Vita Zahurovska
Naruszenie prawa cudzoziemca do
życia rodzinnego na skutek jego
wydalenia z terytorium Polski
Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 6, 167-181
Po l s k i Ro c z n i k Pr a w Cz ł o w i e k a i Pr a w a Hu m a n i t a r n e g o 6
UW M w O lszty n ie 2015 IS S N 2082-1786
Vita Zahurovska
W yd ział P ra w a i A d m in istra c ji
U n iw e rs y te tu K a rd y n a ła S te fa n a W yszyńskiego w W arszaw ie
N a r u sz e n ie p ra w a c u d zo ziem ca
do ż y c ia r o d z in n e g o n a sk u te k je g o w y d a le n ia
z te ry to riu m P o lsk i
Słow a kluczow e: cudzoziem cy, w y d alen ie, życie ro d zin n e, obyw atelstw o, pobyt leg aln y
O chrona życia rodzinnego cudzoziemców co do zasady dotyczy kilku
aspektów praw nych. Przede w szystkim liczne komplikacje m ogą się pojawiać
przy określeniu ich s ta tu s u w system ie praw nym państw a, n a terytorium
którego przebyw ają. Dodatkowo om aw iane zagadnienie dotyczy nie tylko
zagw arantow anego jednostce w licznych um owach międzynarodowych praw a
do poszanow ania życia rodzinnego, ale także praw a p ań stw a do decydowania
o przebyw aniu osób niebędących jego obyw atelam i n a swym terytorium .
Realizacja tego ostatniego może polegać n a odmowie cudzoziemcom w stępu
n a jego terytorium lub zarządzeniu opuszczenia jego tery to riu m 1. Mówiąc
o naru szen iu praw a cudzoziemca do życia rodzinnego n a sku tek jego wydale
n ia z terytorium Polski należy odpowiedzieć n a trzy pytania: kom u w świetle
praw a polskiego przysługuje sta tu s cudzoziemca, ja k należy definiować „ży
cie rodzinne” oraz w jakich sytuacjach wydalenie cudzoziemca z terytorium
Polski będzie stanowiło n aruszenie jego praw a do poszanow ania życia ro
dzinnego. P odstaw ą p raw n ą dla powyższych rozw ażań będą zarówno akty
praw a krajowego, ja k i tra k ta ty międzynarodowe, których stro n ą je s t Polska.
W śród regulacji m iędzynarodowych należy jed n ak skupić się w głównej m ie
rze n a Konwencji o Ochronie P raw Człowieka i Podstawowych Wolności
(dalej: EKPC) oraz jej protokołach dodatkowych, M iędzynarodowym Pakcie
P raw Obywatelskich i Politycznych (dalej: M PPOiP) oraz Karcie P raw Pod
stawowych U nii Europejskiej (dalej: KPP). W polskim system ie praw nym
p raw a i obowiązki cudzoziemców zostały określone n a poziomie ustawy.
Z dniem 1 m aja 2014 r. w eszła w życie nowa u sta w a o cudzoziemcach, która
zastąp iła wielokrotnie nowelizowaną i w konsekwencji mało czytelną ustaw ę
1 Z. K ę d zia , P ra w o c u d zo zie m ca d o och ro n y p r z e d w y d a le n ie m z k r a ju leg a ln eg o p o b y tu , [w:] R .W ie ru s z e w s k i (re d .) P ra w a c zło w ieka : M o d el p ra w n y , W a rs z a w a -W ro c ła w -K ra - ków 1991, s. 485.
o c u d z o z ie m ca c h z 20 0 3 r. (d alej: u.o.c.). N o w a u s t a w a w p ro w a d z a ró w n ież s z e re g z m ia n w z a k re s ie w y d a le n ia cu d zo ziem có w z te r y to r iu m R zeczp o sp o lite j P o lsk ie j.
1. Międzynarodowa ochrona cudzoziemca przed wydaleniem
N a w s tę p ie w a rto zaz n aczy ć, że p ra w o m ię d z y n a ro d o w e co do z a s a d y u p r a w n i a p a ń s tw o do p o d e jm o w a n ia w w y ją tk o w y c h s y tu a c ja c h d ecy zji 0 w y d a le n iu c u d z o z ie m ca ze sw ojego te r y to r iu m . Ź ró d łe m teg o u p r a w n ie n ia j e s t s u w e re n n o ś ć w e w n ę trz n a , a c e le m - o c h ro n a sze ro k o ro z u m ia n y c h in t e
re só w p a ń s tw a 2. W p o ls k im s y s te m ie p ra w n y m in te r e s y p a ń s tw a n ie z o sta ły n o rm a ty w n ie z d e fin io w a n e , co w k o n s e k w e n c ji u m o ż liw ia p a ń s tw u d o k o n y w a n ie sze ro k ie j in te r p r e ta c ji p r z e s ła n e k u z a s a d n ia ją c y c h w y d a le n ie 3.
W p ra w ie m ię d z y n a ro d o w y m p o d s ta w o w ą n o rm ę p r a w n ą d o ty c z ą c ą w y d a le n ia cu d zo zie m có w z a w ie r a a r t. 13 M P P O iP , k tó r y sta n o w i: „C u d zo zie m ie c p rz e b y w a ją c y le g a ln ie n a te r y to r iu m P a ń s tw a - S tr o n y n in ie jsz e g o P a k t u m oże by ć z n ieg o w y d a lo n y je d y n ie w w y k o n a n iu d ecyzji p o d ję te j zg o d n ie z u s t a w ą i b ę d z ie m ia ł p ra w o , je ż e li w a ż n e w z g lęd y b e z p ie c z e ń s tw a p a ń s tw o w ego n ie p rz e m a w ia ją p rz e c iw te m u , p rz e d ło ż y ć a r g u m e n ty p rz e c iw k o sw e m u w y d a le n iu o ra z d o m a g a ć się p o n o w n eg o z b a d a n ia sw ej s p r a w y p rz e z w ła śc iw e w ła d z e alb o osobę lu b osoby sp e c ja ln ie p rz e z te w ła d z e w y z n a c z o n e 1 b yć p rz e d n im i w ty m c e lu re p re z e n to w a n y m ”4. Z k o lei, K o n w e n c ja o o c h ro n ie p r a w c z ło w ie k a i p o d s ta tw o w y c h w o ln o ści n ie z a w ie r a p o s ta n o w ie ń d o ty czący ch w y d a le n ia cudzoziem ców . D o p iero w p ro to k o ła c h d o d a tk o w y c h n r 4 o ra z 7 t a k w e s tia z o s ta ła u r e g u lo w a n a p o d o b n ie j a k w p r z y p a d k u M P P O iP . A r ty k u ł 4 p ro to k o łu n r 4 p rz e w id u je z a k a z zbiorow ego w y d a le n ia cu d zo ziem - ców 5. N a to m ia s t w a r t. 1 p ro to k o łu 7 w s k a z a n o g w a ra n c je p ro c e d u r a ln e d o ty czące w y d a la n ia cudzoziem ców , w św ie tle k tó ry c h cu d z o z ie m iec le g a ln ie p rz e b y w a ją c y n a te r y to r iu m ja k ie g o k o lw ie k p a ń s tw a m oże by ć z n ieg o w y d a lo n y n a p o d s ta w ie decyzji p o d ję te j z g o d n ie z p ra w e m . D o d atk o w o , z a p e w n io no c u d z o zie m co m p ra w o do p r z e d s ta w ie n ia a r g u m e n tó w p rz e c iw k o w y d a le n iu , r o z p a tr z e n ia je g o s p ra w y o ra z b y c ia re p re z e n to w a n y m d la ty c h celów p rz e d w ła śc iw y m o rg a n e m alb o o so b ą lu b o so b a m i w y z n a c z o n y m i p rz e z te n o rg a n . C u d zo ziem iec je d n a k m oże z o sta ć w y d alo n y b ez u p rz e d n ie g o w y k o rzy s ta n ia w y m ie n io n y c h w yżej p raw , je ś li j e s t k o n ieczn e z u w a g i n a p o rz ą d e k
2 J . S y m o n id e s , T e r y to r iu m p a ń s tw o w e w ś w ie tle z a s a d y e fe k ty w n o ś c i, T o ru ń 1971, s. 75., A. B o d n ar, O b y w a telstw o U n ii E u r o p e js k ie j a och ro n a p r a w p o d s ta w o w y c h o b yw a teli p a ń s tw c z ło n k o w s k ic h [w:] O b y w atels tw o U n ii E u ro p e js k ie j, Z es zy ty O ID E , w yd. 9, s. 77.
3 J . B iało cerk iew icz, S t a tu s p r a w n y c u d zo zie m c a w św ie tle sta n d a r d ó w m ię d z y n a r o d o w ych , T o ru ń 1999, s. 390.
4 M ię d z y n a ro d o w y P a k t P r a w O b y w a te ls k ic h i P o lity c z n y c h z 16 g r u d n ia 1966 r., D z.U . z 1977, N r 38, poz. 167.
5 P ro to k ó ł n r 4 do K o n w en c ji o o c h ro n ie p ra w czło w iek a i p o d sta w o w y c h w olności, D z.U . 1995, N r 36, poz. 175 z p óźn. zm .
N aruszenie praw a cudzoziemca do życia rodzinnego. 1 6 9
p u b lic z n y lu b u z a s a d n io n e w z g lę d a m i b e z p ie c z e ń s tw a p a ń s tw o w e g o 6. T a k ż e w m y śl a r t. 19 K a r ty P r a w P o d sta w o w y c h U n ii E u ro p e js k ie j: „ n ik t n ie m oże by ć u s u n ię ty z te r y to r iu m p a ń s tw a , w y d a lo n y lu b w y d a n y w d ro d z e e k s t r a dycji do p a ń s tw a , w k tó r y m is tn ie je p o w a ż n e ry z y k o , iż m oże b yć p o d d a n y k a r z e ś m ie rc i, to r tu r o m lu b in n e m u n ie lu d z k ie m u lu b p o n iż a ją c e m u t r a k t o w a n iu alb o k a r a n i u ”. Z a k a z a n e s ą ró w n ie ż w y d a le n ia z b io ro w e7.
