Pomagamy Sobie w Pracy : opolski kwartalnik informacyjno-metodyczny, 1980 nr 2

omagamy sobie

w pracy

fł

f ^ |

V ^*J

Y „ y

R O K X X V N R 2 1980

WOJEWÓDZKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA g BIBL PUBJ IM. EMANUELA -SMOLKI W OPOLU -o j t ó M l f

Pomagamy sobie w pracy

P ó ł r o c z n i k i n s t r u k c y j n o - m e t o d y c z n y

i

RokXXV nr 2

Wojewódzka Bibliotek* Fubllcsn* im. Emanuel» Smolki

«f Opolu

I9S8

Redaguje kolegium w składzie: Ireneusz Chudy — przewodniczący, Joanna Czarkowska-Pasierbińska — sekretarz, Mieczysław Faber, Krystyna Głąb, Janiina Kościórw,

Projekt okładki — Janusz Młynarski

D n * ^: Stacja Małej Poligrafii | Reprografli Wojewódzki«]

BWHotekl Publicznej w Opolu. Zlecanie nr 833/81 Nakład 500 egz.

Mieczysław Mazurkiewicz

O S O B A I N S T R U K T O R A

BIBLIOTEKI WOJEWÓDZKIEJ

W

Wspólny mianownik obu tych odcinków pracy stanowi b e z - pośredni kontakt z żywym człowiekiem.W pierwszym P ^ "

padku z czytelnikiem w drugim z pracownikiem. Stąd obok wielu umiejętności zawodowych, konieczne jest opanowa- nie pewnych elemenfów psychologii c z y może nawet s o - cjologii. Dla instruktora jednakże i ten p o s z e r z o n y zakres wiedzy zawodowej będzie niewystarczający. Oczywiście, pod warunkiem, iż będzie on naprawdę f n a t r u k t * - ' r • m i z a c h c e peważnie petraktewać s w e j ą funkcją.

Chcąc jednakowoż mówić o osobie instruktora - j e g o przygotowaniu i koniecznych predyspozycjach, celowym wydaje się w y j ś c i e od o g ó l n y c h przynajmniej załozen pracy instrukcyjnej. FVaca ta p r z e ż y w a co pewien c z a s k r y z y s y , wynikajace przeważnie z nieco ruedopracowanej koncepcji. Kim więc jest, a kim powinien być instruktor w bibliotece w o j e w ó d z k i e j ?Jednym z bardze pewaznycn zarzutów,wysuwanych zresztą p r z e z samych instruktorów, jest "oderwanie się instruktora od warsztatu pracy co w konsekwencji ma powodować, ich zdaniem, deprofesjo- nalizację.l/ Jest w tvm dużo racji, ale jest . pewne nie- b e z p i e c z n e nieporozumienie polegające na błędnym cny- ba rozumieniu pojęcia "warsztat p r a c y " . Musimy pami^ta^

iż w żadnym zawodzie współczesnym, w tym tez i DIOIIO-

tekarskim, nie ma mowy o identycznym "warsztacie pracy wszystkich zatrudnionych w nim pracowników. Z w o d o w a -

ne jest to czasem daleko posuniętą specjalizacją w obrębie tegoż samego zawodu.

t

1 1 r . b . w y p . w i e d z i w "Bibliotekarzu" nr 1 z 1972 r.

Z doświadczenia wiemy, ż e długoletni pracownik w y p o ż y - czalni dla dorosłych przeniesiony do w y p o ż y c z a l n i dla dzieci odkryje nagle s z e r e g braków utrudniających mu pracę (np. niedostateczna znajomość literatury d z i e c i ę c e j ) . T o samo odnosi się do Jcażdogo pracownika w bibliotece, wojewódzkiej. T'' każdej bibliotece istnieje więc wiele " w a r - sztatów pracy" posiadających odrębności problematyki, sty- lu pracy, c z y nawet innego nieco przygotowania pracowni- ków. Przesuwanie więc pracownika, s z c z e g ó l n i e wieloletnie- go, powodować musi z a w s z e mniejsze lub w i ę k s z e zakłó- cenia w wykonywaniu p r z e z niego nowych o b o w i ą z k ó w . I takim samym odrębnym "warsztatem pracy" jest dział instrykcyj ny.

Innym mankamentem istotnym i odczuwalnym przez in- struktorów jest zamiana, praktycznie biorąc, funkcji instruktora na pracownika w c z ę ś c i s w e g o r o d z a j u " p o g o - towia awaryjnego", w c z ę ś c i z a ś pracownika t e c h n i c z n e g o do spraw działalności imprezowej. ,e neguję, iż tacy pra- cownicy też muszą być w bibliotece, ale mam wątpliwości c z y muszą być nimi akurat instruktorzy. K o n i e c z n e w y d a j e się dokonanie niezbędnych zmian strukturalnych w o r g a n i - zacji biblioteki wojewódzkiej i sprowadzenie działów mstrukcyjnych do ich właściwych funkcji.

Praca instruktora to przede wszystkim dwie p ł a s z c z y - zny działania.: wewnątrzbiblioteczna ( w s z e l k i e g o typu ana- Łzy i programowanie) o r a z zewnętrzna (kontakty o różnym charakterze z placówkami p o d o p i e c z n y m i ) . T e dwie płaszczyzny działania stanowią podstawowe w y z n a c z n i k i do określenia osoby instruktora. Pomijam tu sprawę p r z y - gotowania zawodowego - bibliotekarskiego instruktora - teoretycznego i praktycznego, gdyż jest to warunek p o z a wszelką dyskusją. Skoncentruję s i ę więc na innych umie- jętnościach i cechach niezbędnych. B ę d z i e to być może sylwetka zbyt optymistyczna, wyidealizowana, może z a w y s o c e wymagania - ale p r z e c i e ż trzeba do c z e g o ś d ą ż y ć . fvalezy W l ę c uprzytomnić sobie - do c z e g o .

Praca wewnętrzna instruktora obejmować będzie, o g ó l -

r Ó z n e s° analizy. Przedmiot ich bodzie jednak wypadku konieczna będzie umie- In!? -S C f 1" ' a b s t r a l< c y j n e g o myślenia. Chodzi o to, aby

"mieć oderwać się, gdy zachodzi potrzeba, od r ó ż n e g o typu trudności codziennych w pracy bibliotek i z o b a c z y ć problemy - ,Ch istotę i uwarunkowania. Wiadomo bowiem, te*™ ? • . człowieka, a więc i bibliotekarza, z a - e ^ n t i i -6 ^ ° °d ^ Z o samego l e c z także od wielu

T ^W n^t r 2 n y c h- od niego po prostu nie- zależnych. T r z e b a wiec dostrzec to w s z y s t k o co okłada

sie na ostateczny efekt pracy - efekt dobry lub niezado- walający. S z c z e g ó l n i e ważne jest to przy programowaniu np. rozwoju bibliotek i czytelnictwa określonego rejonu lub grupy s p o ł e c z n e j i przy ocenie pracy podopiecznych pla- cówek.

Znacznie w i ę k s z e wymagania należałoby postawić in- struktorowi w odniesieniu do kontak ów z bibliotekami.

