1© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.

Wymagania na poszczególne oceny z historii dla klasy 1 liceum ogólnokształcącego

Wymagania na poszczególne oceny

Temat lekcji Zagadnienia

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca

Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń:

Po co nam • Program nauczania, – prawidłowo stosuje – rozpoznaje rodzaje źródeł – opisuje rodzaje źródeł – wskazuje i wyjaśnia – wyjaśnia zasady pracy historia? zasady pracy, kryteria pojęcie historia, historycznych historycznych ramy chronologiczne z materiałami

oceniania prehistoria – wymienia w kolejności poszczególnych epok źródłowymi

• Podstawowe pojęcia chronologicznej epoki historycznych

(prehistoria, historia, historyczne

epoki historyczne, rodzaje źródeł historycznych)

• Periodyzacja dziejów

• Cele i metody pracy ze źródłami i schematami, planami i materiałem ilustracyjnym

Rozdział I. Pierwsze cywilizacje

1. Zanim • Podstawy – prawidłowo stosuje – prawidłowo wyjaśnia – wymienia w porządku – przedstawia ideę – w szerokim aspekcie zaczęła się antropogenezy pojęcie prehistoria pojęcia: paleolit, neolit, chronologicznym etapy ewolucji Karola Darwina przedstawia i wyjaśnia historia • Chronologia – wymienia w kolejności antropogeneza, rewolucja ewolucji człowieka – opisuje etapy ewolucji dokonania naukowe

prehistorii: epoki epoki prehistorii (epoka neolityczna – wyjaśnia znaczenie człowieka Karola Darwina kamienia, brązu i żelaza kamienia, epoka brązu, – przedstawia na mapie rewolucji neolitycznej – wyjaśnia cechy sztuki

• Rewolucja neolityczna i epoka żelaza) przebieg migracji Homo paleolitu i neolitu jej znaczenie – wskazuje na mapie sapiens

rejon pojawienia się Homo sapiens

2. • Znaczenie wielkich rzek – wskazuje na mapie – wymienia najważniejsze – wyjaśnia okoliczności – opisuje w porządku – w szerokim aspekcie Starożytna dla rozwoju cywilizacji i rejony wielkich rzek wynalazki cywilizacji powstania pisma i chronologicznym wyjaśnia przyczyny Mezopotami powstania pierwszych (Tygrys, Eufrat) sumeryjskiej znaczenie jego najważniejsze etapy postania pierwszych a państw – wyjaśnia rolę wielkich – wyjaśnia cechy ustrojowe wynalezienia dziejów Mezopotamii państw w rejonie

• Ustrój polityczny rzek dla rozwoju sumeryjskich miast-państw – wyjaśnia rolę wielkich – wyjaśnia rolę wielkich Mezopotamii

państw-miast gospodarki – wskazuje na mapie obszar przywódców: przywódców: – porównuje osiągnięcia

sumeryjskich i – rozpoznaje pismo Babilonu i Asyrii Hammurabiego, Nabuchodonozora II, cywilizacyjne ludów

ukształtowanie się klinowe – rozpoznaje dzieła sztuki Sargona Wielkiego Assurbanipala Mezopotamii

pierwszych imperiów mezopotamskiej – wyjaśnia znaczenie – wskazuje współczesne

• Pismo i znaczenie jego kodyfikacji prawa dziedzictwo kultur

wynalezienia – za pomocą mapy Bliskiego Wschodu

• Najważniejsze opisuje zmiany granic

cywilizacje starożytnych imperiów

Mezopotamii: Sumer, – opisuje ustrój

Babilonia i Asyria polityczny i struktury

• Ustrój polityczny i społeczne starożytnych

struktury społeczne cywilizacji

starożytnych cywilizacji – wymienia

Mezopotamii najważniejsze

• Osiągnięcia cywilizacji osiągnięcia cywilizacji

Mezopotamii Mezopotamii

• Współczesne – wyjaśnia cechy religii

dziedzictwo kultur mezopotamskiej

Bliskiego Wschodu

3. • Dzieje starożytnego – wskazuje na mapie – opisuje warunki naturalne – za pomocą mapy – w szerokim aspekcie – w szerokim aspekcie

Starożytny Egiptu Egipt i Nil Egiptu opisuje zmiany granic przedstawia rolę przedstawia

Egipt • Ustrój polityczny – wyjaśnia rolę Nilu dla – opisuje główne cechy Egiptu czynników okoliczności powstania i państwa faraonów gospodarki egipskiej ustroju politycznego – opisuje główne cechy geograficznych dla funkcjonowania

• Struktura – rozpoznaje pismo starożytnego Egiptu ustroju społecznego dziejów starożytnego państwa egipskiego społeczeństwa hieroglificzne – wymienia główne cechy starożytnego Egiptu Egiptu – porównuje osiągnięcia starożytnego Egiptu – rozpoznaje piramidy religii egipskiej – wymienia i opisuje – wymienia w porządku cywilizacyjne ludów

• Politeistyczne egipskie – rozpoznaje dzieła sztuki najważniejsze chronologicznym Mezopotamii i Egiptu

wierzenia Egipcjan egipskiej osiągnięcia cywilizacji główne etapy dziejów – wskazuje współczesne

• Osiągnięcia cywilizacji – wyjaśnia okoliczności egipskiej starożytnego Egiptu dziedzictwo kultury

Egiptu powstania piramid – wymienia głównych – wyjaśnia rolę wielkich starożytnego Egiptu

• Współczesne bogów egipskich i przywódców: Ramzesa – wyjaśnia okoliczności

dziedzictwo cywilizacji opisuje mitologię II, Echnatona odczytania hieroglifów

Egiptu egipską egipskich

• Najważniejsze zachowane zabytki cywilizacji Egiptu – piramidy

2

4. Izrael i • Inne cywilizacje – wskazuje na mapie – wyjaśnia główne – za pomocą mapy – opisuje główne etapy – w szerokim aspekcie Fenicja Bliskiego Wschodu: rejon Izraela (z założenia religii żydowskiej przedstawia zmiany losów narodu ukazuje losy narodu

Izrael i Fenicja Jerozolimą) i Fenicji – wskazuje na mapie rejony granic Izraela żydowskiego żydowskiego w

• Monoteizm religii – wymienia główne kolonizacji fenickiej – wyjaśnia znaczenie – ukazuje rolę wielkich starożytności żydowskiej i jego założenia monoteizmu – wymienia główne kolonizacji fenickiej przywódców: – wyjaśnia rolę religii znaczenie – rozpoznaje pismo osiągnięcie starożytnych – wyjaśnia znaczenie Abrahama, Mojżesza, żydowskiej dla dziejów

• Dzieje państwa fenickie Fenicjan powstania alfabetu Salomona ludzkości

żydowskiego

• Kolonizacja fenicka i jej znaczenie

• Ewolucja pisma – wykształcenie alfabetu

5. • Cywilizacja Indusu i – wskazuje na mapie – wymienia główne – wyjaśnia znaczenie – opisuje główne etapy – wskazuje współczesne Cywilizacje Żółtej Rzeki rejon Indusu i Żółtej Rzeki osiągnięcia cywilizacji osiągnięć cywilizacji dziejów starożytnych dziedzictwo

