Czynniki obiektywne to te, które wynikają z fizycznych i udokumentowanych cech osoby ubezpieczanej (np. wiek, płeć, stan zdrowia w momencie ubezpieczenia, zawód, miejsce zamieszkania). Czynniki subiektywne to te, które wynikają ze stylu życia, uwarunkowań kulturowych, przekonań środowiska i są trudne do sprawdzenia przez towarzystwo ubezpieczeniowe. Towarzystwa ubezpieczeniowe stosują różne środki underwritngu w zależności przede wszystkim od swoich możliwości; o wyborze metody oceny ryzyka decydują określona suma ubezpieczenia i wiek ubezpieczonego. Podstawowe środki stosowane w underwritingu to:

 ankiety medyczne ogólne i szczegółowe

 badania lekarskie

 testy medyczne (badania dodatkowe)

(12)

 raport medyczny oraz informacje dodatkowe

 kwestionariusze dodatkowe

 underwriting zawodowy

 underwriting finansowy

 wywiad środowiskowy

W praktyce ubezpieczeniowej towarzystwa ubezpieczeniowe stosują następującą klasyfikację:

• Ryzyko standardowe – ubezpieczeni mają przewidywaną przeciętną długość trwania życia, płacą standardową składkę i są ubezpieczeni bez dodatkowych warunków wstępnych.

• Ryzyko preferowane – ubezpieczeni mają przewidywaną dłuższą niż przeciętna długość trwania życia. Czynnikami klasyfikującymi do tej grupy są: bardzo dobry stan zdrowia, wiek do 35-40 roku życia, nieobciążony wywiad rodzinny, niepalenia. Ubezpieczeni płacą składkę niższą niż standardowa.

• Ryzyko podwyższone – ubezpieczeni maja problemy zdrowotne lub pozazdrowotne, ich przewidywana długość życia jest krótsza od przeciętnej. W większości towarzystw ubezpieczeniowych grupa ta jest podzielona na wiele podgrup, w których klienci płacą wyższą składkę w zależności od stopnia dodatkowego ryzyka ocenianego według kryteriów, jakie przyjmuje towarzystwo ubezpieczeniowe.

• Ryzyko odraczane – wnioskujący o ubezpieczenie nie kwalifikuje się obecnie do ubezpieczenia, gdyż ryzyko jest zbyt duże, ale istnieje prawdopodobieństwo osłabienia czynnika niekorzystnego po upływie określonego czasu, a tym samym możliwość ich ubezpieczenia po ponownej analizie.

• Ryzyko odrzucone – wnisokujący o ubezpieczenie jest obciążony ryzykiem rychłej śmierci, i to tak dużym, że towarzystwo ubezpieczeniowe nie może zaoferować im ubezpieczenia.

W każdej z wymienionych klas może istnieć wiele podklas dodatkowo różnicujących ryzyko.

Ponadto każdy zakład ubezpieczeń może wprowadzić swój podział na klasy i podklasy ryzyka, a osoba, która w jednym zakładzie została zaklasyfikowana do klasy podwyższonego ryzyka, w innym zakładzie może zostać zaklasyfikowana do klasy ryzyka standardowego.

W praktyce wyróżnia się trzy metody stosowane do wyceny ryzyka podwyższonego, a mianowicie:

1. Najpierw za pomocą pewnych numerycznych systemów oceny ryzyka szacuje się procent umieralności standardowej, a następnie zakład ubezpieczeń szacuje ryzyko podwyższone jako określony procent standardowego ryzyka śmierci i grupuje poszczególne przedziały obliczanego ryzyka w klasy, stosując dla nich inne stopy składki ubezpieczeniowej.

2. Dodatek do wieku jest metodą polegającą na tym, że wysokość ryzyka dodatkowego wyrażona jest jako dodatek stałej wartości lat do rzeczywistego wieku ubezpieczonego

(13)

3. Podwyższenie współczynnika umieralności o stałą wielkość, zwaną wielkością ryzyka dodatkowego. Opisywane jest to za pomocą stałej wcześniej oszacowanej wartości, którą dodaje się do standardowego współczynnika umieralności.