Wydaje mi sie, iż tutaj konieczna -jest znajomość elemen- tów dodatkowych dyscyplin takich jak psychologia, peda- gogika, s o c j o l o g i a , a przede wszystkim dyscyplinę zespa- lająca w sobie niezbędne doświadczenia m.in. juz wymie- nionych nauk - tj. nauka organizacji i kierownictwa Jest bowiem sprawą bardzo istotną, a wciąż rzadko •

w naszym zawodzie, stosowanie zasad skuteczności ( e f e k t y w n o ś c i ) n a s z e j pracy. C i ą ż y na nas chwalebne zresztą, dziedzictwo minionych lat, s z c z e g ó l n i e dziedzictwo końca XIX wieku - pracować z sercem. Ale dzisiaj kiecy czytelnictwo w P o l s c e jest już niewątpliwie

społecznym, samo s e r c e nie w y s t a r c z a , potrzebna jest j e s z c z e głowa. Zadaniem instruktora powinno yc rn^n.

przekonanie bibliotekarzy i pomoc w wprowadzaniu rac o - nalnej, przemyślanej pracy, tzn. t a k i e j p m c y ktora świa- domie dobiera te formy działania,

o s i ą g n i ę c i * możliwie najkorzystniejszych efektów Aby jed- nak stosować c o ś świadomie - trzeba to ^ c . tym aspekcie n a s z e j pracy mamy j e s z c z e bardzo dużo do zro- bienia, g d y ż jest to dla wielu wciąż terra ignota.

W kontaktach z bibliotekarzami podopiecznymi instruk- tor powinien posiadać pewne cechy, podobme każdy kierownik zespołu. Nabiera to s z c z e g ó l n e j ostrosc k ^y instruktor musi p r z e k a z a ć czasem nieprzyjemne ^ słu- chającego sprawy kiedy ma go ^ ^ ^ go od siebie wiekiem i s t a ż e m ) , sroa wieiu nie tylko niektóre.

- Opanowanie i spokój - s z c z e g ó l n i e przy ^nawianiu spraw drażliwych konieczne jest zachowanie właściwe - U m i l S t n o ś ć widzenia problemów pracy - nie pozwalać

sobie na "rozmienianie się" na drobiazgi. . „^{l f t r}.^{i u} - Hierarchizacja w a ż n o ś c i spraw - głównie przy ustalan.u

zaleceń poinstruktażowych. , , i p r i n,k n a

- K o n s e k w e n c j a p o s t e p o w a ^ n.e poiega t o ^ . n a , na twardym upieraniu się z a w s z e przy

systematycznym egzekwowaniu wspólnych u s t a l ą

- Jasność i p r e c y z y j n o ś ć ^ ' r ^ z a c j i mułowaniu z a l e c e ń , aby nie cyiu h j

nieporozumień lub wieloznaczności.

- Umiejętność przekonywania - specjalnie warto z w r ó c i ć na to uwagę, gdyż w c z a s i e instruktażu lub kontroli, a przed ustaleniem zaleceń kontrolowanej o s o b y powin- ny być autentycznie przekonane o dwu r z e c z a c h , 1) że to r z e c z y w i ś c i e trzeba zrobić, i

2) że to można zrobić, tzn. s ą możliwości kadrowe, c z a s o w e itp.

- Sprawiedliwość o c e n y pracy bibliotekarza i biblioteki - jest to o tyle ważne, ż e p o c z u c i e sprawiedUwości lub niesprawiedliwości oceny człowieka może być dopingiem lub hamulcem óracy, może dać b a r d z o różne skutki zależne też od cech o s o b o w o ś c i ocenianego, j e g o w r a - żliwości i odporności p s y c h i c z n e j , zaangażowania emo- cjonalnego w pracy itd. P r z y tej okazji podkreślam, z e statystyka nie może być ani jedynym ani głównym e - lementem oceny pracy placówki.

tej bardzo krótkiej wypowiedzi, nie mającej żadnych odkrywczych intencji, starałem się .asygnalizować jedynie niektóre problemy związane z p r a c ą instrukcyjną, a głów- nie z osobą instruktora. K a ż d y z tych problemów wymagał- by s z c z e g ó ł o w e g o rozwinięcia.

^ Zycie przynosi jednak codziennie niemal nowe problemy, rzeba w i^{ę c} stale być krytycznym w stosunku do s w o j e j

Mieczysław Faber

I N S T R U K T A Ż W Z A K R E S I E S Ł U Ż B Y I N F O R M A C Y J N O - B I B L I O G R A F I C Z N E J W B I B L I O T E K A C H P U B L I C Z N Y C H

W

Nikt lepiej nie popularyzuje naszych usług - jak zadowo- leni z nas czytelnicy.Ich wymagania rosną. Chcą nie tylko w y p o ż y c z a ć książki, l e c z również uzyskiwać informacje i porady. Coraz ważniejszym zadaniem bibliotek jest - jak n a j l e p s z e p r z e w o d n i c t w o p o ś w i e - c i e s ł o w a d r u k o w a n e g o .

Nie w s z ę d z i e jednak realizowane jest należycie to s t a t u t o w e z a d a n i e k a ż d e j b i -

b l i o t e k i i f i l i i .¹' .

S z c z e g ó l n i e ważnym czynnikiem doskonalenia pracy infor- macyjnej jest instruktaż prowadzony p r z e z biblioteki r o ż - nych s z c z e b l i . Na podstawie obserwacji i w y p o w i e d z i

bibliotekarzy stwierdzić trzeba, ż e istnieje duże zapotrze- bowanie na ten r o d z a j działalności; w a ż n e jest zarówno z w i ę k s z e n i e ilości w y j a z d ó w , jak i usprawnianie metod instruktażu.

Spełnia on dwie funkcje :

a. z a s t ę p c z ą - jest jedną z form niezbędnej edukacji za- wodowej tych pracowników, którzy nie posiadają kwa-

lifikacji bibliotekarskich, . b. w ł t ś c i w ą - służy podnoszeniu w i e d z y i umiejętności

bibliotekarza o r a z efektywności j e g o pracy.

Na marginesie trzeba stwierdzić, ż e nie wytrzymuje próby c z a s u twierdzenie, iż w miarę wzrostu kwalifikacji ta forma dokształcania zaniknie. P r z e c z y temu np. rozwój instrukta- żu w szkołach i innych placówkach oświatowych.

y r.'ikuszewska B.: Rola in-truktora w pracy informacyjnej biblioteki.

Pomagamy sobie w pracy 1970 R.15 nr 4 ».10.

2/ Kostencka I.: - i z y t a c j a zapowiedziana e ^ n n i " « »

tywizacji rady pedagogicznej. Warszawa 1978 » . 1C6-110.

B

Instruktor ^ - to bibliotekarz - pedagog, doradca, inicjator, inspirator, który z a w s z e będzie miał wiele do zrobienia.

Działalność informacyjna bibliotek musi być bowiem s z y b c i e j i s k u t e c z n i e j d o s k o - n a 1 o n a.

Bibliotekarz nie może poprzestać na formalnych kwalifika- cjach, niezbędne jest ciągłe uzupełnianie w i e d z y . Celem instruktażu jest nie tylko usuwanie niedociągnięć, l e c z rów- nież upowszechnianie wartościowych doświadczeń, rozbu- dzanie inicjatywy i ambicji.

Sygnalizujemy jedynie w a ż n o ś ć rzetelnego przygotowania się do wyjazdu. Określenie celu, tematyki, p r z e c z y t a n i e sprawozdań i innych materiałów o danej p l a c ó w c e , p r z y g o - towanie odpowiednich materiałów metodycznych - to tylko niektóre czynności, które należy wykonać.

Korzystne jest stosowanie i n s t r u k t a ż u z a - p o w i e d z i a n e g o , któr~- działa aktywizującą na bibliotekarza.

Informujemy go w c z e ś n i e j o zagadnieniach, które nas becią interesować, a niekiedy zlecamy także pewne prace do w y - konania, np. analizę informacji udzielanych ucznior;, ( t e - matyka, wykorzystanie źródeł, umiejętność posługiwania "sio katalogami, bibliografiami i in.1.

Prace instruktażowe w placówce można oodzielić na trzv etapy :

1. Analiza pracy 2. Instruowanie

Zalecenia.

