• Nie Znaleziono Wyników

Kompetencje powiatów ziemskich w Polsce

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Kompetencje powiatów ziemskich w Polsce"

Copied!
15
0
0

Pełen tekst

(1)

Studia i Materiaïy, 1/2015 (18): 37– 50 ISSN 1733-9758, © Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2015.18.3

Kompetencje powiatów ziemskich w Polsce

Iwona Koza

*

SamorzÈd terytorialny to niezaleĝny, autonomiczny organizm, o którego istocie przesÈdzajÈ jego podmiot, przedmiot oraz sprawowane zadania.

SamorzÈdnoĂÊ lokalna funkcjonuje, opierajÈc siÚ na zasadach subsydiarnoĂci, samodziel- noĂci, decentralizacji demokratycznej i wolnoĂci. Obecnie funkcjonujÈce w Europie systemy zaleĝÈ od prowadzonej przez dane pañstwo polityki, istniejÈcych w nim struktur administra- cyjnych i politycznych, uwarunkowañ gospodarczych oraz zaïoĝonych i przyjÚtych systemów kierowania. Za wzorzec administracji zdecentralizowanej moĝe sïuĝyÊ samorzÈd terytorialny we Francji, Wielkiej Brytanii czy w Niemczech.

Polski system samorzÈdu terytorialnego ksztaïtuje siÚ od siedmiu stuleci. Szczególne piÚtno wywarïy na nim czasy rozbiorowe i perturbacje w zeszïym stuleciu. ZrÚby obecnego systemu zostaïy poïoĝone dwadzieĂcia trzy lata temu. Konstrukcja powiatu nie speïnia jednak wyma- gañ nowoczesnej administracji publicznej, jest przedmiotem uwag krytycznych, tym bardziej, ĝe kolejne ekipy rzÈdzÈce odbierajÈ tym jednostkom samorzÈdowym kompetencje, pozbawiajÈc je tym samym sensu istnienia.

Wnioski z badania poruszanych wyĝej kwestii oraz potencjalne rozwiÈzania mogÈ byÊ zapre- zentowane na schematach blokowych wynikajÈcych z obserwacji zarówno tïa historycznego, jak i otoczenia geopolitycznego oraz obowiÈzujÈcego prawodawstwa. WïÈczyÊ tu równieĝ moĝna konkluzje pïynÈce z badania statystycznego obszarów spoïecznego, gospodarczego, ibfinansowego. TreĂÊ niniejszego artykuïu, ze wzglÚdu na wymogi redakcyjne, nie bÚdzie obej- mowaÊ szczegóïowego wnioskowania statystycznego, a stanowiÊ bÚdzie tylko odniesienie do konkluzji pïynÈcych z badañ analitycznych.

Korekta systemu powiatów ziemskich jest niezbÚdna. Warto prezentowaÊ koncepcje mogÈce wesprzeÊ procesy reform odnoszÈce siÚ do tych jednostek samorzÈdowych, wĂród których najkorzystniejszym pomysïem wydaje siÚ korekta kompetencji tych jednostek samorzÈdo- wych. Potrzebne sÈ jednak dalsze, bardziej szczegóïowe analizy sytuacji polskich powiatów ziemskich.

Sïowa kluczowe: powiat ziemski, kompetencje jednostek samorzÈdowych, governance.

Nadesïany: 6.08.2014 | Zaakceptowany do druku: 10.10.2014

The Powers of Rural Districts in Poland

Local government is an independent, autonomous body, which essentially prejudge its subject, object, and duties performed according to the principle of subsidiarity, autonomy, decentrali- zation, democracy and freedom.

The existing systems in Europe depend conducted by the state policy in the existing adminis- trative structures and political and economic conditions assumed and adopted management systems. A model of decentralized administration can serve local government in France, in the UK, or in Germany.

Polish system of local government is formed from seven centuries. Special stigma had on the partitioning and perturbation times in the last century. The foundations of the current system

* Dr Iwona Koza – Pañstwowa Wyĝsza Szkoïa Zawodowa w Cheïmie, Instytut Matematyki i Informatyki.

(2)

1. Wprowadzenie

SamorzÈdy terytorialne to jednostki ob charakterze korporacyjnym wyposaĝone w osobowoĂÊ prawnÈ o charakterze publicz- nym i prywatnym. Jednostki te sÈ niezbÚdne i fundamentalne dla spoïeczeñstw, w pew- nym stopniu warunkujÈ ich byt.

Warunkiem niezbÚdnym i fundamen- talnym dla kaĝdego spoïeczeñstwa jest stworzenie i utrzymywanie okreĂlonego ïadu spoïecznego, umoĝliwiajÈcego jego sprawne funkcjonowanie, w tym okreĂlenie reguï, zasad i kryteriów, które bÚdÈ wyzna- czaïy ten ïad. Z powyĝszych powodów, obok organów pañstwowych, w obszarze ĝycia publicznego funkcjonujÈ organy samorzÈdu terytorialnego (Dylewski, Filipiak i Gorzaï- czyñska-Koczkodaj, 2006; Kasiñski, 2008).

Prawo obywateli do uczestniczenia wb zarzÈdzaniu sprawami publicznymi wchodzi w zakres demokratycznych zasad wspólnych dla wszystkich pañstw europej- skich. Jest to moĝliwe przy zaïoĝeniu ist- nienia spoïecznoĂci lokalnych wyposaĝo- nych wborgany decyzyjne, ukonstytuowane wb sposób demokratyczny, korzystajÈce zb szerokiej autonomii w zakresie kompe- tencji, form wykonywania uprawnieñ oraz Ărodków niezbÚdnych do realizacji zadañ.

Autonomia – zgodnie z etymologiÈ jÚzy- ków europejskich – jest substytucyjnym okreĂleniem dla samorzÈdnoĂci, niezawi- sïoĂci, samostanowienia. W rzeczywistoĂci samorzÈdów terytorialnych powinno siÚ to przekïadaÊ na wiarygodne prowadze- nie spraw publicznych poprzez wyïonione

wbdrodze wyborów organy dla dobra bene- ficjentów – mieszkañców danego obszaru stanowiÈcych podmiot kaĝdej wspólnoty lokalnej. Ustawodawstwo, zarówno ogól- noeuropejskie, jak i suwerenne stanowie- nie prawa w kaĝdym pañstwie, wyznacza samorzÈdom zadania obligatoryjne – dopeïniajÈce w stosunku do zadañ wyko- nywanych przez centralne organa wïadzy.

Zabezpiecza ono równieĝ wykonywanie oraz finansowanie tych lokalnych zadañ, ab takĝe sprawuje nadzór nad rzetelnoĂciÈ ich wypeïniania (Dolnicki, 2003). Tymcza- sem kwestia zasady podziaïu kompetencji miÚdzy pañstwo a samorzÈd jest staïym obszarem sporu.

W sferze samorzÈdu terytorialnego widoczne sÈ specyfika i unikalny charak- ter kaĝdego pañstwa. Kolejne akapity niniejszego artykuïu stanowiÈ charaktery- stykÚ systemów samorzÈdowych na naszym kontynencie. Na jej tle przedstawiona jest specyfika i kïopotliwe kwestie dotyczÈce polskich jednostek samorzÈdu terytorial- nego, zwïaszcza jeĂli chodzi o problema- tykÚ finansowania ich zadañ. Stanowi ona zarówno o poziomie obciÈĝenia jednostek samorzÈdowych – ponoszonych przez nie kosztach, jak i o wieloaspektowych kon- sekwencjach funkcjonowania takich, a nie innych rozwiÈzañ prawno-finansowych, tzn. o efektach funkcjonowania polskich samorzÈdów. Przedmiotem opracowania sÈ powiaty ziemskie w Polsce, poniewaĝ ten szczebel samorzÈdu i jego funkcjonowanie okazujÈ siÚ kumulowaÊ w sobie najwiÚcej kontrowersji. Okres badania, do którego were laid twenty-two years ago. However, the construction of the districts does not meet the requirements of modern public administration, is subject to criticism, the more that subse- quent governments take away their powers, thereby depriving them of the meaning of existence.

The study addressed the above issues and possible solutions can be presented in block dia- grams, which will be based on the observation of the historical background and the geopoliti- cal environment and the existing legislation. Turn on here can also be conclusions derived from the survey areas of social, economic, and financial. Due to the limited length of this article, it will skip the detailed statistical analysis and will be only a reference to the conclu- sions of analytical tests.

Correction system of districts is essential. The best solution seems to be a correction of the competence of those local government units. Nevertheless, the need for further, are more detailed analysis of situation of Polish rural districts.

Keywords: rural district, the powers of local government units, governance.

Submitted: 6.08.2014 | Accepted: 10.10.2014

JEL: E62, E65, G28, H70, H71, H72, H76

(3)

odnoszÈ siÚ wnioski przedstawione w dal- szej czÚĂci niniejszego artykuïu, odnosi siÚ do lat 2004–2013 i dotyczy wszystkich 314 powiatów ziemskich1.

OpierajÈc siÚ na powyĝszych spostrze- ĝeniach, warto podjÈÊ dyskusjÚ nad aktual- nymi problemami rozwoju teorii i praktyki funkcjonowania polskich samorzÈdów oraz wskazaÊ odnoĂne obszary badawcze.

W omawianym kontekĂcie moĝna postawiÊ hipotezÚ, ĝe legislacja stanowiÈca obwydatkach polskich powiatów ziemskich utrwala nieprawidïowoĂci w funkcjonowa- niu tych jednostek. W zwiÈzku z tym warto zastanowiÊ siÚ nad korektami kompetencji polskich powiatów ziemskich. Warto, sto- sujÈc odpowiednie narzÚdzia badawcze2, pozyskaÊ wiedzÚ o tym, co w omawianej problematyce funkcjonuje nieprawidïowo i powinno byÊ naprawione, zreformowane, jak i zasugerowaÊ program naprawczy, majÈcy na celu przezwyciÚĝenie zidenty- fikowanych trudnoĂci i poprawÚ sytuacji oraz ocenÚ wprowadzonych zmian. Wnioski zostanÈ, na potrzeby niniejszego artykuïu, skoncentrowane gïównie na korekcie kom- petencji polskich powiatów ziemskich.

