• Nie Znaleziono Wyników

ZMIANY DEMOGRAFICZNE I PROCESY MIGRACYJNE ORAZ ICH ODDZIAŁYWANIE NA RYNKU PRACY

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "ZMIANY DEMOGRAFICZNE I PROCESY MIGRACYJNE ORAZ ICH ODDZIAŁYWANIE NA RYNKU PRACY"

Copied!
12
0
0

Pełen tekst

(1)

Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 276 · 2016

Danuta Miłaszewicz Roman Siedlikowski

Uniwersytet Szczeciński Uniwersytet Szczeciński Wydział Ekonomiczny Wydział Ekonomiczny

Katedra Makroekonomii Katedra Makroekonomii

dmilasz@wneiz.pl doktorant

roman.siedlikowski@platformabiznesu.net

ZMIANY DEMOGRAFICZNE I PROCESY MIGRACYJNE ORAZ ICH ODDZIAŁYWANIE

NA RYNKU PRACY

Streszczenie: Celem artykułu jest przeprowadzenie analizy porównawczej zmian demo- graficznych oraz ruchów migracyjnych w Polsce na tle innych krajów oraz określenie wpływu tych zjawisk na rynek pracy. Badaniem objęto lata 2000-2012, wykorzystując dostępne dane statystyczne z zasobów polskich, krajów UE oraz organizacji międzyna- rodowych. W artykule dokonano także przeglądu literatury przedmiotu. Autorzy wyka- zali zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ badanych zjawisk na zachodzące na rynku pracy zmiany struktury uczestników tego rynku.

Słowa kluczowe: demografia, migracja, bezrobocie, praca.

Wprowadzenie

Proces globalizacji oraz tworzenie ponadnarodowych struktur politycznych i gospodarczych stały się przyczyną szeregu przemian, które wymusiły zmianę podejścia do zagadnień takich, jak bezrobocie czy rynek pracy. Dotychczasowe rozwiązania w zakresie pobudzania rynku pracy przestały przynosić oczekiwane efekty, a koszty związane z ich wdrożeniem często przewyższały uzyskiwane korzyści. Dodatkowo zmiany demograficzne, trybu życia oraz procesy migra- cyjne spowodowały zachwianie dotychczasowej struktury społecznej pod względem wieku, jak i płci. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie pozy- tywnych i negatywnych skutków wywoływanych przez ruchy migracyjne oraz zmiany demograficzne na rynek pracy w Polsce na tle wybranych krajów.

(2)

1. Procesy migracyjne i ich znaczenie dla rynku pracy

Migracja jest traktowana przez badaczy jako zjawisko wpływające istotnie na sytuację demograficzną. Ruchy migracyjne mają wpływ nie tylko na wielkość populacji w danym regionie, ale również na jej strukturę pod względem wieku, płci czy wykształcenia. Procesy migracyjne nabrały szczególnego znaczenia w dobie globalizacji, gdyż znoszenie barier w swobodnym przepływie kapitału finansowego i dóbr, prowadzi do swobodnego przepływu osób [Freeman, 2007, s. 121-122]. Skala zjawisk migracyjnych oraz pojawienie się nowych czynników determinujących ruchy migracyjne, spowodowały, że w literaturze wyróżnia się kilka kryteriów podziału mobilności migracyjnej [Górny i Kaczmarczyk, 2003, s. 5-10]:

• przestrzenne – odnosi się do odległości pokonywanej przez osoby migrujące oraz do konieczności przekroczenia granicy administracyjnej [Sánchez, 2012, s. 11],

• miejsca zamieszkania – o migracji mówimy wówczas, gdy następuje zmiana miejsca zamieszkania,

• czasu – odnosi się do wymaganego minimum okresu pobytu poza miejscem zamieszkania; pozwala pominąć w badaniach procesów migracyjnych, wy- jazdy krótkookresowe, np. turystyczne [Drela, 2009, s. 1-2],

• aktywności – związane ze zmianą miejsca zamieszkania oraz próbą podjęcia pracy [Drela, 2009, s. 4].