Analiza pracy

Trafność i skuteczność udzielanych p r z e z instruktora po- rad uzalezniona jest w poważnym stooniu od orawiołowego poznania stanu działalności informacyjnej ' w bibliotece

v filii a z w ł a s z c z a tych zagadnień, któro s ą przedmiotem pracy instruktora. Interesuje nas nie tylko o r a e s c z y- t e 1 n i, lecz także i w y n o z y c z ' a l n i , a nie- kiedy również inne odcinki pracy np. uzupełnianie zbiorów , współpraca ze środowiskiem, " p r a w ą niesłychani» v;ażną les. wytworzenie klimatu ż y c z l i w o ś c i i w z a j e m n e g o zaufa- nia. przyja to dokonywaniu rzetelnej analizy i o c e n y : wskazaniu osiągnięć, a także sposobów usunięcia braków.

.Niezbędna jest dokładna kontrola stanu r - a 1 i z a-

c 1 ' z a l e c e ń .

Terminem "instruktor" określam nie tylko instruktorów funkcyjnych, lecz także innych pracowników, którzy wykonują tero rodzaju pro- co np. dyrektorów f.'iG"P.

Jak poznajemy analizowane- odcinki pracy ? , a. S z c z e g ó l n i e godną polecenia i skuteczną jest metoda

o b s e r w a c j i t o w a r z y s z ą c e j - dyskretnie obserwujemy, jak bibliotekarz udziela c z y - telnikom porad i informacji ( j a k o ś ć , s p o s ó b przekazu, w i e d z a bibliotekarza, stosunek do czytelników i in.), jak w y k o r z y s t u j e katalogi, bibliografie, kartoteki."

Jeżeli instruktor nie stosuje tej metody (obserwacja musi być rzetelna i nie może trwać kilkanaście minut) - to właściwie niewiele wie o pracy informacyjnej w p o d o p i e c z n y c h placówkach, a z w ł a s z c z a o jakości tych usług.

b. R o z m o w a z pracownikami, którzy udzielają in- formacji i porad czytelnikom, a także z kierownikiem biblioteki nie może być przypadkowa i chaotyczna, lecz

1 powinna być prowadzona wedle z góry ustalonego pro- gramu. Jeżeli chcemy ustalić stan faktyczny i wyjaśnić wątpliwości, które wystąpiły w c z a s i e badania warszta- tu "pracy, w ó w c z a s dialog cechować winna konkretność i wnikliwość; istotne jest m.ir. ustalenie p r z y - c z y n i b r a k ó w.

P o ż y t e c z n e s ą również rozmowy z czytelnikami, z a - równo z tymi, którzy korzystają z usług informacyjnych, jak i pozostałymi.

c. B a d a n i e w a r s z t a t u p r a c y i n f o r m a c y j n e j i d o k u m e n t a - c j i - to metoda n a j c z ę ś c i e j stosowana; ogranicza- nie się tylko do niej jest o c z y w i ś c i e niesłuszne. Dość c z ę s t o jednak penetracja tych materiałów ma charakter powierzchowny i przypadkowy, wynika to z niezrozu- mienia roli i z a k r e s u usług informacyjnych w bibliote- ce, c z y filii.

Instruowanie

2 całym naciskiem podkreślić należy, ż e działalność infor- macyjna wymaga instruktażu s z c z e g ó l n i e k o n k r e n e g o i p r a k t y c z n e g o .

W z a l e ż n o ś c i od w i e l k o ś c i placówki, stanu pracy informa- cyjnej i innych czynników - instruktaż jednorazowo o b e j - mować może całość pracy, względnie tylko k i 1 a z a g a d n i e ń . Lepiej wnikliwie przeanalizować 3 - -- zagadnienia, niż całokształt - ale powierzchownie, a wiec mało skutecznie.

Analizując niedociągnięcia - staramy się ustalić ich przy- czyny zarówno subiektywne, jak i obiektywne, pilnie w y - słuchujemy opinii bibliotekarza.

ll "aber Zapomniany rewir. Pomagamy Sobie w Rracy 1971, W 2-3 s. 53

Wytrwałość i umiejętność przekonywania - to zalety instruk- tora, których nie można p r z e c e n i ć . Warto też uświadomić sobie, ż e w pracy tej musi on pokonywać liczne bariery m.in. :

niektórzy bibUotekarze nie rozumieją z n a c z e n i a i po- trzeby dobrze prowadzonej służby informacyjnej, wyni- ka to czasem z braku w i e d z y , c z a s e m z rutyny lub wygodnictwa,

działalność informacyjna jest niewłaściwie z o r g a n i z o - wana,

istnieją nawyki prowadzenia pracy informacyjnej na niskim poziomie np. posługiwanie się niemal w y ł ą c z n i e słownikami, encyklopediami; nie korzystanie z poradni- ków bibliograficznych, c z y kartotek.

Instruktaż w z a k r e s i e s ł u ż b y i n - f o r m a c y j n e j o b e j m u j e w i e l e z a g a d n i e ń . Przypomnijmy niektóre :

- N'etody udzielania informacji,

Uczenie czytelników korzystania z bibliografii i kartotek, - T ykorzystywanie poradników bibliograficznych w pracy

informacyjnej,

R-ogram szkolenia z z a k r e s u służby informacyjnej dla pracowników filii bibliotecznych,

Fbpularyzacja bibliografii i kartotek.

Propaganda służby informacyjnej w środowisku, Współpraca z innymi bibliotekami w z a k r e s i e usług in- formacyjnych,

Działalność informacyjna na r z e c z uczniów,

Wykorzystywanie kartotek i zestawień bibliograficznych, - Opracowywanie planów rozwoju służby informacyjnej

w bibliotece,

Dokształcanie bibliotekarzy w z a k r e s i e informacji, Analiza potrzeb informacyjnych czytelników danej biblio- teki oraz środowiska,

- Znajomość f-ródeł informacji p r z e z bibliotekarza, - Propagowanie usług bibliotecznych na zebraniach np.

szkoleniach (partyjnych, rolniczych, zakłado- wych i in.'l itp.,

Usługi informacyjne dla instytucji, organizacji, zakładów pracy.

Jednym z zasadniczych warunków skuteczności instruktażu jest stosowanie właściwych metod. Instruktor powinien w y - strzega ć się ogólników i monologów, natomiast - praktycz- nie uczyć wykonywania określonych prac, ponadto w s k a - zywać odpowiednią literaturę. "... Instruowanie pracowników przy warsztacie pracy ma s z c z e g ó l n ą wartość

/ Urbańczyk F.: Zasady instruowania podczas wizytacji placówek kulturalno-oświatowych. Cświata Porosłych 1970 nr 3 s. 135

W z a l e ż n o ś c i od tematyki instruktażu, stanu pracy informa- cyjnej i innych czynników - stosujemy właściwe metody.

1. i n s t r u k t o r w y k o n u j e w s p ó l - n i e z b i b l i o t e k a r z e m określone prace, udzielając równocześnie wskazówek i wyjaśnia- jąc wątpliwości. M o ż e to być np. opracowanie tekstu

afisza p r o p a g u j ą c e g o katalogi i kartoteki (2 wersje tekstu, dyskusja, wersja o s t a t e c z n a ) . Chociaż metoda ta jest d o ś ć pracochłonna, to jednak warto ją c z ę ś c i e j stosować, g d y ż jest skuteczna - jeżeli np. bibliotekarz nie umie wykonać określonej pracy lub jest do niej wyraźnie uprzedzony.

2. i n s t r u k t o r w y k o n u j e s a m o - d z i e l n i e p e w n e c z y n n o s c » , bibliotekarz występuje w roli obserwatora (I etap), in- struktor udziela wyjaśnień (li etap).

instruktor np.informuje uczestników szkolenia

go o zbiorach i usługach ^ i b U o t e k i . Następnie omawia z bibliotekarzem tę formę pmpagandy i plan dalszych prezentacji biblioteki w środc. visku,

3. i n s t r u k t o r p r z e k a z u j e w «» k a - z ó w k i ilustrowane materiałami metodycznym., fotografiami, i in., n a s t ę p n i e

t p k a r z r e a l i z " J ^e z i e ł u z a d a n i etap końcowy : - h i e n i e g n a n e j - pracy. W swobodnej rozmowie omawiany jest np P-o-

blem popularyzacji poradników b i o g r a f i c z n y c h w^br o d uczniów wspólnie z biblioteką szkolną. Z kole bibüo- tekarz przygotowuje projekt swych działań w tym za kresie.

