• Nie Znaleziono Wyników

Ł ó d ź - W a r s z a w a 2 0 1 8 | I S S N 2 5 4 3 - 8 1 9 0

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Ł ó d ź - W a r s z a w a 2 0 1 8 | I S S N 2 5 4 3 - 8 1 9 0"

Copied!
135
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)
(3)

Family Pedagogy Pedagogika Rodziny

Kwartalnik 10(2)/2020 ISSN 2543-862X

(4)

Sekretarz redakcji:

dr, Bożena Zając, prof SAN Rada programowa:

Józefa Brągiel, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Opolski, Poland Arthur Ellis, Professor of Education, Seattle Pacific University, USA Reinhard Golz, Prof., Leibniz Universität Hannover, Germany

Emilia Janigova, Doc. PhDr. Ing., Katolicka univerzita v Rużomberku, Slovakia Anna Kwak, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Warszawski, Poland

Tadeusz Pilch, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Warszawski, Poland

Andrzej Radziewicz ‐Winnicki, prof. zw. dr hab., Społeczna Akademia Nauk, Poland Łukasz Sułkowski, prof. zw. dr hab., Społeczna Akademia Nauk, Poland

Andrzej Michał de Tchorzewski, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Gdański, Poland Mikołaj Winiarski, prof. zw. dr hab., Społeczna Akademia Nauk, Poland Anna Żilova, Prof. PhDr., Katolicka univerzita v Rużomberku, Slovakia André Boyer, Prof. Emérite, Université de Nice Sophia ‐Antipolis, France Cristina Montesi, PhD, Università degli Studi di Perugia, Italy

Abdel Hakim Doukkali, Prof., Université Internationale de Casablanca, Morocco Maria Uramova, Prof. Ing., PhD., Matej Bel University in Banska Bystrzyca, Slovakia Bożena Zając, dr, Społeczna Akademia Nauk, Poland

Mariola Świderska, dr, Społeczna Akademia Nauk, Poland (przewodnicząca)

Redakcja „Pedagogiki Rodziny. Family Pedagogy”:

Społeczna Akademia Nauk ul. Sienkiewicza 9, 90–113 Łódź 42 664 66 21, e ‐mail: mariouka@wp.pl

© Copyright by Społeczna Akademia Nauk ISSN: 2543 ‐862X

Korekta: Małgorzata Pająk, Dominika Więzik Skład komputerowy: Małgorzata Pająk Projekt okładki: Marcin Szadkowski Wersja elektroniczna jest wersją pierwotną.

Wszystkie artykuły naukowe w czasopiśmie zostały zrecenzowane zgodnie z wytycznymi

Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

(5)

Spis treści

Bartłomiej Beśka

Motywacje młodych ludzi do podjęcia pracy w policji – w świetle badań własnych ... 5 Martyna Dębicka

Efektywność współpracy rodziców ze szkołą oczami rodziców i nauczycieli

z Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Bełchatowie w świetle badań własnych ... 15 Anna Jaśko

Znaczenie kształcenia muzycznego w rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym w opinii rodziców i nauczycieli Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia

w Pabianicach ... 31 Edyta Karolak

Rola i zadania nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej w diagnozowaniu trudności wychowawczych uczniów klas I–III w opinii rodziców i nauczycieli Szkoły Podstawowej nr 5 w Zgierzu w świetle badań własnych ... 43 Stanisław Korotyński

Rola ćwiczeń gimnastycznych we wszechstronnym rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym w opinii rodziców i trenera w świetle badań własnych ... 59 Ewa Nieckarz

Rola aktywności plastycznej w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym na podstawie opinii rodziców i nauczycieli dzieci z przedszkoli położonych na terenie miasta

Tarnobrzeg ... 71 Anna Pająk

Przestępczość wśród młodzieży zażywającej środki psychoaktywne w opinii nieletnich

i pracowników Policyjnej Izby Dziecka w Łodzi ... 95 Grażyna Ustyniak

Rola kuratora sądowego w procesie resocjalizacji nieletnich w opinii kuratorów

sądowych z województwa łódzkiego – w świetle badań własnych ... 105

(6)
(7)

Pedagogika Rodziny, Family Pedagogy nr 10(2)/2020, ss. 5–14

Bartłomiej Beśka

Społeczna Akademia Nauk

Motywacje młodych ludzi do podjęcia pracy w policji – w świetle badań własnych

Motivations of Young people to Work in the Police – in the Light of Own Research

Abstract: The article presents the results of the author’s own research on the motivations of young people to work in the police. The study was carried out at the Police Training Cen- ter in Legionowo with the participation of 56 people. Among other things, questions were asked about the satisfaction with the chosen profession, internal and external factors that influenced the respondents’ particular choice. The analysis is supported by charts.

Key words: police, motivation, internal and external factors, survey

Charakterystyka populacji badawczej

Badania na temat motywacji młodych ludzi podejmujących pracę w policji zosta- ły przeprowadzone na terenie Centrum Szkolenia Policji w Legionowie. Uczestni- czyło w nich 56 młodych funkcjonariuszy. Sondaż został przeprowadzony za po- mocą ankiety.