Procesy migracyjne są zazwyczaj tłumaczone z wykorzystaniem dwóch modeli. Pierwszy z nich, „push and pull”, dzieli w ramach czterech segmentów czynniki migracyjne na „wypychające” i „ciągnące” (tab. 1), a drugi rozpatruje zjawisko migracji na podstawie grupy modeli grawitacyjnych, nazywanych rów- nież modelami ciążenia [Kurkowiak, 2010, s. 69].

Tabela 1. Czynnik migracyjne „wypychające” oraz „ciągnące”

Wyszczególnienie Czynniki „wypychające” Czynniki „ciągnące”

1 2 3

Czynniki ekonomiczne

i demograficzne • ubóstwo,

• bezrobocie,

• niskie płace,

• wysoki przyrost naturalny,

• brak podstawowej opieki medycznej,

• braki w systemie edukacji

• perspektywy wyższych zarobków,

• perspektywy poprawy standardów życia,

• rozwój osobisty lub zawodowy Czynniki polityczne • konflikty, niebezpieczeństwo, przemoc,

• korupcja,

• łamanie praw człowieka

• poczucie bezpieczeństwa,

• wolność polityczna

(3)

cd. tabeli 1

1 2 3

Czynniki społeczne

i kulturowe • dyskryminacja wynikająca ze

względów etnicznych, religijnych • łączenie rodzin,

• migracja do krajów przodków,

• brak zjawiska dyskryminacji Źródło: [Mansoor, Quillin, 2007, s. 78].

Zupełnie inne podejście do zjawiska migracji prezentują modele ciążenia.

Ich działanie oparte jest na podstawowych prawach fizyki, dzięki którym moż- liwe jest badanie wzajemnego oddziaływania zespołów ludzkich w ujęciu prze- strzennym, co pozwala m.in. na opis zależności pomiędzy zjawiskami o charak- terze masowym, wnioskowanie o charakterze ekstrapolacyjnym, określenie obszarów jednorodnych czy oznaczenie czynników wpływających na wielkość wzajemnych oddziaływań [Sojka, 2007, s.79].

Najczęstszą przyczyną ruchów migracyjnych są czynniki ekonomiczne, przede wszystkim różnice w poziomie wynagrodzeń pomiędzy regionami. Jednak należy podkreślić, że zjawisko to jest bardziej złożone i dotyka także zagadnień demograficznych, socjologicznych, politologicznych, ekologicznych i kulturo- wych [Kuciński, 2004, s. 8-9]. Rozwój zjawiska migracji na tle ekonomicznym doskonale widać na przykładzie Polski, będącej po 1989 r. jednym z krajów, z którego pochodzi największa liczba emigrantów. Ruchy migracyjne dotyczą jednak wszystkich krajów: słabo rozwiniętych, rozwijających się, ale również wysoko rozwiniętych. Porównując dane z 2002 r. oraz 2010 r., można zaobser- wować wzrost liczby migrantów z krajów rozwiniętych nawet o 21,6% (Francja).

Natomiast procentowy wzrost liczby migrantów z takich krajów, jak Rumunia, Kazachstan czy Albania przekracza poziom ponad 100% (tab. 2). Istotnym jest fakt, że wśród pierwszych dwudziestu krajów, z których pochodzi największa liczba migrantów, aż w trzynastu (w tym w Polsce) nastąpił w 2010 r. wzrost licz- by migrantów o co najmniej 50% w stosunku do 2002 r.

Tabela 2. Lista 20 krajów, z których pochodziła największa liczba migrantów powyżej 15 roku życia w 2002 i 2010 r.