2. Zarys kompetencji samorzÈdów terytorialnych w Europie

PoczÈtków wspóïczesnego samorzÈdu terytorialnego naleĝy upatrywaÊ w prze- ïomie umysïowym i politycznym epoki oĂwiecenia. Uksztaïtowanie koncepcji praw naturalnych, przyznanie podmiotowoĂci jednostce i akcentowanie roli rozumu ludz- kiego szïy w parze z modyfikacjÈ systemu nauczania, rozwojem rynku prasowego i postulatami radykalnych przemian. Na gruncie idei rewolucji francuskiej zrodziïy siÚ trzy teorie samorzÈdu terytorialnego:

– teoria naturalistyczna samorzÈdu, której fundamentalna struktura wyksztaïciïa siÚ we Francji;

– teoria pañstwowej samorzÈdnoĂci, która powstaïa w Prusach;

– teoria polityczna samorzÈdu, która powstaïa w Wielkiej Brytanii, a w szcze- gólnoĂci w Anglii.

W najwczeĂniejszej teorii samorzÈdu – teorii naturalistycznej – samorzÈd zostaï przeciwstawiony pañstwu jako czynnik od niego niezaleĝny. W ramach tej teorii wyksztaïciïa siÚ wolnoĂÊ gminy wyprowa- dzona z naturalnego prawa komuny. Gmina jest wiÚc starsza od pañstwa i to pañstwo

od gminy wywodzi swe prawa. Pañstwo jest wïaĂciwie federacjÈ gminy. Pañstwo istnieje dla gminy, gmina jest nietykalna dla pañ- stwa. Gmina zaïatwia sprawy niezmiennie wynikajÈce z natury jednostki i ma wïasny nienaruszalny zakres dziaïania. Nadzór nad samorzÈdem w tej teorii praktycznie nie istniaï – zgodnie z twierdzeniem „nikomu nic do tego, jak dziaïa samorzÈd”. Tej teorii zawdziÚcza siÚ podjÚcie wïadzy komunal- nej, tzw. czwartej wïadzy. Rozwijaïa siÚ ona gïównie we Francji. Od poïowy XIX wieku zaczÚto zauwaĝaÊ, ĝe nie ma moĝliwoĂci traktowania samorzÈdu jako niezaleĝnego bytu od innych wïadz, a prawo komunalne jest czÚĂciÈ prawa pañstwowego (Oates, 1999; Rajca, 2008).

Zgodnie z teoriÈ pañstwowej samo- rzÈdnoĂci, powstaïÈ w Prusach, pañstwo samodzielnie wykonuje wïadzÚ poprzez swoje organy, ale moĝe przekazaÊ czÚĂÊ swojej wïadzy spoïecznoĂciom miejsco- wym, które sÈ odrÚbnymi podmiotami prawnymi, wchodzÈcymi w stosunki prawne z pañstwem. Wedïug tej teorii samorzÈd polega na wykonywaniu praw zwierzchnich odstÈpionych przez pañstwo korporacjom samorzÈdowym. RealizujÈ one zadania na podstawie ustaw i w ich granicach, ab ich organy pochodzÈ z demokratycznych wybo- rów i podlegajÈ nadzorowi pod wzglÚdem kryterium legalnoĂci. U podstaw teorii pañ- stwowej samorzÈdnoĂci leĝy idea powoïa- nia lokalnego spoïeczeñstwa terenowego do wykonywania administracji pañstwowej w terenie. Zakïada siÚ, ĝe pañstwo moĝe wykonywaÊ wïadzÚ bezpoĂrednio poprzez podlegïe mu organy. CzÚĂÊ tej wïadzy moĝe ono przekazaÊ spoïeczeñstwu miej- scowemu, które stanowi odrÚbnÈ osobÚ prawnÈ, wchodzÈcÈ w stosunki prawne zb pañstwem. Lokalna osoba prawna staje siÚ podmiotem samorzÈdu wówczas, gdy pañstwo upowaĝnia jÈ i zobowiÈzuje do realizacji okreĂlonej funkcji administracji pañstwowej. Nowoczesny samorzÈd tery- torialny uksztaïtowaï siÚ zatem wtedy, gdy stosunek wïadzy pañstwowej przestaï byÊ jednostronnym stosunkiem poddania siÚ suwerenowi, a staï siÚ dwustronnym sto- sunkiem prawnym, zakïadajÈcym istnienie praw podmiotowych jednostek i ich zbio- rowoĂci.

Wedïug teorii politycznej samorzÈdu nie jest on tworem prawnym, a jest tworem politycznym – samorzÈd to nie rozwiÈza- nie prawne, ale okreĂlona myĂl polityczna;

(4)

istotÚ samorzÈdu terytorialnego stanowi udziaï obywateli w administracji publicz- nej oraz istnienie kolegialnych organów samorzÈdowych. Dalsze prawidïowoĂci zawarte w teorii politycznej gïoszÈ, ĝe nie moĝna wypracowaÊ staïych zasad i reguï funkcjonowania samorzÈdu. O samorzÈ- dzie moĝna byïoby mówiÊ, gdyby urzÚdnicy nie byli wynagradzani i nie byliby zaleĝni od rzÈdu. Niezaleĝny samorzÈd powstanie dopiero wtedy, gdy stworzy siÚ niezaleĝnoĂÊ (Swianiewicz, 1997; StÚpieñ, 2006).

Istotne znaczenie dla rozwoju teo- rii ib praktyki samorzÈdu miaïa francuska i pruska myĂl teoretyczna, pod wpïywem której samorzÈd terytorialny nabieraï cha- rakteru demokratycznego. Jego podstawÈ byïa idea udziaïu spoïeczeñstwa w wyko- nywaniu administracji pañstwowej. Przeni- kïa ona do ustaw poszczególnych krajów europejskich ib juĝ od koñca XIX wieku upowszechniïa siÚ instytucja nowocze- snego samorzÈdu terytorialnego, która do dnia dzisiejszego ksztaïtuje system zarzÈdu lokalnego wb Europie (MacGregor Burns, 1979; Sanford, 2004; Maciejewski, 2006).

Obecnie – w konsekwencji przeobraĝeñ dziejowych – realizowane sÈ róĝne koncep- cje samorzÈdu terytorialnego (Kleer, 2008).

2.1. System francuski

SamorzÈd terytorialny we Francji jest wzorcowym przykïadem administracji zdecentralizowanej3. Regiony francuskie, utworzone po drugiej wojnie Ăwiatowej dla celów administracji rzÈdowej, w 1982 roku staïy siÚ jednostkami samorzÈdu terytorial- nego, nie uzyskaïy jednak ĝadnych upraw- nieñ ustawodawczych. Francja stanowi tym samym przykïad regionalizmu admi- nistracyjnego, który moĝna przeciwstawiÊ regionalizmowi politycznemu w sensie powszechnej autonomii regionalnej.

WspóïczeĂnie we Francji obowiÈzuje trój- szczeblowa struktura samorzÈdu lokalnego:

gminy, departamenty oraz regiony. Posia- dajÈ one status wspólnot lokalnych albo terytorialnych. Do cech jednostek samorzÈ- dowych naleĝÈ odrÚbna osobowoĂÊ prawna, istnienie na danym obszarze spoïecznoĂci uksztaïtowanych historycznie, które cha- rakteryzuje interes lokalny oraz wyïania- nie rad lokalnych w wyborach powszech- nych oraz bezpoĂrednich (Gremion, 2002).

Niezmiennie przez ostatnie dziesiÚciole- cia, samorzÈd francuski aktywnie realizowaï formuïÚ administracji zdecentralizowanej.

2.2. System brytyjski (anglosaski)

Wielka Brytania to kraj tzw. klasycznego samorzÈdu terytorialnego. Od czasów feu- dalnych Brytyjczycy niezmiennie przywiÈ- zujÈ do sïowa „samorzÈd” duĝo wiÚkszÈ wagÚ niĝ w innych krajach. Administracja terytorialna Wielkiej Brytanii, a zwïasz- cza Anglii, jest od Ăredniowiecza oparta na peïnym samorzÈdzie terytorialnym (’okucijewski, 1998). Z punktu widzenia Brytyjczyków samorzÈd oznacza sposób rzÈdzenia, gdzie obywatele biorÈ udziaï we wszystkich kierunkach wïadzy pañstwo- wej, czy to w ustawodawstwie, administra- cji, czy w sÈdownictwie. SpecyficznÈ cechÈ ustroju Wielkiej Brytanii jest brak konsty- tucji wbznaczeniu formalnym – konstytucji spisanej. Zamiast niej o ustroju pañstwa informuje konstytucja w sensie material- nym, to znaczy ogóï norm i zasad dotyczÈ- cych wykonywania wïadzy. Kompetencje administracji lokalnej w Wielkiej Brytanii majÈ ěródïa w nastÚpujÈcych aktach praw- nych: ustawach, prawodawstwie delegowa- nym, ustawodawstwie indywidualnym oraz regulaminach (Turpin, 1986; Wojnicki, 2003). Wbsystemie anglosaskim caïoksztaït administracji terytorialnej skupiony jest wb rÚkach niezaleĝnych od administracji rzÈdowej róĝnorodnych organów samorzÈ- dowych, wybieranych i odwoïywanych przez ludnoĂÊ miejscowÈ, wykonujÈcych zadania powierzane w innych pañstwach admini- stracji rzÈdowej (Guziejewska, 2000; Rajca, 2007).