Pierwsza cześć składała się z podstawowych pytań o wiek, płeć, wykształce- nie oraz miejsce zamieszkania ankietowanych. Każdy młody uczestnik szkolenia w owej placówce chętnie brał udział w rozwiązaniu zaistniałych problemów ba- dawczych poprzez udzielenie odpowiedzi na postawione pytania.

bartekbeska04@gmail.com

(8)

22–25 lat, stanowili oni 43% wszystkich respondentów. Dwadzieścia dziewięć pro- cent to osoby w wieku 26–29 lat. Jedenaście osób – 20% to osoby powyżej 30 roku życia. Najmniejszą grupę stanowiły jednostki w przedziale wiekowym 18–21 lat – 9%. Dane z badań zostały przedstawione na wykresie numer 1.

Wykres 1. Wiek badanych osób [N= 56]

Źródło: opracowanie własne.

W kwestionariuszu ankiety znajdowało się pytanie o płeć ankieterów. Większą część, czyli ponad 66%, stanowili młodzi mężczyźni. W Centrum Szkolenia Policji w Legionowie odbywało kurs dziewiętnaście kobiet, które stanowiły 34% wszyst- kich badanych.

Ważne pytaniem zawarte w pierwszej części ankiety odnosiło się do wykształ- cenia młodych funkcjonariuszy. Ponad połowa z nich miała wykształcenie śred- nie – 64%. Ankietowani z wykształceniem wyższym stanowili 36%. Nikt z bada- nych nie miał wykształcenia podstawowego.

Większą część, bo ponad dwie/trzecie osób biorących udział w badaniu, sta- nowili mieszkańcy miast – 68%. A tylko 32% respondentów zamieszkiwało tere- ny wiejskie.

Podsumowując, w badaniach dotyczących motywacji młodych ludzi wstępują-

cych do policji uczestniczyło 56 funkcjonariuszy szkolących się w Centrum Szkole-

nia Policji w Legionowie. Najliczniejszą grupą byli funkcjonariusze w wieku 22–25

lat. Natomiast najmniejszą grupę stanowiły osoby młode w przedziale wiekowym

18–21. Większą część osób biorących udział w badaniu stanowili mężczyźni – któ-

rych było 37. Badani funkcjonariusze to osoby z wykształceniem średnim oraz wyż-

szym. Większa część badanych respondentów to osoby z wykształceniem średnim

– 36 osób. Żaden z ankietowanych funkcjonariuszy nie posiadał wykształcenia pod-

stawowego. W części pierwszej kwestionariusza ankiety znajdowało się także pytanie

(9)

Motywacje młodych ludzi do podjęcia pracy w Policji – w świetle badań własnych 7 dotyczące miejsca zamieszkania badanych osób. Trzydziestu ośmiu z nich to osoby zamieszkujące tereny miejskie, pozostałe 18 osób to mieszkańcy terenów wiejskich.

Realia pracy policjanta oraz oczekiwania wobec niej

Wśród młodego pokolenia panuje przekonanie, że policja jest instytucją, któ- rej należy unikać. Młodzi sądzą, że jest to organ, który nakłada wyłącznie kary.

Jest też duży odsetek młodych osób, które twierdzą, że funkcjonariusz policji stanowi godny wzór do naśladowania, dlatego w ostatnich latach wzrosła licz- ba nie tylko kandydatów, ale także kandydatek starających się wstąpić w szere- gi policyjne.

Młodzi ludzie wiążą z tym zawodem wiele nadziei. Jednostka, podejmując de- cyzje o służbie policyjnej, jest nastawiona przede wszystkim na ciężką pracę, która zaowocuje spektakularnymi rezultatami. Każdy kandydat to osoba, która chce się przyczynić do polepszenia bezpieczeństwa swoich najbliższych oraz społeczeń- stwa. Marzą oni o tym, aby dzięki nim świat stał się lepszy, zminimalizowane zo- stały: liczba przestępstw, zabójstw, przemocy, niebezpieczeństw oraz wykroczeń.

Młody policjant na początku swojej kariery zawodowej ma ogromne oczekiwania, które powiązane są z ciągłym rozwojem ścieżki zawodowej.

W niniejszej pracy chciano dowiedzieć się, jakie oczekiwania wobec zawodu policjanta mają młodzi ludzie wstępujący do służb policyjnych.

Funkcjonariusze dostali za zadanie wypełnienie kwestionariusza ankiety.

Wykres 2. Zadowolenie z zawodu policjanta [N=56]

Źródło: opracowanie własne.

Początkowe pytanie części problemowej ankiety dotyczyło zadowolenia

z zawodu policjanta. Większość respondentów (88% wszystkich badanych) za-

deklarowało zadowolenie z wykonywanego zawodu. Pięć osób, które stanowiły

(10)

dwóch funkcjonariuszy – 4% – nie czuło zadowolenia z podjętej decyzji.

Kolejne pytanie tej części ankiety dotyczyło kontaktu młodego funkcjonariu- sza z zawodem policjanta przed podjęciem decyzji o wstąpieniu do służby mundu- rowej. Wyniki zostały przedstawione na wykresie numer 3.