Z p rz e d s ta w io n y c h w yżej ź ró d e ł p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o w y n ik a , że p ra w o m ię d z y n a ro d o w e n ie c h ro n i c u d z o z ie m c a p rz e d s a m y m w y d a le n ie m , lecz w p ro w a d z a p e w n e o g ra n ic z e n ia i g w a ra n c je . O z n a c z a to, że a n i r e g u la cje m ię d z y n a ro d o w e , a n i k ra jo w e d o ty c z ą c e w y d a le n ia c u d zo zie m có w n ie k w e s tio n u ją p r a w a p a ń s tw a do w y d a le n ia , a je d y n ie g w a r a n tu ją c u d z o z ie m com o c h ro n ę p r z e d b e z p ra w n y m i a k ta m i w ła d c z y m i ze s tr o n y p a ń s t w a 8. P o n a d to , cu d zo ziem cy n ie z a w sz e m o g ą s k o rz y s ta ć z z a g w a ra n to w a n y c h im w w yżej o m a w ia n y c h t r a k t a t a c h p r a w w tr a k c ie p o s tę p o w a n ia d o tyczącego ic h w y d a le n ia . W s y s te m ie u n iw e r s a ln y m M P P O iP w y k lu c z a m o żliw o ść sk o r z y s ta n ia z g w a ra n c ji p ro c e d u r a ln y c h c u d z o z ie m ca , je ż e li je g o n a ty c h m ia s to w e w y d a le n ie j e s t u z a s a d n io n e w z g lę d a m i b e z p ie c z e ń s tw a p a ń s tw a . N a to m i a s t E K P C - o p ró c z b e z p ie c z e ń s tw a p a ń s tw o w e g o - w y m ie n ia ta k ż e p o rz ą d e k publiczny. N a u w a g ę ta k ż e z a s łu g u je fa k t, że z a ró w n o a r t. 13 M P P O iP , j a k i a r t. 1 p ro to k o łu n r 7 do E K P C c h ro n i p rz e d w y d a le n ie m cu d z o z ie m ca , k tó r y le g a l n ie p rz e b y w a n a te r y to r iu m d a n e g o p a ń s tw a . W p r z y p a d k u M P P O iP w y m ó g t e n z o s ta ł p o tw ie rd z o n y w U w a g a c h o g ó ln y ch K o m ite tu P r a w C z ło w ie k a z 6 k w ie tn ia 1986 r.: „C udzoziem cy, k tó r z y n ie le g a ln ie z n a le ź li się n a te r y to r iu m d a n e g o p a ń s tw a o ra z ci, k tó r y c h p o b y t p rz e d łu ż y ł się p o z a o k re s, k tó ry b y ł w s k a z a n y w ic h in d y w id u a ln y c h a k ta c h p o b y tu , lu b p o z a o k re s dozw olo n y o g ó ln y m i p r z e p is a m i u s ta w o w y m i, n ie s ą objęci o c h ro n ą p rz e w id z ia n ą w a r t. 13 [...]”9. Z k o le i m ó w ią c o E K P C , w y m ó g le g a ln e g o p o b y tu c u d zo z ie m c a n ie m oże b yć s to s o w a n y w o d e r w a n iu od p o z o sta ły c h re g u la c ji z a w a r ty c h w k o n w e n c ji, k tó re n ie m o g ą b yć u c h y lo n e w ż a d n y c h o k o liczn o ściach . N a tej p o d s ta w ie m o ż n a p rz y ją ć , że c u d z o z ie m ie c n ie le g a ln ie p rz e b y w a ją c y n a te r y to r iu m d a n e g o p a ń s tw a n ie m oże z o sta ć z n ieg o w y dalony, je ż e li t a k a d e c y z ja n a r a z iła b y t a k ą osobę n a ry z y k o d o ś w ia d c z e n ia k a r y ś m ie rc i bez w y ro k u są d o w eg o , ry zy k o d o ś w ia d c z e n ia t o r t u r lu b in n e g o o k ru tn e g o , n ie lu d z k ie g o lu b p o n iż a ją c eg o tr a k to w a n ia albo k a r a n ia , ry zy k o n ie w o ln ic tw a lu b p o d d a ń s tw a , lu b w y m ie rz e n ia k a r y b ez p o d s ta w y p r a w n e j10.
6 P ro to k ó ł n r 7 do K o n w en c ji o o ch ro n ie p ra w czło w iek a i p o d sta w o w y c h w olności. D z.U . 2 003, N r 42, poz. 364.
7 K a r ta P ra w P o d sta w o w yc h U n ii E u ro p e js k iej, K o m e n ta r z , (red .) A. W róbel, W a rs z a w a 2013, s. 675.
8 J . B iało cerk iew icz, op. c it., s. 391.
9 G e n e r a l C o m m e n t N o 15, T h e p o s itio n o f a lie n s u n d e r th e C o v en a n t, 11.04.1986, ( t e k s t d o s t ę p n y n a s t r o n i e : h t t p : / / c c p r c e n tr e .o r g / d o c /I C C P R /G e n e r a l % 2 0 C o m m e n t s / H R L G E N .1.R ev.9% 28V oL I% 29_% 28G C 15% 29_en.pdf, d a ta : 17.06.2014).
A n a liz u ją c k o n s tru k c ję w y m ie n io n y c h w yżej u m ó w m ię d z y n a ro d o w y c h z z a k r e s u o c h ro n y p r a w c z ło w ie k a m o ż n a s tw ie rd z ić , że p ra w o p a ń s tw a do w y d a le n ia c u d z o z ie m c a j e s t sw o isty m o g ra n ic z e n ie m p r a w a do sw o b o d n eg o p o r u s z a n ia się i w y b o ru m ie js c a z a m ie s z k a n ia k a ż d e j osoby, k tó r a le g a ln ie p rz e b y w a n a te r y to r iu m ja k ie g o k o lw ie k p a ń s tw a . W o b u t r a k t a t a c h (E K P C i M P P O iP ) p r z e p is y d o ty czą ce w y d a le n ia c u d z o z ie m ca s ą u m ie sz c z o n e n a s tę p n ie po a r ty k u ła c h g w a r a n tu ją c y c h p ra w o sw o b o d n eg o p o r u s z a n ia się.
2. Katalog podmiotów chronionych w świetle polskiej
ustawy o cudzoziemcach
U s ta le n ie osób, k tó r e m o g ą by ć u z n a n e z a cu d zo zie m có w m a is to tn e z n a c z e n ie d la o m a w ia n e g o z a g a d n ie n ia . W ty m k o n te k ś c ie p o lsk i u s ta w o d a w c a p o słu g u je się z w a r tą w u s t. 2 a r t. 3 u s ta w y o c u d z o z ie m ca c h z 2 0 1 3 r. d e fin ic ją n e g a ty w n ą , zg o d n ie z k t ó r ą c u d z o z ie m ce m j e s t k ażdy, k to n ie p o s ia d a o b y w a te ls tw a p o lsk ie g o 11. Z pow yższej d e fin ic ji w y n ik a , iż o b y w a te l P o l sk i p o s ia d a ją c y ró w n ie ż o b y w a te lstw o in n e g o p a ń s tw a n ie k o r z y s ta w P o lsce ze s t a t u s u c u d z o z iem ca. Z a s a d y i p r o c e d u r a u z y s k a n ia o b y w a te ls tw a p o l sk ieg o z o s ta ły u re g u lo w a n e w K o n s ty tu c ji R P o ra z u s ta w ie o o b y w a te ls tw ie z 2 k w ie tn ia 2 0 0 9 r. Z g o d n ie z a r t. 34 U s ta w y Z a sa d n ic z e j p o d s ta w o w ą z a s a d ą n a b y c ia o b y w a te ls tw a p o lsk ieg o j e s t z a s a d a k rw i, a p o m o c n ic z ą z a s a d a z ie m i12. P o jęcie c u d z o z ie m ca o b e jm u je sw o im z a k r e s e m z a ró w n o o b y w a te li i n n y c h p a ń s tw , j a k i a p a try d ó w . W k o n te k ś c ie w y d a le n ia cu d zo ziem có w n a sz c z e g ó ln ą u w a g ę z a s łu g u je s y tu a c ja ty c h o s ta tn ic h . W z w ią z k u z z a s to s o w a n ie m p ro c e d u ry w y d a le n io w e j p a ń s tw o k tó re g o o b y w a te le m j e s t d a n a o so b a j e s t z o b o w ią z a n e u m o ż liw ić je j p o w ró t n a sw oje te r y to r iu m . W ta k ic h o k o
lic z n o śc ia c h w y d a le n ie b e z p a ń stw o w c a , k tó r y n ie m a m ie js c a sta łe g o o sie d le n i a się w in n y m p a ń s tw ie i n ie j e s t o b y w a te le m in n e g o p a ń s tw a , m oże być d la n ie g o szczeg ó ln ie u tr u d n io n e 13. U w z g lę d n ia ją c ic h sz c z e g ó ln ą sy tu a c ję K o n w e n c ja o s ta tu s ie b e z p a ń stw o w c ó w z a k a z u je w y d a le n ia le g a ln ie p rz e b y w a ją c y c h a p a try d ó w . N ie j e s t to je d n a k z a k a z b ezw zg lęd n y , p o n ie w a ż p a ń s tw o -s tro n a K o n w e n cji m o ż e w y d a lić b e z p a ń s tw o w c a ze w z g lę d u n a b e z p ie c z e ń stw o p a ń s tw a lu b p o r z ą d e k p u bliczny. P o d k re ś lić w ty m m ie js c u w a rto , iż P o ls k a n ie j e s t s tr o n ą w y m ie n io n e j w yżej k o n w e n c ji o ra z n ie z a w ie ra w p r a w ie o c u d z o z ie m c a c h o d p o w ie d n ic h p rz e p is ó w 14.