Zalecenia

Zalecenia powinny być efektem dyskusji i wspólnych usta- leń - instruktora i bibliotekarza, s f o r m o w a n y c h w atmo_

sferze w z a j e m n e g o zrozumienia i w y ko -

c z a s jest w i ę k s z a pewność, ż e a o*t o n* rJ d z o nane. Czasem wymaga to d ł u ż s z e g o p " z « * o n y w • b i b l i o_

ważne s ą także słowa uznania i zacnęyy _ n^{r o}z v / i - tekarza. Unikać należy natomiast ogo.

nąć propagandę biblioteczną", jak r o w m e . lorm

zbyt wielu z a l e c e ń . . braki to trzeba Jeżeli w bibliotece (filii) występują " ,^a„ k d n i e n l a c h . s i^ę skoncentrować tylko na najważniejszyc h t e r r r a n ó,^v, Zalecenia muszą być realne, dotyczy to z a r c ^ d n I a f n y

jak i zakresu i r o d z a j u prac. Precya: jqkJ i n f o r ma c y j n e j s z e r e g czynników, m.in. stan c . z i a « " ^{ó l n e} biblioteka- w bibliotece, przygotowanie zawodowe i

j e g o pracy o r a z środowisko, w którym rza, efektywność

działa placówka.

"... wartość zaleceń polega na tym, ż e mogą i powinny być wymierne. Odbieraj|ęy je winien w i e d z i e ć , c o ma robić, co poprawić i jak ..."• /

K o ń c z ą c uwagi o instruktażu, podkreślić należy, ż e jest to temat obszerny, toteż wiele .kwestii omówiono dość s k r ó - towo. Są to problemy ważne, a zarazem z ł o ż o n e ; doświad- czenia i refleksje o d n o s z ą c e s i ę do t e g o odcinka działal- ności bibliotecznej powinny c z ę ś c i e j być o b e c n e na łamach czasopism fachowych.

1/ Pasierbiński T.: " irytacjo szkoły. Warszawa 1966 s. 100.

mm

E X ' L I B R I S

• i U ! O K W ń D Z K i q « J |

l i h . < m A N ! K l h S l A < n K I

^ m U' OpHL" • •

Ant«nirv» Salka

ODDZIAŁ INFORMACJI NAUKOWEJ I BIBLIOGRAPH BIBLIOTEKI GŁÓWNEJ WYŻSZEJ S Z K O Ł Y INŻYNIERSKIEJ

W O P O L U .

. V yjemv W Wieku rewolucji n a u k . w . - techrucznej 7 £ ó r e a o jodną z cech charakterystycznych ,es.

J L U w f k s p U a informacji, czyli " 7b* X d n v c h Ufrści i różnorodność ^ateriałów ..rńdłcwych . p.chedn^ch K a ż d e badanie naukowe t . proces przetwarzań,» .rrforma cji i tworzenia na jej podstawie nowej ^ ^ ^ ^ zywanie informacji jest więc jednym z P®dstawawvch ^ ro noc z e śnie k o n i e c z n y

wiek prac b a d a w c z y c h oraz praktycznego ich wyników.

Tymczasem jak w y k a z u j ą b a d a n i a w ^ c e i wej » « i ł y r o b o c z e j " marnuje się. pomewaz poir

macja nie dociera do odpowiednich " ^c. r « « czasie.Uświadomienie sobie tej prawdy » P ^ j '2' ^ , , . . więcej mówi się o znaczeniu s ł ^ " T . w n i -

technicznej, których zadań,*m jest ^{n ł e g}.

kowi potrzebnej mu informacji w odpowiedniej a formie i w e właściwym c z a s i e .

Komórki informacji naukow^technicznej i w ^ n o r r i c z n e j działają w różnych instytucjach. ^ C l - podarczych. w Ośrodkach ' "oddziału mfor- n i n i e j . z e g o artykułu jest •mów e m . pracy C

macji Naukowej i Bibliografii Biblioteki w Opolu. »V ^UVIU,

Biblioteka Ołówna V S . jest na ^ ^ ^ y biblioteką techniczną : j . ! cy * Z J 1/3 stanowią naukowo-dydaktyczni i studenci ^ « ' » " r * * * nauczyciele pracownicy jednostek pr««myślowych miasita ^ a * i młodzież s z k ó ł t e c h n i c z n y c h studenci

z V'ydźiału T e c h n i c z n e g o ) , a także no u i y t k # w ni k ó w aowaniach technicznych. T e same kategorio uzy^

korzystają z usług Oddziału Informacji Naukowej.

P o najważniejszych zadań w pracy oddziału informacji naukowej, b ę d ą c e g o komórką bibliotek: uczelnianej, należy bieżąca obsługa informacyjna użytkowników, prowadzęr.ie działalności dydaktycznej, prace dokumentacyjne i biblio- graficzne, organizowanie podstawowego warsztatu pracy

• r a t publikowanie niezbędnych wydawnictw informacyjnych dla własnej Uczelni.

Stanowisko do » p r a w informacji naukowej utworzono w n a s z e j bibliotece w listopadzie 1975 r. Od lipca 1976 r.

działała dwuosobowa komórka informacji naukowej,którą w styczniu 1977 r. przekształcono w 4 o s o b o w y Oddział Informacji Naukowej i Eibiiografii.Wszyscy pracownicy OIN mają ukończone studia w y ż s z e : dwie o s o b y bibliotekar- skie, jedna politechniczne i jedna humanistyczne.

Od 1.VII.1977 r. OIN jest odpowiedzialny z a prowadzenie Czytelni Głównej,czynnej codziennie od g o d z . 9 do 20 Takie rozwiązanie jest korzystne dla użytkowników infor- macii.którym dyżurujący pracownik z a w s z e służy fachową pemecą-,z drugiej jednak strony pochłania c z a s , który po- winien być efektywnie w y k o r z y s t a n y na prace związane bezpośrednio z informacją i uokumentacją,a nie z udostęp- nieniem,bo p r z e c i e ż to drugie z&danie jest zadaniem ełów- nvrr, w pracy Czytelni.

Podstawowym nośnikiem informacji naukowej jest słowo drukowane.Wśród nośników informacji ne c z o ł o wysuwała sie czasopisma źródłowe.następnie książki monoaraficzw i materiały konferencyjne. Czasopisma abstraktowi i inne wydawnictwa informacyjna s ą niezbędne Jako n a r z ę d z i e doprowadzające do źródet.

Mając świadome^.: potrzeb informacyjnych użytkowni- ków i preferowanych p-ze z nich źródeł, kształtujejry od- powiednio swój warsztat pracy. W OIN gromadzimy w s z e i kie dostępne bibliografie ogólne i specjalne. Wymieńmy przykładowe kilka bibliografii specialnych :

"Pibliografia budownictwa za lata l ? 4 5 - 1 9 6 5 " o r a z jej b i e - żąca kontynuacja "Piblioer» budownictwa - piśmiennictwo krajowe-; "Polska bibliogr<- utomatyki"; " P o l s k a biblio- grafia analityczna mechanik,' oraz bibliografie publikacji naukowych pracowników w y ż s z y c h uczelni technicznych w kraju, no. "Bibliografia publikacji pracowników Politech- niki Śląskiej", Bibliografia publikacji pracowników Peli - techniki Warszawskiej", "Pibliografia publikacji pracowni- ków A G H " i inne.