Redukcja ryzyka

Ubezpieczenie jest powszechnie uznawane za aktywną metodę kontroli ryzyka, co oznacza, że u jego podstaw tkwi założenie, że jego mechanizm ma redukować ogólny poziom ryzyk głównie poprzez określone oddziaływanie na postawę osób ubezpieczonych. Innymi słowy, ubezpieczenie ma zapobiegać niekontrolowanej fluktuacji ryzyka, a w szczególności powinno zapobiegać jego intensyfikacji (np. wskutek pasywnej postawy ubezpieczonego). Metoda ubezpieczeniowa – nazywana redukcją ryzyka – zakłada zatem, że ryzyko w początkowym okresie ubezpieczenia (w chwili zawierania umowy) powinno być wielkością względnie stałą w każdym innym momencie istnienia ochrony ubezpieczeniowej. Tylko takie założenie pozwala zakładowi ubezpieczeń na odpowiednią wycenę taryfową danego ryzyka (ustalenie składki) oraz na podjęcie decyzji o przyjęciu czy akceptacji danego ryzyka do ubezpieczenia.

Niestety, w praktyce poziom niemal każdego ryzyka może ulegać i często ulega wahaniom.

Szczególnie groźna z punktu widzenia zakładu ubezpieczeń jest sytuacja, w której dane ryzyko gwałtownie rośnie, zapowiadając jego materializację ( nastąpienie wypadku ubezpieczeniowego). Zakłady ubezpieczeń najczęściej są bardziej zainteresowane zapobieganiem wypadkom ubezpieczeniowym niż ubezpieczający lub ubezpieczony.

Ubezpieczony, posiadający ochronę ubezpieczeniową może przykładać mniejszą wagę do zapobiegania negatywnym zdarzeniom i ma znacznie mniejszą świadomość redukcji ryzyka.

Wycena ryzyka

Kalkulacja wysokości składek ubezpieczeniowych powinna respektować trzy złote reguły ubezpieczeniowe:

 Regułę równowagi składek i świadczeń

 Regułę proporcjonalności składek i świadczeń

 Regułę równowartości składek i świadczeń

Pierwsza z nich dotyczy całego portfela ryzyk ubezpieczyciela, a dwie pozostałe odnoszą się do poszczególnych ryzyk.

Reguła równowagi składek i świadczeń – nazywana niekiedy podstawową regułą równowagi finansowej zakładu ubezpieczeń – oznacza konieczność zagwarantowania równowagi pomiędzy funduszem ubezpieczeniowym z jednej strony a wypłatami świadczeń i odszkodowań z drugiej. Reguła ta jednakże nie przesądza o charakterze repartycji obciążeń na poszczególnych członków wspólnoty ryzyka. Kwestią tą zajmują się dwie następne reguły ubezpieczeniowe tj. reguła proporcjonalności oraz reguła równowartości.

Reguła proporcjonalności składek i świadczeń – oznacza konieczność zachowania odpowiedniej relacji pomiędzy składką a oczekiwanym świadczeniem ubezpieczeniowym. W praktycznej działalności ubezpieczeniowej oznacza to, iż wysokość składki jest funkcją wysokości sumy ubezpieczenia. Im wyższa jest suma ubezpieczenia, tym wyższy powinien być poziom wnoszonej składki.

(14)

Reguła równowartości składek i świadczeń – zwana niekiedy zasadą składki sprawiedliwej – oznacza konieczność zapewnienia odpowiedniej relacji pomiędzy obciążeniem finansowym poszczególnych członków wspólnoty ryzyka a rozmiarami ryzyka wniesionego przezeń do wspólnoty ubezpieczeniowej. Oznacza więc konieczność stosowania zasady indywidualizacji obciążeń w postaci składki. Pełna indywidualizacja składek następuje przy metodzie stawki zróżnicowanej, co zakłada przeprowadzenie ścisłej klasyfikacji ubezpieczeń ryzyk. Metoda ta w czystej formie jest stosowana rzadko z uwagi na wysokie wymagania dotyczące statystyki ubezpieczeniowej. Nadaje się ona w związku z tym do ryzyk nie mających charakteru masowego. Główną zaletą metody stawki zróżnicowanej jest zapobieganie zjawisku antyselekcji ryzyka, czyli ucieczce z portfela ubezpieczeniowego ryzyk lepszych, poszukujących składek ubezpieczeniowych oddających bardziej prawidłowo zagrożenia, które powodują.