SamorzÈd brytyjski to modelowy przy- kïad silnych samorzÈdów z utrwalonÈ od wieków tradycjÈ oraz wartÈ naĂladowania peïnÈ decentralizacjÈ wïadzy lokalnej.

2.3. System niemiecki

InteresujÈcy przykïad ksztaïtowania samorzÈdu terytorialnego jako podstawo- wej formuïy decentralizacji administracji stanowiÈ Niemcy (Palmowski 2002; Izdeb- ski, 2006)

Niemiecka ustawa zasadnicza w peïni gwarantuje niezaleĝnoĂÊ samorzÈdu.

Wszystkie jego szczeble dziaïajÈ samodziel- nie i na wïasnÈ odpowiedzialnoĂÊ. Organy rzÈdowe majÈ doĂÊ ograniczonÈ moĝnoĂÊ wnikania w sferÚ spraw zastrzeĝonych dla wïadz lokalnych. Te ostatnie mogÈ zresztÈ wystÈpiÊ na drogÚ sÈdowÈ o ochronÚ swo- ich praw poprzez sÈdy administracyjne ibZwiÈzkowy Trybunaï Konstytucyjny. Kon- stytucja Niemiec stanowi, iĝ prawodawstwo

(5)

komunalne naleĝy do kompetencji poszcze- gólnych krajów zwiÈzkowych. W zwiÈzku zb tym, zasady dziaïania samorzÈdu lokal- nego precyzujÈ ustalenia zawarte w usta- wach zasadniczych krajów zwiÈzkowych ObejmujÈ one zwyczajowo: istotÚ samo- rzÈdu i jego zadania, strukturÚ samorzÈdu i zarzÈdzania, gospodarkÚ samorzÈdu oraz nadzór nad jego dziaïalnoĂciÈ (Appuhn, 2008).

3. Wspóïczesne systemy samorzÈdu terytorialnego

WspóïczeĂnie, w odniesieniu do polityki stosowanej na linii pañstwo–samorzÈd, naj- czÚĂciej stosowane sÈ: polityka neoliberalna oraz polityka postkeynesowska. Wbpolityce finansowej i rozwiÈzaniach teoretycznych teorii neoliberalnej, która zyskaïa sobie ostatnio wielu zwolenników w krajach anglosaskich, we Francji i Niemczech, dominuje tzw. teoria neutralnoĂci. Polega ona na nieingerowaniu pañstwa wb ĝycie gospodarcze i oparciu systemu gospodar- czego na prostych, jednolitych ib niskich stawkach podatkowych. Mimo przyjÚcia poglÈdów neoliberalnych przez wielu prak- tyków gospodarczych, polityki neoliberal- nej nie stosuje siÚ w praktyce wiÚkszoĂci pañstw w odniesieniu do gospodarki lokal- nej, jak równieĝ i jednostki lokalne nie bazujÈ na tej teorii w swojej praktyce zarzÈ- dzania. Duĝa gama róĝnorodnych form ib konstrukcji dotacji, subwencji, udziaïów i innych form pomocy finansowej Ăwiadczy o stosowaniu przez pañstwo zdywersyfiko- wanych instrumentów interwencji finan- sowej w odniesieniu do gospodarki lokal- nej. A zatem, niezaleĝnie od czynionych deklaracji, w praktyce w odniesieniu do gospodarki lokalnej dominuje nie polityka neoliberalna, lecz polityka postkeynesow- ska. ¥wiadczÈ o tym takĝe stosowane róĝne formy subwencji i dotacji, z których wiele ma charakter przedmiotowy, ingerujÈcy w dziaïalnoĂÊ gospodarki lokalnej. Jako formy oddziaïywania sÈ takĝe stosowane róĝne warunki przy udzielaniu poĝyczek ze Ărodków budĝetu pañstwa albo przez róĝne fundusze i jednostki publiczne (Gajl, 1993).

WystÚpujÈce na Ăwiecie systemy samo- rzÈdu terytorialnego moĝna klasyfikowaÊ, opierajÈc siÚ na nastÚpujÈcych kryteriach (RuĂkowski, 1997; Kaczmarek, 2005):

– typ pañstwa;

– forma pañstwa;

– struktura podziaïu terytorialnego kraju;

– zakres i jakoĂÊ decentralizacji finanso- wej.Tradycyjnie rozróĝnia siÚ dwa typy pañstwa: socjalistyczne i kapitalistyczne.

Zarówno zasady ustrojowe, jak i systemy finansów lokalnych obydwu typów tych pañstw sÈ zasadniczo odmienne4. Zasada oddzielenia samorzÈdu terytorialnego od pañstwa, jako odrÚbnych podmiotów publiczno-prawnych, z jej konsekwen- cjami ustrojowymi, majÈtkowymi i praw- nymi, sytuuje finanse lokalne w pañstwach kapitalistycznych w zasadniczo odmiennej sytuacji od lokalnych finansów rad naro- dowych w pañstwach socjalistycznych, w których obowiÈzywaïa jednoĂÊ mienia ogólnonarodowego, skutkujÈca zasadÈ jednolitej wïasnoĂci Ărodków finanso- wych, z wïÈczeniem do budĝetu pañstwa takĝe budĝetów rad narodowych oraz cen- tralizmu demokratycznego, zakïadajÈca priorytet decyzji centralnych, opartych na inicjatywach i konsultacjach szczebla lokalnego. Wiele podstawowych rozwiÈzañ technicznych wb obydwu systemach finan- sów lokalnych byïo podobnych, a wrÚcz identycznych. Nauka finansów publicznych w krajach socjalistycznych eksponowaïa jednak zagadnienia dochodów wïasnych rad narodowych, lokalnej samodzielnoĂci finansowej i decentralizacji, wrÚcz je fety- szyzujÈc, gdy w krajach kapitalistycznych poĂwiÚcano tym kwestiom znacznie mniej uwagi. Moĝna to tïumaczyÊ zagroĝeniami, jakie zasady ustrojowe pañstw socjalistycz- nych niosïy dla wïadzy lokalnej i finansów lokalnych, co nie wystÚpowaïo w pañstwach kapitalistycznych (Wilk i ’yszczak, 2004;

RuĂkowski i Dolnicki, 2007).

JeĂli chodzi o formÚ pañstwa, to wspóï- czeĂni konstytucjonaliĂci wyróĝniajÈ w tym zakresie dwie zasadnicze formy: pañstwa unitarne oraz pañstwa federacyjne oraz formÚ poĂredniÈ – pañstwa z konstytu- cyjnÈ zasadÈ autonomii regionalnej. Cza- sami uznaje siÚ pañstwo federacyjne za moĝliwy rezultat decentralizacji pañstwa unitarnego, zaĂ regionalizacjÚ pañstwa uni- tarnego za etap przejĂciowy do federacji.

Ze swej istoty budowa pañstwa federalnego oraz struktura i kompetencje jego wïadz sÈ odmienne niĝ w pañstwie unitarnym.

Wb konsekwencji takĝe charakter i struk- tura finansów lokalnych w tych pañstwach sÈ zróĝnicowane. Dlatego na podstawie kryterium formy pañstwa wyróĝnia siÚ trzy

(6)

systemy finansów lokalnych (Kociubiñski, 2008):

– finanse lokalne pañstw federalnych (np.

USA, Kanada, Belgia, Niemcy),

– finanse lokalne pañstw unitarnych, które dotyczÈ przewaĝajÈcej liczby wspóïcze- snych pañstw,

– finanse lokalne krajów z konstytucyjnÈ zasadÈ autonomii regionalnej (Wïochy, Hiszpania).

Róĝnice dotyczÈ gïównie zakresu finan- sów lokalnych oraz autonomii finansowej wïadz lokalnych (traktowanych jako caïoĂÊ) wobec wïadz centralnych (rzÈdowych) (Weaver i Longoria, 2002; Kulesza, 2000).

W pañstwach federalnych musi wystÚpowaÊ podziaï terytorialny na kraje bÈdě ich odpo- wiedniki, zaĂ w pañstwach z konstytucyjnÈ zasadÈ autonomii regionalnej – podziaï na autonomiczne regiony. Z kolei w pañ- stwach unitarnych, ze wzglÚdu na ich istotÚ, podziaïy te wystÚpowaÊ nie mogÈ. Niemniej jednak, we wszystkich formach wspóïcze- snych pañstw wystÚpuje od 1 do 3 szczebli podziaïu terytorialnego, co daje podstawÚ do wyróĝnienia pañstw z:

• jednoszczeblowÈ,

• dwuszczeblowÈ,

• trójszczeblowÈ,

strukturÈ podziaïu terytorialnego (Kosek- Wojnar i Surówka, 2002; Gilowska, Pïoskonka, Prutis, Stec i Wysocka, 1997).

Niektórzy autorzy wyróĝniajÈ (StÚpieñ, 2006; Guziejewska, 2005):

• system póïnocny jedno- albo dwuszcze- blowy, np.:

– w pañstwach unitarnych: Szwecji, Danii, Finlandii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Irlandii;

– w pañstwach federalnych: Niemczech, Belgii, Austrii;

• system ïaciñski z trzema szczeblami, np.

we Wïoszech, Hiszpanii, Francji, Polsce;

• system kontynentalny (nietypowy), np.

wbUSA, Japonii.

Z reguïy strukturze tej towarzyszy ade- kwatna struktura samorzÈdu terytorialnego, a tej z kolei odpowiednia struktura finan- sów lokalnych. WieloĂÊ szczebli podziaïu terytorialnego sprzyja rozszerzaniu zakresu finansów lokalnych i decentralizacji finan- sów publicznych (RuĂkowski, 1997).

Wedïug kryterium zakresu i jakoĂci decentralizacji finansów publicznych (lokal- nego wïadztwa podatkowego) wyróĝnia siÚ natomiast trzy systemy finansów lokalnych (RuĂkowski, 1997; Blanc, 2002):

• oparte na znacznej decentralizacji ěródeï dochodów, np. Szwecji i Danii,

• oparte na znacznej centralizacji tych ěró- deï, np. we Francji, Wielkiej Brytanii czy Holandii,

• poĂrednie, np. w Niemczech.