Stosunkowo c z ę s t o wykorzystujemy p r z y udzielaniu infor- macji bibliografię załącznikową. Użytkownik otrzymuje wów- c z a s monografię, poradnik lub inno kompendium w i e d z y

no bliski j e g o zainteresowaniom temat i wskazówki, gdzie szukać w y k a z ó w biblio graficznych. Potem o c z y w i ś c i e użytkownik musi s p r a w d z i ć , c z y poszukiwana p r z e z niego p o z y c j a z n a j d u j e s i ę w n a s z y c h zbiorach.lub w wypadku jej braku - zamówić s p r o w a d z e n i e w ramach w y p o ż y c z e ń mię d z y b i b l i o t e c z n y c h .

C z y t e l n i c y nasi c z ę s t o z w r a c a j ą l i ę z prośbą o loka- l i z a c j ę k s i ą ż e k i czasopism w bibliotekach. Aby odpowie- d z i e ć na takie pytania gromadzimy w y k a z y nabytków bi- bliotek w y ż s z y c h uczelni, "Centralne Katalogi Czasopism Z a g r a n i c z n y c h " w y d a w a n e p r z e z BibUotekę Narodową.dru- kowane katalogi c z a s o p i s m gromadzonych p r z e z p o s z c z e - gólne biblioteki w y ż s z y c h uczelni, instytutów naukowo-ba- d a w c z y c h , P A N , biblioteki pubUczne. Odczuwamy wyrafny brak b i e ż ą c y c h katalogów k s i ą ż e k zagranicznychwbiblio.

t e k a c h p o l s k i c h . K o r z y s t a n i e z telefonu w P " V P ^ u lo -

kalizacji k s i ą ż e k z a g r a n i c z n y c h wydłuża załatwianie tego typu k w e r e n d .

U ż y t k o w n i c y z w r a c a j ą się do nas

o r o z s z y f r o w a n i a skrótu tytułu czasopisma o

a d r e s u Instytucji c z y uczelni, bywają P ^ » ^ 1 ^ ^ W S I w Opolu c z y t e ż publikacji p r a c o w n i k ó w naukowych Uczelni . A b y o d p o w i e d z i e ć na tego typu pytania g ^ d z i my w swoim k s i ę g o z b i o r z e podręcznym księgi ^ r e s o w e . informatory,encyklopedie, np.

"Deutsches

0 p l a c ó w k a c h informacji w P o l s c e (biblioteki.

"Informator o bibliotekach w P R L " . " W y k a z ^ w a d z ą c y c h biblioteki fachowe", "Informator nauk. polskie,

1 tym p o d o b n e .

W p r z y p a d k u poszukiwań b i b l i o g r ^ ^ ^ Z jemy t a k ż e informatory P - r e d n . e ^ ' ^ ^ ^ t . ś c i e w -

formacyjne s k i e r o w u j ą c e do rrodeł. Jednym z k o w v c h

s z y c h jest "Informator o z a k o ń c z o n y c h P a c a c h , w v d a w a n y p r z e z CINTF w 11 seriach ^ I Z T Z c h Pr L dawnictwo To z a w i e r a informacje o " ' ^ ^ . X ^ c o ' w k i

cach naukowych, prowadzonych prz--z Kr r i n f o r r r a. n a u k o w o - b a d a w c z e o r a z s z k o ł y w y z s z e , o

cje o p r a c a c h doktorskich i habilitacyjnych.

Wydawnictwem informującym o P ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ b o m i k konanych w k r a j a c h R V P O jest »ReforatrvnyJ

N'aucno-Isslodovatel'skich Rabot" P ^ ^ v T n a d ^ y l a n y c h M C N T I W M o s k w i e na podstawie

p r z e z p o s z c z e g ó l n e ośrodki narodowe UWa -

także w 11 s e r i a c h ^ y ^ ^ ^ c z y c * . d y s . r - o niepublikowanych pracach n a u k o w o - o »

tacjach, programach dla EI.'C.

Ciekawym wydawnictwem jest przegląd dokumentacyjny prac naukowych wykonanych na Politechnice Wrocławskiej pt. "Nauka - Technika - Przemysł",V." latach 1977 - 1979 ukazało się 7 z e s z y t ó w tego w y dawriictwa.Rejestruje ono głównie prace przed ich opublikowaniem w y d a w a n e jako Komunikaty i Raporty. Komunikaty z a w i e r a j ą oryginalne opracowania opisujące końcowe wyniki prowadzonych prac badawczych, a także założenia tych prac lub ich c z ę ś c i o w e rezultaty.W postaci Komunikatów w y d a w a n e s ą także wszystkie prace doktorskie. Przedmiotem Raportów są sprawozdania z prac b a d a w c z y c h wykonywanych na zlecenie instytucji i jednostek g o s p o d a r c z y c h .

C z ę s t o wykorzystywanym źródłem informacji bibliogra- ficznych są także przeglądy dokumentacyjne, w y d a w a n e n a j c z ę ś c i e j p r z e z BOINTE. Wymieńmy przykładowo kilka, spośród kilkunastu, jakie gromadzimy :

Przegląd Dokumentacyjny Autr netyki i Pomiarów, w y d . Przemysłowy Instytut Autome /ki i Pomiarów " W E R A - PIAP" w Warszawie,

P r a c e Instytutu Mechanizacji Pudownictwa ( P r z e g l ą d Dokumentacyjny) wyd. Instytut Mechanizacji Pudownic- twa, POINTE w W a r s z a w i e ,

Przegląd Dokumentacyjny, wyd. O ś r o d e ą B a d a w c z o - Rozwojowy Przemysłu P u d o w y U r z ą d z e ń Chemicznych w Krakowie,

- Przegląd Dokumentacyjny Elektrotechniki, wyd. Instytut Elektrotechniki, POINTE w W a r s z a w i e ,

Gromadzimy także z a g r a n i c z n e czasopisma typu ab- straktowego : wiele serii "Referativnogo ŻUrnala", w y d a - wanych p r z e z VINITI w Moskwie, a także wydawnictwa w jeżyku angielskim, jak "Applied M e c h a n i c s R e v i e w s " ,

"E lectroanalitical Abstracts".

Źródła, które wymieniłam,to tylko kilka spośród wielu z których korzystamy obsługując n a s z y c h użytkowników.

K a ż d y ośrodek informacji prowadzi rozmaite kartoteki, usprawniające pracę i p r z y s p i e s z a j ą c e obsługę użytkowni ków. Kartoteką prowadzoną p r z e z nas od 1976 r., l i c z ą - cą obecnie ponad 94.000 p o z y c j i jest kartoteka kart do- kumentacyjnych CINTP.Gromadzimy karty dokumentacyjne z zakresu techniki i nauk matematyczno-przyrodniczych.

Klasyfikacja kart jest zgodna z U K G . c o pozwala s z y b k o dotrzeć do potrzebnego materiału po sformułowaniu p r z e z użytkownika tematu. Mankamentem systemu kart dokumen- tacyjnych jest duże, bo nawet a ż r o c z n e , opóźnienie

w stosunku d e ukazania s i ę materiałów źródłowych. Z e w z g l ę d u na trudności lokalowe będziemy musieli c o pięć lat p r z e p r o w a d z a ć s e l e k c j ę kart dokumentacyjnych, elimi- nując z e z b i o r u karty n a j s t a r s z e .

V p o d r ę c z n y c h z b i o r a c h OIN gromadzimy także " s t a - wienia t e m a t y c z n e , p r z y g o t o w y w a n e p r z e z różne ośrodki

u c z e l n i a n e , instytutowe i b r a n ż o w e w kraju, o

z g o d n e j z zainteresowaniami p o s z c z e g ó l n y c h Zakładów U c z e l n i . Innym użytkownikom wskazujemy, kto opracował i n t e r e s u j ą c e z e s t a w i e n i e i informujemy o możliwościach otrzymania t e g o typu materiału.