W ubezpieczeniach na życie przy kalkulacji składek obowiązuje, podobnie jak w ubezpieczeniach majątkowych, zasada równoważności składek i świadczeń. Odmienna jest wszakże jej interpretacja w długoterminowych ubezpieczeniach życiowych, a więc tych, gdzie okres ubezpieczenia wynosi ponad 1 rok. W tego rodzaju ubezpieczeniach może pojawić się znaczna różnica w terminach płatności składek i wypłat świadczeń, co znajduje swój wyraz w sposobie kalkulacji składki czystej. W tej sytuacji zasada równowartości składek i świadczeń jest rozumiana jako równość wartości wniesionych składek oraz oczekiwanych wypłat świadczeń w przyszłości, obliczonych na dany moment. Jest nim zazwyczaj początek okresu ubezpieczenia. Sprowadzenie do porównywalności wartości wniesionych składek ubezpieczeniowych oraz oczekiwanych wypłat świadczeń odbywa się poprzez wykorzystanie koncepcji dyskonta. Zdyskontowana wartość składek oraz odpowiadająca jej wartość oczekiwanych wypłat świadczeń nosi nazwę wartości ubezpieczenia.

Drugim elementem odróżniającym fundamentalne zasady kalkulacji składek długoterminowych ubezpieczeń na życie od ubezpieczeń krótkoterminowych (majątkowych i pozostałych osobowych), poza potrzebą uwzględnienia różnej wartości pieniądza w czasie, jest konieczność uwzględnienia w rachunku składek faktu dysponowania przez zakład ubezpieczeń przez dłuższy czas wolnymi funduszami (rezerwami matematycznymi). Teoria ubezpieczeń życiowych przyjmuje, że fundusze te są przez cały czas produktywne, a więc tym samym wpływają na gospodarkę finansową zakładu ubezpieczeń i obciążenia składkowe.

Kalkulacja składki czystej w długoterminowych ubezpieczeniach na życie jest więc oparta na dwóch kluczowych elementach:

• Uśrednionemu za cały okres ubezpieczenia ryzyku śmierci ubezpieczonego

• Oczekiwanej stopie zwrotu z lokat dokonywanych przez zakład ubezpieczeń w okresie trwania umowy ubezpieczeniowej (tzw. Techniczna stopa procentowa).

Ryzyko śmierci ubezpieczonego wyznaczają trzy podstawowe elementy – jego wiek, płeć oraz stan zdrowia. Ryzyko śmierci w zależności od wieku i płci jest ustalane za pomocą aktualnych tablic umieralności dotyczących określonej populacji. Pozwalają one ustalić tempo wymierania osób ubezpieczonych oraz przeciętne dalsze trwanie życia. Typowe tablice wymieralności zawierają informacje o liczbie osób dożywających określonego wieku, liczbie osób umierających w określonym wieku, prawdopodobieństwie zgonu osób w określonym wieku oraz dalsze przewidywane trwanie życia osób, które osiągnęły określony wiek. Pomiar ryzyka śmierci w zależności od wieku i płci nie wymaga dokonywania indywidualnych badań

(15)

ubezpieczonego inaczej niż stanu zdrowia oraz innych czynników ryzyka (np.. trybu życia), które muszą być ustalone na podstawie badań indywidualnych.