Wykres 3. Kontakt z zawodem policjanta [N=56]

Źródło: opracowanie własne.

Z powyższych danych jednoznacznie wynika, że aż 93% badanych respon- dentów miało kontakt z zawodem policjanta przed wstąpieniem do służby. Tyl- ko 4 osoby, stanowiące 7% ogółu, nie miały wcześniej styczności z wykonywa- nym zawodem.

Poproszono też o zadeklarowanie sytuacji, w jakiej jednostka miała kontakt z zawodem policjanta. Najwięcej osób miało kontakt z zawodem policjanta dzię- ki ukończeniu szkoły średniej o profilu policyjnym (38%). Jedenaście osób, sta- nowiących 21% wszystkich badanych, miało kontakt z zawodem policjanta dzięki powielaniu tradycji rodzinnej. 19% ankietowanych ukończyło studia kierunkowe.

12% badanych miało kontakt w sytuacjach prywatnych, a pięć osób (10%), dzięki odbyciu praktyk studenckich na komisariatach policji.

Następne pytanie dotyczyło czerpania wiedzy na temat zawodu policjanta.

Szczegółowe dane zostały przedstawione na wykresie numer 4.

(11)

Motywacje młodych ludzi do podjęcia pracy w Policji – w świetle badań własnych 9

Wykres 4. Czerpanie wiedzy na temat zawodu policjanta [N=56]

Źródło: opracowanie własne.

Młodzi funkcjonariusze, odbywający szkolenie zawodowe, czerpali wiedzę na temat swojego zawodu z różnych źródeł. 45% osób pogłębiało swoją wiedzę dzię- ki filmom. Dziewiętnaście osób – 34% – dzięki literaturze, sytuacjom rodzinnym oraz edukacji w szkole. Dziewięć osób, stanowiących 16% wszystkich badanych, wiedzę na temat policji zdobyło za pomocą mediów. Najmniejsza grupa badanych funkcjonariuszy – 5% – wiedzę o przyszłym zawodzie pogłębiała poprzez rozmo- wę z najbliższymi członkami rodziny.

Wykres 5. Moment wyboru kariery zawodowej [N=56]

Źródło: opracowanie własne.

(12)

padał na różne okresy ich życia. Trzydzieści pięć osób – 63% – podjęło tę decy- zję podczas uczęszczania do szkoły średniej. Jedna czwarta ankietowanych posta- nowiła o służbie policyjnej już w okresie dzieciństwa. Tylko 13% funkcjonariuszy podjęło ją po ukończeniu edukacji.

Ostatnie pytanie, które pomogło rozwiązać pierwszy problem badawczy, do- tyczyło oczekiwań wobec zawodu policjanta. Wyniki zostały przedstawione na po- niższym wykresie.

Wykres 6. Oczekiwania wobec zawodu policjanta [N=56]

Źródło: opracowanie własne.

Powyższy wykres wskazuje na to, że młodzi ludzie od zawodu policjanta ocze- kują nowych wyzwań, które pomogą im się rozwinąć. Takiej odpowiedzi udzie- liło 43% badanych osób. Szesnastu respondentów – 29% – zadeklarowało sta- bilność pracy. 18% ankietowanych miało inne oczekiwania wobec wykonywane- go zawodu, takie jak: ochrona życia własnego i społeczeństwa. Najmniejsza gru- pa – 11% – oczekiwała, aby służba policyjna pozwoliła poczuć im adrenalinę. Ża- den z respondentów nie miał oczekiwań, aby praca ta była zespołowa lub wyko- nywana w terenie.

Osoby biorące udział w badaniu zostały zapytane o zadowolenie z zawodu

policjanta. Aż 49 respondentów czerpało satysfakcję z zawodu. Dwie osoby nie

czuły przyjemności z podjętej decyzji o służbie. Praktycznie każdy z badanych

funkcjonariuszy miał kontakt ze służbą policyjną przed podjęciem decyzji o wstą-

pieniu do policji. Czterech respondentów podjęło ją bez wcześniejszego kontak-

tu z wykonywanym zawodem. Młodzi funkcjonariusze zostali zapytani skąd czer-

pali wiedzę na temat zawodu policjanta. Prawie połowa respondentów zadeklaro-

wała, że informacje na temat przyszłego zawodu zdobyli dzięki filmom o tema-

tyce policyjnej. Dziewiętnaście osób zdobyło wiedzę na temat zawodu policjanta

(13)

Motywacje młodych ludzi do podjęcia pracy w Policji – w świetle badań własnych 11 dzięki edukacji w szkole, literaturze przedmiotu oraz podczas sytuacji rodzinnych.

Najmniej osób zadeklarowało zdobywanie wiedzy o przyszłym zawodzie poprzez rozmowę z bliskimi. Największa część zbadanych młodych funkcjonariuszy pod- jęła decyzję o służbie policyjnej w trakcie edukacji szkolnej, a najmniejsza po jej ukończeniu. Młode osoby miały zróżnicowane oczekiwania wobec owego zawo- du. Niespełna połowa z nich spodziewała się, że przyniesie on nowe wyzwania, aby jednostka mogła się wykazać. Pozostali oczekiwali stabilności pracy oraz moż- liwości ochrony swoich najbliższych. Tylko sześć osób deklarowała potrzebę po- czucia adrenaliny.