Szersza i bardziej pogïÚbiona analiza tego zagadnienia pozwala wyróĝniÊ trzy systemy finansowania jednostek lokalnych:

• skandynawski (Szwecja, Dania, Finlan- dia), gdzie podatki lokalne reprezentujÈ 20–50% wszystkich podatków ibod 10 do 20% PKB;

• ïaciñski (Wïochy, Francja, Hiszpania), w którym wielkoĂÊ podatków lokalnych stanowi okoïo 20% wszystkich podatków i waha siÚ od 4 do 6% PKB;

• hanowerski (Niemcy, Wielka Brytania, Holandia, Polska), w którym podatki lokalne stanowiÈ 4–5% wszystkich podatków i reprezentujÈ 1–2% PKB.

4. SamorzÈd terytorialny w Polsce SamorzÈd terytorialny ma w Polsce dïugÈ tradycjÚ. Funkcjonowaï on od poïowy XIV w. – juĝ w tamtych czasach funkcjo- nowaïy struktury administracji samorzÈdo- wej i utrwalaïy siÚ pierwsze wartoĂci. Byïy one z biegiem lat wiele razy modyfikowane (Tucholska, 2007).

Czasy przedrozbiorowe i rozbiorowe wywarïy piÚtno, które skutkuje do dziĂ wysokim poziomem rozwoju lub zapóě- nieniem gospodarczym i cywilizacyjnym (Tucholska, 2007). Zarówno zaborca austriacki, jak i pruski wnosili duĝe nakïady finansowe w rozwój podlegïych im obsza- rów. Natomiast zaborca rosyjski wyzyskiwaï i zubaĝaï zaleĝne od niego tereny.

W okresie miÚdzywojennym rozpoczÚto ujednolicanie struktur samorzÈdowych.

Proces ten przerwaïa II wojna Ăwiatowa (Leoñski, 2006).

Po II wojnie Ăwiatowej Polska wyka- zywaïa szczególnie duĝe przywiÈzanie do wïasnych, przedwojennych tradycji. Pol- ska Ludowa byïa zmuszona byïa jednak do coraz rozleglejszej recepcji legislacji radzieckich (Izdebski, 2006).

W roku 1950 roku zniesione zostaïy urzÚdy starostów, których kompetencje przejÚïy rady powiatowe5. W roku 1975 powiaty zniknÚïy z polskiej mapy admini- stracyjnej6, a pojawiïo siÚ 49 województw.

Od roku 1990 zadaniowÈ lukÚ po powia- tach przejÚïy urzÚdy rejonowe, które peï-

(7)

niïy funkcjÚ wyspecjalizowanych ogniw administracji rzÈdowej. Wykonywaïy one okreĂlone w ustawach zadania i kompeten- cje organów terenowych7.

Ostatnie dwie dekady dwudziestego wieku byïy okresem znaczÈcej transfor- macji w zakresie lokalnej demokracji wb caïym rozwijajÈcym siÚ Ăwiecie – trans- formacji poïÈczonej z decentralizacjÈ, tzn.

z przemieszczeniem wïadztwa politycz- nego, gospodarczego i administracyjnego na rzecz samorzÈdów lokalnych (Bardhan i Mookherjee, 2006). W roku 1989 Polska rozpoczÚïa zasadniczÈ przebudowÚ swego ustroju i gospodarki w kierunku demokra- tycznego ustroju i gospodarki rynkowej (Szewc, 2010; Piotrowska-Marczak, 1997).

W latach 1990–1998 prowadzono prace nad zmianÈ ukïadu administracyjno-tery- torialnego i kompetencyjno-zadaniowego (Sïobodzian, 2005). Ich zwieñczeniem sÈ klauzule dotyczÈce samorzÈdu przejÚte zbEuropejskiej Karty Rozwoju Lokalnego8, a zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku9.

ObowiÈzujÈce od tego czasu rozwiÈzanie to system (Kisiel, 2003; Miemiec, 1997):

– trójstopniowy10;

– dualistyczny, a wiÚc samorzÈd realizuje zarówno wïasne zadania, jak i zadania zlecone.

Na mocy ustawy o wprowadzeniu zasad- niczego trójstopniowego podziaïu teryto- rialnego pañstwa11 oraz ustawy o samorzÈ- dzie powiatowym12 od 1999 roku zadania publiczne o charakterze ponadgminnym przekazano powiatom. PrzyjÚto przy tym zasadÚ, ĝe zadania powiatu nie mogÈ naru- szaÊ zakresu dziaïania gmin. Powiat moĝe na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazywaÊ jej jednak zadania leĝÈce w jego kompetencji na warunkach porozumienia (Gorzelak i Jaïowiecki, 2001;

Emilewicz i Wolek, 2000; Gilowska, 1999).

Konstrukcja powiatu nie speïnia wyma- gañ nowoczesnej administracji publicznej, zbliĝajÈcej siÚ do prywatnej administracji biznesu, w której jednym z najwaĝniejszych kierunków przemian jest wprowadzenie spïaszczonej i elastycznej struktury organi- zacyjnej, pozbawionej sztywnego podziaïu na zadania (Considine i Giguere, 2008;

Piekara, 2003). Kwestionowanie istnienia Ăredniego szczebla samorzÈdu terytorial- nego wystÚpuje równieĝ z innych przyczyn.

Konstrukcja powiatu nie speïnia wyma- gañ nowoczesnej administracji publicznej,

która upodabnia siÚ coraz bardziej do administracji prywatnego biznesu, ela- stycznej, mobilnej, pozbawionej sztywnego podziaïu zadañ. W reformie powiatowej nie uwzglÚdniono systemowego charak- teru pañstwa, wb którym róĝne elementy skïadowe powinny wzajemnie siÚ dopeï- niaÊ, tworzÈc moĝliwie harmonijnÈ caïoĂÊ (Dylewski, Filipiak i Gorzaïczyñska-Kocz- kodaj, 2004; Pïoskonka, 2001).

Powiaty sÈ przedmiotem uwag krytycz- nych, tym bardziej, ĝe kolejne ekipy rzÈ- dzÈce odbierajÈ im kompetencje, pozbawia- jÈc je tym samym sensu istnienia. DoïÈczyïy siÚ do tego niewïaĂciwe mechanizmy doboru kadr urzÚdniczych w nowo tworzonych powiatach (Gorzelak i Jaïowiecki, 2001).

Co wiÚcej, wraz z reformÈ samorzÈdowÈ w 1998 r. powiatom powierzone zostaïy:

stacje sanitarno-epidemiologiczne, inspek- toraty weterynarii, komendy straĝy poĝar- nej, komendy policji oraz inspektoraty nadzoru budowlanego, a nadzór nad nimi sprawowali starostowie. W kolejnych latach nastÚpowaï jednak w tym obszarze wyraěny proces recentralizacji; starostom odbierane byïy kolejno kompetencje nadzoru nad tymi sïuĝbami. ZwyciÚĝyïy interesy resor- tów, nieistotne okazaïy siÚ koszty tworzenia nowych struktur administracyjnych (Regul- ski, 2005).

Wielki uszczerbek w kompetencjach powiatów spowodowaïa reforma sïuĝby zdrowia, gïównie ze wzglÚdu na centraliza- cjÚ finansowania placówek sïuĝby zdrowia, w tym równieĝ tych, których formalnym wïaĂcicielem nadal sÈ powiaty. Decyzja ob wprowadzeniu tak duĝej liczby powia- tów majÈcych do dyspozycji dochody nie- zadowalajÈce i niegwarantujÈce naleĝytej samodzielnoĂci zasadniczo nie satysfak- cjonowaïa ĝadnej siïy politycznej, jednak – wb wymiarach lokalnych – zaspokajaïa ambicje spoïecznoĂci lokalnych. Zamiary skorygowania uïomnej reformy przyĂwie- caïy kolejnym rzÈdom na etapie opraco- wywania zaïoĝeñ politycznych na kadencjÚ, jednak rzÈdzÈcy tracili zapaï, gdy próbowali zaplanowaÊ konkretne likwidacje powiatów zbyt maïych albo niewydolnych finansowo (Rusek, 2008).

Powoïanie powiatów jako korporacji ponadgminnych miaïo na celu stworzenie struktur dla rozwiÈzywania spraw, których podstawowa jednostka samorzÈdu, czyli gmina, samodzielnie nie byïaby w stanie zaïatwiÊ. Powiaty powinny wiÚc uzupeïniaÊ

(8)

dziaïalnoĂÊ gmin w zakresie usïug publicz- nych o charakterze ponadgminnym. Zaspo- kajanie spoïecznych potrzeb w ramach obu struktur ma siÚ odbywaÊ na zasadzie kom- plementarnoĂci. Relacje miÚdzy powiatem a gminÈ oparte sÈ na zasadzie pomocni- czoĂci, w myĂl której gmina nie tylko jest jednostkÈ podstawowÈ, lecz takĝe korzy- sta zb prawa ustanowionej samodzielnoĂci i niezaleĝnoĂci, a wiÚc nie moĝe byÊ pod- porzÈdkowana powiatowi ani w zakre- sie osobowym, ani rzeczowym (Piekara, 2000; Filipiak i Szewczuk, 2009; Barañski, 2009).

Powiaty nie sÈ jednak dostatecznie uzbrojone w mechanizmy wykonawcze.

Dotyczy to zwïaszcza Ărodków finansowych.

Sytuacja finansowa polskich powiatów przedstawia siÚ mianowicie tak, ĝe znacznÈ ich czÚĂÊ stanowiÈ przyznawane rokrocz- nie dotacje celowe, a wiÚc wydatki budĝetu pañstwa na z góry okreĂlone cele na terenie poszczególnych powiatów13. Decyzja obtym, gdzie kierowane sÈ Ărodki jednostek powia- towych, podejmowana jest zatem na szcze- blu centralnym. W rezultacie powiaty nie majÈ siïy finansowej, od której uzaleĝniona jest absorpcja Ărodków z funduszy unijnych czy teĝ pozyskanie jakichkolwiek kredytów.