Kraj Liczba migrantów

w 2002 r. Liczba migrantów

w 2010 r. Zmiana w %

1 2 3 4

Meksyk 8 329 153 11 320 974 35,9 Chiny 2 373 254 3 687 127 55,4 Indie 1 897 338 3 589 004 89,2 Niemcy 3 058 442 3 341 172 9,2 Polska 2 141 300 3 211 880 50,0

(4)

cd. tabeli 2

1 2 3 4

Wielka Brytania 3 112 807 3 162 114 1,6 Filipiny 1 907 289 2 967 280 55,6 Rumunia 1 112 999 2 805 323 152,1 Turcja 2 058 314 2 577 593 25,2 Maroko 1 645 942 2 548 034 54,8 Rosja 1 949 813 2 377 175 21,9 Włochy 2 256 925 2 206 174 –2,2 Wietnam 1 494 574 1 889 761 26,4 Korea 1 362 970 1 649 172 21,0

USA 848 698 1 586 161 86,9

Ukraina 1 035 257 1 581 325 52,7 Algieria 1 319 438 1 527 127 15,7 Portugalia 1 220 703 1 454 816 19,2 Puerto Rico 1 199 938 1 417 121 9,0 Francja 1 103 068 1 340 966 21,6 Źródło: [OECD, 2014, s. 50].

Procesy migracyjne, bez względu na ich przyczyny, wywierają wpływ za- równo w mikroskali, jak i makroskali, a w sam proces migracji zaangażowane są trzy strony: kraj pochodzenia, migrant (może być to pojedyncza osoba, jak rów- nież gospodarstwo domowe) i kraj docelowy [Puzio-Wacławik, 2010, s. 179].

Dla każdego z tych uczestników, zjawisko migracji może mieć zarówno skutki negatywne, jak i pozytywne (tab. 3).

Tabela 3. Negatywne i pozytywne skutki migracji

Charakter oddziaływania

Uczestnik procesu migracji

kraj pochodzenia migrant kraj docelowy

1 2 3 4

Pozytywny • spadek bezrobocia,

• transfer środków finanso- wych,

• tworzenie sieci powiązań biznesowych i kulturo- wych,

• powstawanie nowocze- snego, mobilnego społe- czeństwa

• wyższe zarobki,

• poprawa standardu życia i bezpieczeństwa,

• podnoszenie swoich kwa- lifikacji oraz umiejętności językowych

• wzrost populacji,

• obsadzenie stanowisk mało atrakcyjnych

(5)

cd. tabeli 3

1 2 3 4

Negatywny • pogorszenie struktury demograficznej,

• drenaż umiejętności, a tym samym deficyt niektórych zawodów,

• spadek długookresowego tempa wzrostu PKB,

• wzrost presji inflacyjnej,

• spadek rentowności eksportu,

• spadek atrakcyjności kraju jako miejsca inwestycji za- granicznych,

• utrata wydatków związa- nych z kształceniem mi- grantów

• deprecjacja kwalifikacji,

• rozłąka z rodziną • spadek płac,

• wzrost bezrobocia wśród osób miejscowych

Źródło: [Puzio-Wacławik, 2010, s. 182].

Tabela 3 nie wyczerpuje wszystkich skutków gospodarczych i społecznych dla uczestników procesu migracji. Należy podkreślić, że niekiedy pozytywne skutki migracji mogą wystąpić zarówno w kraju pochodzenia, jak i w kraju do- celowym, szczególnie gdy pojawia się proces tzw. reemigracji [Drela, 2009, s. 5]. W kraju docelowym migranci bardzo często wypełniają lukę na rynku pra- cy, wykonując te czynności, których nie chce podjąć się ludność lokalna. Z dru- giej strony, poprzez transfer zarobionych środków do kraju pochodzenia, mi- granci wpływają na umocnienie waluty swojego kraju i poprawę obrotów bieżących [Puzio-Wacławik, 2010, s. 185]. Część z tych środków zostaje prze- znaczone na poprawę standardów życia, wzrost wydatków konsumpcyjnych i inwestycji oraz podniesienie umiejętności i kwalifikacji poszukiwanych na rynku pracy [Szczygielska, 2013, s. 54-55]. Według szacunków Narodowego Banku Polskiego w latach 2004-2013, transfer środków do kraju od Polaków zatrudnionych w krajach UE wyniósł 36,1 mld euro. Dla porównania do Polski w tym samym okresie napłynęło w ramach funduszy unijnych blisko 108,0 mld euro, a więc transfery od emigrantów stanowiły około 35% tej kwoty [Chmie- lewska, 2015, s. 15].