Indii i Chin • Źródła wielkich religii i – rozpoznaje główne starożytnych Indii i Chin Indii i Chin Indii i Chin starożytnych cywilizacji systemów etycznych: osiągnięcia cywilizacji – rozróżnia główne – wyjaśnia główne Indii i Chin

hinduizmu, buddyzmu, starożytnych Indii i Chin dalekowschodnie religie i zasady

konfucjanizmu i taoizmu systemy etyczne dalekowschodnich

• Osiągnięcia cywilizacji religii i systemów

Dalekiego Wschodu i etycznych: hinduizmu,

Indii buddyzmu,

konfucjanizmu i taoizmu Rozdział II. Dzieje starożytnej Grecji

1. Hellada i • Wpływ ukształtowania – wskazuje na mapie – opisuje warunki naturalne – prawidłowo stosuje – opisuje główne etapy – w szerokim aspekcie Hellenowie terenu na cywilizację teren Grecji Grecji pojęcia: cywilizacja dziejów cywilizacji wyjaśnia znaczenie polis

antycznej Grecji – wyjaśnia wpływ – wskazuje na mapie minojska, cywilizacja minojskiej i mykeńskiej dla dziejów cywilizacji

• Charakterystyka polis ukształtowania najważniejsze regiony mykeńska – porównuje kolonizację europejskiej

greckiej naturalnego Grecji dla starożytnej Grecji – rozpoznaje główne fenicką z kolonizacją – wskazuje współczesne

• Elementy wspólnoty dziejów Hellady – prawidłowo stosuje osiągnięcia cywilizacji grecką dziedzictwo cywilizacji greckiej – prawidłowo stosuje pojęcia: wielka kolonizacja minojskiej i mykeńskiej – wyjaśnią rolę religii i starożytnej Grecji

• Rola religii greckiej pojęcie polis grecka, kolonia, metropolia – opisuje proces i sportu jako czynników

• Wielka kolonizacja i jej – wymienia główne cechy – wskazuje na mapie rejony wyjaśnia znaczenie integrujących Hellenów znaczenie systemu polis kolonizacji greckiej kolonizacji greckiej

– wymienia główne cechy – opisuje struktury religii greckiej społeczne polis

– wymienia głównych

bogów i opisuje cechy mitologii greckiej

2. Ateńska • Początki Aten – wskazuje na mapie – wyjaśnia główne cechy – opisuje skład i zasady – opisuje w porządku – wskazuje współczesne

demokracja • Pierwotny ustrój Aten Ateny ustrojowe funkcjonowania chronologicznym dziedzictwo cywilizacji

• Społeczeństwo ateńskie – prawidłowo demokratycznych Aten głównych organów główne etapy przemian ateńskiej

• Reformatorzy ustroju umiejscawia w czasie – prawidłowo stosuje demokracji ateńskiej w ustrojowych w Atenach – w szerokim aspekcie ateńskiego życie Peryklesa pojęcia: ostracyzm, czasach Peryklesa – wyjaśnia rolę wielkich przedstawia i ocenia

• Charakterystyka – prawidłowo stosuje demagog, tyran – prawidłowo stosuje przywódców: Drakona, demokrację ateńską demokracji ateńskiej w pojęcia: demokracja, – opisuje strukturę pojęcia: Zgromadzenie Solona, Pizystrata, – w szerokim aspekcie czasach Peryklesa oligarchia, obywatel społeczną Aten ludowe, Rada 500, sąd Klejstenesa, Peryklesa opisuje i ocenia

• Osiągnięcia i dziedzictwo – wymienia główne – rozpoznaje plan ludowy, strateg działalność Peryklesa starożytnych Aten organy władzy w antycznych Aten

demokratycznych Atenach

3. • Początki Sparty – wskazuje na mapie – wyjaśnia główne cechy – opisuje skład i zasady – opisuje w porządku – w szerokim aspekcie Starożytna • Oligarchiczny ustrój Spartę ustrojowe Sparty funkcjonowania chronologicznym dzieje przedstawia i ocenia Sparta Sparty – prawidłowo stosuje – opisuje strukturę głównych organów starożytnej Sparty ustrój polityczny i

• Organizacja pojęcia: oligarchia, społeczną Sparty władzy w Sparcie – wyjaśnia rolę Likurga społeczny Sparty społeczeństwa Sparty wychowanie spartańskie – prawidłowo stosuje – prawidłowo stosuje – porównuje i ocenia

• Wychowanie i życie – wymienia główne pojęcie: helota pojęcia: efor, geruzja, ustroje Aten i Sparty Spartan organy władzy w Sparcie – wymienia etapy życia zgromadzenie ludowe

spartiaty – opisuje i wyjaśnia znaczenie wychowania spartańskiego

4. Wojny • Narodziny i ekspansja – wskazuje na mapie – prawidłowo stosuje – za pomocą mapy – opisuje w porządku – w szerokim aspekcie grecko- imperium perskiego na Persję pojęcia: hoplita, falanga, przedstawia ekspansję chronologicznym wyjaśnia znaczenie

perskie Bliskim Wschodzie – umiejscawia w czasie triera perską przebieg wojen grecko- wojen grecko-perskich

• Specyficzne rozwiązania wojny perskie – wymienia i lokalizuje w – wyjaśnia genezę perskich dla losów Europy militarne Greków – rozpoznaje i opisuje czasie i przestrzeni główne wojen perskich – wyjaśnia znaczenie

• Przebieg działań hoplitę greckiego bitwy wojen persko- – wyjaśnia przyczyny wielkich wodzów:

zbrojnych podczas wojen greckich (Maraton, sukcesu Greków Miltiadesa, Leonidasa,

perskich Termopile, Salamina) – wymienia skutki Temistoklesa

• Odniesienia do zmagań wojen grecko-perskich – wyjaśnia okoliczności i

grecko-perskich w znaczenie powstania

kulturze współczesnej Związku Morskiego

• Ekspansja Aten po

4

zwycięstwie nad Persją

5. Podboje • Skutki rywalizacji – lokalizuje na mapie – wymienia i lokalizuje w – wymienia przyczyny i – opisuje w porządku – w szerokim aspekcie Aleksandra wewnątrz świata Macedonię i Persję czasie i przestrzeni główne skutki wojny chronologicznym politycznym,

Macedoński greckiego po – lokalizuje w czasie bitwy z czasów Aleksandra peloponeskiej przebieg podbojów gospodarczo- ego zakończeniu wojen panowanie Aleksandra Wielkiego (Issos, – wyjaśnia rolę Filipa II Filipa II i Aleksandra społecznym i

perskich Macedońskiego Gaugamela) dla dziejów Macedonii Macedońskiego kulturowym

• Przebieg podbojów – wymienia główne – prawidłowo stosuje – za pomocą mapy – wyjaśnia rolę przedstawia i ocenia Aleksandra osiągnięcia Aleksandra pojęcie: epoka przedstawia ekspansję Demostenesa działalność Aleksandra

Macedońskiego Macedońskiego hellenistyczna Aleksandra – wyjaśnia cechy Macedońskiego

• Organizacja imperium Macedońskiego ustrojowe monarchii – wyjaśnia

macedońskiego – wyjaśnia przyczyny Aleksandra Wielkiego ponadczasowe

• Znaczenie podbojów sukcesów armii znaczenie podbojów

macedońskich dla macedońskiej Aleksandra

kultury greckiej – wymienia skutki Macedońskiego

• Narodziny kultury podbojów Aleksandra

hellenistycznej Wielkiego

• Świat hellenistyczny

6. Kultura • Narodziny filozofii – rozpoznaje – prawidłowo stosuje – wyjaśnia rolę: – opisuje główne cechy – wskazuje współczesne starożytnej greckiej najważniejsze dzieła pojęcia: kultura helleńska, Sokratesa, Platona, jońskiej filozofii dziedzictwo kultury Grecji • Starożytny grecki teatr kultury starożytnej Grecji kultura hellenistyczna, Arystotelesa przyrody, epikureizmu i starożytnej Grecji