11 U s ta w a z 12 g r u d n ia 20 1 3 r. o c u d zo z ie m cach , Dz. U. 2013 poz. 1650. 12 K o n s ty tu c ja R P z 2 k w ie tn ia 1997 r., D z. U. 1997 n r 78 poz. 483 z późn. zm. 13 Z. K ęd zia, op. c it., s. 490.
14 C o n v e n tio n r e la tin g to th e S ta tu s S ta te le s s P e rs o n s fro m 28 S e p te m b e r 1954, (te k s t d o s t ę p n y n a s t r o n i e : h t t p s : / / t r e a t i e s . u n . o r g / p a g e s / V i e w D e t a i l s I I . a s p x ? & s r c = T R E - A T Y & m td sg _ n o = V ~ 3 & c h a p te r= 5 & T em p = m td sg 2 & la n g = en , d a ta : 2 .0 7 .2 0 1 4 ).
N aruszenie praw a cudzoziemca do życia rodzinnego. 171
Należy także zastanowić się n ad wpływem instytucji obyw atelstw a Unii
Europejskiej n a polskie prawo o cudzoziemcach. Obywatelstwo UE nie jest
tożsam e z obywatelstwem krajowym i je s t określane jako personalna, wza
jem n a i zależna więź p raw n a między osobą fizyczną a U n ią E uropejską15.
Isto ta obyw atelstw a UE została przedstaw iona w art. 20 T ra k ta tu o funkcjo
now aniu U nii Europejskiej, zgodnie z którym m a ono c h a ra k te r dodatkowy
w stosunku do obyw atelstw a krajowego i go nie zastępuje. U zyskanie obywa
telstw a U nii następuje jednocześnie z nabyciem przez jednostkę obywatel
stw a p ań stw a członkowskiego, co oznacza, iż każde państw o swobodnie reg u
luje w a ru n k i n a d a n ia w łasnego o b y w a te lstw a 16. N ależy zaznaczyć, iż
zgodnie z orzeczeniem ETS w spraw ie M icheletti17 w sytuacji, w której je d
n o stk a posiada obywatelstwo w ielokrotne, w tym obywatelstwo p ań stw a
członkowskiego UE, nie m a zastosow ania zasada efektywnego obywatelstwa,
w ynikająca z orzeczenia MTS w spraw ie N ottebohm a18. Oznacza to, że jed
n o stk a ta, naw et jeżeli nie posiada stałego m iejsca zam ieszkania n a teryto
rium pań stw a członkowskiego UE, je s t uznaw ana za obywatela UE. Powyż
sze w n io sk i m a ją szczególne z n a cz e n ie w p rz y p a d k u u s ta le n ia , czy
cudzoziemiec posiadający podwójne obywatelstwo (w tym jedno p ań stw a
członkowskiego, z którym nie m a więzi rzeczywistych, oraz obywatelstwo
p ań stw a trzeciego) przebyw a legalnie n a terytorium danego państw a.
Najważniejszym z praw łączących się z obywatelstwem U nii je s t prawo
do swobodnego przem ieszczania się i pobytu. K a rta P raw Podstawowych UE
w art. 45 jedynie potw ierdza prawo przem ieszczania się i pobytu, ponieważ
zostało ono przyznane obywatelom państw członkowskich już n a podstawie
T ra k ta tu EWG z 1957 r.19 Wymienione wyżej prawo obywateli UE stanowi
istotne ograniczenie suwerennego praw a p ań stw a do określenia, kto może
przebywać n a terytorium danego państw a. Potw ierdzeniem tego je s t D yrek
tyw a 2004/38/WE P a rla m en tu Europejskiego i Rady w spraw ie praw a oby
w ateli U nii i członków ich rodzin do swobodnego przem ieszczania się i poby
tu n a terytorium P ań stw Członkowskich20. Co więcej, w przypadku zastoso
w ania procedury wydaleniowej, art. 28 wspom nianej dyrektywy gw arantuje
obywatelom UE i członkom ich rodzin znacznie szerszą ochronę, niż obywa
telom państw trzecich21.
15 J . G a ls te r, C. M ik, P o d s ta w y e u ro p ejskieg o p r a w a w spólnotow ego. Z a r y s w y k ła d u , T o ru ń 1995, s. 193.
16 I. S k o m e rsk a -M u c h o w sk a , A. W y ro zu m sk a , O b y w a tel U n ii, t. V I, w yd. 1, I n s t y t u t W y d aw n iczy E u ro P ra w o , s. 15.
17 S p ra w a C -369/90 M ic h e le tti (1992) E C R I-4329.
18 S p ra w a N o tte b o h m v. L ie c h te n s te in , w y ro k M T S z 6 k w ie tn ia 1955 r.
19 A. B o d n a r, O b y w a telstw o w ielo p o zio m o w e, S t a tu s je d n o s tk i w eu ro p e jsk iej p r z e s tr z e n i k o n s ty tu c y jn e j, W a rs z a w a 2008, s. 84.
20 D y re k ty w a 2004/38/W E P a r la m e n tu E u ro p e jsk ie g o i R a d y w sp ra w ie p ra w a o b y w a te li U n ii i członków ic h ro d z in do sw obodnego p rz e m ie s z c z a n ia się i p o b y tu n a te r y to r iu m P a ń s tw C zło n k o w sk ich , z m ie n ia ją c a , D z. U. U E 200 4 , L 158/77.
J a k ju ż z a z n a cz o n o , c u d z o z ie m ie c sw o im z a k r e s e m p o jęciow ym o b e jm u je o b y w a te li in n y c h p a ń s tw o ra z b e z p ań stw o w có w . I s tn ie je je d n a k k a te g o r ia osób, k tó r e - m im o że s ą o b y w a te la m i in n e g o p a ń s tw a - u z y s k a ły zezw o len ie n a o sie d le n ie się lu b z e z w o le n ie n a p o b y t o b y w a te la U E n a te r y to r iu m d a n e go p a ń s tw a . N ie z a le ż n ie od fa k tu , że w ś w ie tle p r a w a p a ń s tw a , n a te r y to r iu m k tó re g o osoby te p rz e b y w a ją , n a d a l s ą o ne tr a k to w a n e ja k o c u d z o z ie m cy, to je d n a k w s to s u n k u do ta k ic h osób n ie w y d a je się d ecyzji o w y d a le n iu . D ecyzji ta k ie j n ie w y d a je się ró w n ie ż w s to s u n k u do osób, k tó r e u z y s k a ły w R P a z y l lu b s t a t u s uchodźcy, a le ty lk o dopóty, d o p ó k i p ra w o a z y lu lu b p r z y z n a n y s t a t u s u ch o d źcy n ie z o s ta n ą co fn ię te p rz e z o d p o w ie d n ie o rg a n y w ła d z y p a ń s tw o w e j22.
N a le ż y je d n a k p a m ię ta ć , iż n ie z a le ż n ie od te g o czy je d n o s tk a lu d z k a j e s t p o w ią z a n a z d a n y m p a ń s tw e m w ę z łe m o b y w a te ls tw a czy te ż n ie , j e s t o n a co do z a s a d y p o d m io te m m ię d z y n a ro d o w o c h ro n io n y c h p r a w i w o ln o ści23.
3. Pojęcie życia rodzinnego w polskim systemie prawnym
Z aró w n o w p ra w ie m ię d z y n a ro d o w y m p r a w cz ło w ie k a m , j a k i w p o lsk im s y s te m ie p ra w n y m n ie o p ra c o w a n o d efin icji ro d z in y a n i te ż d o k u m e n tu k o d y fik u jąceg o cało ść o c h ro n y p r a w ro d zin n y . U s ta w o d a w c a p o lsk i n ie n a d a ł ro d z in ie osobow ości p ra w n e j. M im o iż r o d z in a n ie j e s t p o d m io te m p r a w a cy w iln eg o 24, to je d n a k k o d e k s ro d z in n y i o p ie k u ń c z y c h ro n i „dobro r o d z in y ” założonej p rz e z m a łż e ń s tw o 25. W ś w ie tle p o lsk ie g o p r a w a ro d z in n e g o m a ł ż e ń s tw e m j e s t tr w a ły z w ią z e k p r a w n y k o b ie ty i m ężczyzny, co w y k lu c z a m o ż liw o ść z a w ie r a n ia z w ią z k ó w p rz e z oso b y te j s a m e j p łc i26. N a to m ia s t w d o k try n ie p r a w a ro d z in n e g o u w a ż a się, że ro d z in ę tw o r z ą k o b ie ta i m ę ż c z y z n a od c h w ili z a w a rc ia z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o (w ty m ta k ż e m a łż e ń s tw o b e z d z ie tn e ) o ra z w s z y s tk ie n a t u r a l n e i p rz y sp o so b io n e m a ło le tn ie dzieci m a ł żonków , a sp o śró d p e łn o le tn ic h te , k tó re się je sz c z e n ie u s a m o d z ie ln iły 27. T a k ż e n o w e p ra w o o c u d z o z ie m ca c h n ie z a w ie ra d e fin ic ji ży cia ro d z in n e g o a n i te ż ro d zin y . W p ra w d z ie w u s t. 3 a r t. 159 u.o.c. w s k a z a n o , kogo n a le ż y u w a ż a ć z a c z ło n k a ro d z in y 28, je d n a k d otyczy to je d y n ie z ezw o leń n a p o b y t c zaso w y w c e lu p o łą c z e n ia się z ro d z in ą .
22 M ię d z y n a r o d o w y P a k t P ra w O b y w a te lsk ic h (O so b isty ch ) i P o lity c zn y c h , K o m e n ta rz, (red :) R. W ie ru sz e w sk i, W a rs z a w a 2012, s. 278.