(6)

Tabela 4. Udział osób w wieku powyżej 15 lat z wykształceniem wyższym w 2000 r.

i 2010 r. w ogólnej liczbie emigrujących w podziale na kraje pochodzenia*

Kraj

Liczba emigrantów

z wyższym wykształceniem

w 2000 r.

% udział emigrantów z wyższym wykształceniem

w 2000 r.

Liczba emigrantów

z wyższym wykształceniem

w 2010 r.

% udział emigrantów

z wyższym wykształceniem

w 2010 r.

Zmiana w %

Indie 1 002 334 52,8 2 239 605 62,4 123,4 Chiny 969 913 40,8 1 695 671 45,0 74,8 Filipiny 889 072 46,6 1 545 206 52,0 73,8 Polska 467 242 19,0 1 007 573 31,0 115,6 Meksyk 474 970 5,0 885 232 7,8 86,4 Korea 517 087 37,9 811 062 49,1 56,9 USA 418 219 49,2 746 377 47,0 78,5 Ukraina 372 688 36,0 654 491 41,3 75,6 Francja 377 431 34,2 619 110 46,1 64,0 Kanada 423 033 40,1 561 574 48,5 32,7 Rumunia 268 212 24,0 555 259 19,8 107,0 Wietnam 348 141 17,8 539 908 28,5 55,1 Pakistan 202 688 31,7 451 777 38,4 122,9 Włochy 273 480 12,1 432 850 19,6 58,3 Maroko 233 734 14,2 425 917 16,7 82,2 Kolumbia 173 710 25,13 375 053 32,6 115,9 Kuba 222 430 24,0 431 999 35,9 53,8

* Kraje, z których w 2010 r.. pochodziło największa liczba migrantów z wyższym wykształceniem.

Źródło: [OECD, 2014, s. 55].

Brak procesu reemigracji może mieć dla kraju wysyłającego bardzo nega- tywne skutki. Silny i długotrwały proces migracji kadry wykwalifikowanej może być przyczyną zjawiska brain drain [Kaczmarczyk i Okólski, 2005, 44-45], który powoduje wzrost cen za usługi oraz zmniejsza atrakcyjność danego kraju dla potencjalnych inwestorów [Drela, 2009, s. 13]. Dodatkowo w ujęciu spo- łecznym może dojść do zmiany struktury populacji, co w konsekwencji przy- spieszy proces starzenia się społeczeństwa i zaburzy obowiązujący w danym kraju proces ubezpieczeń społecznych [Drela, 2009, s. 13].

Poziom drenażu mózgów uzależniony jest od wielkości emigracji, ale nale- ży podkreślić, że dla oceny tego zjawiska wskazana jest również analiza salda emigracji. W krajach wysoko rozwiniętych, pomimo stosunkowo dużej liczby osób z wyższym wykształceniem wyjeżdżających z danego kraju, notuje się dużą liczbę osób przybywających w poszukiwaniu pracy dysponujących kwali- fikacjami i wykształceniem nie gorszym niż osoby, które wyemigrowały. Zesta- wienie krajów, z których pochodziła w 2000 r. i 2010 r. największa liczba osób

(7)

z wyższym wykształceniem przedstawia tab. 4. Analizując zjawisko drenażu mózgów w podziale na kraje, w 2000 r. w stosunku do 2010 r. największy wzrost liczby migrantów z wyższym wykształceniem zanotowano z Indii, Paki- stanu, Kolumbii, Polski oraz Rumunii – przekroczył on poziom 100%.

2.Zmiany demograficzne a rynek pracy

Z punktu widzenia badań demograficznych, migracje są jednym ze zjawisk mającym wpływ na rozwój ludności. Zalicza się do nich także struktury demo- graficzne, zawieranie małżeństw, rozrodczość i płodność, umieralność [Okólski i Fihel, 2012, s. 5].

