Język polski
klasa 1 Tb P 18.05-22.05.2020 3h
Temat : Nadzieje i obawy człowieka renesansu(2H)
1. Psalmy
Wśród wciąż pojawiających się nakazów biblijnych, by czcić Boga, jest ten, który przypomina ludziom, aby śpiewali i grali na chwałę Stwórcy. Żydzi ów obowiązek wypełniali m.in. poprzez psalmy. Chrześcijanie (wszystkich Kościołów) przejęli ten sposób oddawania szacunku Bogu.
Właśnie Księga Psalmów to ta część Biblii, o której przekład dbano szczególnie mocno. Oczywiście, pozostałe księgi też mają ogromne znaczenie dla chrześcijan (zwłaszcza ewangelie). Jednak
to Psałterz( zbiór psalmów) należał do dzieł, które – jeśli decydowano się na tłumaczenie pojedynczych części Pisma Świętego – wybierano częściej niż inne.
Przekłady psalmów na język polski istniały na długo przed Janem Kochanowskim. Pierwsze z nich były rękopiśmienne i powstawały w jednym egzemplarzu. Najprawdopodobniej w XIII stuleciu zostały przetłumaczone dla bł. Kingi (to tylko poszlaka – nie ma żadnych materialnych dowodów na istnienie tej translacji). Pod koniec XIV wieku powstał Psałterz królowej Jadwigi (zwany
też Psałterzem floriańskim), przepięknie ilustrowany, spisany w trzech językach, a pierwotnie przeznaczony dla pierwszej żony Władysława Jagiełły W XV wieku pojawił się tzw. Psałterz puławski – dziś przechowywany w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie. Po nim zaczęły się
ukazywać drukowane Psałterze: krakowski (1532), Walentego Wróbla (1539), Mikołaja Reja (1546), Jakuba Lubelczyka (1558). A w 1579 roku w Krakowie ukazał się Psałterz Dawidów Jana
Kochanowskiego.
2. Geneza Psałterza Dawidowego
O pracy twórczej nad Psałterzem Dawidowym Kochanowski pisał najpełniej w znanym liście do sekretarza Zygmunta Augusta, Stanisława Fogelwedera, datowanym na 6 października 1571 r. Edycja dzieła ukazała się 8 lat później w Drukarni Łazarzowej (1579), lecz w liście mowa była już o zamiarze przedstawienia królowi 30 psalmów podczas mającego się odbyć w 1572 r. sejmu. […] Kochanowski w istocie uważał Psałterz za swoje najwybitniejsze osiągnięcie poetyckie, o czym świadczy wiersz dedykacyjny dla biskupa Piotra Myszkowskiego.
Jan Kochanowski wiedział, że w pracy nad przekładem Biblii konieczne jest zachowanie niezwykle wysokich standardów literackich. Jest to dzieło specjalne, bo mające dla chrześcijan charakter prawdy objawionej. Dla zachowania rymu czy użycia szczególnie efektownego środka stylistycznego nie wolno zmieniać dogmatów. W tradycji żydowskiej istniało nawet przekonanie, że jeżeli zmienia się jedną literę w Biblii, zmienia się losy całego świata. Mistrz z Czarnolasu pamiętał o konieczności
wiernego zachowania treści ksiąg Pisma Świętego, w tym – Psałterza.
Poeta był też świadom swego talentu i tego, że udostępnienie psalmów odbiorcom nie może polegać na mechanicznym zastąpieniu słów hebrajskich wyrazami w języku polskim.
Psałterz Dawidów jest parafrazą starotestamentowych psalmów. Jan Kochanowski, uznał, że psalmy to hebrajska liryka, więc zastosował wers zamiast wersetu, użył rymów oraz środków stylistycznych nieobecnych w oryginale. Nie oznacza to, że polski poeta nie respektował zawartości księgi biblijnej.
Nie zmieniał sensu psalmów i dbał, by jak w Starym Testamencie Boga ukazywać za pomocą antropomorfizacji.
Ta formuła łącząca biblijną i antyczną tradycję spodobała się współczesnym poecie. Jego Psałterz Dawidów śpiewany był w świątyniach różnych wyznań chrześcijańskich.