23 B. G ro n o w sk a , T. J a su d o w ic z , C. M ik, P ra w a c zło w iek a . D o k u m e n ty m ię d z y n a r o d o we, w yd. III, T o ru ń 1996, s. 358.
24 T. S o kołow ski, P ra w o ro d z in n e , Z a r y s w y k ła d u , w yd. 6, P o z n a ń 2013, s. 29.
25 P o tw ie rd z e n ie m teg o s ą a r t. 10 §1 in fin e o ra z a r t. 23 i 27 k o d e k s u ro d z in n e g o i o p iek u ń czeg o .
26 U s ta w a z 25 lu te g o 1964 r. - K o d ek s ro d z in n y i o p iekuńczy, Dz. U. 1964, 9 poz. 59. 27 J . Ig n a to w ic z , M. N a z a r, P ra w o r o d z in n e , w yd. 3, W a rs z a w a 201 0 , s. 23; J . S trz e b in - czyk, P ra w o r o d z in n e , W a rs z a w a 2010, s. 28.
28 Za c zło n k a ro d z in y w ty m k o n te k ś c ie u w a ż a się: 1) osobę p o z o s ta ją c ą z c u d zo z ie m cem w u z n a w a n y m p rz ez p ra w o p o lsk ie z w ią z k u m a łż e ń s k im , 2) m a ło le tn ie dziecko c u d zo
N aruszenie praw a cudzoziemca do życia rodzinnego. 1 7 3
P ra w o p o lsk ie n ie p rz e w id u je ró w n ie ż d e fin ic ji k o n k u b in a tu . P o jęcie to z o sta ło z d e fin io w a n e w o rz e c z n ic tw ie sąd o w y m , m p . w w y ro k u S ą d u N a jw y ż szego z d n ia 31 m a ja 1988 r. k o n k u b in a t o k re ślo n o ja k o w sp ó ln e pożycie a n a lo g ic z n e do m a łż e ń s tw a z t ą ró żn icą, że p o z b a w io n e le g a ln e g o w ęz ła. O z n a c z a ono is tn ie n ie o g n is k a dom ow ego c h a ra k te ry z u ją c e g o się d u ch o w ą, fiz y c z n ą i e k o n o m ic z n ą w ię z ią , łą c z ą c ą m ęż c z y zn ę i k o b ie tę . O d w o łać się w ty m z a k re s ie n a le ż y do s y s te m u E K P C , w k tó ry m ro d z in ę ro z u m ie się 0 w ie le sz e rz e j n iż r o d z in a o p a r t a n a m a łż e ń s tw ie w k o n te k ś c ie a r t. 12 K o n w en cji. W k o n s e k w e n c ji z a ro d z in ę m o ż n a u z n a ć h e te r o s e k s u a ln e z w ią z k i p o z a m a łż e ń s k ie , n ie a u to m a ty c z n ie je d n a k , lecz w z w ią z k u z ic h d zieć m i 1 p o d w a r u n k ie m w sp ó ln eg o z a m ie s z k iw a n ia , p r o w a d z e n ia w sp ó ln eg o g o sp o d a r s tw a dom ow ego itp .29
Z aró w n o a r t. 17 M P P O iP , a r t. 8 E K P C j a k i a r t. 7 K P P z a p e w n ia ją k a ż d e m u p ra w o do p o s z a n o w a n ia ży cia ro d z in n e g o lecz go n ie d e fin iu ją . R ó w n ież w p o lsk im u s ta w o d a w s tw ie n ie z o s ta ła o p ra c o w a n a d e fin ic ja ży cia ro d z in n e g o . O d w o łać się w ty m z a k re s ie n a le ż y do o rz e c z n ic tw a p o lsk ic h sądów . W o jew ódzki S ą d A d m in is tra c y jn y w w y ro k u z 16 lis to p a d a 2 0 0 7 r. s tw ie rd z ił, że: „w św ie tle o rz e c z n ic tw a (E T P C ) pojęcie ży cia ro d z in n e g o o d n o si się n ie ty lk o do z w ią z k ó w w y n ik a ją c y c h z m a łż e ń s tw a , a le m oże o b ejm o w a ć te ż in n e , fa k ty c z n e w ię zi ro d z in n e , ro z u m ia n e ja k o rz e c z y w iste, b lis k ie w ię z i o so b iste . S tw ie rd z e n ie fa k ty c z n e j w ię z i ro d z in n e j m oże n a s tą p ić p o p rz e z o d w o ła n ie się do ta k ic h k ry te rió w , j a k s to p ie ń p o k re w ie ń s tw a , c h a r a k t e r z w ią z k u , łą c z n ie z w z a je m n y m z a in te re s o w a n ie m , p rz y w ią z a n ie m i zależ- n o ś c ią ”30. N a te j p o d s ta w ie o c h ro n ie b ę d ą p o d le g a ły n ie ty lk o w ięzi ro d z in n e o p a r te n a z w ią z k a c h m a łż e ń s k ic h , a le ta k ż e w ięzi o so b iste is tn ie ją c e m ię d z y o so b a m i p o z o sta ją c y m i w z w ią z k u fa k ty c z n y m o ra z w ięzi ro d z in n e is tn ie ją c e m ię d z y ro d zic em a d z ie c k ie m p o c h o d zą cy m ze z w ią z k u m a łż e ń sk ie g o , k tó ry z o s ta ł ro z w ią z a n y p rz e z ro zw ó d 31. O ż y ciu ro d z in n y m m o ż n a te ż m ó w ić w p r z y p a d k u re la c ji p o m ię d z y o so b a m i p e łn o le tn im i, w k tó ry c h n a p rz y k ła d p e łn o le tn ie dziecko s p ra w u je f a k ty c z n ą o p ie k ę n a d c h o ry m ro d zicem lu b n a d n ie p e łn o s p ra w n y m k r e w n y m 32. Zycie ro d z in n e sw o im z a k r e s e m pojęciow ym o b e jm u je ta k ż e s to s u n k i m ię d z y a d o p tu ją c y m i a d o p to w a n y m 33.
zie m ca i osoby p o z o stając e j z n im w u z n a w a n y m p rz ez p ra w o p o lsk ie z w ią z k u m a łż e ń s k im , w ty m ta k ż e d z ie c k o p rz y sp o s o b io n e , 3) m a ło le tn ie d z ie ck o c u d z o z ie m c a , w ty m ta k ż e dzieck o p rzy sp o so b io n e, p o z o stając e n a je g o u tr z y m a n iu , n a d k tó ry m cu d zo ziem ie c s p r a w u je fa k ty c z n ie w ła d z ę ro d z ic ie lsk ą , 4) m a ło le tn ie d zieck o osoby, o k tó re j m o w a w p k t 1, w ty m ta k ż e d zieck o p rzy sp o so b io n e, p o zo stając e n a je j u tr z y m a n iu , n a d k tó ry m s p ra w u je o n a fa k ty c z n ie w ła d z ę ro d z ic ie lsk ą .
29 B. G ro n o w sk a , T. J a su d o w ic z , M. B a lc e rz a k , M. L u b is ze w s k i, R. M iz ers k i, P ra w a czło w ie k a i ich o ch ro n a , T o ru ń 2010, s. 358.
30 W yrok W SA w W a rsz a w ie z d n ia 16.11.2007, sygn. a k t: V /SA /W a 1569/07. 31 Ib id em .
32 M. A. N ow icki, W okół K o n w e n cji E u ro p e js k iej, K o m e n ta r z do E u r o p e js k ie j K o n w en cji P ra w C zło w ieka , W a rsz a w a , 201 0 , s. 541.
4. Ochrona prawa cudzoziemca do życia rodzinnego
przed jego wydaleniem przewidziana w ustawie
o cudzoziemach z 2013 r.
W p r z y p a d k u cu d zo ziem có w n a jc z ę śc iej je d n o ś ć ro d z in y m o że b yć z a g ro ż o n a w s y tu a c ja c h z w ią z a n y c h z sz e ro k o p o ję tą im ig ra c ją . W k o n se k w e n c ji m o ż e m y m ie ć do c z y n ie n ie ze s p r a w a m i z w ią z a n y m i z w y d a le n ie m c u d zo z ie m c a z te r y to r iu m p a ń s tw a lu b m n ie j lic z n y m i s p r a w a m i d o ty czący m i ł ą c z e n ia ro d z in . Te o s ta tn ie o d n o s z ą się do p ro b le m u w ja z d u c u d z o z ie m ca n a te r y to r iu m p a ń s tw a w c e lu p o łą c z e n ia się ze sw o ją ro d z in ą . W z w ią z k u z p o w y ższy m p o d z ia łe m n a le ż y s k u p ić się w y łą c z n ie n a p ie rw sz e j k a te g o rii s p r a w z w ią z a n y c h z w y d a le n ie m cu d zo z iem ca .