Czynniki wewnętrzne wpływające na decyzję o wstąpieniu do policji

Motywacja wewnętrzna obejmuje takie czynniki, jak: kompetencje, osiągnięcia, na- stawienie, wykształcenie, zamiłowanie oraz zwyczaje. „Ten rodzaj motywacji opie- ra się na samoczynnych bodźcach, które wpływają na myślenie i zachowanie czło- wieka” [Burkiewicz 2011, s. 41]. Jednostka dzięki motywacji odczuwa zadowolenie z realizowania zamierzonego celu.

Aby móc rozwiązać drugi problem badawczy, chciano dowiedzieć się, jakie czynniki wewnętrzne kierowały młodą osobą podczas podjęcia decyzji o wstąpie- niu do służb policji.

Istotnym pytaniem, które przyczyniło się do rozwiązania drugiego problemu badawczego, było pytanie o identyfikację z zawodem policjanta. Wszyscy badani to osoby, które identyfikowały się z zawodem policjanta. Ponad połowa osób – 54% – twierdziła, że raczej utożsamia się z wybranym zawodem. Natomiast pozo- stali uważali, że zdecydowanie identyfikują się ze służbą w policji.

Kluczowe pytanie tej części ankiety dotyczyło czynników wewnętrznych wpły-

wających na decyzję o wstąpieniu do policji. Szczegółowe wyniki zostały przedsta-

wione na poniższym wykresie.

(14)

Żródło: opracowanie własne.

Według 68% respondentów zdolności i zainteresowania raczej przyczyniły się do tej decyzji, zaś według 32% przyczyniły się do niej zdecydowanie. Następnym czynnikiem wpływającym na podjęcie tej decyzji były marzenia, które dla 64% ra- czej przyczyniły się do wyboru tego zawodu. Dwanaście osób – 22% – było prze- konanych, że marzenia zdecydowanie odegrały rolę podczas podejmowania decy- zji o służbie mundurowej. Tylko 14% respondentów uważało, że nie miały one nic wspólnego z tym wyborem. Kolejnym czynnikiem były predyspozycje psychospo- łeczne. Aż 88% stwierdziło, że raczej odgrywają one rolę przy podejmowaniu decy- zji o wstąpieniu do policji. 11% młodych funkcjonariuszy uznało, że zdecydowanie mają one wpływ na podjęcie decyzji. Tylko jedna osoba twierdziła, że nie mają one wpływu. Czwartym czynnikiem była chęć pomagania i służenia innym. „Zdecydo- wanie tak” zaznaczyło 70% badanych, 23% „raczej tak” i 7% „zdecydowanie nie”.

Czynnikiem wpływającym na podjęcie decyzji była możliwość rozwoju osobistego.

Dla 80% funkcjonariuszy ten czynnik raczej odgrywał rolę, natomiast dla pozosta- łych 20% zdecydowanie przyczynił się do wyboru zawodu policjanta. Przedostatnim czynnikiem, który pomógł w podjęciu decyzji, był temperament i cechy charakteru.

Ponad połowa respondentów – 57% – zadeklarowała, że czynnik ten był raczej po- mocny przy wyborze ścieżki zawodowej. 29% sądziło, że zdecydowanie przyczynił się on do podjęcia decyzji, z kolei 14% twierdzi, że zdecydowanie nie był on przy- datny. Ostatnim czynnikiem, mogącym przyczynić się do podjęcia tej ważnej decyzji, był stan zdrowia. Dla 82% badanych nie odegrał on istotnej roli przy wyborze zawo- du. Dziesięć osób – 18% – udzieliło odpowiedzi „raczej tak”.

Rozwiązanie tego problemu badawczego było jednym z priorytetów niniej-

szej pracy. Wszyscy badani respondenci w mniejszym lub większym stopniu iden-

tyfikowali się z wykonywanym zawodem. Czynnikami wpływającymi na decyzję

(15)

Motywacje młodych ludzi do podjęcia pracy w Policji – w świetle badań własnych 13 o wstąpieniu do policji okazały się przede wszystkim predyspozycje psychospo- łeczne, możliwość rozwoju osobistego oraz zdolności i zainteresowania. Stan zdrowia nie miał wpływu na podjęcie decyzji o wstąpieniu do służby policyjnej przez badanych funkcjonariuszy.