B y w a j ą w y p a d k i , ż e nie ma bibliografii ani tematyczne- go z e s t a w i e n i a na p o t r z e b n y temat;nie mamy także ż a d n e - g o c z a s o p i s m a informacyjnego, które zawierałoby biblio- grafie b i e ż ą c ą . A by s k r ó c i ć poszukiwania w czasopismach naukowych o p r a c o w a n a została na kartach

kartoteka przedmiotowa z a w a r t o ś c i czasopism źródłowych, które s ą u n a s gromadzone.Czasopisma zostały ujęte na liście u t o ż o n e j numerycznie.prz, rżane, opatrzene hasłam.

przedmiotowymi,» następnie hasła te n a n i e s . o n . na kar^y p r z e z i e r n e . T e r a z na k a r c i e w y c i ę t o otwor^y w

o d p o w i a d a j ą c y c h numerom o k r e ś l o n y c h tytułów.^ ten s p o - s ó b wiemy, ż e na temat kotłów parowych można znalezc w i a d o m o ś c i w c z a s o p i s m a c h opatrzonych n u « . « » « ' ^ 207, 78 9,Od c z y t u j e m y z listy tytuły tych czasopism i kie rujemy d o nich użytkownika.

N a ż y c z e n i e pracowników Instytutu

prowadzimy kartotekę zagadnien.owąw której ^ z g l ę my m.in. następujące tematy : analiza wartości wnictwie. budownictwo jednorodzinne, ekonom ka

twa. g i p s j a k - materiał budowlany, ~ Jy c h. wnictwie, transport, optymalizacja i kimanasc j

K a r t o t e k a z a ł o ż o n a w połowie 1976 ^ ^ ^ " ^ « . s i około 3400 p o z y c j i , a r o c z n y P ^ ^ ^ ^ ^ y k u ł ó w . około 1400 o p i s ó w bibUograflcznych ksiązeic a r y

informacji o dorobku n a u k o w y

U c z e l n i udzielamy w oparciu o kartotekę.w ktore^

my materiał d o "Bibliografii publikacji

w y c h W 3 w O p o l u " . P i e r w s z y tom obejmie P fi a

powstałe w latach 1966 - 1976;w p r z y s z ł o ś c i bici b ę d z i e s i ę u k a z y w a ł a jako rocznik.

O p r ó c z kartotek typu b i b l i o g r a f i c z n e j . . i

nego, p r o w a d z i m y kartotekę tekstową, ^ ^ c i n k ó w - cinki p r a s o w e p r z e s y ł a n e nam Pr z*z L , następw- Q l o b " . W y c i n k i d o t y c z ą c e W S I układane s ą w,g

jących działów : Problemy ogólne, Nauka, Dydaktyka, Współpraca Uczelni z przemysłem; Współpraca Uczelni z

zagranicą, Działalność organizacji młodzieżowych.

Wśród ferm obsługi użytkowników w y r ó ż n i a s i ę infor- macje indywidualną i zbiorową.

Informacja indywidualna te p r z e k a z y w a n i e konkretnych wiadomości pojedynczemu użytkownikowi. Jej zaletą jest możliwość zorientowania s i ę w konkretnych potrzebach czytelnika, wskazanie mu źródeł informacji bibliotecznej i bibliograficznej, a p r z e z nawiązanie i podtrzymywanie kontaktu możliwość s z e r s z e g o zapoznania użytkownika z materiałami informacyjnymi przydatnymi dla niego w dal- s z e j samodzielnej pracy. Pracownik oddziału informacji pełni wtedy funkcję doradcy i przewodnika w p o s z u k i w a - niach bibliograficznych.

Drugą formą obsługi informacyjnej . w y b i e g a j ą c ą n a p r z e - ciw potrzebom użytkowników, jest informacja zbiorowa.

Jedną z w a ż n i e j s z y c h form informacji zbiorowej,stosowaną w bibliotekach s z k ó ł w y ż s z y c h , jest s z k o l e n i e studentów, przygotowujące użytkowników do samodzielnego p o s z u k i - wania informacji i umiejętnego korzystania z e ź r ó d e ł i n - formacji.

P r z y s p o s o b i e n i e biblioteczne dla studentów I roku r o z - poczęliśmy w roku akademickim 1976/77 i d o t y c h c z a s w zajęciach tych brało udział 1403 s t u d e n t ó w . P r z y s p o s o - bienie biblioteczne odbywa się w p i e r w s z y c h dniach roku akademickiego,jego program przewiduje jedną godzinę w y - kładu, którego celem jest ogólne zapoznanie z histerią rozwoju bibliotek, z historią i o r g a n i z a c j ą n a s z e j placów- ki, pracą p o s z c z e g ó l n y c h jej działów. Na z a k o ń c z e n i e omawiamy kilka książek, które mogą pomóc studentom w adaptacji do nowego środowiska, a t a k ż e podają metody samodzielnej pracy umysłowej. T e r a z właśnie, i tu, w bi- bliotece, student musi z d a ć s o b i e s p r a w ę z z a s a d n i c z e j różnicy między s z k o ł ą średnią a w y ż s z ą u c z e l n i ą . P e w y - kładzie, na którym s ą obecni w s z y s c y studenci I roku danego Instytutu, następuje podział na grupy i o d b y w a j ą się 3 godziny ćwiczeń dla k a ż d e j z grup. Z a j ę c i a w gru- pach odbywają sie w «ali katalogowej,gdzie omawiane s ą zagadnienia związane z posługiwaniem s i ę katalogiem alfa- betycznym i rzeczowym, mówi s i ę o transUteracji, u c z y odróżnienia karty głównej w katalogu od r ó ż n e g o r o d z a j u o d s y ł a c z y .

Druga godzina z a j ę ć odbywa s i ę w Czytelni. T u mówi- my o budowie książki, zwracamy uwagę na rolę wstępu,

* f J rU t 1 r a ś c l , w*k a z uJ *my . g d z i e szukać bibliografii z a ł ą c z - nikowej. Omawiamy budowę artykułu naukowego. Wspomi- namy o układzie czasopism w n a s z e j Czytelni i zwracamy uwagę na wyodrębniono czasopisma informacyjno.

N a t r z e c i ą g o d z i n , zajęć prosimy tóudentów d . Oddzia- łu Informacji Naukowej. T u mówimy o

informacyjnej W bibliotece. o naszym

pokazujemy « g r o m a d z o n e bibliografie ogólne . » P * ^ « - e n c y k l o p e d i e , słowniki. dr u^k. w a n e ^ ^ o g ^ c z - . p i « m - - g r a n i c z n y c h w y d a w a n e P ' " * ™ '

c z a s o p i s m w y d a w a n e p r z e z biblioteki u c z ^ ~ w . my z n a j d u j ą c e s i ę w OIN czasopism*

graficzne, pokazujemy prowadzone pr'.ez n a . karłołoki.

D z i a ł a l n o ś ć informacyjna na r z e c z r o w e g o to p r z y g o t o w y w a n i ^ K o r z y s t a j ą c z p o m o c y koleżanek z cowaliśmy "Informator o bibliotece WSI .

Drugim ważnym w y d a w n i c ^ e m . w y k o r z y . t ^ a ^ r w » - s z c z a p r z e z pracowników zatrudnionych w lr*styu»

tegłych od b i b a o t o k i j e s t " W y k a z c « « ^ ; ^ w iatach 1966 - 1975«. P o z w a l a on sprawdzić c z y P damy dane c z a s o p i s m o , jakie / ® p r. ś - gnatura - i telefonicznie zamówić P « ™ * " *

bą o d o s t a r c z e n i e g o z magazynu do Czytelni.

O b e c n i e u k a z a ł s i ę " W y k a z c z ^ o p i s m

w roku ^ \9 P; r ^ ' i * ^ r 7 h c e m yd.r aby wydawnictwo r , *Pb T . regular^ie ukazuj^cym . . . rocznikiem.