Struktura demograficzna odzwierciedla stan badanej populacji we wskaza- nym momencie z uwagi na cechy będące przedmiotem badań [Kurkiewicz, 1992, s. 51]. Aktualnie największym problemem jest postępujący we wszystkich krajach proces starzenia się społeczeństw. Jest on również istotny z punktu widzenia rynku pracy, gdyż z reguły wejście w okres starości oznacza bierność zawodową oraz wyjście z rynku pracy. Zmiany w strukturze wiekowej ludności w Polsce na tle wybranych krajów w 2002 r. w stosunku do 2012 r. przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Struktura wiekowa ludności w 20 krajach, z których pochodziła największa liczba migrantów oraz zmiana udziału w tej strukturze osób w wieku powyżej 64 lat w 2002 i 2012 r. (w %)

Kraj Rok 2002 Rok 2012 Zmiana dla prze- działu >64

<0;14> <15;64> >64 <0;14> <15;64> >64

1 2 3 4 5 6 7 8

Meksyk 33,55 61,31 5,13 29,01 64,92 6,08 +0,95 Chiny 23,20 69,80 7,01 17,13 74,22 8,65 +1,64 Indie 33,99 61,44 4,57 30,08 64,63 5,29 +0,72 Niemcy 15,05 67,79 17,16 13,23 65,91 20,86 +3,70 Polska 18,00 69,24 12,76 14,92 70,97 14,11 +1,35 Wielka Brytania 18,64 65,47 15,89 17,76 65,47 16,77 +0,88 Filipiny 37,99 58,69 3,31 32,87 62,82 4,31 +1,00 Rumunia 17,56 68,07 14,36 15,78 67,94 16,27 +1,91 Turcja 29,88 63,88 6,24 26,40 66,41 7,19 +0,95 Maroko 32,18 62,37 5,46 27,62 66,34 6,04 +0,58 Rosja 16,95 69,91 13,14 15,44 71,44 13,13 –0,01

(8)

cd. tabeli 5

1 2 3 4 5 6 7 8

Włochy 14,20 67,14 18,66 13,94 64,90 21,16 +2,50 Wietnam 29,70 63,75 6,55 23,20 70,26 6,54 –0,01 Korea 20,12 71,77 8,11 15,25 72,92 11,84 +3,73 USA 20,95 66,77 12,28 19,36 67,02 13,62 +1,34 Ukraina 15,86 69,37 14,77 14,26 70,15 15,59 +0,82 Algieria 31,95 63,45 4,61 27,62 66,73 5,65 +1,04 Portugalia 15,70 67,63 16,67 14,59 65,87 19,54 +2,87 Puerto Rico 23,02 65,32 11,67 19,82 66,59 13,59 +1,92 Francja 18,66 64,98 16,36 18,50 63,79 17,72 +1,36 Źródło: [www 1].

Praktycznie we wszystkich analizowanych krajach nastąpił spadek odsetka osób w grupie wiekowej do czternastego roku życia. Niewielki wzrost można zaobserwować w przedziale wiekowym pomiędzy 15 a 64 rokiem życia, co jest zjawiskiem korzystnym, gdyż zwiększa się grupa osób w wieku produkcyjnym.

Wzrasta również w każdym kraju, z wyjątkiem Rosji i Wietnamu, odsetek osób z grupy wiekowej powyżej 64 roku życia.

Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na strukturę demograficzną, a tym samym na sytuację na rynku pracy, jest rozrodczość, która jest ściśle związana z poziomem zawierania małżeństw oraz wzrostem liczby związków nieformal- nych. Na poziom wskaźnika rozrodczości ma duży wpływ podejście samych kobiet do kwestii posiadania dzieci. W ostatnich latach zaobserwowano przesu- nięcie się najwyższej płodności kobiet z przedziału wiekowego 20-24 lat do przedziału 25-29 lat. Dodatkowo większa koncentracja obu rodziców na karierze zawodowej spowodowała zmianę modelu rodziny, który z rodziny wielodzietnej i wielopokoleniowej przekształcił się w model podstawowy – rodzice i jedno lub dwoje dzieci [Pawlik i Zając, 2013, s. 105-106].