Czynniki zewnętrzne wpływające na decyzje o wstąpieniu do policji

W życiu każdego człowieka pojawia się moment, w którym musi zadbać o swój byt i usamodzielnić się. Dojrzałość to umiejętność podejmowania racjonalnych decyzji, które niosą ze sobą odpowiedzialność [Górycka 1978]. Taką decyzję sta- nowi wstąpienie do służby mundurowej. Jednym z głównych powodów bywa kon- tynuowanie tradycji rodzinnej. Praca w szeregach policyjnych pozwala człowieko- wi osiągnąć stabilizację finansową, niezbędną do zapewnienia równowagi finan- sowej sobie i swoim najbliższym. Służba policyjna obarczona jest ogromną od- powiedzialnością za społeczeństwo, dzięki czemu jednostka nabywa poważania wśród otoczenia [Babiński, Bogdalski 2005]. Duża liczba funkcjonariuszy policji to osoby, które zdecydowały się edukować w kierunku służb mundurowych. Na- uka w tym kierunku wymaga dużego zaangażowania, poświęcenia czasu prywatne- go na ciągły rozwój zawodowy. Aktywność jednostki powinna przekładać się nie tylko na zajęcia teoretyczne, które pozwalają na głębsze poznanie zawodu, ale rów- nież na praktyczne, które pomagają w doświadczeniu tej służby. Niektórzy młodzi ludzie starają się myśleć o przyszłości, co za tym idzie, podejmują decyzje o krót- szym stażu pracy, który umożliwia wcześniejsze przejście na emeryturę niż w przy- padku innych zawodów. Służba policyjna wiąże się z nienormowanym czasem pra- cy, co dla wielu osób może wydawać się uciążliwe.

W niniejszej pracy chciano dowiedzieć się, jakie czynniki zewnętrzne wpłynę- ły na decyzję o wstąpieniu do policji.

Jednym z pytań, z którym zmierzyli się badani, dotyczyło pomocy podczas podejmowania decyzji o wstąpieniu do służb policyjnych. 41% młodych osób nie potrzebowało pomocy przy podjęciu tej decyzji – podjęło ją samodzielnie. 25%

funkcjonariuszy postanowiło wstąpić do służb policyjnych w porozumieniu z ro- dzicami. Pomocy następnej grupie udzielili znajomi – 12%. 11% osób zadeklaro- wało pomoc partnera/partnerki podczas podejmowania tej trudnej decyzji. Naj- mniejszą grupę stanowiły jednostki, którym tę ważną decyzję pomogły podjąć ich dzieci – 5%.

Ostatnie pytanie, które miało bezpośredni wpływ na rozwiązanie trzeciego

problemu badawczego, dotyczyło czynników zewnętrznych, decydujących o wy-

borze zawodu policjanta.

(16)

Żródło: opracowanie własne.

Największą grupę – 30% – stanowili funkcjonariusze, którzy zadeklarowali, że czynnikiem decydującym o wyborze zawodu policjanta było ukończenie szko- ły związanej ze służbą policyjną. Jedna czwarta badanych respondentów kierowa- ła się stabilnością zatrudnienia. Jedenaście osób – 20% – to osoby kontynuujące tra- dycję rodzinną. Dla 11 % czynnikiem przyczyniającym się do wstąpienia do służby policyjnej był nienormowany czas pracy, dla 5% wcześniejsza emerytura. Tylko jed- na kobieta jako czynnik wskazała wysokie zarobki. Dla żadnego z badanych respon- dentów przyczyną podjęcia decyzji nie okazały się: perspektywa zdobycia sławy, chęć zdobycia poważania w społeczeństwie, presja społeczna, czy też przypadek.

Podsumowując zdobyte informacje, pomocy przy podjęciu decyzji o wstąpie- niu do służb policyjnych potrzebowała ponad połowa z badanych funkcjonariu- szy. Dwudziestu trzech z nich podjęło tę decyzję samodzielnie.

Bibliografia

Babiński A., Bogdalski P. (2005), Policja w strukturach administracji publicznej, materia- ły poseminaryjne, Wydział Wydawnictw i Poligrafii Wyższej Szkoły Policyjnej, Szczytno.

Burkiewicz M. (2011), Efektywne motywowanie pracowników, Wydawnictwo Verlag Da- shofer, Warszawa 2011.

Górycka A. (1978), Rozwój i kształtowanie zainteresowań, WSiP, Warszawa.

(17)

Pedagogika Rodziny, Family Pedagogy nr 10(2)/2020, ss. 15–30

Martyna Dębicka

Społeczna Akademia Nauk

Efektywność współpracy rodziców ze szkołą oczami rodziców i nauczycieli z Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Bełchatowie w świetle badań własnych

Effectiveness of Parent-school Cooperation through

the Eyes of Parents and Teachers from the Private Primary School in Bełchatów in the Light of Own Research

Abstract: The article presents the results of the author’s own research among the te- achers of the Private Primary School in Bełchatów and the parents of the children. The respondents were asked about the cooperation of parents with the school. The re- sults of the research lead to conclusions about the positive shape of this cooperation.

Key words: cooperation, commitment, parents, teachers

Prezentacja populacji badawczej

Populacją nazywamy zbiór wszystkich przypadków posiadających wspólne cechy, np. zbiór osób [Maszke 2014, s. 145]. Według. T. Pilcha oraz T. Bauman popula- cję badawczą stanowi zbiór wszystkich jednostek badania, a więc zbiór wszelkich przedmiotów, w których każdy posiada komplet cech uznanych przez badacza za ważne [Pilch, Bauman 2001, ss. 125–126].

tyna137@gmail.com

(18)

W niniejszej pracy badawczej populację badawczą stanowią nauczyciele Nie- publicznej Szkoły Podstawowej w Bełchatowie, a także rodzice dzieci uczęszcza- jących do tejże szkoły.