3. Przeczytaj Psalm 13 i Psalm 47. Odpowiedz na pytania
przypomnij sobie klasyfikacje psalmów(tematyka) i określ rodzaj każdego z nich ; uzasadnij swój wybór
wyjaśnij sens symboliki światła i ciemności
ustal, które środki stylistyczne podkreślają charakter psalmów
nazwij postawy, które przyjmuje człowiek wobec Boga
wyjaśnij, kim jest Bóg dla człowieka
Psałterz Dawidów to parafraza psalmów Księgi Psalmów. Odwołaj się do Biblii i wyjaśnij na czym polegają i czemu służą zmiany wprowadzone przez Kochanowskiego .
4. Przeczytaj Pieśń XXV, Księgi wtóre ( Czego chcesz od nas, Panie) i odpowiedz na pytania :
kto jest nadawca , a kto adresatem wypowiedzi?; wskaż apostrofy oraz słowa , w których ujawnia się podmiot liryczny
udowodnij, że Pieśń XXV można nazwać poetycką modlitwą
wskaż, nawiązania do Księgi Rodzaju
jaki obraz Boga człowieka ujawnił się w wierszu ? ( przypomnij motyw Deus artifex)
jaki jest świat?
5. Hymn jako gatunek literacki
hymn- pieśń pochwalna sławiąca bóstwo, bohaterskie czyny, charakteryzuje się językiem podniosłym, często rozpoczyna się apostrofą.
Temat : Wartość poetyckiej sławy w twórczości Kochanowskiego . Niezwykłymmmi nie leda piórem opatrzony ( Pieśń XXIV) 1h
1. Wyjaśnienie określenia - poeta doctus
Poeta doctus - łac. -poeta uczony, mędrzec, renesansowy ideał twórcy,
wszechstronnie wykształconego, szczególnie w zakresie języków i kultury starożytnej,
odbywającego liczne podróże .
2. Przeczytaj Pieśń XXIV, s. 67-68.
W pierwszych wersach pojawia się motyw z mitologii greckiej ( Apollo i Zeus przybierali postać łabędzia). Starożytni wierzyli, że dusze poetów w ciałach ptaków osiągają nieśmiertelność (wyszukaj Transformation of Zeus I - w jaki sposób artysta przedstawił scenę przemiany człowieka w ptak?)
Komentarz do dwóch wersów ostatniej zwrotki
Fragment ten należy do literatury funeralnej (żałobnej), której przykładem jest epitafium - napis nagrobny. Mimo, że w Polsce nie ma zwyczaju umieszczania epitafiów żartobliwych, w kulturze istnieją niepoważne wiersze o tej tematyce, np.
Nagrobek W. Szymborskiej
Ciekawostka
Jan Kochanowski jest obecny poza granicami Polski także dziś. W 2019 r.
w Warszawie, Londynie , Nowym Jorku, Madrycie, Atenach aktorzy wykonali własne interpretacje Odprawy posłów greckich. Treny zostały przetłumaczone na język angielski.
Odpowiedz na pytania :
ustal , kto jest podmiotem lirycznym i w jakiej sytuacji się wypowiada ?
w jaki sposób twórca uzasadnił swoja wyjątkowość ? zinterpretuj słowa ze dwojej złożony natury
omów motywy horacjańskie w utworze wyjaśnij symboliczne znaczenie ptaka i lotu
3. Przeczytaj fraszkę Jana Kochanowskiego Ku muzom , odpowiedz na pytania
wskaż we fraszce nawiązania mitologiczne; jaką funkcję odgrywają ?
które wartości ceni a które odrzuca osoba mówiąca ?
jaki stosunek ma podmiot liryczny do własnej twórczości ?
4. Horacjanizm w twórczości Kochanowskiego
pieśniowa forma utworu i refleksyjny ton
wyrażenie dystansu wobec przeżyć ludzkich
poszukiwanie analogii w obrazach przyrody do życia ludzkiego
zasada złotego środka (połączenie epikureizmu ze stoicyzmem)
naśladowanie rozważań dotyczących poezji i poety ( wybudowałem pomnik - exegi monumentum )
dążenie do prostoty i doskonałości stylistycznej