Do pomiaru poziomu rozrodczości wykorzystuje się współczynniki urodzeń, płodności i dzietności [Okólski, 2005, s. 68]. Zmiany w społeczeństwach współ- czesnego świata, jak: osłabienie skłonności do wstępowania w formalne związki małżeńskie, wydłużenie średniego wieku partnerów, w jakim decydują się na za- łożenie rodziny, wzrost znaczenia związków partnerskich jako alternatywy dla tradycyjnej rodziny oraz zwiększona liczba rozwodów [Okólski i Fihel, 2012, s. 81], stały się ważną przyczyną zmian struktury uczestników rynku pracy.

Charakterystycznymi cechami społeczeństwa o tradycyjnej reprodukcji ludności są: duża i w miarę stabilna rozrodczość ze współczynnikiem dzietności

(9)

mieszczącym się w przedziale od 5 do 6, małym zróżnicowaniem płodności według wieku rozrodczego, niskim wiekiem zakładania rodzin, dużymi odstę- pami pomiędzy kolejnymi narodzinami, wydłużonym okresem aktywności pro- kreacyjnej, niską powszechnością praktyk związanych z regulacją narodzin [Okólski i Fihel, 2012, s. 80]. Zachwianie tych cech powoduje, że przewidywa- nie urodzeń w kontekście zachodzących zmian społecznych i ekonomicznych jest jednym z najtrudniejszych i najistotniejszych zadań współczesnego progno- zowania demograficznego [Pawlik i Zając, 2013, s. 107].

Oprócz poziomu urodzeń czy wskaźnika płodności, istotne znaczenie dla rynku pracy ma także wydłużenie okresu życia. Poprawa warunków bytowych, większa dbałość o higienę i sposób odżywiania oraz stabilność polityczna [Paw- lik i Zając, 2013, s. 107] powodują z jednej strony zmniejszenie wskaźnika zgo- nów, z drugiej zaś wydłużenie okresu życia (tab. 6). Jednak zmiany te nie prze- kładają się na wydłużenie aktywności zawodowej.

Tabela 6. Zmiana długości życia w 20 krajach, z których pochodziła największa liczba migrantów w 2002 r. w stosunku do 2012 r.

Kraj Długość życia w 2002 r.

Długość życia

w 2012 r. Zmiana

Meksyk 74,74 76,35 +1,61

Chiny 73,07 75,20 +2,13

Indie 63,40 67,29 +3,89

Niemcy 78,23 80,89 +2,66

Polska 74,50 76,80 +2,30

Wielka Brytania 78,14 80,90 +2,76

Filipiny 66,92 68,01 +1,09

Rumunia 71,01 74,46 +3,45

Turcja 71,07 74,86 +3,79

Maroko 69,26 73,36 +4,10

Rosja 65,09 70,37 +5,28

Włochy 80,23 82,24 +2,01

Wietnam 74,10 75,61 +1,51

Korea 76,84 81,21 +4,37

USA 76,84 78,74 +1,90

Ukraina 68,28 70,94 +2,66

Algieria 71,01 74,32 +3,31

Portugalia 77,07 80,37 +3,30

Puerto Rico 77,76 78,54 +0,78

Francja 79,26 81,97 +2,71

Źródło: [Raport Banku Światowego, 2015].

We wszystkich rejonach świata obserwowany jest proces wydłużania się ży- cia. Dotyczy to również krajów afrykańskich, dla których prognozy ONZ przewi- dują w 2015 r. osiągnięcie poziomu 70 lat [Kocot, 2011, s. 6-7]. Starzenie się spo-

(10)

łeczeństwa pociąga za sobą dodatkowe obciążenia finansowe związane z polityką socjalną, infrastrukturą dopasowaną do potrzeb i możliwości osób w podeszłym wieku, służbą zdrowia, opieką socjalną [Pawlik i Zając, 2013, s. 109].

Zmiana struktury wiekowej społeczeństw krajów rozwiniętych stwarza wie- le zagrożeń, związanych zarówno z rynkiem pracy, jak i systemem ubezpieczeń społecznych czy opieki zdrowotnej. W ich efekcie, w wielu krajach, w tym w Polsce, wdrażane są zmiany, które z pewnością nie spotykają się z akceptacją społeczną, a których celem jest wydłużenie aktywności zawodowej poprzez podwyższenie wieku emerytalnego [Kubiak, 2010, s. 188-189].