Badani rodzice

W badaniu wzięło udział 50 rodziców uczniów uczęszczających do Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Bełchatowie. W grupie badanych większość to osoby płci żeńskiej, w różnym wieku oraz o zróżnicowanym poziomie wykształcenia. Me- tryczka umożliwiająca przeprowadzenie charakterystyki badań zawierała pytania o płeć, wiek, a także o wykształcenie rodziców udzielających odpowiedzi.

Wykres 1. Płeć ankietowanych rodziców, N= 50

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

Większość, tj. 90% badanych rodziców stanowią kobiety, tylko 5 mężczyzn

wypełniło kwestionariusz ankiety. Stanowią oni 10% omawianej grupy badawczej.

(19)

Efektywność współpracy rodziców ze szkołą oczami rodziców i nauczycieli… 17 Wykres 2. Wiek ankietowanych rodziców, N=50

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

Znaczna część badanych to osoby między 36 a 45 roku życia. Stano- wią oni 74% grupy badawczej. Natomiast 20 % to osoby o 10 lat młodsze – w wieku od 26 do 35 lat. Najmniejszą część – 6% – stanowią osoby naj- starsze, powyżej 45 roku życia.

Wykres 3. Wykształcenie badanych rodziców, N=50

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

(20)

Wśród badanych rodziców większość zadeklarowała wykształcenie wyższe (84%), natomiast 16% osób badanych posiadało wykształcenie średnie. Nikt z an- kietowanych nie wskazał wykształcenia podstawowego ani zawodowego.

Badani nauczyciele

W badaniu wzięło udział 9 nauczycieli Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Beł- chatowie. Grupę badanych pedagogów w 100% stanowią osoby płci żeńskiej, w różnym wieku, o zróżnicowanym stażu pracy i stopniu awansu zawodowego.

Metryczka składała się z trzech pytań, które dotyczyły płci, stażu pracy oraz stop- nia awansu zawodowego.

Tabela 1. Staż pracy ankietowanych nauczycieli, N = 9 Lata pracy Liczba

badanych

3 lata 3

3 – 6 lat 2

6 – 18 lat 3

18 i więcej 1

Suma 9

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

Niniejsza grupa badanych to nauczyciele o różnym stażu pracy. Trzy osoby odbyły krótki staż – poniżej 3 lat, staż kolejnych dwóch nauczycieli mieści się w granicach od 3 do 6 lat. Tylko jedna osoba to nauczyciel z największym do- świadczeniem – co najmniej 18 lat. Staż pracy pozostałych trzech nauczycielek mieści się w granicy 6–8 lat.

Tabela 2. Stopień awansu zawodowego badanych nauczycieli, N=9 Stopień awansu Liczba badanych

Nauczyciel stażysta 5

Nauczyciel kontraktowy 2

Nauczyciel mianowany 0

Nauczyciel dyplomowany 2

Suma 9

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

Wśród odpowiadających można dostrzec niewielką przewagę nauczycieli sta-

żystów, których liczba wynosi 5. Odpowiedzi udzieliło dwóch nauczycieli kontrak-

towych, a także dwóch nauczycieli dyplomowanych.

(21)

Efektywność współpracy rodziców ze szkołą oczami rodziców i nauczycieli… 19 Formy i obszary, w jakich zdaniem badanych przebiega współpraca

pomiędzy badanymi rodzicami a nauczycielami

Współpraca między rodzicami a szkołą w ostatnich latach uległa licznym zmia- nom. Świadomość obopólnych korzyści, wynikających z prężnej współpracy, pro- wadzi do powstawania coraz to nowszych jej form [Karbowniczek, Kwaśniewska, Surma 2011, s. 109]. To niezwykle istotne we współczesnej edukacji, nastawionej przede wszystkim na ścisłą współpracę.

Pierwsze pytanie skierowane do rodziców dotyczyło form współpracy wyko- rzystywanych przez nauczycieli. Zadaniem badanych było wskazanie częstotliwo- ści stosowania przez nauczycieli form wskazanych na wykresie poniżej.

Wykres 4. Formy współpracy stosowane przez nauczycieli Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Bełchatowie, N=50

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

*Wyniki nie sumują się do 100%, ponieważ możliwy był wybór więcej niż jednej odpowiedzi

Najczęstszą stosowaną przez nauczycieli formą współpracy okazało się pro-

wadzenie konsultacji z rodzicami. Aż 81,2% badanych wskazało, że konsultacje

odbywają się zawsze, a 18,8% deklarowało, iż taka forma jest stosowana czasa-

mi. Dużą popularnością cieszą się zebrania z rodzicami. Tylko 2% respondentów

(22)

zaznaczyło, iż zebrania są organizowane rzadko, natomiast nikt nie zaznaczył opcji

‘nigdy’. W szkole nauczyciele często kontaktują się z rodzicami przez telefon. Po- nad 82% badanych odpowiedziało, iż forma ta stosowana jest czasami bądź za- wsze. Z podobną częstotliwością (70,2%) nauczyciele zbierają opinie o szkole.