W chwili powstania Oddziału " ^ ^ J ^ S ^ S S n a s z y c h o b o w i ą z k ó w ^ ^ S numerów - W y -

biblioteki. V c i ą g u roku przygotowujemy zwarte, kazów nabytków",w których r e j o s t r ^ a ™ nych o t r z y -

infonnacje o P ^ ^ ^ S ^ ^ ^ a r t y k u ł ó w mvwane w ramach S Y N A b i i lyimy , -

z - Z e s z y t ó w N a u k o w y c h " r ó ż n y c h Uczelni.

Wydawnictwem, nad k t ó n -

j e s f K a t a l o g k a i ą ż e k z a g r a n i c z n y c h c z e . t . w i . Z l o k a l i z o w a n i e książki g r a n i c z n e j ^ k o w y c h podejmuj*

le trudności i d u ż a c z ę ś ć b . b . l i e t e k " V ^ . i c h p r z y - trud w y d a w a n i a t e g o typu katalogów, w»e

datności w innych placówkach.

Jedną z form obsługi u ż y t k o ^ k ó w z b i o r o w y c h ^ » ^ « ^ - ż e w y s t a w y i wystawki. W latach 1977

my na terenie bibUotoki kiucanae«;« w c i a J t i. o r a z 12 w y s t a w e k tematycznych ^ » urządzamy trwania z a j ę ć z p r z y s p o s o b i e n i a bibUoteczneg . ^ ^

w y s t a w k ę , na której e k » p . n . w a n e » n . ^ . r m a c y j n . . T — a i s p e c j a l n e typowe : n c y k l - tyka kilku innych wystawek była następując

pedie techniczne w zbiorach B G " , " U d z i a ł Polaków w ba- daniach kosmicznych"," Postąp w przemyśle Polski Ludo- wej", "Skrypty Politechniki Wrocławskiej w zbiorach B G "

i inno.

Mamy za sobą także dwie duże wystawy. W styczniu 1977 r., przy współpracy Ambasady Francuskiej w W a r - szawie, urządziliśmy wystawą zatytułowaną " F r a n c u s k a K s i ą ż k a Naukowa". Z okazji 60-tej r o c z n i c y Rewolucji Październikowej, korzystając z pomocy Domu R a d z i e c k i e j Nauki i Kultury w Warszawie, przygotowaliśmy na terenie Uczelni w y stawą" P r z y gotowanie kadr naukowych w Z w i ą z - ku Radzieckim.

Wystawy mające ciekawą i bogatą oprawę plastyczną s ą dobrą formą propagandy książki i biblioteki, jako in- stytucji, które te książki gromadzi.

r>e obowiązków OIN należą ta' -»e prace dokumentacyj- ne. W Oddziale prowadzimy ki .toteką opublikowanych prac naukowych pracowników n a s z e j uczelni,oraz k a r t o - tekę prac dyplomowych i magisterskich, jakie powstały w WSI w Opolu.

"We w s p ó ł c z e s n e j bibliotece usługi informacyjne urosły niepomierne i wysunęły się na p i e r w s z e miejsce przed gromadzeniem,opracowaniem i udostępnianiem zbiorów...

Wobec ogromnej produkcji w y d a w n i c z e j na całym ś w i e c i e i powiększających sie zapotrzebowań s p o ł e c z n y c h na od powiednio wyselekcjonowane wiadomości-sprawność d z i a - łania bibliotek w tym z a k r e s i e b ę d z i e miała d e c y d u j ą c y wpływ na społeczne efekty tej działalności w dziedzinie kultury, nauki, gospodarki" - powiedział J. P a j k o w s k i na inauguracji Roku Bibliotek i Czytelnictwa.

W krajowym systemie informacji 3 N T O biblioteki sta- nowić będą s z c z e g ó l n e ważne ogniwo funkcjonalne z e wzglądu na zasobność posiadanych zbiorów dokumentów pierwotnych, rozbudowaną strukturą sieci bibliotecznej, umożliwiającą skuteczne rozprzestrzenianie informacji i na s z e r o k i e kręgi użytkowników z utrwalonymi nawyka- mi korzystania z bibliotek i zlokalizowanych przy nich ośrodków informacji.

mgr Elles Chiniecłk

W Y K O R Z Y S T Y W A N I E BIBLIOGRAFII I K A R T O T E K BIBLIOGRAFICZNYCH W P R A C Y INFORMACYJNEJ

BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ W B R Z E G U

J

c y na - to podstawowa funkcja współczesne, bibUo- te^Vki. S z y b k i wzrost U o W P ^ J c i ^ » « « artykułów na łamach czasopism. ³P^r°^{w i a}* * : " ^^{a w n e} j in- raz c z ę ś c i e j potrzebuje szybkiej, skuteczne, . sprawne, formacji.

Udzielanie pomocy c z y t e l n i k o w i , informowanie go ^o ^ k i c h zbierania piśmiennictwa na o k r e ^ o n y tem > ° * usługach bibliotecznych oraz ułatwieniach - to p i normalne c z y n n o ś c i bibliotekarza.

Dynamiczny rozwój o ś ^ a t y stawia przed' ^ f ! "

jącymi w y k s z t a ł c e n i e zawodowe . ogólne ważne z ^ szybkie dotarcie do potrzebne, literatury,

tym z a k r e s i e stają przed bibliotekami'.

Potrzeby c z y t e l n i c z e i i n t o n a c y j n e " ^ ^ ^ m a T y j n ^ Biblioteki z r a z i ł y potrzebę ^ - ^ ^ s ^ o I b S r p o d ^ c , - bibliograficznej. Z a c z ę t o kompletować ks, g w e . y s t - ny, który o b e c n i e Uczy ok. 2.500 woi. ?->ą P »^{n c v}k l o p e d i e . kim p o z y c j e o charakterze

bibliografie, słowniki, kompendia ^ ^{o w e} pozycje z jest systematycznie uzupełniany w ^ „ l o e i c z n s - s p o ł e c z n e i . zakresu lit.ratury pedagogiczne,.

naukowej i w mniejszym stopniu literatury " ^ Podstawowa źródło informacji o ' ^ ^ J J ^ f

bibliotoki stanowią katalogi : a l f a b e t y c z n y r z e c z o ^ y ^{^}

log k s i ę g o z b i o r u p o d r ę c z n e g o M e mni«, * podzielić dżinie Informacji spełniają " ^ n i c z e . można na : bibliograficzne. tekstowe i pomo

7. kartotek bibliograficznych najbardziej r o z p o w s z e c h n i o n o są kartoteki zagadnień aktualnych: kartoteki z a g a d n i e n i o w e . Gromadzi się w nich, w układzie przedmiotowym, o p i s y bi- bliograficzne /skrócone/ n a j w a ż n i e j s z y c h p o z y c j i na tematy powtarzające się w zapytaniach czytelników lub toż takie, co do których biblioteka s p o d z i e w a się w i ę k s z e g o zainte- resowania.

Kartoteka ta zawiera kilkanaście tematów, w o b r ę b i e k a ż - dego z haseł tematycznych znajdują się opisy podstawo- wych pozycji zwartych oraz w a ż n i e j s z y c h artykułów z c z a - sopism /prenumerujemy w skali r o c z n e j ok. 120 tytułów/

głównie z r e s z t ą z tych, które biblioteka posiada.

Kartoteka zagadnieniowa służy celom d o r a ź n e j informacji i prowadzona jest pod kątem potrzeb n a s z y c h czytelników.

Istotnym jej dopełnieniem jest kartoteka : " N U R T " . U t w o r z o - no ją z myślą o nauczycielach studiujących i p o d n o s z ą - cych swoje kwalifikacje. Są to głównie uczestnicy r o c z n e g o egzaminu kwalifikacyjne go/r ównow m e g o studiom w y ż s z y m / oraz międzyszkolnych zespołów samokształceniowych.