W tej sytuacji powiaty nie sÈ wbstanie kre- owaÊ wydatków na cele interesu publicz- nego (Mañka, 2010).

Ponadto moĝliwoĂci kompetencyjne ibinstytucjonalne powiatów sÈ ograniczone i nieczytelne; brakuje funkcjonalnego okre- Ălenia definicji powiatu. SamorzÈd drugiego szczebla stanowi jaïowÈ nadbudowÚ prze- strzeni gmin. Powiela niejednokrotnie te segmenty dziaïañ, z którymi i gminy wspól- nie, albo pojedynczo by sobie doskonale poradziïy. Powiaty osïabiajÈ skutecznoĂÊ gmin, nie posiadajÈ wïasnych ponadgmin- nych instrumentów dziaïania. Ich rola spro- wadza siÚ wïaĂciwie do pasywnego admini- strowania, biernego zarzÈdzania zasobami rozmaitych dokumentów, dublowania dzia- ïañ gminy (Buchanan, 1991).

5. Korekta kompetencji powiatów ziemskich

JednÈ z moĝliwych zmian w odniesie- niu do powiatów ziemskich jest korekta ich kompetencji. Moĝna jej dokonaÊ na dwa sposoby, tzn. zmniejszajÈc, lub zwiÚkszajÈc dotychczasowe kompetencje wïadz powia- tów ziemskich.

5.1. RozwiÈzanie I: Zmniejszenie kompetencji powiatów ziemskich Zmniejszenie kompetencji wïadz powiatów ziemskich mogïoby polegaÊ na zastÈpieniu dotychczasowych radnych powiatowych przedstawicielami organów gmin mieszczÈcych siÚ na terenie danego powiatu.

Uszczuplenie roli szczebla powiatowego poprawiïoby ogólne wyniki finansowe samo- rzÈdów i usprawniïo ich dziaïanie. Rela- cje miÚdzy powiatem i gminami mogïyby przybraÊ wïaĂciwy ksztaït, gdyby organ stanowiÈcy powiatu (rada) skïadaï siÚ, na wzór systemu samorzÈdowego wb Niem- czech, z wójtów, burmistrzów i prezyden- tów miast wchodzÈcych w skïad powiatu ib przypominaïby rejon administracyjny zb lat 1990–1998. Wprowadzenie tego roz- wiÈzania wpïynÚïoby korzystnie na poziom samodzielnoĂci wïadz powiatowych, jednak musiaïoby zostaÊ poprzedzone korektÈ for- muïy ustawowej powiatów. Wysuwane sÈ przy tym róĝne propozycje dotyczÈce pozy- cji, jakÈ powinien zajmowaÊ powiat (Brol, 2012). WïÈczenie wójtów, burmistrzów ib prezydentów miast do organu stanowiÈ- cego i kontrolnego powiatu wymusiïoby zarówno wspóïpracÚ gmin z powiatem, jak i wspóïpracÚ miÚdzy gminami wchodzÈcymi w skïad powiatu. Wspóïdziaïanie wszyst- kich jednostek samorzÈdowych wb ramach powiatu byïoby bez wÈtpienia bardzo korzystne. Staïoby siÚ to impulsem do two- rzenia siÚ local governance, tj. lokalnych wspólnot samorzÈdowych, angaĝujÈcych poszczególne podmioty z danego teryto- rium (Ostrom, 2008). Do myĂlenia w kate- goriach interesu wïasnej gminy doszïaby szersza perspektywa planowania dziaïañ zb poziomu subregionalnego. Moĝna zaïo- ĝyÊ, ĝe wïÈczenie siÚ przedstawicieli gmin w zarzÈdzanie powiatem poprawiïoby efek- tywnoĂÊ finansów powiatowych i pozwoli- ïoby zwiÚkszyÊ dochody z majÈtku powiatu, zwiÚkszyÊ dochody na cele inwestycyjne oraz zredukowaÊ wydatki bieĝÈce powiatu.

Wspóïpraca miÚdzy gminami nie jest jednak naturalnym dziaïaniem wójtów, burmistrzów i prezydentów miast zorien- towanych na swoje spoïecznoĂci. SÈ jednak potrzeby, których gminy nie zaspokojÈ we wïasnym zakresie. Wedïug zasady pomoc- niczoĂci powinien to czyniÊ powiat, zgod- nie zbinteresami gmin wchodzÈcych w jego skïad. Czïonkowie organu stanowiÈcego ib kontrolnego w powiecie mieliby odpo-

(9)

wiedniÈ, silnÈ legitymacjÚ od swoich wybor- ców na podstawie wyborów bezpoĂrednich.

Wspóïpraca wójtów w strukturze ponad- gminnej, nawet gdyby wiÈzaïa siÚ zbokreĂlo- nymi konfliktami, byïaby bardziej czytelna dla mieszkañców powiatu niĝ niezrozu- miaïe dla przeciÚtnego mieszkañca ib nie- majÈce odniesienia do lokalnych realiów polityczne potyczki partyjnych radnych.

Ograniczenie procedur demokratycznych ze wzglÚdu na eliminacjÚ wyborów do Ăred- niego szczebla mogïoby wpïynÈÊ na procesy utoĝsamiania siÚ i integracji spoïecznoĂci na poziomie subregionów. Wydaje siÚ rów- nieĝ, ĝe finansowe, kompetencyjne i wïad- cze wzmocnienie powiatu w ĝadnej mierze nie zaszkodziïoby gminom, a wrÚcz usunÚ- ïoby antagonizm pomiÚdzy tymi szczeblami samorzÈdów, wywoïujÈc efekt synergii (Kulesza, 2005).

Uszczuplenie roli szczebla powiatowego wymagaïoby nowelizacji Ustawy o docho- dach jednostek samorzÈdu terytorialnego ib wprowadzenia do niej stosownych zapi- sów. Podobnie rzecz siÚ ma, jeĂli chodzi ob inne akty prawne regulujÈce funkcjo- nowanie powiatów. Proces reformowania zajÈïby wiÚc kilka lat. Rezultaty, jakie przy- niosïaby korekta kompetencji powiatów zwiÈzana z wprowadzeniem wójtów, bur- mistrzów i prezydentów miast wchodzÈcych w skïad powiatu do jego wïadz, zaprezento- wane sÈ na rysunku 1.

Generalnie widoczna jest na nim poprawa wyników, zarówno w obszarze dochodów budĝetowych, jak i w obszarze wydatków budĝetowych. Na rysunku 1 zaprezentowano teĝ powaĝnÈ przeszkodÚ we wprowadzeniu tego rozwiÈzania. Skïada siÚ na niÈ koniecznoĂÊ nowelizacji wszyst- kich aktów prawnych – poczÈwszy od Ustawy o finansach publicznych, poprzez UstawÚ o dochodach jednostek samorzÈdu terytorialnego, a na Ustawie o samorzÈdzie powiatowym skoñczywszy. Jako ĝe rozwiÈ- zanie to wymagaïoby korekty funkcjono- wania gmin, niezbÚdna byïaby równieĝ nowelizacja Ustawy o samorzÈdzie gmin- nym. Wymienione ustawy to tylko najwaĝ- niejsze z aktów prawnych, które naleĝaïoby zmieniÊ. Wprowadzenie tego rozwiÈzania byïoby wiÚc bardzo oddalone w czasie.

Niemniej jednak z powyĝszej korekty pïynÚïyby same pozytywne skutki. Przede wszystkim w obszarze dochodów budĝe- towych, w którym wyraěnie zwiÚkszyïaby siÚ wartoĂÊ udziaïu dochodów wïasnych

wbdochodach budĝetu ogóïem, przy jedno- czesnym spadku wartoĂci udziaïu, zarówno subwencji ogólnej, jak i dotacji celowych, wb dochodach budĝetu ogóïem. ZwiÚk- szyïaby siÚ samodzielnoĂÊ wïadz powia- tów ziemskich w zakresie podejmowania decyzji oraz siïa do pozyskiwania Ărodków zewnÚtrznych, równieĝ poprzez zdolnoĂÊ do emisji komunalnych papierów wartoĂcio- wych.

Korzystne zmiany w obszarze docho- dów budĝetowych przeïoĝyïy siÚ na pozy- tywnÈ tendencjÚ w relacji dochodów ogó- ïem oraz wydatków ogóïem. W obszarze wydatków ogóïem nastÈpiïby wyraěny spa- dek wartoĂci udziaïu wydatków bieĝÈcych w wydatkach ogóïem, przy jednoczesnym wzroĂcie wartoĂci udziaïu wydatków majÈt- kowych wb wydatkach ogóïem. WiÈzaïoby siÚ to z bardziej trafnym planem wydatków, rosnÈcÈ pïynnoĂciÈ finansowÈ, wynikiem operacyjnym oraz wydatkami na inwestycje.

ObciÈĝone historycznie powiaty woje- wództw wschodnich naszego kraju mia- ïyby wiÚkszÈ szansÚ na niwelowanie róĝnic wb ich potencjale w porównaniu z powia- tami takich województw jak mazowieckie, wielkopolskie, czy ĂlÈskie, które obecnie sÈ liderami rankingów opartych na charakte- rystykach spoïeczno-gospodarczych. Mocne powiaty miaïyby jednoczeĂnie szansÚ na jeszcze szybszy rozwój. Na znaczeniu mógïby zyskaÊ potencjaï geopolityczny ibzwiÈzana z nim unikatowa specyfika kaĝ- dego powiatu ziemskiego.