• Architektura grecka – prawidłowo stosuje gimnazjon – opisuje główne cechy stoicyzmu

• Literatura i teatr grecki pojęcia: filozofia, dramat, – wyjaśnia rolę Homera dramatu greckiego – wyjaśnia rolę: Talesa z

• Igrzyska olimpijskie i rola igrzyska olimpijskie – wymienia najważniejsze (tragedii, komedii) Miletu, Pitagorasa,

kultury fizycznej w osiągnięcia kulturowe – opisuje główne Herodota, Tukidydesa

antycznej Grecji Greków porządki

architektoniczne w starożytnej Grecji – opisuje i wyjaśnia rolę igrzysk olimpijskich w Grecji

Rozdział III. Dzieje starożytnego Rzymu

1. Republika • Społeczeństwo Rzymu i – wskazuje na mapie – wyjaśnia pojęcia: – opisuje legendę o – opisuje w porządku – wyjaśnia w szerokim

rzymska źródła napięć Italię, Rzym monarchia, republika powstaniu Rzymu chronologicznym aspekcie przemiany

społecznych – lokalizuje w czasie – wyjaśnia główne cechy – opisuje skład i zasady przemiany ustrojowe w ustrojowe w

• Powstanie ustroju powstanie Rzymu ustrojowe republikańskiego funkcjonowania starożytnym Rzymie starożytnym Rzymie

republikańskiego – prawidłowo stosuje Rzymu głównych organów – wymienia – porównuje i ocenia

• Zasady funkcjonowania pojęcia: monarchia, – prawidłowo stosuje władzy w najważniejszych bogów ustrój republikańskiego republiki republika pojęcia: konsul, dyktator, republikańskim Rzymie i wyjaśnia założenia ich Rzymu z innymi

• Najważniejsze urzędy obywatel, patrycjusze, – prawidłowo stosuje mitologii ustrojami antyku

republiki rzymskiej plebejusze pojęcia: zgromadzenia

– opisuje strukturę ludowe, senat, trybun społeczną Rzymu ludowy, pretor, cenzor – rozpoznaje plan

antycznego Rzymu

2. Podboje • Organizacja armii – prawidłowo stosuje – prawidłowo stosuje – za pomocą mapy – opisuje w porządku – w szerokim aspekcie Rzymu rzymskiej pojęcia: legion, imperium pojęcia: sprzymierzeńcy, przedstawia ekspansję chronologicznym wyjaśnia skutki

• Podboje Rzymu w Italii – rozpoznaje i opisuje kolonie rzymskie, prowincja rzymską przebieg podbojów podbojów rzymskich dla

• Wojny punickie rzymskiego legionistę – opisuje strukturę legionu – wyjaśnia genezę rzymskich Rzymu i całego basenu

• Postacie wybitnych rzymskiego wojen punickich – wyjaśnia rolę wielkich śródziemnomorskiego

wodzów i ich wpływ na – wymienia i lokalizuje w – wyjaśnia przyczyny wodzów: Pyrrusa, dzieje starożytne czasie i przestrzeni główne sukcesów Rzymian Hannibala, Scypiona

• Podbój świata bitwy wojen punickiej – wymienia skutki Afrykańskiego

śródziemnomorskiego (Kanny, Zama) podbojów rzymskich

• Konsekwencje podbojów dla Rzymu

3. Początki • Kryzys republiki – prawidłowo stosuje – wymienia polityczne i – opisuje powstanie – opisuje w porządku – w szerokim aspekcie cesarstwa rzymskiej pojęcia: republika, społeczne przyczyny Spartakusa chronologicznym etapy wyjaśnia przyczyny i rzymskiego • Rywalizacja wodzów o cesarstwo, niewolnictwo kryzysu republiki rzymskiej – wyjaśnia pojęcia: I przemian ustrojowych skutki przemian

władzę w Rzymie – lokalizuje w czasie i triumwirat, II w Rzymie ustrojowych w Rzymie

• Podboje i wojny wymienia główne triumwirat, pryncypat – wyjaśnia rolę wielkich – w szerokim aspekcie domowe w I w. p.n.e. osiągnięcia Juliusza Cezara, – wymienia i lokalizuje przywódców: braci przedstawia i ocenia

• Okoliczności powstania Oktawiana Augusta w czasie główne bitwy Grakchów, Krassusa, działalność Juliusza

cesarstwa – prawidłowo stosuje okresu wojny domowej Pompejusza, Marka Cezara i Oktawiana

• Ustrój pryncypatu pojęcie: gladiator w Rzymie (Farsalos, Antoniusza, Kleopatry Augusta

Akcjum) VII

4. Imperium • Pax Romana i zasady – prawidłowo stosuje – wyjaśnia pojęcie – za pomocą mapy – wyjaśnia przyczyny – w szerokim zakresie Rzymskie funkcjonowania pojęcia: Imperium romanizacja i podaje jej przedstawia proces zahamowania ekspansji wskazuje przyczyny i

imperium Rzymskie, romanizacja przykłady rozszerzania Imperium rzymskiej skutki procesu

• Rola limesu jako granicy – wskazuje na mapie – rozpoznaje główne Rzymskiego w okresie – opisuje przemiany romanizacji

6

imperium Imperium Rzymskie osiągnięcia cywilizacji cesarstwa religii rzymskiej w – w szerokim zakresie

• Kontakty Rzymian z rzymskiej – wyjaśnia pojęcia: pax okresie wczesnego wyjaśnia przyczyny

ludami spoza granic – wyjaśnia pojęcie: kult Romana, limes, szlak cesarstwa trwałości Imperium

imperium (w tym szlak cesarza bursztynowy, Rzymskiego

bursztynowy) wyzwoleniec

• Niewolnictwo: znaczenie – opisuje przemiany

w gospodarce i życiu społeczne w okresie

społecznym, różnorodny wczesnego cesarstwa

status niewolników

• Religia rzymska i przyswajanie kultów obcych podczas podbojów

5. • Znaczenie prawa – prawidłowo stosuje – wymienia cechy prawa – wyjaśnia – przedstawia – wyjaśnia znaczenie Osiągnięcia rzymskiego pojęcie prawo rzymskie rzymskiego ponadczasowe działalność: Polibiusza, kultury rzymskiej dla Rzymian • Architektura rzymska – rozpoznaje główne – wymienia cechy znaczenie prawa Tacyta, Cycerona, dziejów Imperium

• Rozwój sieci szlaków dzieła kultury architektury rzymskiej rzymskiego Owidiusza, Wergiliusza, Rzymskiego

komunikacyjnych starożytnego Rzymu – wyjaśnia zjawisko Horacego – wskazuje dziedzictwo

imperium hellenizacji kultury kultury rzymskiej

• Sztuka i literatura rzymskiej

rzymska

6. Narodziny • Początki chrześcijaństwa – prawidłowo stosuje – wymienia główne cechy – wyjaśnia genezę – opisuje w porządku – w szerokim zakresie chrześcijańst • Prześladowania pojęcie chrześcijaństwo chrześcijaństwa powstania chronologicznym wyjaśnia znaczenie wa chrześcijan – ich skala i – umiejscawia w czasie – wymienia etapy chrześcijaństwa ewolucję pozycji powstania

przyczyny narodziny chrześcijaństwa powstania religii – za pomocą mapy chrześcijaństwa w chrześcijaństwa dla