Większość (73,5%) odpowiedzi wskazuje na fakt, iż nauczyciele organizują spo- tkania dotyczące trudności wychowawczych. Najrzadszą formą współpracy są wi- zyty domowe, aż 93,6% odpowiadających wskazało, iż taka forma nigdy nie zo- stała zastosowana. Przy pozostałych kryteriach zdania są podzielone, może wyni- kać to z faktu, iż nauczyciel dostosowuje formy współpracy do potrzeb rodziców.

Następnie poproszono rodziców o wskazanie, jakie formy współpracy szko- ły z rodzicami uważają za najważniejsze oraz o uzasadnienie wyboru. 41 ankieto- wanych udzieliło odpowiedzi, jednak nie wszyscy ją uzasadnili. Odpowiedź ‘zebra- nia’ wskazano 24 razy, a konsultacje 23 (na 50 osób badanych). Dodatkowo bada- ni zwrócili również uwagę na kontakty telefoniczne i korespondencyjne, a także na spotkania dotyczące trudności wychowawczych. Według rodziców:

Z kolei badani nauczyciele za najważniejsze formy współpracy uważają przede wszystkim bezpośredni kontakt z rodzicem oraz kontakty korespondencyjne.

Kolejne pytanie dotyczyło poziomu wsparcia rodziców przez nauczycieli w pracy wychowawczej z zastosowaniem różnorodnych form współpracy.

Wykres 5. Poziom wsparcia rodziców przez nauczycieli w pracy wychowawczej z zastosowaniem różnorodnych form współpracy, N=41

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

*Wyniki nie sumują się do 100%, ponieważ możliwy był wybór więcej niż jednej odpowiedzi

Wszyscy odpowiadający wskazali, że nauczyciel wspiera ich wychowawczo

poprzez informowanie o sukcesach ucznia – 30,6% doświadcza tego czasami,

(23)

Efektywność współpracy rodziców ze szkołą oczami rodziców i nauczycieli… 21 a 69,4% zawsze. Podobna zgodność występuje w przypadku stwierdzenia, iż na- uczyciel kształtuje prawidłowe postawy uczniów. Tylko 2% odpowiedzi wskazu- je, że zdarza się to rzadko, a nie ma ani jednej osoby, która twierdziła, że nauczy- ciel nigdy tego nie robi. Ponadto, zdaniem respondentów, pedagog czasami bądź zawsze włącza rodziców w sprawy życia i szkoły (89,6%), ukazuje mocne strony dziecka (86%), wspiera poprzez rozmowy telefoniczne (83,3%). Nieliczni wska- zali, że wspomniane wcześniej działania nauczyciela zdarzają się rzadko lub ni- gdy. Natomiast większość (83,3%) ankietowanych podała, iż nauczyciel nie prak- tykuje wizyt domowych i poznania środowiska. Według znacznej części badanych (70,2%) szkolenia dla rodziców organizowane są rzadko bądź wcale.

Nauczycieli poproszono również o przytoczenie sposobów, w jakie wspierają rodziców w pracy wychowawczej. Pierwszy respondent w odpowiedzi na pytanie zaznaczył, iż wspólnie stara się rozwiązywać problemy, które się pojawiają oraz su- geruje pewne wyjścia z sytuacji.

Prawie wszyscy respondenci w swoich wypowiedziach podkreślili wagę roz- mowy o problemach dziecka, a także wspomagania rodziców poprzez pedagogi- zację, udzielanie rad, wskazówek, sugerowanie rozwiązań.

Nauczyciele wypowiedzieli się także na temat konieczności współpracy z śro- dowiskiem rodzinnym ucznia. Zdaniem badanych współdziałanie tych dwóch śro- dowisk wychowawczych przede wszystkim łączy wspólny cel – dobro dziecka.

Jeden z odpowiadających pedagogów stwierdził, iż bez współpracy z rodzica- mi nie można od ucznia niczego wyegzekwować.

Badani stwierdzili, że współdziałanie ułatwia pracę, pozwala na szybkie roz- wiązywanie problemów, uwidacznia je, umożliwia spojrzenie na zagadnienie z in- nej strony.

Zatem z badań wynika, iż najczęstszymi formami współpracy stosowanymi w Niepublicznej Szkole Podstawowej w Bełchatowie są konsultacje, zebrania oraz kontakty za pośrednictwem urządzeń komunikacyjnych. Nauczyciele i rodzice do- strzegają potrzebę systematycznych kontaktów, mają świadomość, że wzajemna współpraca jest kluczowym elementem procesu edukacyjnego.

Bariery skutecznej współpracy w opiniach rodziców i nauczycieli

Oprócz poznania stosowanych w szkole form współpracy, równie ważne okazało

się poznanie ewentualnych barier w tworzeniu partnerskich relacji pomiędzy śro-

dowiskiem szkolnym a rodzinnym. Rodziców zapytano, czy obserwują trudności

w skutecznej współpracy między nimi i nauczycielami.