5.2. RozwiÈzanie II: ZwiÚkszenie kompetencji powiatów ziemskich Drugim moĝliwym kierunkiem zmian dotyczÈcym kompetencji powiatów jest ich zwiÚkszenie. Moĝna by tego dokonaÊ poprzez rozszerzenie kompetencji ob ele- menty znajdujÈce siÚ obecnie w gestii administracji rzÈdowej, zwiÚkszenie udziaïu powiatów ziemskich w podatkach dochodo- wych, lub teĝ umocowanie w prawie podat- ków lokalnych ustalanych co do wysokoĂci przez wïadze danego powiatu pïaconych na rzecz tego powiatu.

Zasilanie budĝetów powiatowych oparte na podatkach lokalnych pozwoliïoby na wzrost samodzielnoĂci i odpowiedzialno- Ăci za ogóï lokalnych zadañ (Hadrowicz, 2010). Powiaty ziemskie mogïyby zbliĝyÊ siÚ w osiÈganych rezultatach do miast na pra- wach powiatu czy gmin. Obie te struktury samorzÈdowe sÈ zaopatrzone w duĝo bogat-

(10)

szy wachlarz dochodów wïasnych – duĝÈ ich czÚĂÊ samodzielnie stanowiÈ, co przynosi wymierne skutki i bardzie optymistycznymi czyni prognozy przyszïych wartoĂci.

MoĝliwoĂÊ ta wydaje siÚ jednak czysto teoretyczna, poniewaĝ skoro rzÈd dosyÊ czÚsto wprowadzaï rozwiÈzania, które zmniejszaïy budĝety lokalne, a nie rekom- pensowaï strat tym spowodowanych, nie wydaje siÚ moĝliwa sytuacja odwrotna.

IlekroÊ podejmowana jest inicjatywa wbtej sprawie, przepada ona na etapie prac rzÈ- dowych, bÚdÈc oceniana jako zbyt droga dla budĝetu pañstwa (JÚczmionka, 2012).

Elity lokalne oczekujÈ zwiÚkszenia wpïywów i poszerzenia swobody wydat- kowania Ărodków (Wyganowski, 2007).

Wdroĝenie tego rozwiÈzania oznaczaïoby zerwanie zbcentralnym sterowaniem finan- sami powiatów ziemskich i wïoĝenie ich wïodarzom wbrÚce narzÚdzi do kreowania samodzielnoĂci i faktycznej samorzÈdno- Ăci, niezawisïoĂci. Powiaty cieszyïyby siÚ wyraěnie wyĝszymi dochodami wïasnymi, choÊ trzeba pamiÚtaÊ, ĝe dochody te sÈ zwiÈzane gïównie z udziaïem jednostek powiatowych w dochodach z podatków dochodowych, w gïównej mierze uzaleĝnio- nych od zasobnoĂci mieszkañców powiatów ib przedsiÚbiorstw mieszczÈcych siÚ na ich terenie. WiÚksze kompetencje wïadz samo- rzÈdowych mogïyby jednak i w tym wzglÚ- dzie przynieĂÊ wymierne skutki, choÊby ze wzglÚdu na bardziej trafny plan wydatków budĝetowych.

Rezultaty, jakie przyniosïaby korekta kompetencji powiatów zwiÈzana ze zwiÚk- szeniem tych kompetencji, zaprezento- wane sÈ na rysunku 2. Pokazana jest na nim podobna co do charakteru, ale jesz- cze korzystniejsza niĝ we wczeĂniejszym rozwiÈzaniu poprawa wyników, zarówno wb obszarze dochodów budĝetowych, jak ibwbobszarze wydatków budĝetowych.

6. Podsumowanie

Wspóïczesne nowe wyzwania zmusza- jÈ do przewartoĂciowania spojrzenia na kwestiÚ samorzÈdnoĂci. Wspóïczesna rze- czywistoĂÊ spoïeczno-polityczna na tyle odmieniïa swoje oblicze, ĝe konieczne jest zastanowienie siÚ, czy zastosowana zostaje najbardziej dla niej adekwatna forma samorzÈdu terytorialnego. Globalizacja, spadek partycypacji spoïecznej wb sprawo-

waniu lokalnej wïadzy i w wyborach oraz zmniejszajÈca siÚ legitymizacja rzÈdów ib samorzÈdów to realne wyzwania, z któ- rymi mierzÈ siÚ politycy i aktywiĂci na co dzieñ – zarówno w Polsce, jak i w caïej Europie.

Wspóïczesne spoïeczeñstwa – kaĝde na swój sposób – dÈĝÈ do efektywnoĂci wszyst- kich elementów wchodzÈcych w skïad sys- temu spoïecznego. PerspektywÚ rozwoju tego ukïadu okreĂla system wïadzy. Dla interesu publicznego najwaĝniejszÈ rolÚ odgrywa stworzenie warunków dla inicja- tyw spoïecznych, u podïoĝa których leĝÈ postawy kreatywne. Wyzwoleniu zachowañ tego rodzaju sprzyjajÈ okolicznoĂci wbtakiej organizacji ïadu spoïecznego, którÈ okre- Ăla siÚ w socjologii mianem lokalizmu.

Oznacza to koncentracjÚ ĝycia spoïecz- nego ib gospodarczego w spoïecznoĂciach lokalnych ibprymat stosunków tam wytwo- rzonych nad stosunkami na szczeblu spoïe- czeñstwa globalnego.

Obecnie od samorzÈdu lokalnego ocze- kuje siÚ, ĝe bÚdzie on siïÈ motorycznÈ rozwoju lokalnego, który – przy moĝliwie najszerszej reprezentacji interesu lokalnej spoïecznoĂci – kreuje i utrzymuje w roz- woju kompleks walorów uĝytkowych i siï wytwórczych ukïadu lokalnego. Zreformo- wany samorzÈd terytorialny powinien two- rzyÊ regiony jako podmioty polityki regio- nalnej. JednoczeĂnie regiony powinny byÊ zgodne z tradycjami historycznymi, uwa- runkowaniami geograficznymi, politycz- nymi, prawnymi, spoïecznymi, gospodar- czymi i finansowymi, a przede wszystkim, oczekiwaniami wspólnot terytorialnych.

Równolegle, celem reformy powinna byÊ budowa pañstwa, zdefiniowanego jako instytucja pomocnicza, które zapewniaïoby zdolnoĂÊ poszczególnych regionów do dïu- gofalowego rozwoju prowadzÈcego do kon- wergencji z regionami Unii Europejskiej (Bïaszczuk i Stefañski, 2010). Szczególna uwaga powinna byÊ poĂwiÚcona tworzeniu jak najlepszych warunków rozwoju gospo- darki i wzrostu zamoĝnoĂci mieszkañców regionów oraz wszechstronnej poprawy warunków ĝycia ich spoïeczeñstw. A zatem chodzi nie tylko o moĝliwoĂÊ utrzymania wysokiego tempa rozwoju gospodarczego, lecz równieĝ o równoczesne wprowadzenie instytucji ustrojowych, stabilizujÈcych pañ- stwo jako strukturÚ spoïecznÈ, politycznÈ ibekonomicznÈ.

(11)

Na koniecznoĂÊ zmian w strukturze polskich samorzÈdów wskazuje równieĝ diagnoza przedstawiajÈca obecnÈ sytuacjÚ powiatów ziemskich. Powodem tego jest po pierwsze, ich niewielki obszar o niewielkiej populacji, po drugie sïaba sytuacja finan- sowa.

Ponadto powiaty sÈ coraz mniej zaopa- trzone w prawne atrybuty samorzÈdnoĂci ibmajÈ coraz mniejszy wpïyw na Ărodowisko lokalne.

Prognoza funkcjonowania powiatów ziemskich wskazuje, ĝe korekta systemu samorzÈdowego jest niezbÚdna. Tym bar- dziej, ĝe – póki co – legislacja stanowiÈca o wydatkach polskich powiatów ziemskich utrwala nieprawidïowoĂci w funkcjonowa- niu tych jednostek.

Dobrym rozwiÈzaniem sÈ zwiÈzki miÚ- dzy powiatami czy teĝ zwiÈzki powiatów ib rzeczywiĂcie samodzielnych gmin. Roz- wiÈzanie to jest popierane i aktualnie ini- cjowane przez Ministerstwo Automatyzacji i Cyfryzacji, a w literaturze przedstawione przez laureatkÚ Nagrody Nobla Elinor Ostrom (Ostrom, 2008). Wydaje siÚ ono drogÈ do pojawienia siÚ w Polsce prawdzi- wych wspólnot samorzÈdnych.

Równie ciekawym rozwiÈzaniem pro- blemu wydaje siÚ zmiana kompeten- cji samorzÈdów powiatowych ziemskich polegajÈca na korekcie formuïy usta- wowej powiatów i przekazaniu im wiÚk- szych dochodów i wiÚkszych kompetencji, zb dopuszczeniem wïodarzy gminnych do gïosu na poziomie jednostki powiato- wej ziemskiej. Taka formuïa jest z powo- dzeniem realizowana przez powiaty grodzkie.

Przypisy

1 TreĂci i wnioski zawarte w niniejszym artykule sÈ oparte za badaniach stanowiÈcych czÚĂÊ roz- prawy doktorskiej Koza (2013).

2 Jednym z nich jest analiza strumieniowa – stra- tegiczna metoda diagnozowania i wizualizacji trudnoĂci oraz kierowania zmianami w organi- zacjach; szerzej: Porras (1987).

3 Szerzej: Konstytucja Francji. Wydawnictwo 2 uaktualnione (2005).

4 Wiele przykïadów przytacza: Local government in transition countries: a perspective for the year 2000 (1996, s. 1–12).

5 Na mocy Ustawy z 20 marca 1950 roku o tere- nowych organach jednolitej wïadzy pañstwowej, Dz.U. 1950 nr 14 poz. 130.

6 Na mocy Ustawy z 28 maja 1975 roku o dwu- stopniowym podziale administracyjnym pañ- stwa, Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91.