Podsumowanie

Zachodzące zmiany demograficznie i procesy migracyjne dotyczą prak- tycznie wszystkich krajów. Skutki pozytywne i negatywne tych zjawisk są od- czuwalne zarówno w mikro-, jak i makroskali. Zmiana struktury demograficznej ma istotne znaczenie dla rynku pracy, gdyż starzenie się społeczeństwa powodu- je zmniejszenie się liczby osób w wieku produkcyjnym zdolnych do podjęcia pracy, a zwiększenie osób w wieku emerytalnym. Takie zjawisko może za- chwiać funkcjonowaniem systemów emerytalnych oraz doprowadzić do zwięk- szenia obciążeń podmiotów gospodarczych. Wiele krajów, chcąc zahamować niekorzystny kierunek zmian demograficznych, decyduje się na zliberalizowanie polityki migracyjnej, zachęcając obywateli innych krajów do zmiany miejsca zamieszkania. Pamiętać jednak należy, że migracja może mieć negatywne skutki w krajach, z których migranci pochodzą. Takie zjawisko można obserwować m.in. w Polsce, z której po roku 1989 wyemigrowało ponad 3 mln osób1. W efekcie można tu dostrzec takie zjawiska, jak „drenaż mózgów” czy pogor- szenie się struktury demograficznej na rynku pracy. Nie bez znaczenia są rów- nież koszty, jakie zostały poniesione na edukację osób, które zdecydowały się podjąć pracę za granicą.

Skutki zmian demograficznych i migracji oraz wynikające z nich konse- kwencje muszą być uwzględnione w politykach i strategiach rozwoju poszcze- gólnych państw. Również w krajach Unii Europejskiej zaleca się wdrożenie rozwiązań i instrumentów, które z jednej strony spowodują uelastycznienie ryn- ków pracy (w tym umów regulujących relacje pomiędzy pracownikami i praco- dawcami), z drugiej zaś wzrost bezpieczeństwa zatrudnienia i bezpieczeństwa socjalnego.

1 Analizę przyczyn migracji Polaków po 2004 r. znaleźć można w: [Miłaszewicz i in., 2015].

(11)

Literatura

Chmielewska I. (2015), Transfery z tytułu pracy Polaków za granicą w świetle badań Narodowego Banku Polskiego, „Materiały i Studia NBP”, nr 31.

Drela K. (2009), Emigracja w XXI wieku – migracje pracowników [w:] E. Skrzypek, A. Sokół (red.), Zarządzanie kapitałem ludzkim w gospodarce opartej na wiedzy, Instytut Innowacji i Wiedzy, Warszawa.

Freeman R.B. (2007), Migracje w procesie globalizacji, „Gospodarka Narodowa”, nr 1-2, s. 99-129.

Górny A., Kaczmarczyk P. (2003), Uwarunkowania i mechanizmy migracji zarobkowej w świetle wybranych koncepcji teoretycznych, Instytut Studiów Społecznych Uni- wersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Kaczmarczyk P., Okólski M. (2005), Migracje specjalistów wysokiej klasy w kontekście członkostwa w Unii Europejskiej, Urząd Komisji Integracji Europejskiej, Warszawa.

Kocot E. (2011), Przemiany demograficzne – świat, Europa, Polska. Wpływ zmian de- mograficznych na rynek pracy i sektor ochrony zdrowia, „Zdrowie Publiczne i Zarządzanie”, nr 1, s. 5-24.

Kubiak M. (2010), Współczesne problemy demograficzne w aspekcie społeczno- -gospodarczym [w:] M.G. Woźniak (red.), Nierówności społeczne a wzrost gospo- darczy, Zeszyt, nr 16, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów, s. 182-195.

Kurkiewicz J. (1992), Podstawowe metody analizy demograficznej, PWN, Warszawa.

Kurkowiak B. (2010), Swoboda przepływu pracowników w rozszerzonej Unii Europej- skiej [w:] H. Nakonieczna-Kisiel (red.), Problemy handlu zagranicznego i gospodarki światowej, Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządza- nia, nr 18, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 67-86.