O c e n ia ją c czy w y d a le n ie c u d z o z ie m c a j e s t k o n ie c z n e i p ro p o rc jo n a ln e do re a liz o w a n e g o celu , E u ro p e js k i T ry b u n a ł P r a w C z ło w ie k a p rz y ją ł n a s t ę p u j ą ce k r y te r ia : 1) c h a r a k t e r i w a g a p o p e łn io n e g o p r z e s tę p s tw a , 2) d łu g o ść p o b y t u s k a rż ą c e g o w k r a ju , z k tó re g o m a b yć w ydalony, 3) c zas, ja k i u p ły n ą ł od p o p e łn ie n ia p r z e s tę p s tw a i z a c h o w a n ie s k a rż ą c e g o w ty m o k re sie , 4) o b y w a te ls tw o z a in te r e s o w a n y c h , 5) s y tu a c ja r o d z in n a s k a rż ą c e g o (w ty m c z a s tr w a n i a m a łż e ń s tw a o ra z in n e c z y n n ik i w s k a z u ją c e n a rz e c z y w isty c h a r a k t e r ży cia ro d z in n e g o ), 6) czy p rz y z a k ła d a n iu r o d z in y w ie d z ia ł o p o p e łn io n y m p r z e s tę p s tw ie , 7) cz y z m a ł ż e ń s t w a u r o d z iły s ię d z ie c i o ra z ic h w ie k , 8) ro d z a j p ro b lem ó w , z k tó ry m i m a łż o n e k m oże z e tk n ą ć się w p a ń s tw ie , do k tó re g o s k a rż ą c y m a b yć w y d a lo n y 34. R ó w n ież w p r z y p a d k u w y d a le n ia m ło dego d o ro słeg o , k tó r y n ie zało ży ł je sz c z e w ła s n e j ro d zin y , T r y b u n a ł p rz y ją ł, iż is to tn y m i k r y te r ia m i w ty m z a k r e s ie są : 1) n a t u r a i w a g a p o p e łn io n e g o p r z e s tę p s tw a , 2) d łu g o ść o k r e s u p o b y tu s k a rż ą c e g o w p a ń s tw ie , z k tó re g o m a by ć w y d alo n y , 3) o k re s, ja k i u p ły n ą ł od p o p e łn ie n ia p r z e s tę p s tw a i z a c h o w a n ie sk a rż ą c e g o w ty m c z a sie, 4) so lid n o ść w ię z i sp o łeczn y ch , k u ltu r a ln y c h i ro d z in n y c h z k r a je m p rz y jm u ją c y m i z k ra je m , do k tó re g o m a by ć w y d a lo n y 35. Z a w a r te w o rz e c z e n ia c h E u ro p e js k ie g o T r y b u n a łu P r a w C z ło w ie k a k r y t e r i a m a ją u ła tw ić s to s o w a n ie p rz e z s ą d y k ra jo w e a r t. 8 w s p r a w a c h o w y d a len ie. P o d s ta w ę p r a w n ą d e c y z ji o z o b o w ią z a n iu c u d z o z ie m c a do p o w r o tu w p o ls k im s y s te m ie p r a w n y m s ta n o w i a r t. 302 u s ta w y o c u d z o z ie m ca c h z 2 0 1 3 r., u s ta n a w ia ją c y z a m k n ię ty k a ta lo g p r z e s ła n e k w y d a le n ia c u d zo z ie m c a z te r y to r iu m RP. Z go d n ie z o b o w ią z u ją c y m s ta n e m p ra n y m , w y d a le n ie c u d z o z ie m ca n a s tę p u je w s y tu a c ji, gdy: 1) p rz e b y w a lu b p rz e b y w a ł n a te r y to r iu m R zecz y p o sp o litej P o lsk ie j b ez w a ż n e j w izy lu b in n e g o w a ż n e g o d o k u m e n tu u p ra w n ia ją c e g o go do w ja z d u 34 W yrok w s p ra w ie B o u lt i f v. S z w a jc a r ia z 2.9 .2 0 0 1 , n r s k a rg i 542 7 3 /0 0 , §48. 35 W yrok w sp ra w ie M a slo v v. A u s tr ia z 2 3 .6 .2 0 0 8 , n r s k a rg i 1638/03, §62.
N aruszenie praw a cudzoziemca do życia rodzinnego. 1 7 5
n a to te r y to r iu m i p o b y tu n a n im , je ż e li w iz a lu b in n y d o k u m e n t s ą lu b by ły w y m a g a n e ,
2) n ie o p u śc ił te r y to r iu m R zeczy p o sp o litej P o lsk ie j po w y k o rz y s ta n iu d o p u sz c z a ln e g o o k r e s u je g o p o b y tu n a te r y to r iu m w s z y s tk ic h lu b n ie k tó ry c h p a ń s tw o b s z a r u S c h e n g e n , do k tó re g o b y ł u p r a w n io n y b e z k o n ie c z n o śc i p o s ia d a n ia wizy, w k a ż d y m o k re s ie 180 d n i, c h y b a że u m o w y m ię d z y n a ro d o w e s ta n o w ią in a c z e j,
3) n ie o p u śc ił te r y to r iu m R z ecz y p o sp o litej P o lsk ie j po w y k o r z y s ta n iu d o p u sz c z a ln e g o o k r e s u je g o p o b y tu w sk a z a n e g o w w izie S c h e n g e n w k a ż d y m o k re s ie 180 d n i, lu b po w y k o r z y s ta n iu d o p u sz c z a ln e g o o k r e s u p o b y tu n a p o d s ta w ie w izy k ra jo w e j, 4) w y k o n u je lu b w y k o n y w a ł p ra c ę b e z w y m a g a n e g o z e z w o le n ia n a p ra c ę lu b z a re je s tro w a n e g o w p o w ia to w y m u rz ę d z ie p ra c y o ś w ia d c z e n ia p ra c o d a w cy o z a m ia rz e p o w ie rz e n ia m u w y k o n y w a n ia p racy , lu b z o s ta ł u k a r a n y k a r ą g rz y w n y z a n ie le g a ln e w y k o n y w a n ie pracy, 5) p o d ją ł d z ia ła ln o ś ć g o s p o d a rc z ą n ie z g o d n ie z p r z e p is a m i o b o w ią z u ją c y m i w ty m z a k re s ie n a te r y to r iu m R z ecz y p o sp o litej P o lsk ie j, 6) n ie p o s ia d a śro d k ó w fin a n s o w y c h n ie z b ę d n y c h do p o k ry c ia k o sz tó w p o b y tu n a te r y to r iu m R zeczy p o sp o litej P o lsk ie j, p o d ró ży p o w ro tn e j do p a ń s tw a p o c h o d z e n ia lu b z a m ie s z k a n ia albo t r a n z y t u p rz e z te r y to r iu m R zeczy p o sp o lite j P o lsk ie j do p a ń s tw a trz e c ie g o , k tó re u d z ie li p o z w o le n ia n a w jazd , i n ie w s k a z a ł w ia ry g o d n y c h ź ró d e ł u z y s k a n ia ta k ic h ś ro d k ó w fin a n so w y c h , 7) o b o w iązu je w p is d a n y c h c u d z o z ie m ca do w y k a z u cudzoziem ców , k tó ry c h p o b y t n a te r y to r iu m R zeczy p o sp o litej P o lsk ie j j e s t n ie p o ż ą d a n y , 8) d a n e c u d z o z ie m ca z n a jd u ją się w S y s te m ie In fo rm a c y jn y m S c h e n g e n do celów o dm ow y w ja z d u , je ż e li c u d z o z ie m ie c p rz e b y w a n a te r y to r iu m R z e czy p o sp o litej P o lsk ie j w r a m a c h r u c h u bezw izow ego lu b n a p o d s ta w ie w izy S c h e n g e n , z w y łą c z e n ie m w izy u p o w a ż n ia ją c e j ty lk o do w ja z d u n a te r y to r iu m R ze czy p o sp o litej P o lsk ie j i p o b y tu n a ty m te r y to r iu m ,
9) w y m a g a ją te g o w z g lęd y o b ro n n o śc i lu b b e z p ie c z e ń s tw a p a ń s tw a lu b o c h ro n y b e z p ie c z e ń s tw a i p o r z ą d k u p u b lic z n e g o lu b in te r e s R zeczy p o sp o litej P o lsk ie j, 10) p rz e k ro c z y ł lu b u s iło w a ł p rz e k ro c z y ć g r a n ic ę w b re w p rz e p is o m p r a w a, 11) z o s ta ł s k a z a n y p ra w o m o c n y m w y ro k ie m w R zeczy p o sp o litej P o lsk ie j n a k a r ę p o z b a w ie n ia w olności p o d le g a ją c ą w y k o n a n iu i is tn ie ją p o d s ta w y do p rz e p ro w a d z e n ia p o s tę p o w a n ia w s p ra w ie p r z e k a z a n ia go z a g ra n ic ę w c e lu w y k o n a n ia o rzeczo n ej w o b ec n ieg o k a ry , 12) p rz e b y w a p o z a s t r e f ą p r z y g ra n ic z n ą , w k tó re j zg o d n ie z z e z w o le n iem n a p r z e k r a c z a n ie g ra n ic y w r a m a c h m a łe g o r u c h u g ra n ic z n e g o m oże p rz e b y w ać, c h y b a że u m o w y m ię d z y n a ro d o w e s ta n o w ią in a c z e j,
13) p rz e b y w a n a te r y to r iu m R zeczy p o sp o litej P o lsk ie j po u p ły w ie o k re s u p o b y tu , do k tó re g o b y ł u p ra w n io n y n a p o d sta w ie z e z w o len ia n a p r z e k ra c z a n ie
g ra n ic y w r a m a c h m a łe g o r u c h u g ra n ic z n e g o , c h y b a że u m o w y m ię d z y n a ro dow e s ta n o w ią in ac zej,
14) d a ls z y p o b y t c u d z o z ie m ca n a te r y to r iu m R zeczy p o sp o litej P o lsk ie j b ę d z ie s ta n o w ił z a g ro ż e n ie d la z d ro w ia p u b lic z n e g o , co z o sta ło p o tw ie rd z o n e b a d a n ie m le k a r s k im , lu b d la s to s u n k ó w m ię d z y n a ro d o w y c h in n e g o p a ń s tw a czło n k o w sk ieg o U n ii E u ro p e js k ie j,
15) cel i w a r u n k i p o b y tu c u d z o z ie m ca n a te r y to r iu m R zeczy p o sp o litej P o lsk ie j s ą n ie z g o d n e z d e k la ro w a n y m i, c h y b a że p rz e p is y p r a w a d o p u sz c z a j ą ic h z m ia n ę ,
16) z o s ta ła w y d a n a d e cy z ja o o d m o w ie n a d a n i a s t a t u s u u ch o d źcy lu b u d z ie le n ia o c h ro n y u z u p e łn ia ją c e j lu b d e c y z ja o u m o r z e n iu p o s tę p o w a n ia w s p ra w ie n a d a n i a s t a t u s u u c h o d źcy i n ie o p u śc ił o n te r y to r iu m R zeczy p o sp o lite j P o lsk ie j w te r m in ie i p r z y p a d k u , o k tó ry m m o w a w a r t. 2 9 9 u s t. 6 p k t 2 u.o.c..