7 Na mocy Ustawy z 22 marca 1990 roku o tereno- wych organach rzÈdowej administracji ogólnej, Dz.U. 1990 nr 21 poz. 123.

8 Europejska Karta SamorzÈdu Terytorialnego, Dz.U.1994.124.607 z póěn. zm.

9 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2bkwietnia 1997 roku, Dz. U. z 1997 roku, nr 78, poz. 483.

10 Ustawa z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadañ i kompetencji pomiÚdzy organy administracji rzÈdowej i samorzÈdowej, Dz. U. nr 34, poz.b198 z 1990 r. z póěn. zm. oraz Ustawa z dnia 24blipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw okreĂlajÈcych kompetencje organów administracji publicznej, Dz. U. nr 106, poz. 668, z 1998 r. z póěn. zm.

11 Ustawa z dnia 24 lipca 1998 roku o wprowadze- niu zasadniczego trójstopniowego podziaïu tery- torialnego pañstwa, Dz.U. z 1998 roku nrb 96, poz. 603 z póěn. zm.

12 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorzÈ- dzie powiatowym, Dz.U. 1998 nr 91 poz. 578 zbpóěn. zm.

13 Dz. U. z 2003 Nr 203 poz. 1966 z póěn. zm.

Bibliografia

Appuhn, K. i Warde, P. (2008). Ecology, Economy and State Formation in Early Modern Germany.

Comparative Studies in Society and History, 50(2).

Barañski, M. (2009). SamorzÈd terytorialny w Euro- pie ¥rodkowej i Wschodniej. Katowice: Wydawnictwo Adam Marszaïek.

Bardhan, P. i Mookherjee, D. (2006). Decentraliza- tion and local governance in developing countries.

Cambridge: The MIT Press Cambridge.

Blanc, J. (2002). Finances locales comparées. Paris.

Brol, R. (2012). Ukïad terytorialny powiatów Ř propozycje zmian. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocïawiu, 243.

Bïaszczuk, D.J. i Stefañski, M. (red.). (2010).

Strategiczna problematyka rozwoju Polski Wschod- niej. Lublin: Wyĝsza Szkoïa Ekonomii i Innowacji wbLublinie.

Buchanan, J.M. (1991). Economics in the post- socialist century. Economic Journal, 404.

Considine, M. i Giguere, S. (red.). (2008). The the- ory and practice of local governance and economic development. New York: Palgrave Macmillan, http://

dx.doi.org/10.1057/9780230582682

Dolnicki, B. (2003). SamorzÈd terytorialny. Kraków:

Wydawnictwo Zakamycze.

Dylewski, M., Filipiak, B. i Gorzaïczyñska-Kocz- kodaj, M. (2004). Analiza finansowa w jednostkach samorzÈdu terytorialnego. Warszawa: Municipium.

(12)

Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2015.18.3

Rysunek 1. RozwiÈzanie I: Korekta kompetencji powiatów ziemskich – zmniejszenie kompetencji powiatów

Prawodawstwo Skorygowane dochody powiatów ziemskich Otoczenie

Otoczenie historyczne i lepsze radzenie sobie z jego wpływem

na współczesną sytuację

Otoczenie geopolityczne

i lepsze wykorzystanie tej

sytuacji

Otoczenie społeczne i poprawa jego charakterystyk

Otoczenie ekonomiczne

o lepiej wykorzystanym

potencjale

Efektywniejsze promowanie rozwoju przedsiębiorczości, efektywniejsza pomoc

w zakładaniu stowarzyszeń i fundacji Wydatki na cele inwestycyjne

oraz rozwój Wydatki na inwestycje nie musiałyby pochłaniać

wyniku operacyjnego Szybciej rosnący wynik operacyjny

Rosnąca płynność finansowa Bardziej trafny plan wydatków Wyraźny wzrost

wydatków majątkowych Wyraźny spadek

wartości udziału wydatków bieżących w wydatkach

budżetów ogółem Wyraźnie malejąca

wartość udziału dotacji w dochodach

własnych

Wzrost samodzielności

w zakresie podejmowania

decyzji Wzrost udziału

środków pozyskanych z kredytów, pożyczek,

obligacji, itp.

w dochodach pozabudżetowych Wzrost

wielkości środków pozyskanych

ze źródeł zewnętrznych

Wyraźnie rosnące dochody własne

Wyraźnie malejąca wartość udziału

subwencji w dochodach własnych

Rosnące zadłużenie

Rosnąca wartość udziału dochodów na cele inwestycyjne w dochodach budżetów ogółem

Pozytywna tendencja w relacji wydatków ogółem

i dochodów ogółem Wydatki budżetowe ogółem Dochody budżetowe ogółem

Skorygowane dochody powiatów ziemskich

Znowelizowana Ustawa o finansach

publicznych

Znowelizowana Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

z roku 1998

Znowelizowana Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z lat 2003 oraz 2005

Znowelizowana Ustawa o samorządzie

powiatowym

Szersze informowanie o możliwościach

i pozyskiwanie środków z funduszy

europejskich

Korzystanie z emisji obligacji komunalnych, czy weksli inwestycyjnych, niestosowanie sekurytyzacji wierzytelności, brak ratingu wiarygodności kredytowej Prawodawstwo

Unii Europejskiej

(13)

48Studia i Materiaïy 1/2015 (18)

Rysunek 2. RozwiÈzanie II: Korekta kompetencji powiatów ziemskich – zwiÚkszenie kompetencji powiatów

Prawodawstwo Skorygowane dochody powiatów ziemskich Otoczenie

Otoczenie historyczne i lepsze radzenie sobie z jego wpływem

na współczesną sytuację

Otoczenie geopolityczne

i lepsze wykorzystanie korzystnej sytuacji

Otoczenie społeczne i lepsze charakterystyki

Otoczenie ekonomiczne

o lepiej wykorzystanym

potencjale

Efektywniejsze promowanie

rozwoju przedsiębiorczości, efektywniejsza pomoc

w zakładaniu stowarzyszeń i fundacji Wydatki na cele inwestycyjne

oraz rozwój Wydatki na inwestycje nie musiałyby pochłaniać

wyniku operacyjnego Szybciej rosnący wynik operacyjny

Rosnąca płynność finansowa Bardziej trafny plan wydatków

Bardzo wyraźny wzrost

wydatków majątkowych Bardzo

wyraźny spadek wartości udziału wydatków bieżących w wydatkach

budżetów ogółem Wyraźnie niższa

wartość udziału dotacji w dochodach

własnych

Znaczny wzrost samodzielności w zakresie podejmowania

decyzji Znaczny wzrost

udziału środków pozyskanych z kredytów, pożyczek,

obligacji, itp.

w dochodach pozabudżetowych Znaczny

wzrost wielkości środków pozyskanych

ze źródeł zewnętrznych

Wyraźnie wyższe dochody własne

Wyraźnie niższa wartość udziału subwencji w dochodach własnych

Rosnące zadłużenie

Rosnąca wartość udziału dochodów na cele inwestycyjne w dochodach budżetów ogółem

Pozytywna tendencja w relacji wydatków ogółem i dochodów ogółem

Wydatki budżetowe ogółem Dochody budżetowe ogółem

Skorygowane dochody powiatów ziemskich

Znowelizowana Ustawa o finansach

publicznych

Znowelizowana Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

z roku 1998

Znowelizowana Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z lat 2003 oraz 2005

Znowelizowana Ustawa o samorządzie

powiatowym

Szersze informowanie o możliwościach

i pozyskiwanie środków z funduszy

europejskich

Korzystanie z emisji obligacji komunalnych, czy weksli inwestycyjnych, niestosowanie sekurytyzacji wierzytelności, brak ratingu wiarygodności kredytowej Prawodawstwo

Unii Europejskiej

(14)

Dylewski, M., Filipiak, B. i Gorzaïczyñska-Koczko- daj, M. (2006). Finanse samorzÈdowe. Warszawa:

WN PWN.

Emilewicz, J. i Wolek, A. (2000). Reformato- rzy ib politycy. Gra o reformÚ ustrojowÈ roku 1998 widziana oczami jej aktorów. Warszawa: FRDL.

Europejska Karta SamorzÈdu Terytorialnego, Dz.U.1994.124.607 z póěn. zm.

Filipiak, B. i Szewczuk, A. (red.). (2009). Samo- rzÈd terytorialny w zintegrowanej Europie. Szczecin:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeciñ- skiego.

Gajl, N. (1993). Finanse i gospodarka lokalna na Ăwiecie. Warszawa: PWE.

Gilowska, Z. (1999). Finansowanie samorzÈdu tery- torialnego wedïug ustaw o finansach publicznych oraz o dochodach jednostek samorzÈdu terytorial- nego. SamorzÈd Terytorialny, 3.

Gilowska, Z., Pïoskonka, J., Prutis, S., Stec, M.

ibWysocka, E. (1997). Model ustrojowy wojewódz- twa (regionu) w unitarnym pañstwie demokratycz- nym. SamorzÈd Terytorialny, 8–9.

Gorzelak, G. i Jaïowiecki, B. (2001). Reforma tery- torialnej organizacji kraju: dwa lata doĂwiadczeñ.

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Gremion, C. (2002). Local Government Devel- opment in France. Japanese Journal of Political Science, 3(1).

Guziejewska, B. (2005). Koncepcje samorzÈdu tery- torialnego a ěródïa jego finansowania. SamorzÈd Terytorialny, 5.

Guziejewska, B. (2000). Perspektywy funkcjono- wania samorzÈdu terytorialnego a doĂwiadczenia Wielkiej Brytanii. SamorzÈd Terytorialny, 9.

Hadrowicz, E. (2010). Reprezentacja powiatu Ř czyĝby instytucja wymagajÈca zmian. SamorzÈd Terytorialny, 10.

Izdebski, H. (2006). SamorzÈd terytorialny: podstawy ustroju i dziaïalnoĂci. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis.