• Wzrost popularności, – rozpoznaje symbole chrześcijańskiej opisuje proces Imperium Rzymskim dziejów legalizacja i uznanie chrześcijańskie – wyjaśnia symbole rozszerzania się – wyjaśnia przyczyny

chrześcijaństwa za chrześcijaństwa chrześcijaństwa sukcesu chrześcijaństwa

religię państwową – prawidłowo stosuje – przedstawia

• Pierwsze herezje i pojęcia: mesjasz, działalność św. Piotra i

rozłamy w męczennicy, herezja Pawła

chrześcijaństwie

7. Upadek • Dominat w Rzymie – prawidłowo – prawidłowo stosuje – wyjaśnia zewnętrzne i – wyjaśnia główne – porównuje formy cesarstwa • Relacje imperium z umiejscawia w czasie pojęcie barbarzyńcy wewnętrzne przyczyny założenia ustrojowe ustrojowe w

rzymskiego plemionami rozpad Imperium – wyjaśnia znaczenie kryzysu Imperium dominatu starożytnym Rzymie

barbarzyńskimi Rzymskiego pojęcia Wielka Wędrówka Rzymskiego – wyjaśnia znaczenie – w szerokim aspekcie

• Zmiany społeczne w – prawidłowo Ludów – wyjaśnia pojęcie postaci Dioklecjana, politycznym, społeczno-

Rzymie umiejscawia w czasie – wymienia przyczyny Hunowie Konstantyna Wielkiego gospodarczym i

• Walki wewnętrzne o upadek imperium najazdów Germanów na – przedstawia znaczenie – w porządku kulturowym wyjaśnia władzę nad imperium zachodniorzymskiego Imperium Rzymskie postaci Romulusa chronologicznym przyczyny kryzysu i

• Wewnętrzne przyczyny – wymienia przyczyny – przedstawia znaczenie Augustulusa opisuje proces upadku upadku Imperium

kryzysu imperium upadku Imperium postacie Teodozjusza – za pomocą mapy imperium Rzymskiego

• Wędrówka ludów Rzymskiego Wielkiego opisuje etapy upadku zachodniorzymskiego

• Rozpad imperium i imperium

upadek cesarstwa zachodniorzymskiego

zachodniorzymskiego

Rozdział IV. Początki średniowiecza

1. Cesarstwo • Cesarstwo bizantyjskie – prawidłowo stosuje – wymienia cechy sztuki – opisuje ustrój – opisuje w porządku – w szerokim aspekcie bizantyjskie czasów Justyniana pojęcie Bizancjum bizantyjskiej polityczny Bizancjum chronologicznym dzieje politycznym, społeczno-

Wielkiego – prawidłowo – wymienia najważniejsze – wyjaśnia znaczenie imperium gospodarczym i

• Osiągnięcia umiejscawia w czasie i dokonania Justyniana panowania Justyniana bizantyjskiego kulturowym

Bizantyjczyków: przestrzeni imperium Wielkiego Wielkiego – wyjaśnia pojęcie przedstawia znaczenie

kodyfikacja praw, Justyniana Wielkiego – rozpoznaje plan – za pomocą mapy ikonoklazm Bizancjum dla dziejów

architektura – rozpoznaje główne Konstantynopola przedstawia ekspansję Europy

• Znaczenie Bizancjum dla dzieła kultury cesarstwa Bizancjum za czasów

zachowania osiągnięć bizantyjskiego Justyniana Wielkiego

cywilizacji antycznej

• Rola Bizancjum dla rozwoju chrześcijaństwa

2. Narodziny • Okoliczności powstania – prawidłowo stosuje – wymienia główne – wyjaśnia genezę – opisuje w porządku – w szerokim zakresie i podboje islamu pojęcia: Arabowie, islam, założenia religii islamskiej powstania islamu chronologicznym rozwój wyjaśnia znaczenie islamu • Zasady islamu i muzułmanie – wymienia etapy rozwoju – za pomocą mapy imperium arabskiego powstania islamu dla

przyczyny jego – prawidłowo umieszcza religii islamskiej opisuje proces – wyjaśnia przyczyny dziejów

popularności w czasie i przestrzeni – prawidłowo stosuje rozszerzania się islamu sukcesu islamu – wyjaśnia znaczenie

• Podboje islamu i powstanie islamu pojęcia: Mahomet, Allach, – przedstawia – wyjaśnia pojęcie Arabów dla dziejów powstanie kalifatu – rozpoznaje główne Koran, meczet działalność Mahometa kalifat cywilizacji ludzkiej

• Powstanie podziałów w cechy kultury islamskiej – wyjaśnia pojęcia: – wymienia osiągnięcia

islamie dżihad, sunnici, szyici cywilizacyjne Arabów

• Osiągnięcia cywilizacyjne Arabów

8

3. Na • Państwa barbarzyńskie – prawidłowo stosuje – opisuje cechy ustrojowe – za pomocą mapy – wyjaśnia rolę – w szerokim aspekcie gruzach na gruzach Imperium pojęcia: Germanie, państw germańskich opisuje proces Chlodwiga, Karola wyjaśnia znaczenie

Imperium Rzymskiego Frankowie, – wymienia i wskazuje na powstania państwa Młota i Pepina powstania państwa

Rzymskiego • Chrystianizacja plemion chrystianizacja mapie państwa germańskie Franków Krótkiego Franków

barbarzyńskich – lokuje w czasie i – prawidłowo stosuje – opisuje w porządku

• Wzrost znaczenia przestrzeni powstanie pojęcia: Merowingowie, chronologicznym etapy

Franków i państwa Franków Karolingowie, rozwojowe państwa

powstrzymanie ekspansji – lokuje w czasie i majordom Franków

islamu w Europie przestrzeni powstania

• Utworzenie państwa Państwa Kościelnego kościelnego

4. Imperium • Podboje Karola – lokuje w czasie i – opisuje cechy ustrojowe – wyjaśnia pojęcia: – opisuje w porządku – w szerokim aspekcie Karola Wielkiego przestrzeni imperium państwa Franków w uniwersalizm karoliński, chronologicznym etapy wyjaśnia znaczenie Wielkiego • Renesans karoliński i Karola Wielkiego czasach Karolingów renesans karoliński rozwojowe państwa panowania Karola

osiągnięcia kulturalne – prawidłowo stosuje – wymienia osiągnięcia – wyjaśnia rolę Karola Franków w czasach Wielkiego dla dziejów Franków pojęcie cesarz kulturowe w czasach Karola Wielkiego dla dziejów Karolingów Europy

• Dziedzictwo Imperium – wymienia główne Wielkiego państwa Franków Rzymskiego w kulturze osiągnięcia Karola – prawidłowo stosuje – za pomocą mapy Franków Wielkiego pojęcia: marchia, hrabstwo, opisuje rozwój państwa

• Rozwój prawa i 7 sztuk wyzwolonych, Karola Wielkiego

administracji minuskuła karolińska

państwowej za rządów Karola Wielkiego

5. Czasy • Znaczenie traktatu z – lokalizuje w czasie i – prawidłowo stosuje – opisuje cechy – wyjaśnia znaczenie – w szerokim zakresie Ottonów Verdun dla przyszłego przestrzeni traktat w pojęcie: uniwersalizm ustrojowe I Rzeszy traktatu w Verdun wyjaśnia znaczenie

podziału Europy Verdun cesarski, Normanowie, – za pomocą mapy – wyjaśnia rolę Ottona I imperium Ottonów dla Zachodniej – lokalizuje w czasie i wikingowie, I Rzesza, opisuje rozwój I Rzeszy i Ottona III dla dziejów Europy