Drugim obok ryzyka, elementem wpływającym na wysokość składki jest oczekiwana wartość technicznej stopy procentowej, którą zakład ubezpieczeń

Zarządzanie ryzykiem

Ryzyko jest nieodłącznym elementem życia społecznego i działalności gospodarczej człowieka. Dlatego walka z jego skutkami towarzyszyła człowiekowi od najdawniejszych czasów, choć pierwsze metody reakcji przeciwdziałania ryzyku były ułomne i prymitywne, ograniczając się w zasadzie do jego unikania bądź zatrzymywania. Idea redukcji i zorganizowanej kontroli ryzyka pojawiła się dopiero jako efekt narodzin nowoczesnej myśli ekonomicznej, zwłaszcza w odniesieniu do zarządzania przedsiębiorstwem wykorzystującym nowoczesne technologie. Dążenie do maksymalizacji zysku wymusiło potrzebę zajęcia się również technologią ryzyk, a więc profesjonalnym, planowym i zorganizowanym diagnozowaniem i przeciwdziałaniem stratom powstającym w następstwie urzeczywistnienia się różnorakich ryzyk. Mamy więc tu do czynienia z procesem świadomego diagnozowania i sterowania ryzykiem, który jest określany angielskim terminem risk management .

Risk management można zdefiniować jako szeroko pojęty proces zarządzania ryzykiem, którego istota sprowadza się do pewnych procedur towarzyszących podejmowaniu decyzji gospodarczych w warunkach ryzyka. Proces ten obejmuje wiele elementów, które przebiegać muszą w pewnej sekwencji czasowej, a mianowicie:

- identyfikację ryzyka

- ocenę ryzyka (jakościową i ilościową) - selekcję ryzyka

- wybór metody zarządzania (kontroli) - wdrożenie wybranej metody kontroli - ocenę efektywności zastosowanej metody

Podstawowym celem risk management jest znalezienie optymalnych dla danego podmiotu sposobów finansowania zagrażających mu ryzyk w konkretnych warunkach. Problematyka risk management jest również obecna w działalności towarzystw ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, gdzie tzw. underwriter, a więc osoba dokonująca akceptacji danego ryzyka do ubezpieczenia, musi swą akceptację poprzedzić techniczni – ubezpieczeniową oceną poszczególnych ryzyk; od oceny tej bowiem zależy nie tylko decyzja zakładu ubezpieczeń co do zawarcia danego ubezpieczenia, ale także warunki udzielanej ochrony ubezpieczeniowej włącznie z ustaleniem wysokości składki. Na koniec należy wyjaśnić, jaki jest związek między risk management a ubezpieczeniem. Jeśli mianowicie ostatecznym celem zarządzania ryzykiem jest jego finansowanie, to takim właśnie instrumentem finansowej kontroli ryzyka jest metoda ubezpieczeniowa. Trzeba jednak pamiętać, że ubezpieczenie samo w sobie nie redukuje ani tym bardziej nie eliminuje ryzyka, a może co najwyżej ryzyko to pokryć w tym znaczeniu, że zapewnia podmiotowi narażonemu na nie ochronę, polegającą na zagwarantowaniu kompensacji strat finansowych spowodowanych jego urzeczywistnieniem.

Cytaty

Powiązane dokumenty

u J. Patrząc z takiego „doktrynalnego” punktu widzenia specjalista od doktryn prawnych i politycznych powiedziałby więc np., że niesłuszne jest nazywanie zasady jawności w

Key words : geopark kielce, ex situ protection, in situ protection, inter situ protection, biodiversity, botanic garden, plant collections, góry świętokrzyskie Mts

Jednak atrakcyjniejsza organizacja kolekcji radiotechnicznej (np. w formie interaktywnej) powiązana ze zmianą zasad jej udostępniania dla indywidualnych turystów,

[r]

Przyw ołanie tych kilku jednostek sugeruje, że wprowadzenie wypowiadania w wypowiedzenie historyczne za sprawą przełączników organizacji ma na celu nie tyle, jak

Jeśli jednak okaże się, że model źle funkcjonuje na danych historycznych, może to oznaczać, że nie uwzględnia on pewnych istotnych zmiennych – a to jest właśnie

1 Pod pojęciem „układu hybrydowego” rozumie się jednostkę wytwórczą wytwarzającą energię elektryczną albo energię elektryczną i ciepło, w której w procesie

Ryzyko kredytowe dla zakładu ubezpieczeń związane jest przede wszystkim z niedotrzymaniem warunków umów przez kontrahentów, z którymi współpracuje. Podstawowe