JÚczmionka, P., RzÈd powiatom odbiera, o likwidacji gïoĂno nie mówi. Pozyskano z: http://www.gloswiel- kopolski.pl/artykul/548631,rzad-powiatom-odbiera- o-likwidacji-glosno-nie-mowi,id,t.html (12.04.2012).

Kaczmarek, T. (2005). Struktury terytorialno-admi- nistracyjne i ich reformy w krajach europejskich.

Poznañ: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im.

Adama Mickiewicza.

Kasiñski, M. (2008). SamorzÈd terytorialny jako wartoĂÊ cywilizacyjna. Annales. Etyka w ĝyciu gospo- darczym, 11(2).

Kisiel, W. (2003). Ustrój samorzÈdu terytorialnego wbPolsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kleer, J. (2008). Sektor publiczny w warunkach wspóïczesnych. Optimum. Studia Ekonomiczne, 4.

Kociubiñski, K. (red.). (2008). SamorzÈd terytorialny w Europie i Polsce: wybrane aspekty. Toruñ: Wydaw- nictwo Adam Marszaïek.

Konstytucja Francji. Wydawnictwo 2 uaktualnione (2005). tïum. Wiesïaw Skrzydïo. Warszawa: Wydaw- nictwo Sejmowe.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2bkwiet- nia 1997 roku, Dz. U. z 1997 roku, nr 78, poz. 483.

Kosek-Wojnar, M. i Surówka, K. (2002). Finanse samorzÈdu terytorialnego. Kraków: Wydawnictwo AE w Krakowie.

Koza, I. (2013). Aspekty ekonomiczne funkcjonowa- nia powiatów ziemskich w Polsce, niepublikowana rozprawa doktorska. Warszawa: Instytut ZarzÈ- dzania Ryzykiem Akademii Finansów i Biznesu Vistula.

Kulesza, M. (2005). Konsolidacja zarzÈdzania.

Wspólnota, 23.

Kulesza, M. (2000). Rozwój regionalny. Zagadnie- nia instytucjonalne. SamorzÈd Terytorialny, 10.

Leoñski, Z. (2006). SamorzÈd Terytorialny w RP.

Warszawa: Lexis Nexis.

Local government in transition countries: a perspec- tive for the year 2000 (1996). Intern. City/County Management Association, Sofia.

’okucijewski, K. (1998). Angielski model demo- kracji lokalnej i jego praktyczne uwarunkowania.

SamorzÈd Terytorialny, 3.

MacGregor, Burns J. (1979). Leadership. New York–

San Francisco–London: Harper Colophon Books.

Maciejewski, T. (2006). Historia administracji. War- szawa: C.H. Beck.

Mañka, R. (2010). SamorzÈd to przede wszystkim ludzie, www.gazetafinansowa.pl (05.11.2012).

Miemiec, W. (1997). Finanse samorzÈdu teryto- rialnego w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Finanse Komunalne, 5.

Oates, W.E. (1999). An Essay on Fiscal Federlism.

Journal of Economic Literature, XXXVII.

Ostrom, E. (2008). Governing the commons: the evo- lution of institutions for collective action. Cambridge, New York: Cambridge University Press.

Palmowski, J. (2002). Liberalism and local govern- ment in late nineteenth – century Germany and England. The Historical Journal, 45(02).

Piekara, A. (2003). Cele i skutecznoĂÊ reformy admi- nistracji publicznej w latach 1998–2001. Warszawa:

Uniwersytet Warszawski, Centrum Studiów Samo- rzÈdu Terytorialnego i Rozwoju Lokalnego.

Piekara, A. (red.). (2003). Decentralizacja teryto- rialna administracji publicznej: funkcje i dysfunkcje.

Warszawa: WPiAUW.

Piotrowska-Marczak, K. (1997). Finanse lokalne wbPolsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

(15)

Pïoskonka, J. (2001). Reforma administracji publicz- nej 1998–2001. Warszawa: MSWiA.

Porras, J.I. (1987). Stream analysis. A powerful way to diagnose and manage organizational changes. Don Mills: Addison–Wesley.

Przedwojenny samorzÈd terytorialny podstawÈ odbudowy samorzÈdu lokalnego z III Rzeczypo- spolitej (2003). SamorzÈd Terytorialny, 1–2.

Rajca, L. (2008). Demokracja lokalna i regionalna w pañstwach Europy Zachodniej. SamorzÈd Tery- torialny, 6.

Rajca, L. (2007). Reformy samorzÈdu lokalnego wbAnglii. SamorzÈd Terytorialny, 12.

Regulski, J. (2005). SamorzÈdna Polska. Warszawa:

Wydawnictwo Rosner i Wspólnicy.

Reprezentacja powiatu Ř czyĝby instytucja wyma- gajÈca zmian (2010). SamorzÈd Terytorialny, 10.

Rusek, M. (2008). Powrót do powiatu radomskiego to absurd. Gazeta Wyborcza, 25 maja.

RuĂkowski, E. (red.). (1997). Finanse komunalne wb wybranych krajach europejskich. Biaïystok:

Temida 2.

RuĂkowski, E. i Dolnicki, B. (red.). (2007). Wïa- dza i finanse lokalne w Polsce i krajach oĂciennych.

Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.

Sanford, T. (2004). Political Innovation. Electoral Systems and Revitalising Democracy, Local Govern- ment Studies, 1.

Sïobodzian, B. (2005). Wspóïczesny system samo- rzÈdu terytorialnego w Polsce. Toruñ: Wydawnictwo Adam Marszaïek.

Sochacka-Krysiak, H. (2001). Decentralizacja finan- sów publicznych a samodzielnoĂÊ finansowa jedno- stek samorzÈdu terytorialnego. Warszawa: PWE.

StÚpieñ, H. (2006). Finanse lokalne w warunkach decentralizacji finansów publicznych. Wïocïawek:

Wyĝsza Szkoïa Humanistyczno-Ekonomiczna we Wïocïawku.

Stoker, G. (1988). The politics of local government.

London: Macmillan.

Swianiewicz, P. (red.). (1997). WartoĂci podstawowe samorzÈdu terytorialnego i demokracji lokalnej. War- szawa: Municipium.

Szewc, A. (2010). Ewolucja polskiego prawa samo- rzÈdu terytorialnego w latach 1990–2010. SamorzÈd Terytorialny, 5.

Tucholska, A. (2007). Powiat – miÚdzy zbiorowoĂciÈ a wspólnotÈ. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Turpin, C. (1986). Legitimacy and the Constitu- tion. Essays Marking the Centenary of Law of the Constitution. The Cambridge Law Journal, 45(02).

Ustawa z 20 marca 1950 roku o terenowych orga- nach jednolitej wïadzy pañstwowej, Dz.U. 1950 nrb14 poz. 130.

Ustawa z 22 marca 1990 roku o terenowych orga- nach rzÈdowej administracji ogólnej, Dz.U. 1990 nr 21 poz. 123.

Ustawa z 28 maja 1975 roku o dwustopniowym podziale administracyjnym pañstwa, Dz.U. 1975 nrb16 poz. 91.

Ustawa z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadañ ibkompetencji pomiÚdzy organy administracji rzÈdo- wej i samorzÈdowej, Dz. U. nr 34, poz. 198 zb1990br.

z póěn. zm.

Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw okreĂlajÈcych kompetencje organów admini- stracji publicznej, Dz. U. nr 106, poz. 668, z 1998br.

zbpóěn. zm.

Ustawa z dnia 24 lipca 1998 roku o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziaïu terytorial- nego pañstwa, Dz.U. z 1998 roku nr 96, poz. 603 z póěn. zm.

Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorzÈdzie powiatowym, Dz.U. 1998 nr 91 poz. 578 z póěn. zm.

Weaver, W.G. i Longoria, T. (2002). Bureaucracy that Kills: Federal Sovereign Immunity and the Dis- cretionary Function Exception. American Political Science Review, 96(02).

Wilk, K. i ’yszczak M. (red.). (2004). Gospodarka – przestrzeñ – rozwój. Wrocïaw: Wydawnictwo Akad.

Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocïawiu.

Wojnicki, J. (2003). SamorzÈd lokalny w Polsce ibwbEuropie. Puïtusk: Wyĝsza Szkoïa Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Puïtusku.

Wyganowski, J. (2007). Samowystarczalny powiat.

Nowe ¿ycie Gospodarcze, 1.

Cytaty

Powiązane dokumenty

środki przekazu do prac apostolskich Kościoła; kierować dzia­ łalnością środków przekazu na terenie diecezji czy kraju; nad­ zorować i kontrolować treść

Grupy funkcjonujące w Internecie nazywa się zazwyczaj „virtual communities’’, co tłumaczy się jako grupy wirtualne, społeczności wirtualne albo wspólnoty

W orzecznictwie sądowym odwoływanie się do podziału zobowiązań na zobowiązanie rezultatu i  starannego działania występuje przede wszystkim w  związku z  rozróżnianiem

Co charakterystyczne, zagadnienia relacji z Rosją są jednym z kluczowych elementów programowych polityki zagranicznej i bezpieczeństwa obu głównych polskich ugrupowań

Po recesji l¹dolodu z maksymalnego zasiêgu maksi- mum zlodowacenia Wis³y w basenie tym le¿a³y wielkie bry³y martwego lodu z licznymi rozpadlinami i przetaina- mi, w które od

1983 – Late Cretaceous through Late Oligocene K-Ar ages of the King George Island Supergroup volcanics, South Shetland Islands (West Antarctica).. 1992 – The development of

Był także komendantem obozu dla dipisów (DPs) w Landau, a następnie pracował w głównym archiwum Sekcji Obozów Koncentracyjnych w Mię- dzynarodowej Komisji

We applied the proposed neural network for noise removal from the aCGH data and compared it with state-of-the-art algo- rithms such as total variation and spectral regularization