Mansoor A., Quillin B. (2007), Migration and Remittances. Ester Europe and the For- mer Soviet Uninon, The International Bank of Reconstruction and Development, Washington.

Miłaszewicz D., Milczarek A., Nagaj R., Szkudlarek P., Zakrzewska M. (2015), Deter- minants of Polish International Migration in the area of the European Union after 2004, “Journal of International Studies”, Vol. 7, No. 3, s. 61-77.

OECD (2014), A New Profile of Migrants in the Aftermath of the Recent Economic Crisis, “Social, Employment and Migration Working Paper”, nr 160.

Okólski M. (2005), Demografia, Scholar, Warszawa.

Okólski M., Fihel A. (2012), Demografia. Współczesne zjawiska i teorie, Scholar, War- szawa.

Pawlik J., Zając A. (2013), Zagrożenia demograficzne [w:] A. Kwiatkowska, K. Krasoń, W. Dąbroś, J. Koryciński (red.), Myśl społeczno-ekonomiczna, tom II, Wydawnictwo Stowarzyszenie Współpracy Polska-Wschód, Kielce-Tarnobrzeg, s. 105-112.

Puzio-Wacławik B. (2010), Społeczno-ekonomiczne skutki migracji Polaków po akcesji Polski do Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekono- micznego, nr 8, PTE, Kraków, s. 179-193.

(12)

Raport Banku Światowego (2014), http://search.worldbank.org/data?qterm=++life+rate

&language=EN&format= (dostęp: 14.11.2015).

Sánchez F. (2012), Migración y remesas en la ciudad de Ixmiquilpan, Universidad Autónoma del Estado de Hidalgo, Hidalgo, México.

Sojka E. (2007), Migracje ludności i rozwój demograficzny Śląska w okresie transfor- macji, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice.

Szczygielska I. (2013), Migracje zarobkowe kobiet i ich wpływ na funkcjonowanie ro- dzin, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

[www 1] http://search.worldbank.org/data?qterm=structur+of+the+population&language

=EN&format= (dostęp: 12.11.2015).

DEMOGRAPHIC CHANGES AND MIGRATION PROCESSES AND THEIR IMPACT ON THE LABOUR MARKET

Summary: The aim of this article is to conduct a comparative analysis of demographic changes and migration in Poland compared to other countries and the impact of these phenomena on the labour market. The study covered the years 2004-2012, using statisti- cal data available resources in Poland, European Union countries as well as international organisations. This article reviews the available literature. The authors showed both positive and negative effects on studied phenomena taking place in the labour market changes in the structure of market participants.

Keywords: demography, migration, unemployment, work.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Коротко підсумовуючи наш аналіз, можемо ствердити, що в римо-католицьких метричних книгах Дрогобича кінця XVIII – початку XIX

Within next 0.5 mm coral lite growth (Fig. 8D), all ma jor septa be come short, leav ing wide ax ial area free. Car di - nal sep tum slightly short ened, coun ter slightly elon

Waldemar Połoczanin, Adam Stefanowicz i Piotr Dąbrowski /ar­ chitekci, PP PKZ/, eiptolodzy: dr Janusz Karkowski /Zakład Archeologii Śródziemnomorskiej РАН/, mgr Franci­

Hence in American romantic poetry the process of creating a work of art is not merely analogous with the natural process of the growth of living organisms.. The artist

Tylko jedna czwarta indagowanych osób z niepełno- sprawnością (25,5%, w tym 4 kobiety i 8 mężczyzn) jest zdania, że stosownych inicjatyw dotyczących aktywizacji

Abstract By varying the wavenumber over a large and finely discretized interval of values, we analyse the phase and group velocity of linear three-dimensional travelling waves both

Nie sposób też nie zauważyć, że kłopoty z ogłoszeniem drukiem Pisma świętego przez W arszaw­ skie Towarzystwo Biblijne były niejako przedłużeniem sprawy

5 Zmniejszanie się odsetka subpopulacji w wieku produkcyjnym, utożsamianej z potencjalnymi zasobami pracy, następuje wskutek starzenia się populacji (związanego ze zwiększaniem