Materiały gromadzone s ą wg bloków tematycznych tj.: filo- zofia, psychologia, pedagogika, podstawy nauk politycznych z elementami ekonomii politycznej, nauczanie p o c z ą t k o w e i matematyka.

Oprócz wkładek z "Oświaty i Wychowania" dysponujemy na- graniami magnetofonowymi p o s z c z e g ó l n y c h wykładów, które byty emitowane w telewizji.Zawartość treściowa posiadanych przez bibliotek» materiałów " N U R T " znajduje s w o j e odbicie w kartotece, gdzie zastosowaliśmy układ w g tematów, a w tematach wg chronologii. Materiały udostępniamy na miejscu i wypożyczamy do domu.

Duży procent naszych czytelników to studiujący lub d o - kształcający się nauczyciele s z k ó ł podstawowych, p r z e d - szkoli, szkół średnich. Obsługujemy również studentów s t a - cjonarnych i zaocznych głównie studentów pedagogiki, p s y - chologii i filologii polskiej.

Znaczną c z ę ś ć odpowiedzi na pytania czytelnik znajduje samodzielnie korzystając z istniejących kartotek,do których c z ę s t o odsyłamy. Z myślą o w y g o d z i e czytelnika z a s t o s o - waliśmy bardzo s z c z e g ó ł o w y podział niektórych tematów np.

P e d a g o g i k a : - zagadnienia ogólne - kadry pedagogiczne

- powszechne doskonalenie ideowo - w y c h o w a w c z o nauczycieli

- psychologia w y c h o w a w c z a - pedagogika praktyczna i t d.

D y d a k t y k a . M e t o d y k a . - n a u c z a n i e początkowo

- j ę z y k polski - Języki o b c e - h i s t o r i a - filozofia

- w y c h o w a n i e obywatelskie

_ p r z y s p o s o b i e n i e do ż y c i a w rodzinie i t d.

K o r z y s t a m , z kartotek i

czytelnikom w i ę k s z y c h trudności. P r z y n ^ n ^ y p0 d z i a ły . d z i o k s i ę g o z b i o r u utworzono bardzo s z c z e g ó ł ó w P

P o t r z e b y n a s z y c h o d b i ^ tccnce

takich z a g a d n i e n i a c h , jak : metodyka nauczaru p a_ nych przedmiotów, wychowarue j szerotóm u ^ c u , ^

nie szkołą, n a d z ó r p e d a g o g i c z n y Up. Co pewn.

w a j ą nowa zagadnienia.

, • - mferma szkolną - w y r o -

w z w i ą z k u z r e a l i z o w a n ą obecnie retonną których sło mnóstwo n o w y c h problemów P ^ ^ ^ ^ ^ s i ą i k a c h i n a u c z y c i e l e skwapliwie •«.ukają uczniów w

c z a s o p i s m a c h . Tematami t ^ . m i s ą . akt£r J m Q W O_ p r o c e s i e n a u c z a n i a i ^ ^ ^ ^ f o ^ m o w a n e j s z k o l . itp.

z e s p o ł o w e , r e a l i z a c , a programu w z r e z a l n te r e s o w a n i e W ostatnich latach ujawniło się talcze ° j r o z w oj o w e j .

sprawami c z y t e l_

Oto p r z y k ł a d y kwerend z g ł a s s » n y c n j ł # g o c z y nau- ników : o s o b o w o ś ć ucznia c z owU,ka z d # l n y c h. p s y c h y c z y cielą - wychowawcy d z i - c i ,u p o s tę p o w a n i a logia p r a c y , o d p o w i e d z i a l n o ś ć w

innych o s ó b itp. , t.m a t 6 w biblioteka Obok w s k a z y w a n i a bibUografH do * g r o m a d z ą c y » często musi udzielać informacji czyj recenzji materiały z innych dziedzin. Poszukują o n i ^ ę m a t e r i a ł 6 w

k s i ą ż e k z z a k r e s u Uteratury pięknej » n l u dz i a c h . bibliograficznych i monograf « n y c n o ^ t u l d ( , Za -

k s i ą ż e k z z a k r e s u krytyki literackiej, kultury,

gadnień społeczno-politycznych. c r y t . i - Udzielanie pomocy blbUograficznej z g ł a s z a j ą c y m ^ *M b u d o_ nikom p r o w a d z ą p rac o w n iCy * « P » ' ^ b l ć r podręczny wany katalog r z e c z o w y bibUoteki. «es

czytelni o r a z kartoteki. „wi.matyki p e d a g o g i c z - R e a l i z o w a n . k w . r . n d y dotyczące prooi^ r ^ _ u ł y c z n« J n.J. d y d a k t y c z n e j , p s y c h o l o g i c z n e j . P ^ # t # m a l y k w . r . n d Uterackiej i historycznej. ^ - P ^ . .z l c e Wc t w o pog- naj bard z i e j t y p o w y c h dla nasz.J

sicie w lotach wojny i okupacji; o s o b o w o ś ć n a u c z y c i e l a i j e g o autorytet; kierowanie szkołą; wychowanie p r z o z pracą;

wychowanie p r z e z sztukę; p e d a g o g i z a c j a rodziców; wolny c z a s ucznia i praca pozalekcyjna; badanie wyników n a u c z a - nia; technika pracy umysłowej.

Dzięki znacznej rozbudowie kartotek zagadnieniowych w ciągu ostatnich kjlku lat, informacje bibliograficzne s ą o b e c - nie udzielane w postaci spisu kilku lub kilkunastu p o z y c j i zwartych i artykułów na określony temat.

O zawartości treściowej n a s z y c h kartotek staramy s i ę in- formować czytelników w c z a s i e spotkań kadry n a u c z y c i e l - skiej w ramach zespołów samokształceniowych, na które jesteśmy zapraszani.

Propagujemy je również na zebraniach rady oddziałowej Związku Nauczycielstwa P o l s k i e g o . Indywidualnie z g ł a s z a - jący się czytelnicy s ą na b i e ż ą c zaznajamiani z kartote- kami bibliograficznymi, które stanowią p o s z e r z e n i e i uzu- pełnienie katalogów bibliotecznych.

Kartoteki składają się z licznych poddziałów, dlatego ko- rzystanie z nich nie sprawia czytelnikom, nawet tym mniej wyrobionym większych trudności.

Często jednak zdarza się, ż e czytelnik c h c e by p o t r z e b - nych materiałów dostarczył bibliotekarz. Wynika to z p o ś - piechu i braku umiejętności w posługiwaniu s i ę źródłami informacyjnymi biblioteki. W takich przypadkach staramy się przekonywać i nakłaniać czytelników do samodzielnego w y - szukiwania potrzebnych im publikacji.

Trudności nauczycieli dokształcających się p o l e g a j ą głów- nie na dotkliwym bralcu c z a s u o r a z niedostatku informacji na temat: gdzie i jak szukać. Biblioteka p e d a g o g i c z n a nie może zastąpić biblioteki uczelni w y ż s z e j . Nauczycielowi potrzebna jest przede wszystkim informacja, g d z i e może wyszukać i otrzymać potrzebne mu wydawnictwa.

w ostatnich latach nastąpił rozwój w y p o ż y c z a n i a międzybi- bliotecznego. Dostrzegamy jednak niedociągnięcia : zbyt mała jest propaganda tej formy usług bibliotecznych. W bar- dzo małym stopniu wykorzystywane s ą bibliografie i porad- niki bibliograficzne. Na ogół studiujący n a u c z y c i e l e z g ł a - s z a j ą się z gotowymi zestawami literatury na konkretny temat i poszukują ich w n a s z e j bibliotece.

Odczuwamy dotkliwy brak poradników bibliograficznych do- tyczących zagadnień p e d a g o g i c z n y c h w szerokim rozumie- niu. Luki w tym zakresie staramy się uzupełniać p o p r z e z wykorzystywanie zestawów bibliograficznych/otrzymywanych