• Kształtowanie się Francji przestrzeni imperium Węgrzy Europy – porównuje idee

i Niemiec Ottonów – za pomocą mapy opisuje uniwersalne Karolingów

• Najazdy Normanów proces rozpadu imperium i Ottonów

• Próby stworzenia Karolingów

europejskiej monarchii uniwersalistycznej przez Ottona III

• Najazdy Węgrów

6. Feudalizm • Zasady funkcjonowania i – prawidłowo stosuje – opisuje elementy drabiny – wyjaśnia znaczenie – opisuje główne zasady – w szerokim zakresie

i najważniejsze cechy pojęcie stan społeczny feudalnej pojęcia feudalizm społeczeństwa wyjaśnia cechy

społeczeńst systemu feudalnego – rozpoznaje rycerza i – prawidłowo stosuje – wymienia cechy stanowego społeczeństwa wo stanowe • Drabina feudalna i role opisuje jego uzbrojenie pojęcia: system lenny, kultury rycerskiej feudalnego

poszczególnych grup wasal, senior, herb

społecznych – charakteryzuje życie

codzienne rycerzy

7. Pierwsze • Pochodzenie Słowian – prawidłowo stosuje – za pomocą mapy – za pomocą mapy – wyjaśnia problem – w szerokim aspekcie państwa • Państwo Samona i pojęcie Słowianie wskazuje tereny Słowian opisuje proces rozwoju chrześcijaństwa wyjaśnia okoliczności Słowian państwo – prawidłowo wskazuje wschodnich, zachodnich i powstawania dla dziejów Słowian powstania pierwszych

wielkomorawskie na mapie tereny południowych pierwszych państw – wyjaśnia rolę: Cyryla i państw słowiańskich

• Misja Cyryla i Metodego pierwszych państw – opisuje cechy kultury i słowiańskich Metodego,

oraz początek obrządku i słowiańskich wierzeń słowiańskich – prawidłowo stosuje Włodzimierza Wielkiego

alfabetu słowiańskiego pojęcia: Przemyślidzi,

Rurykowicze Rozdział V. Polska za pierwszych Piastów

1. Pradzieje • Początki osadnictwa na – prawidłowo stosuje – wskazuje na mapie – opisuje cechy kultury – opisuje losy ziem – w szerokim aspekcie ziem ziemiach polskich pojęcia: kultura łużycka, pierwsze ośrodki plemion łużyckiej polskich w prehistorii i przedstawia losy ziem polskich • Kultura łużycka i osada w Biskupin polskich – prawidłowo stosuje starożytności polskich w starożytności

Biskupinie – prawidłowo stosuje pojęcie szlak – wyjaśnia okoliczności i wczesnym

• Wpływy rzymskie na pojęcia: ród, plemię bursztynowy pojawienia się Słowian średniowieczu

ziemiach polskich na ziemiach polskich

• Przybycie Słowian na ziemie polskie

2. Początki • Początki ekspansji – lokalizuje w czasie i – wymienia osiągnięcia – wyjaśnia rolę Mieszka – wyjaśnia rolę – w szerokim zakresie państwa terytorialnej Polan przestrzeni powstanie Mieszka I I i Dobrawy chrystianizacji dla przedstawia

polskiego • Polityka wewnętrzna i państwa Polan – wymienia przyczyny – za pomocą mapy dziejów Polski okoliczności powstania i zagraniczna Mieszka I – prawidłowo stosuje chrystianizacji Polski przedstawia proces – opisuje i ocenia funkcjonowania

• Przyczyny, okoliczności i pojęcie Piastowie – prawidłowo stosuje rozwoju państwa politykę zagraniczną państwa pierwszych znaczenie chrystianizacji – lokalizuje w czasie pojęcia: drużyna, gród pierwszych Piastów Mieszka I Piastów

Polski w obrządku chrzest Polski – wyjaśnia pojęcie

zachodnim Dagome iudex

3. • Podboje Bolesława – lokalizuje w czasie zjazd – wyjaśnia znaczenie – za pomocą mapy – opisuje i ocenia – w szerokim aspekcie Panowanie Chrobrego gnieźnieński i koronację postaci św. Wojciecha, opisuje zmiany granic politykę Bolesława wyjaśnia dzieje Polski w Bolesława • Organizacja drużyny Bolesława Chrobrego Bolesława Chrobrego Polski w czasach Chrobrego czasach Bolesława Chrobrego książęcej i państwa – wskazuje na mapie – wymienia skutki zjazdu pierwszych Piastów – wyjaśnia znaczenie Chrobrego

10

piastowskiego państwo Bolesława gnieźnieńskiego – wymienia przyczyny i postaci: Ottona III i – zestawia wydarzenia z

• Początki organizacji Chrobrego – wyjaśnia znaczenie pojęć: skutki wojen Bolesława Henryka II dziejów Polski i Europy kościelnej na ziemiach – wymienia główne relikwia, święty, trybut, Chrobrego z Niemcami i

polskich osiągnięcia Bolesława arcybiskupstwo, Rusią Kijowską

• Polityka zagraniczna Chrobrego biskupstwo, Drzwi – opisuje cechy Bolesława Chrobrego – prawidłowo stosuje Gnieźnieńskie ustrojowe monarchii

• Koronacja królewska pojęcia: król, koronacja – lokalizuje w czasie wojnę patrymonialnej

Chrobrego i jej znaczenie Bolesława Chrobrego z

Niemcami i Rusią

4. Kryzys • Zewnętrzne i – prawidłowo stosuje – umiejscawia w czasie – za pomocą mapy – wyjaśnia wewnętrzne – w szerokim aspekcie monarchii wewnętrzne skutki pojęcie tendencje koronację Mieszka II wskazuje zmiany i zewnętrzne przyczyny wyjaśnia przyczyny i Piastów polityki podbojów i centralistyczne i – wymienia wewnętrzne i terytorialne Polski w XI– kryzysu Polski okoliczności kryzysu szybkiej chrystianizacji decentralistyczne zewnętrzne przyczyny XII w. pierwszych Piastów państwa pierwszych

• Czynniki – wskazuje na mapie klęski Mieszka II – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie Piastów decentralizacyjne w państwo pierwszych – prawidłowo stosuje postaci Mieszka II i postaci: Bezpryma,

państwie piastowskim Piastów pojęcie powstanie ludowe Kazimierza Odnowiciela Masława

• Utrata znaczenia – wymienia główne monarchii piastowskiej osiągnięcia Kazimierza

• Odbudowa Odnowiciela

państwowości za Kazimierza Odnowiciela

5. Od • Polska w polityce – umiejscawia w czasie – wymienia przyczyny – za pomocą mapy – wyjaśnia okoliczności – w szerokim aspekcie Bolesława międzynarodowej w XI koronację Bolesława upadku Bolesława Śmiałego opisuje politykę koronacji Bolesław przedstawia przyczyny

Śmiałego do w. Śmiałego – wyjaśnia znaczenie zagraniczną Bolesława Śmiałego upadku Bolesława

Bolesława • Panowanie Bolesława – wymienia główne postacie św. Stanisława Krzywoustego – wyjaśnia problem Śmiałego