A n a liz u ją c p rz e d s ta w io n y w yżej a r ty k u ł m o ż n a z a u w a ż y ć, że n o w a u s t a w a, u w z g lę d n ia ją c w ię k sz o ść p r z e s ła n e k z a w a rty c h w u s ta w ie o c u d z o z ie m ca c h z 20 0 3 r., z a w ie r a te ż k ilk a n o w y ch w a ru n k ó w w y d a le n ia cu d zo ziem ca, a m ia n o w ic ie z a w a r ty c h w p k t. 2), 3), 5), 14), 15) i 16). D o d atk o w o n ie k tó r e p r z e s ła n k i w y d a le n ia z o sta ły zm o d y fik o w a n e n a k o rz y ść cu d zo ziem ca. N a p rz y k ła d , z g o d n ie z p k t. 4) a r t. 302 u.o.c. w s to s u n k u do cu d z o z ie m ca , k tó ry z w in y p ra c o d a w c y w y k o n y w a ł p ra c ę n ie z g o d n ie z w y d a n y m p o zw o len iem , n ie m oże z o sta ć w y d a n a d e c y z ja o je g o w y d a le n iu z P o lsk i. Z a u w a ż y ć m o ż n a ró w n ie ż , iż w a r u n k ie m w y d a le n ia c u d z o z ie m ca m oże b yć n ie ty lk o o c h ro n a in t e r e s u p a ń s tw a p o lsk ieg o , a le ta k ż e in n e g o p a ń s tw a czło n k o w sk ie g o U E (p k t. 14).
J e d n ą z p r z e s ła n e k n e g a ty w n y c h p o d ję c ia decyzji o z o b o w ią z a n iu c u d zo z ie m c a do p o w ro tu j e s t jeg o p o z o s ta w a n ie w z w ią z k u m a łż e ń s k im z o b y w a te le m p o ls k im albo c u d z o z ie m ce m p o s ia d a ją c y m z e zw o len ie n a p o b y t s ta ły lu b z e zw o len ie n a p o b y t r e z y d e n ta d łu g o te rm in o w e g o U E n a te r y to r iu m R zeczy p o sp o lite j P o lsk ie j p o d w a r u n k ie m , że n ie s p rz e c iw ia ją się te m u w zg lęd y o b ro n n o śc i lu b b e z p ie c z e ń s tw a p a ń s tw a lu b o c h ro n y b e z p ie c z e ń s tw a i p o r z ą d k u p u b lic z n e g o , a c e le m z a w a rc ia lu b is tn ie n ia z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o n ie j e s t o b ejście u s ta w y o c u d z o z iem cac h . W s to s u n k u do w y m ie n io n e j w yżej k a te g o r ii cu d zo ziem có w n ie w y k o n u je się ta k ż e decyzji o z o b o w ią z a n iu do p o w ro tu w y d a n e j p rz e z o rg a n in n e g o p a ń s tw a c z ło n k o w sk ieg o U E .
O rg a n e m u p r a w n io n y m do s tw ie r d z e n ia czy d a n e m a łż e ń s tw o z o stało z a w a r te d la p o z o ru j e s t o r g a n p ro w a d z ą c y p o s tę p o w a n ie w s p ra w ie z o b o w ią z a n ia c u d z o z ie m c a do p o w ro tu . Z g o d n ie z n o w ą u s t a w ą o c u d z o z ie m c a c h o rg a n e m ty m j e s t w ła śc iw y k o m e n d a n t o d d z ia łu S tr a ż y G ra n ic z n e j lu b k o m e n d a n t p la c ó w k i S tr a ż y G ra n ic z n e j, a n ie w o jew o d a, j a k to m ia ło m iejsce w c z e śn ie j36. O k o lic z n o śc ia m i w s k a z u ją c y m i n a to, że z a w a r ty m ię d z y c u d zo 36 W św ie tle now ej u s ta w y o c u d zo z ie m cach decyzję o z o b o w ią z a n iu cu d zo ziem ca do p o w ro tu w y d a je z u r z ę d u k o m e n d a n t o d d z ia łu lu b k o m e n d a n t p lacó w k i S tr a ż y G ra n ic z n e j,
N aruszenie praw a cudzoziemca do życia rodzinnego. 1 7 7
zie m c e m i k tó rą k o lw ie k ze w s k a z a n y c h w yżej osób z w ią z e k m a łż e ń s k i j e s t fik c y jn y są: 1) n ie w y p e łn ie n ie p rz e z m a łż o n k ó w o b o w iązk ó w w y n ik a ją c y c h z z a w a r c ia m a łż e ń s tw a , 2) p o z n a n ie się tu ż p r z e d z a w a rc ie m m a łż e ń s tw a , 3) b r a k m ożliw ości k o m u n ik o w a n ia się w ję z y k u z ro z u m ia ły m d la obojga m ał- żonków 37. B io rą c p o d u w a g ę is to tę tzw. fikcyjnego m a łż e ń s tw a , m o ż n a d o m n ie m y w ać, że fu n k c jo n a riu sz e S tr a ż y G ra n ic z n e j, p o d o b n ie j a k w cześniej p ra c o w n ic y u r z ę d ó w w o je w ó d z k ic h , i n f o r m a c je w te g o t y p u s p r a w a c h b ę d ą p o z y sk iw a ć p o p rzez w n ik liw e p rz e s łu c h a n ie s tr o n i św iadków , w y stę p o w a n ie do in n y c h o rg a n ó w o d o d a tk o w e in fo rm a c je i op in ie, zlecenie p rz e p ro w a d z e n ia w y w iad ó w środo w isk o w y ch , k o m p le to w a n ie a k t h is to ry c z n y c h doty czący ch c u d zo ziem ca (np. w yciągi z a k t sąd o w y ch , p o licyjnych i p ro k u r a to rs k ic h ) 38.
M ó w iąc o z a k a z ie w y d a le n ia c u d z o z ie m c a ze w z g lę d u n a p o s z a n o w a n ie ży cia ro d z in n e g o n a le ż y ta k ż e z a s ta n o w ić się n a d u ż y ty m i w ty m k o n te k ś c ie - z a ró w n o w r e g u la c ja c h m ię d z y n a ro d o w y c h , j a k i k ra jo w y c h - p o ję c ia m i b e z p ie c z e ń s tw a p u b lic z n e g o i p a ń stw o w e g o o ra z p o r z ą d k u p u b liczn eg o . Ze w zg lęd ó w o czy w isty ch n ie w y d a je się m o żliw e o k re ś le n ie ty c h pojęć w sposób w y c z e rp u ją c y w p rz e p is a c h p ra w n y c h . W św ie tle a r t. 13 M P P O iP „b ezp ie c z e ń stw o n a ro d o w e ” d o ty czy s y tu a c ji, k tó re w p ły w a ją n a s u w e r e n n ą e g z y s te n c ję p a ń s tw a . M u s z ą to b yć „ w a ż n e ” c z y n n ik i, co z k o le i o z n a c z a n ie m o ż n o ść p o w o ła n ia się n a b e z p ie c z e ń stw o p a ń s tw o w e w p r z y p a d k u z a is tn ie n ia o k o liczn o ści b ła h y c h 39. W p o lsk ie j d o k try n ie d efin ic ję n e g a ty w n ą b e z p ie c z e ń s tw a p u b lic z n e g o p r z e d s ta w ił S. S a w ic k i, zg o d n ie z k t ó r ą j e s t to s y tu a c ja , w k tó re j p a ń s tw u a n i je g o o rg a n o m , a n i w s z y s tk im o b y w a te lo m n ie g ro zi ż a d n e n ie b e z p ie c z e ń s tw o w e w n ę trz n e lu b z e w n ę tr z n e 40. Z k o le i R. Z a k rz e w s k i d e fin iu ją c d w a n a s tę p n e p o ję c ia z a z n a c z y ł, że p o d „ b e z p ie c z e ń stw e m p a ń s tw a ” „n ależ y ro z u m ie ć n ie ty lk o s p ra w y z w ią z a n e z o c h ro n ą u s tr o ju p a ń s tw a o k re ślo n eg o w K o n sty tu c ji R P [...], a le ró w n ież o ch ro n ę życia, z d ro w ia i m ie n ia o b y w a te li o ra z m a ją tk u ogólnonarodow ego p rz e d b e z p ra w n y m i z a m a c h a m i, czyli s p ra w y z w ią z a n e z b e z p ie c z e ń stw e m p u b lic z n y m ”. N a to m ia s t „po r z ą d e k p u b lic z n y o z n a c z a [...] ogólny ła d społeczny, c h a ra k te ry z u ją c y się po s z a n o w a n ie m n a k a z ó w i z a k a z ó w o r a z n o r m w s p ó łż y c ia sp o łe c z n e g o ”41. k t ó r y s tw ie r d z i z a i s t n i e n i e p r z e s ł a n k i u z a s a d n ia ją c e j je j w y d a n ie . P o n a d to o r g a n a m i u p r a w n io n y m i do w y s tę p o w a n ia do w ła śc iw e g o o r g a n u S tr a ż y G ra n ic z n e j z w n io s k ie m 0 w y d a n ie decyzji o z o b o w ią z a n iu cu d zo z ie m ca do p o w ro tu s ą ta k ż e : w ojew oda, m in is te r o b ro n y n aro d o w ej, S z e f A gen cji B e z p ie c z e ń s tw a W ew n ę trzn e g o , S z e f A gencji W y w iad u czy też o rg a n S łu ż b y C elnej.
37 A rt. 327 u s ta w y o cu d z o z ie m c a ch z 12 g r u d n ia 2013 r.
38 N a d u ż y w a n ie p ra w a do łą c z e n ia ro d z in w Polsce. F ik c y jn e m a łż e ń s tw a o ra z fa łs z y w e d e k la ra c je o jcostw a. R a p o rt p rz y g o to w a n y p rz ez K rajo w y P u n k t K o n ta k to w y E u ro p e j sk iej S ieci M ig racy jn ej w Polsce, k w ie c ie ń 201 2 , s. 2 5 -3 2 .
39 K ę d zia , op. cit., s. 491.
40 S. S a w ic k i, P ra w o p a ń s tw a do re g u lo w a n ia m ię d zy n a r o d o w e g o r u c h u oso b o w eg o , W a rsz a w a 1986, s. 8 8 -8 9 .
41 B e zp iec z eń stw o i p o rz ą d e k pub liczn y , T e k s ty je d n o lite w ra z z in d e k s e m rzeczow ym 1 w p ro w a d z e n ie m dr. R y s z a rd a Z ak rz ew sk ieg o , D. P u d z ia n o w s k a , O b y w a telstw o w pro cesie z m ia n , W a rs z a w a 2013, s. 249.
N ie o s tro ś ć ty c h pojęć w ią ż e się z ry z y k ie m z b y t d u żej do w o ln o ści ic h s to s o w a n ia p rz e z o r g a n y p ro w a d z ą c e p o s tę p o w a n ia w s p ra w ie w y d a le n ia c u d z o z ie m c a . P. D ą b ro w s k i w tr a k c ie b a d a ń p rz e p ro w a d z o n y c h w K o m e n d z ie G łów nej S tr a ż y G ra n ic z n e j u s ta lił, że w 75% w s z y s tk ic h decyzji o w y d a le n iu w y d a n y c h w 2 0 0 6 r., ja k o p o d s ta w ę p r a w n ą p o w o ły w an o w ła ś n ie a r t. 88 u s t.1 p k t 5 u s ta w y o c u d z o z ie m c a c h z 2 0 0 3 r.42.
W ra p o rc ie w y ja ś n ia ją c y m do p ro to k o łu n r 7 E K P C p o d k re ś lo n o , że k o rz y s ta ją c z m o żliw o ści w y d a le n ia c u d z o z ie m c a ze w z g lę d u n a p o rz ą d e k p u b lic z n y lu b b e z p ie c z e ń stw o p a ń stw o w e , n a le ż y u w z g lę d n ia ć z a s a d ę p ro p o r cjo n aln o ści, a s k o r z y s ta n ie z g w a ra n c ji p r o c e d u ra ln y c h p o w in n o b yć m o żliw e te ż po w y d a le n iu c u d z o z ie m ca 43. Co p ra w d a , d o k u m e n t t e n n ie m a c h a r a k te r u p r a w n ie w ią ż ą c e g o , j e d n a k u w z g lę d n ie n ie p r z e z p a ń s tw o z a w a r ty c h w n im w y ja ś n ie ń d o ty c z ą c y ch z a s a d y p ro p o rc jo n a ln o śc i m oże w z n a c z n y m s to p n iu p rz y c z y n ić się do z w ię k s z e n ia s k u te c z n e j o c h ro n y ży cia ro d z in n e g o cu d zo ziem có w w p r z y p a d k u z a s to s o w a n ia w s to s u n k u do n ic h p ro c e d u ry w y d a le n io w e j. N ie m o ż n a te g o je d n a k p o w ied zieć o m o żliw o ści k o r z y s ta n ia z g w a ra n c ji p ro c e d u ra ln y c h po w y d a le n iu cu d z o z ie m ca . W rz e c z y w isto śc i w s y tu a c ji, g d y cu d z o z ie m iec z o sta je w y dalony, n p . do P a k i s t a n u czy N ig e rii, n a w e t po p o z y ty w n y m r o z p a tr z e n iu złożonego p rz e z n ieg o o d w o ła n ia , n a j częściej n ie m a o n re a ln e j m o żliw o ści p o w ro tu do k r a ju , z k tó re g o z o sta ł w ydalony.
P rz y k ła d e m n a r u s z e n ia p r a w a c u d z o z ie m c a do p o s z a n o w a n ia ży cia ro d z in n e g o n a s k u te k je g o w y d a le n ia z te r y to r iu m R P j e s t w y ro k W o jew ó d zk ie go S ą d u A d m in is tra c y jn e g o w W a rs z a w ie u trz y m u ją c e g o w m ocy decyzję S z e fa U r z ę d u do s p r a w C u d zo z iem có w o o dm ow ie u d z ie le n ia o b y w a te lo w i A rm e n ii zgody n a p o b y t to le ro w a n y , k tó ry w te j s p ra w ie o d w o łał się do N a c z e ln e g o S ą d u A d m in is tra c y jn e g o . P o d s ta w ą p r a w n ą ro z s trz y g n ię c ia o m a w ia n e j s p ra w y b y ła u s t a w a o c u d z o z ie m c a c h z 2 0 0 3 r. S k a rż ą c y w l a ta c h 90. ja k o dziecko p rz y b y ł do P o ls k i p r z e k r a c z a ją c g ra n ic ę n a p o d s ta w ie p a s z p o r tu m a tk i. S k a rż ą c y zało ży ł w P o lsce ro d z in ę . P o c zątk o w o , p o m im o b r a k u p a s z p o rtu , w ła d z e p o lsk ie u d z ie la ły m u zezw o leń n a z a m ie s z k a n ie n a c z a s o z n a czony. J e d n a k je g o o s ta tn i w n io s e k o z e zw o len ie n a p o b y t czaso w y z o sta ł ro z p a trz o n y n e g a ty w n ie w ła ś n ie ze w z g lę d u n a b r a k p a s z p o rtu . W ojew oda M a zo w ie ck i i U r z ą d do s p r a w C u d z o ziem có w od m ó w iły m u ta k ż e zgody n a tzw . p o b y t to le ro w a n y , tw ie rd z ą c , że ja k o m a łż o n e k o b y w a te lk i p o lsk iej p o w i n ie n w n io sk o w a ć o z e z w o len ie n a z a m ie s z k a n ie n a c z a s oznaczony, co w ią z a łoby się z w y ja z d e m do A rm e n ii w c e lu u z y s k a n ia p a s z p o r tu , a d o d a tk o w o z o b o w ią z k ie m o d b y c ia ta m s łu ż b y w ojskow ej. Te a r g u m e n ty p o d z ie lił W SA w W a rsz a w ie .
42 P. D ą b ro w s k i, C u d zo z ie m ie c n ie p o ż ą d a n y w p o ls k im p r a w ie o cu d zo zie m ca c h , W ar s z a w a 2011, s. 182.
43 E x p la n a t o r y M e m o r a n d u m o n t h e S e v e n th P ro to c o l, C E Doc H 8 3 ( 3 ) C E Doc H (83)3.
N aruszenie praw a cudzoziemca do życia rodzinnego. 1 7 9
N a to m ia s t in acz ej o rz e k ł N a c z e ln y S ą d A d m in is tra c y jn y tw ie rd z ą c , że w y m o g iem z a p e w n ie n ia re a liz a c ji p r a w a c u d z o z ie m ca do ży cia ro d z in n e g o j e s t u d z ie le n ie m u z e z w o le n ia n a p o b y t czasow y, p rz e z co n ie ty lk o b ę d z ie o n m ó g ł p rz e b y w a ć w P o lsce le g a ln ie , a le ta k ż e le g a ln ie z a r a b ia ć n a u tr z y m a n ie sie b ie i rodziny. N S A s tw ie rd z ił ró w n ie ż , że s y tu a c ja c u d z o z ie m ca p o w in n a z o sta ć u z n a n a p rz e z o rg a n y z a szczeg ó ln y p rz y p a d e k i p o w in n y o n e u d z ie lić m u z e z w o le n ia n a z a m ie s z k a n ie n a c z a s oznaczony, n a w e t w s y tu a c ji, gdy n ie m a o n p a s z p o r tu . W z w ią z k u z p o w y ższy m , u tr u d n ia n ie cu d zo ziem co w i u z y s k a n ia z e z w o le n ia n a z a m ie s z k a n ie n a c z a s o z n a c z o n y w ta k ie j s y tu a c ji, w ja k ie j z n a la z ł się o b y w a te l A rm e n ii, o z n a c z a in g e re n c ję w je g o p ra w o do ży cia ro d z in n e g o , z a g w a ra n to w a n e g o w a r t. 8 E K P C 44. W y ro k N S A p o tw ie r dził, że p o s z a n o w a n ie ży cia ro d z in n e g o zo b o w iązu je o rg a n y p ro w a d z ą c e p o s tę p o w a n ie n ie ty lk o do u n ie m o ż liw ie n ia w y d a le n ia c u d z o z ie m ca z te r y to r iu m RP, a le t a k ż e do z a p e w n ie n ia ta k ie j o so b ie m o ż liw o śc i le g a liz a c ji p o b y tu . R o z strz y g n ię c ie s p ra w y w te n sp o só b m a is to tn e z n a c z e n ie d la c u dzoziem ców z n a jd u ją c y c h się w p o d o b n ej s y tu a c ji, p o n ie w a ż ty lk o le g a ln y p o b y t c u d z o z ie m ca n a te r y to r iu m R P u m o ż liw i k o r z y s ta n ie z p r z y s łu g u ją cy ch m u m .in . p r a w so cjaln y c h , a p rz e d e w s z y s tk im pozw oli le g a ln ie p o d jąć p ra c ę , p o z w a la ją c ą u tr z y m a ć ro d z in ę .