Krzywousteg Śmiałego osiągnięcia Bolesława – lokalizuje w czasie wojnę – wyjaśnia znaczenie konfliktu króla – w szerokim aspekcie o • Spór Śmiałego z Śmiałego Krzywoustego z Niemcami postaci Galla Anonima Bolesława Śmiałego z ocenia postać Bolesława

biskupem Stanisławem – wymienia główne biskupem Stanisławem Krzywoustego

• Walki pomiędzy Piastami osiągnięcia Bolesława – wyjaśnia okoliczności

o sukcesję na przykładzie Krzywoustego walki o władzę za

konfliktu między panowania Władysława

Krzywoustym a Hermana

Zbigniewem

• Polityka zagraniczna

Krzywoustego

6. • Postanowienia statutu – umiejscawia w czasie i – wyjaśnia pojęcia: rozbicie – za pomocą mapy i – opisuje w porządku – wyjaśnia w szerokim Testament Bolesława Krzywoustego przestrzeni okres rozbicia dzielnicowe, testament drzewa chronologicznym proces aspekcie proces rozbicia Bolesława • Konflikt pomiędzy dzielnicowego Krzywoustego genealogicznego opisuje rozbicia dzielnicowego dzielnicowego w Polsce Krzywousteg synami Krzywoustego – prawidłowo stosuje – prawidłowo stosuje proces rozbicia w Polsce

o • Podział państwa pojęcie rozbicie pojęcia: seniorat, pryncypat dzielnicowego w Polsce – wyjaśnia znaczenie

piastowskiego w wyniku dzielnicowe – wymienia przyczyny i postaci: Władysława

testamentu skutki rozbicia Wygnańca, Bolesława

Krzywoustego dzielnicowego Kędzierzawego, Mieszka

• System senioratu i Starego, Kazimierza

pryncypatu – Sprawiedliwego

funkcjonowanie i upadek

• Wzrost znaczenia rycerstwa – feudalizm na ziemiach polskich

• Pogłębianie się rozbicia dzielnicowego

Rozdział VI. Pełnia i schyłek średniowiecza

1. Między • Wielka schizma – prawidłowo stosuje – wyjaśnia pojęcia: wielka – wyjaśnia pojęcia: – wyjaśnia znaczenie – w szerokim aspekcie cesarstwem wschodnia i jej skutki pojęcia: władza schizma wschodnia, spór o symonia, nepotyzm, reformy kluniackiej ukazuje skutki wielkiej a • Kryzys papiestwa w X w. uniwersalna, inwestyturę, ekskomunika, konklawe, reforma – w porządku schizmy wschodniej papiestwem i ruchy odnowy Kościoła prawosławie, katolicyzm celibat gregoriańska, obóz chronologicznym – w szerokim aspekcie

• Spór papiestwa z – wymienia cele polityki – lokalizuje w czasie wielką gregoriański opisuje proces sporu o wyjaśnia proces sporu o cesarstwem – przyczyny, Grzegorza VII schizmę wschodnią i spór o – wyjaśnia przyczyny i inwestyturę inwestyturę

przebieg i skutki inwestyturę skutki sporu o – wyjaśnia znaczenie

• Papiestwo u zenitu – wskazuje na mapie inwestyturę postaci Innocentego III

potęgi politycznej obszary zdominowane – wyjaśnia znaczenie

• Stronnictwa przez prawosławie i obszary postaci Grzegorza VII i

propapieskie i dominacji katolicyzmu Henryka IV

procesarskie w – wymienia różnicę między

średniowiecznej Europie katolicyzmem a

prawosławiem

2. Wyprawy • Przyczyny ekonomiczne, – lokalizuje na mapie – wymienia przyczyny i – za pomocą mapy – w porządku – w szerokim aspekcie krzyżowe polityczne, społeczne i Królestwo Jerozolimskie skutki krucjat opisuje przebieg krucjat chronologicznym ukazuje rolę krucjat dla

religijne wypraw – lokalizuje w czasie okres – wymienia zakony – wyjaśnia przyczyny opisuje przebieg krucjat dziejów politycznych, krzyżowych krucjat rycerskie powstałe w czasie początkowych sukcesów – wyjaśnia znaczenie gospodarczo-

12

• Przebieg walk i – prawidłowo stosuje krucjat krzyżowców postaci: Fryderyk społecznych i najwybitniejsi wodzowie pojęcie krucjata – prawidłowo stosuje – opisuje losy zakonów Barbarossa, Saladyn kulturowych Europy

• Zakony rycerskie – pojęcie rekonkwista rycerskich

okoliczności powstania i – wyjaśnia pojęcia:

charakterystyka trzech wyprawa ludowa,

najważniejszych handel lewantyński

zakonów – wyjaśnia znaczenie

• Skutki negatywne i postaci Urbana II

pozytywne wypraw krzyżowych

• Przebieg rekonkwisty w Hiszpanii

3. Najazdy • Przebieg podbojów – lokalizuje na mapie – wymienia przyczyny i – wyjaśnia znaczenie – w porządku – w szerokim aspekcie mongolskie Czyngis-chana i imperium mongolskie skutki podbojów postaci Czyngis-chana chronologicznym wyjaśnia okoliczności

przyczyny jego sukcesów – prawidłowo stosuje mongolskich – wyjaśnia przyczyny opisuje proces ekspansji powstania i rolę

• Organizacja imperium pojęcie Mongołowie – wymienia skutki ataku sukcesów armii mongolskiej imperium mongolskiego mongolskiego – rozpoznaje i opisuje Mongołów na ziemie mongolskiej – wyjaśnia znaczenie dla dziejów Polski i

• Przebieg i znaczenie wojownika mongolskiego polskie – za pomocą mapy postaci Marca Polo świata inwazji mongolskiej na – lokalizuje w czasie i opisuje proces ekspansji

Europę przestrzeni bitwę pod mongolskiej

Legnicą

4. Miasto i • Ożywienie gospodarcze – rozpoznaje cechy – wymienia przyczyny – wyjaśnia okoliczności – wyjaśnia okoliczności – w szerokim zakresie wieś w w XI–XIII w. miasta średniowiecznego ożywienia gospodarczego w powstania gospodarki powstania i cechy politycznym,

średniowiec • Rozwój miast w – prawidłowo stosuje XI–XIII w. towarowo-pieniężnej średniowiecznego gospodarczo- zu średniowieczu pojęcia: dwupolówka, – wymienia zmiany – wyjaśnia znaczenie mieszczaństwa społecznym oraz

• Rola i charakterystyka trójpolówka, ratusz, cech wprowadzone w rolnictwie Hanzy, Wenecji, Genui i – opisuje cechy kulturowym ukazuje

rzemiosła i handlu w w okresie pełnego jarmarków ustrojów miast w przemiany w

średniowiecznej Europie średniowiecza szampańskich średniowieczu średniowiecznej

• Struktura społeczna – wyjaśnia rolę cechów i – za pomocą Europie XI–XIII w.

średniowiecznego gildii schematów opisuje – w szerokim aspekcie

miasta – wymienia najważniejsze warunki codziennego wyjaśnia znaczenie

• Znaczenie i sytuacja miasta średniowiecznej życia mieszkańców powstania samorządów

chłopstwa w Europy średniowiecznych miast miejskich dla dziejów

średniowieczu – prawidłowo stosuje i wsi Europy

• Nowe formy uprawy roli pojęcia: patrycjat,

w średniowieczu pospólstwo, cech

5. Kościół w • Powstanie nowych – prawidłowo stosuje – wymienia cechy nowych – wyjaśnia pojęcie Biblia – opisuje w porządku – w szerokim aspekcie średniowiec zakonów (cystersi, pojęcia: zakon, klasztor, zakonów (cystersów, pauperum chronologicznym politycznym,

zu franciszkanie i herezja dominikanów, – wyjaśnia znaczenie przemiany gospodarczo-

dominikanie) franciszkanów) powstania zakonów wprowadzane w społecznym,

• Znaczenie religii w życiu – wyjaśnia znaczenie religii żebraczych Kościele katolickim w kulturowym wyjaśnia

mieszkańców w życiu średniowiecznych – wyjaśnia założenia XI–XIII w. rolę Kościoła dla

średniowiecznej Europy społeczeństw ideowe albigensów – wyjaśnia znaczenie dziejów Europy

• Narodziny herezji – wyjaśnia znaczenie postaci św. Tomasza z

średniowiecznych postaci św. Franciszka, Akwinu

• Niewola awiniońska, św. Dominika – wyjaśnia okoliczności

upadek papiestwa, niewoli awiniońskiej i

schizma zachodnia wielkiej schizmy

zachodniej

– wyjaśnia znaczenie soboru w Konstancji

6. Europa • Wojna stuletnia i jej – prawidłowo lokuje w – wymienia przyczyny i – wyjaśnia przyczyny i – opisuje przebieg i – w szerokim aspekcie późnego skutki czasie wojnę stuletnią skutki upadku cesarstwa skutki wojny stuletniej skutki wojen husyckich wyjaśnia przebieg i średniowiec • Kryzys papiestwa i – prawidłowo lokuje w bizantyjskiego – wyjaśnia rolę czarnej – wyjaśnia przyczyny i znaczenie wojny za cesarstwa czasie i przestrzeni – wymienia główne śmierci dla dziejów skutki ekspansji stuletniej dla dziejów

• Dżuma i jej następstwa upadek Konstantynopola założenia ideologii Europy osmańskiej Europy

• Przemiany społeczne i – prawidłowo stosuje husyckiej – za pomocą mapy – w szerokim zakresie

gospodarcze pojęcie czarna śmierć opisuje przebieg wojny politycznym,

• Powstanie imperium stuletniej i ekspansję gospodarczo-

osmańskiego Osmanów społecznym i

• Upadek cesarstwa – wyjaśnia rolę Joanny kulturowym wyjaśnia

bizantyjskiego i jego d’Arc, Jana Husa przebieg i znaczenie

następstwa wojen husyckich

– w szerokim aspekcie wyjaśnia znaczenie powstania imperium osmańskiego

7. Kultura • Kultura stanowa w – rozróżnia budowle – za pomocą schematów – opisuje cechy – wymienia i opisuje – w szerokim aspekcie średniowiec średniowieczu jako wzniesione w stylu opisuje style romański i malarstwa i rzeźby najważniejsze dzieła ukazuje rolę kultury znej Europy wynik funkcjonowania romańskim i gotyckim gotycki średniowiecznej sztuki epoki średniowiecznej dla

14

społeczeństwa – rozpoznaje – wyjaśnia znaczenie – prawidłowo stosuje średniowiecza dziejów Europy

stanowego najważniejsze zabytki pojęcia kultura uniwersalna pojęcia – wyjaśnia rolę – wskazuje współczesne

• Architektura romańska i kultury średniowiecznej – wymienia najważniejsze architektoniczne, uniwersytetów dla dziedzictwo kultury

gotycka cechy kultury typowe dla budowli dziejów średniowiecznej średniowiecza

• Literatura i teatr w średniowiecznej średniowiecznych (np. Europy

średniowieczu – wyjaśnia rolę portal, nawa, rozeta) – wyjaśnia rolę miast

• Malarstwo, rzeźba i inne chrześcijaństwa dla dziejów – wymienia dla rozwoju kultury

sztuki plastyczne w kultury średniowiecznej najważniejsze średniowiecznej

średniowieczu uniwersytety

średniowieczne – opisuje system edukacyjny w średniowieczu Rozdział VII. Polska w późnym średniowieczu

1. Polska • Zmiany społeczne, – prawidłowo lokuje w – wymienia i wskazuje na – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – w szerokim aspekcie dzielnicowa ekonomiczne i czasie okres rozbicia mapie zewnętrzne postaci Konrada zjazdu w Gąsawie dla politycznym,

polityczne w okresie dzielnicowego zagrożenia dla ziem Mazowieckiego dziejów Polski gospodarczo-społeczny i rozbicia dzielnicowego – rozpoznaje i opisuje polskich – opisuje proces – wyjaśnia znaczenie kulturowym wyjaśnia i

• Próby zjednoczenia ziem plan wsi i miasta – lokalizuje w czasie i lokowania wsi i miast postaci: Leszek Biały, ocenia skutki rozbicia polskich w XII i XIII w. lokowanego na prawie przestrzeni sprowadzenie – prawidłowo stosuje Henryk Brodaty, Henryk dzielnicowego dla

• Najazdy mongolskie niemieckim Krzyżaków do Polski pojęcia: immunitet, Pobożny dziejów Polski

• Sprowadzenie – prawidłowo stosuje – lokalizuje w czasie i zasadźca, sołtys, wójt, – wyjaśnia przyczyny Krzyżaków do Polski pojęcia: Marchia przestrzeni bitwę pod łan, ratusz, wolnizna ożywienia

Brandenburska, Krzyżacy, Legnicą gospodarczego na

Tatarzy – wymienia skutki najazdu ziemiach polskich w XIII

Mongołów na Polskę w.

– wymienia skutki sprowadzenia Krzyżaków do Polski

– wymienia cechy lokowanych na prawie niemieckim wsi i miast

2. • Próby zjednoczenia – prawidłowo lokuje w – wymienia wewnętrzne i – za pomocą mapy i – w porządku – w szerokim aspekcie

Odbudowa Polski na przełomie XIII i czasie koronację Łokietka zewnętrzne przyczyny drzewa chronologicznym wyjaśnia przyczyny

Królestwa XIV w. – wskazuje na mapie zjednoczenia ziem polskich genealogicznego opisuje opisuje proces zjednoczenia ziem

Polskiego • Przebieg walki o proces zmiany granic – wyjaśnia rolę postaci proces walki o zjednoczenia ziem polskich

zjednoczenie Polski państwa Władysława Władysława Łokietka zjednoczenie Polski polskich – w szerokim aspekcie stoczonej przez Łokietka – wymienia przyczyny i – wyjaśnia rolę – wyjaśnia rolę Kościoła wyjaśnia i ocenia Władysława Łokietka – wymienia główne skutki wojny Władysława Przemysła II i Wacława dla procesów panowanie Władysława

• Konflikty z Krzyżakami, osiągnięcia Władysława Łokietka z Krzyżakami II zjednoczeniowych Łokietka

Brandenburgią i Łokietka – lokuje w czasie i – lokuje w czasie – ocenia rolę – zestawia

Luksemburgami przestrzeni bitwę pod panowanie panowania najważniejsze

• Znaczenie koronacji Płowcami Przemysława II i Przemyślidów w Polsce wydarzenia z dziejów