P o z y ty w n e z m ia n y w ty m k o n te k ś c ie w p ro w a d z a n o w a u s ta w a o c u d z o zie m c a ch , z g o d n ie z k t ó r ą w s y tu a c ji, g d y z o b o w ią z a n ie c u d z o z ie m ca do p o w r o tu n a ru s z a ło b y je g o p ra w o do ż y c ia ro d z in n e g o lu b p ry w a tn e g o , w ro z u m ie n iu p rz e p is ó w K o n w e n c ji o o c h ro n ie p r a w c z ło w ie k a i p o d s ta w o w y c h w olności, s p o rz ą d z o n e j w R z y m ie d n ia 4 lis to p a d a 1950 r., cu d zo ziem co w i u d z ie la się zgody n a p o b y t ze w zg lęd ó w h u m a n ita r n y c h n a te r y to r iu m P o l sk i. D o d a tk o w o ja k o p r z e s ła n k ę u d z ie le n ia te g o ro d z a ju zgody u s ta w a w s k a zu je n a n a r u s z e n ie p r a w d z ie c k a , o k re ś lo n e w K o n w en cji o p r a w a c h d zie ck a, p rz y ję te j p rz e z Z g ro m a d z e n ie O g ó ln e N a ro d ó w Z jed n o czo n y ch 20 lis to p a d a 1989 r., w s to p n iu is to tn ie z a g ra ż a ją c y m je g o rozw ojow i p sy c h o fiz y c z n em u ( a r t. 349 p k t. 2 i 3). W d a lsz e j części u s ta w a je d n a k z a w ie r a k a ta lo g okolicz n o ści, n a s k u te k z a is tn ie n ia k tó ry c h cu d zo ziem co w i o d m a w ia się u d z ie le n ia zgody n a p o b y t ze w z g lęd ó w h u m a n ita r n y c h . D o ta k ic h o k o liczn o ści zaliczo no: 1) p o p e łn ie n ie p rz e z c u d z o z ie m c a z b ro d n i p rz e c iw k o pokojow i, z b ro d n i w o je n n e j lu b z b ro d n i p rz e c iw k o lu d z k o śc i w r o z u m ie n iu p r a w a m ię d z y n a ro dow ego, 2) d z ia ła n ia c u d z o z ie m ca s p rz e c z n e z c e la m i i z a s a d a m i N a ro d ó w Z jed n o c zo n y ch o k re ślo n e w P r e a m b u le i a r t. 1 i 2 K a r ty N Z, 3) p o p e łn ie n ie p rz e z c u d z o z ie m c a n a te r y to r iu m P o ls k i z b ro d n i, a p o z a je j g ra n ic a m i c zy n u , k tó ry j e s t z b ro d n ią w e d łu g p r a w a p o lsk ieg o , 4) z a g ro ż e n ie d la o b ro n n o śc i lu b b e z p ie c z e ń s tw a p a ń s tw a lu b o c h ro n y b e z p ie c z e ń s tw a i p o rz ą d k u p u b lic z n e g o (a r t. 350 u s t.1 u.o.c.).
D o d a tk o w o n o w a u s ta w a p rz e w id u je m o żliw o ść le g a liz a c ji p o b y tu c u d z o z ie m c a n a te r y to r iu m P o ls k i ze w z g lę d u n a in n e okoliczności, w śró d k tó ry c h w y m ie n io n o k o n ie c z n o ść p o b y tu c u d z o z ie m c a n a te r y to r iu m p a ń s tw a z u w a gi n a p o s z a n o w a n ie p r a w a do ż y cia ro d z in n e g o w r o z u m ie n iu E K P C a ta k ż e n a r u s z e n ie p r a w d z ie c k a o k re ś lo n y c h w K o n w en cji o p r a w a c h d z ie c k a n a s k u te k w y ja z d u c u d z o z ie m c a z te r y to r iu m P o lsk i. D o ty czy to je d n a k s y tu a c ji, w k tó ry c h d o ty c h c z a so w y p o b y t c u d z o z ie m ca n a te r y to r iu m P o ls k i j e s t n ie le g a ln y ( a r t. 187 p k t. 6 i 7 u.o.c.).
W a rto ró w n ie ż p a m ię ta ć , iż n ie k a ż d e d z ia ła n ie p a ń s tw a , w y w ie ra ją c e w p ły w n a ż y c ie r o d z in n e , m o ż n a u z n a ć z a n i e u p r a w n i o n ą in g e r e n c ję . W w y ro k u z d n ia 12 m a r c a 2 0 1 3 r. w p rz e d m io c ie w y d a le n ia z te r y to r iu m R P s k a rż ą c e j, z a le ż n eg o od n ie j m a ło le tn ie g o d z ie c k a o ra z m ężczyzny, z k tó ry m s k a r ż ą c a z a w a r ła ś lu b w o b r z ą d k u m u z u łm a ń s k im , w obec b r a k u p rz e s ła n e k do u d z ie le n ia zgody n a p o b y t to le ro w a n y , W S A w W a rsz a w ie u z n a ł, że n ie d o jd zie do n a r u s z e n ia p r a w a do p o s z a n o w a n ia ż y c ia ro d z in n e g o w s y tu a c ji, w k tó re j c a ła fu n k c jo n u ją c a ro d z in a z o s ta n ie w y d a lo n a do k r a j u p o ch o d ze n ia . W ty m w y p a d k u życie ro d z in n e n ie z o s ta n ie z e rw a n e , lecz je d y n ie p r z e n ie s io n e do p a ń s tw a , k tó re g o w y d a la n e oso b y s ą o b y w a te la m i45.
Podsumowanie
R e a s u m u ją c , ży cie r o d z in n e ja k o w a r to ś ć c h r o n io n a w y m ie n io n y m i w a r ty k u le u m o w a m i m ię d z y n a ro d o w y m i z z a k r e s u p r a w c z ło w ie k a j e s t je d n ą z p o d s ta w o w y c h p r z e s ła n e k u n ie m o ż liw ia ją c y c h p o d jęcie d ecyzji o w y d a le n iu c u d zo ziem ca . B io rą c p o d u w a g ę f a k t, że z a g w a ra n to w a n e w te n sposób p ra w o n ie m a c h a r a k t e r u b e z w zg lęd n eg o , a p ra w o m ię d z y n a ro d o w e p r a w c z ło w ie k a i k ra jo w e , w ty m ta k ż e p o lsk ie , n ie c h r o n ią c u d z o z ie m ca p rz e d s a m y m w y d a le n ie m , lecz w p r o w a d z a ją p e w n e o g r a n ic z e n ia i g w a ra n c je , c zę sto w y d a le n ie c u d z o z ie m ca m oże p ro w a d z ić do n a r u s z e n ia jeg o p r a w a do p o s z a n o w a n ia ży c ia ro d z in n e g o . P o d w p ły w e m ro z w ią z a ń e u ro p e js k ic h , w y n ik a ją c y c h z a ró w n o z c z ło n k o s tw a P o ls k i w U n ii E u ro p e js k ie j, j a k i R a d z ie E u ro p y , u s ta w o d a w c a p o lsk i zro b ił z n a c z ą c y k ro k do p rz o d u w c e lu z m n ie j s z e n ia liczb y sp ra w , w k tó ry c h m og ło b y dojść do n a r u s z e n ia ży cia ro d z in n e g o c u d z o z ie m ca n a s k u te k jeg o w y d a le n ia . Z m iany, k tó re w p r o w a d z iła n o w a u s ta w a o c u d z o z ie m ca c h n ie ro z w ią z u ją w cało ści o m a w ia n e g o p ro b le m u , lecz, co j e s t n a jis to tn ie js z e w teg o ty p u s p ra w a c h , d a ją m o żliw o ść le g a liz a cji p o b y tu cu d zo ziem có w p o p rz e z w y ra ż e n ie zgody n a p o b y t ze w zg lęd ó w h u m a n ita r n y c h o ra z p o b y t ze w z g lę d u n a in n e okoliczności. Ze w z g lę d u n a k r ó tk i c z a s o b o w ią z y w a n ia n ow ej u s ta w y n ie m o ż n a w s k a z a ć n a jej p r a k ty c z n ą d oniosłość. U z a s a d n io n e je d n a k w y d a ją się obaw y, iż n a jw ię k s z e tru d n o ś c i,N aruszenie praw a cudzoziemca do życia rodzinnego. 1 8 1
d o ty czące re a liz a c ji p r a w a do p o s z a n o w a n ia ż y c ia ro d z in n e g o p rz e z c u d z o z ie m c a z ag ro żo n e g o w y d a le n ie m , b ę d ą w ią z a ły się z n ie m o ż liw o śc ią w y w a ż e n i a in t e r e s u in d y w id u a ln e g o i p u b liczn e g o .
VIOLATION OF THE RIGHT OF AN ALIEN TO RESPECT
FOR FAMILY LIFE AS A RESULT OF HIS EXPULSION
FROM POLISH TERRITORY
K e y w ords: a n alie n , exp u lsio n , fam ily life, c itizen sh ip , s ta y legalSum m ary
T he a im of a rtic le is to a n a ly se con seq u en ces of conflict b e tw e e n tw o rig h ts - so vereign p re ro g a tiv e of s ta te s to re g u la te th e p re sen c e of fo reig n e rs on th e ir te r r ito ry a n d r ig h ts of c itizen s of a c o u n try to e n te r a n d leave t h a t c o u n try . E x p u lsio n is one o f th e form s, w h ic h sta te m a y u se to re aliz e it’s m e n tio n e d rig h t. I t is now w e ll-e stab lish e d t h a t no one sh o u ld be expelled, if it w ould r e s u lt in a v io la tio n of th e r ig h t to fam ily life of th e p e rso n concerned. T he a rtic le p re s e n ts th e ty p e s of re s tric tio n s w h ich a re p laced on m eth o d s of ex p u lsio n in in te r n a tio n a l h u m a n rig h ts law a n d n a tio n a l law , in p a rtic u la r th e P o lish law . I t is also show ed, t h a t th e m a in source of difficu lties a ris in g in con n ectio n w ith th e rig h t to re sp ec t for fa m ily life by a fo reig n e r w ho m a y be expelled, w ill still be c o n ta in ed in th e im p o ssib ility of b a la n cin g in d iv id u a l a n d p ublic in te re s t.