Władysława Łokietka Wacława II – wyjaśnia Polski i Europy

międzynarodowy kontekst dziejów Polski

3. Polska za • Reformy prawne i – prawidłowo lokuje w – wymienia i wskazuje na – za pomocą mapy – w porządku – w szerokim aspekcie Kazimierza administracyjne czasie panowanie mapie sąsiadów Polski w opisuje politykę chronologicznym wyjaśnia i ocenia Wielkiego Kazimierza Wielkiego Kazimierza Wielkiego czasach panowania zagraniczną i opisuje politykę panowanie Kazimierza

• Osiągnięcia gospodarcze – rozpoznaje mapę Polski Kazimierza Wielkiego wewnętrzną Kazimierza zagraniczną Kazimierza Wielkiego i budowa pozycji z czasów Kazimierza – wymienia najważniejsze Wielkiego Wielkiego – zestawia politycznej Polski Wielkiego reformy wewnętrzne – wyjaśnia przyczyny – wyjaśnia zmiany najważniejsze

• Rozwój cywilizacyjny – wymienia najważniejsze Kazimierza Wielkiego rozwoju gospodarczego ustrojowe w państwie wydarzenia z dziejów ziem polskich osiągnięcia Kazimierza – lokalizuje w czasie Polski w czasach Kazimierza Wielkiego Polski i Europy

• Nabytki terytorialne Wielkiego powstanie Akademii Kazimierza Wielkiego – wyjaśnia

Polski za Kazimierza Krakowskiej międzynarodowy

Wielkiego kontekst dziejów Polski

• Polityka zagraniczna Kazimierza Wielkiego

4. • Unia polsko-węgierska i – prawidłowo lokuje w – wymienia przyczyny i – wyjaśnia przyczyny – opisuje w porządku – w szerokim zakresie Andegawen rządy Andegawenów czasie unię w Krewie skutki przywileju w przejęcia władzy w chronologicznym dzieje wyjaśnia skutki owie i • Początki unii polsko- – rozpoznaje mapę Koszycach Polsce przez unii polsko-litewskiej przywileju w Koszycach Jagiellonowi litewskiej monarchii Jagiellonów – lokalizuje w czasie Andegawenów – porównuje założenia dla procesu

e • Polityka Władysława – prawidłowo stosuje przywilej w Koszycach, unię – wyjaśnia polityczne i unii krewskiej i kształtowania się Jagiełły pojęcie unia personalna w Krewie gospodarczo-społeczne horodelskiej demokracji szlacheckiej

• Wzrost znaczenia – wymienia założenia – wymienia przyczyny i skutki przywileju – ocenia znaczenie unii – zestawia szlachty na przełomie przywileju koszyckiego skutki unii krewskiej koszyckiego krewskiej dla dziejów najważniejsze XIV i XV w. – wymienia założenia unii – prawidłowo stosuje – wyjaśnia rolę postaci Polski wydarzenia z dziejów

w Krewie pojęcie przywilej generalny Ludwika – wyjaśnia problem Polski i Europy Andegaweńskiego, następstwa tronu po

16

Jadwigi, Jagiełły, Jagielle

Witolda – wyjaśnia

– lokuje w czasie unię w międzynarodowy Horodle kontekst dziejów Polski – wymienia przyczyny i – wyjaśnia pojęcie skutki unii horodelskiej przywilej jedleński

5. Wielka • Przyczyny konfliktu – prawidłowo lokuje w – wskazuje na mapie – za pomocą mapy – opisuje w porządku – w szerokim aspekcie wojna z polsko-krzyżackiego czasie i przestrzeni bitwę Żmudź – wymienia opisuje przebieg chronologicznym ukazuje dalekosiężne zakonem • Przebieg bitwy grunwaldzką przyczyny wojny z zakonem wielkiej wojny z przebieg konfliktów z skutki zwycięstwa krzyżackim grunwaldzkiej i jej – wymienia skutki bitwy – lokuje w czasie i Zakonem Krzyżakami za grunwaldzkiego dla

znaczenie grunwaldzkiej wymienia skutki I pokoju – wyjaśnia rolę postaci panowania Władysława dziejów Polski

• Bitwa pod Grunwaldem toruńskiego Władysława Jagiełły, Jagiełły – zestawia

w kulturze polskiej i – za pomocą schematu Ulricha von Jungingena – wyjaśnia najważniejsze

późniejszej świadomości opisuje przebieg bitwy międzynarodowy wydarzenia z dziejów

narodowej grunwaldzkiej kontekst dziejów Polski Polski i Europy

• Konflikt polsko-krzyżacki – wyjaśnia znaczenie

na soborze w Konstancji postaci Pawła

Włodkowica

6. Kazimierz • Wyprawa i śmierć – prawidłowo lokuje w – lokuje w czasie i – wyjaśnia przyczyny i – wyjaśnia – w szerokim aspekcie Jagiellończyk Władysława czasie wojnę przestrzeni bitwę pod skutki bitwy pod Warną międzynarodowy międzynarodowym

i wojna Warneńczyka trzynastoletnią Warną – wyjaśnia pojęcia: kontekst dziejów Polski wyjaśnia i ocenia

trzynastolet • Przyczyny wojny – wskazuje zmiany – wymienia przyczyny Związek Pruski, akt – wyjaśnia przyczyny wyprawę warneńską nia trzynastoletniej terytorialne będące wojny 13-letniej inkorporacji sukcesu Polski w wojnie – w szerokim

• Przebieg walk podczas skutkiem wojny 13-letniej – wymienia skutki II pokoju – za pomocą mapy 13-letniej politycznym,

wojny trzynastoletniej toruńskiego opisuje przebieg wojny – za pomocą mapy i gospodarczo-

• Zmiany w sztuce – lokuje w czasie i 13-letniej drzewa społecznym i

wojennej w XV w. wymienia postanowienia – wyjaśnia znaczenie genealogicznego kulturowym aspekcie

• Skutki wojny przywileju cerekwicko- postaci Kazimierza przedstawia politykę wyjaśnia skutki wojny

trzynastoletniej nieszawskiego Jagiellończyka dynastyczną Kazimierza 13-letniej dla dziejów

• Polityka dynastyczna – prawidłowo stosuje Jagiellończyka Polski

Jagiellonów w XV w. pojęcie polityka – w szerokim zakresie

dynastyczna wyjaśnia skutki

przywileju cerekwicko-

nieszawskiego dla

procesu kształtowania

się demokracji szlacheckiej

7. Kultura • Architektura – rozpoznaje style – za pomocą schematów – opisuje cechy – wymienia i opisuje – w szerokim aspekcie Polski średniowieczna w Polsce architektoniczne opisuje style romański i malarstwa i rzeźby najważniejsze dzieła ukazuje rolę kultury średniowiec • Najważniejsze zabytki średniowiecza gotycki średniowiecznej w sztuki epoki średniowiecznej dla znej sztuki średniowiecznej – rozpoznaje – wymienia najważniejsze Polsce średniowiecza w Polsce dziejów Polski

na ziemiach polskich najważniejsze zabytki cechy kultury – opisuje system – opisuje dzieje – wskazuje współczesne

• Początki polskiego kultury średniowiecznej w średniowiecznej w Polsce szkolnictwa w Polsce Akademii Krakowskiej i dziedzictwo kultury dziejopisarstwa Polsce – wyjaśnia rolę – wyjaśnia znaczenie wyjaśnia jej znaczenie średniowiecza w Polsce

• Edukacja i nauka na chrześcijaństwa dla dziejów postaci Wita Stwosza, ziemiach polskich w kultury średniowiecznej w Galla Anonima, Mistrza

średniowieczu Polsce Wincentego zwanego

Kadłubkiem, Jana

Długosza