(24)

rodzicami i nauczycielami, N=50

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

Większość (78%) badanych rodziców zdecydowanie nie dostrzega trudno- ści współpracy z nauczycielami, 6% raczej nie zaobserwowało niepokojących zja- wisk, a tylko 16% zaznaczyło, iż dostrzega problemy.

Następnie badani poproszeni zostali o ustosunkowanie się do przytoczonych sformułowań charakteryzujących postawy nauczycieli odnośnie współpracy z ro- dziną.

Tabela 3. Trudne sytuacje napotkane przez rodziców w czasie kontaktu z nauczycielami, N=27

Odpowiedzi Liczba

wskazań % wskazań Nauczyciel próbował mi udowodnić, że moje

dziecko jest niegrzeczne. 2 7,40%

Nauczyciel zastraszał mnie (np. zgłoszeniem sy-

tuacji do sądu, obniżeniem oceny dziecka). 2 7,40%

Nauczyciel żądał, abym zmienił zachowanie

dziecka w szkole. 6 22,22%

Nauczyciel pouczał mnie, jak mam postępować

z dzieckiem. 3 11,11%

Nauczyciel przymuszał mnie do udziału w ak-

cjach i imprezach szkolnych. 1 3,7%

Nauczyciel krytykował mój sposób postępowania

z dzieckiem. 1 3,7%

(25)

Efektywność współpracy rodziców ze szkołą oczami rodziców i nauczycieli… 23

Odpowiedzi Liczba

wskazań % wskazań Nauczyciel rozmawiał ze mną, jakbym był bar-

dzo mało inteligentny. 1 3,7%

Nauczyciel jawnie lekceważył moją osobę. 2 7,40%

Nauczyciel przymuszał mnie do pracy na rzecz

szkoły. 0 0%

Nauczyciel nie był dyskretny i o moim problemie

rozpowiedział innym. 3 11,11%

Inne, jakie? 19 70,37%

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

*Wyniki nie sumują się do 100%, ponieważ możliwy był wybór więcej niż jednej odpowiedzi

Znaczna część rodziców (70,37%) w odpowiedzi na pytanie: „Jakie trudne sy- tuacje w czasie kontaktu z nauczycielami zdarzyły się Pani/Panu? (Proszę wskazać 3 najistotniejsze)” wskazała opcje ‘inne’. Jeżeli chodzi o pozostałe sformułowa- nia, najwięcej odpowiedzi wskazuje, iż zdarzyło się, że nauczyciel żądał od rodzi- ca, aby zmienił zachowanie dziecka w szkole (22,22%). Nieco mniej osób wskaza- ło, że nauczyciel pouczał rodzica, jak ma postępować z dzieckiem (11,11%), tyle samo odpowiedzi sugeruje, iż zdarzały się sytuacje, w których nauczyciel nie był dyskretny. Pozytywny jest fakt, iż żaden z respondentów nigdy nie czuł się zmu- szany do pracy na rzecz szkoły. Tylko dwa razy respondenci zadeklarowali, że na- uczyciel próbował udowodnić, że dziecko jest niegrzeczne, zastraszał czy też lek- ceważył rodzica. Pojedyncze odpowiedzi wskazują, iż zdarzyły się sytuacje, w któ- rych nauczyciel rozmawiał z rodzicem, jakby był on bardzo mało inteligentny czy krytykował sposób postępowania z dzieckiem bądź przymuszał do udziału w im- prezach szkolnych.

Nauczyciele zostali poproszeni o przytoczenie przeszkód napotkanych we współpracy z rodzicami. Odpowiedzi udzieliło 9 pedagogów, z czego dwie wskazują na brak napotkanych trudności w danym obszarze. W kolejnych odpo- wiedziach można było usłyszeć o roszczeniowości rodziców, braku chęci współ- pracy, braku zaufania, ogólnym zniechęceniu rodzica wynikającym z przełado- wania programu oraz z braku czasu, którego nie może poświęcić dziecku. Je- den nauczyciel stwierdził, iż zdarzy się relacja, w której rodzic traktuje nauczy- ciela jak przeciwnika, a nie partnera do współpracy. Respondenci również do- strzegają, że rodzice są najczęściej przekonani, że wiedzą najlepiej, jak sobie po- radzić ze swoim dzieckiem oraz nie dopuszczają informacji, że ich dziecko robi coś nieodpowiednio.

Kolejne pytanie skierowane do rodziców dotyczyło najbardziej uciążliwych

form współpracy, które stosują nauczyciele. Zadaniem respondentów było zazna-

czenie 3 z 13 opcji. W tym pytaniu odpowiedzi udzieliło 41 respondentów.

(26)

rodziców, N=41

Odpowiedzi Liczba

wskazań %wskazań

zebrania z rodzicami 7 17,07%

spotkania dotyczące trudności wychowawczych 2 4,87%

szkolenia dla rodziców 6 14,63%

wyrażanie opinii o szkole 7 17,07%

pomaganie w utrzymaniu dbałości o wygląd klasy 7 17,07%

konsultacje 2 4,87%

wizyty domowe 7 17,07%

rozmowy telefoniczne 1 2,43%

kontakty korespondencyjne (listy, komunikatory, e-maile) 2 4,87%

pomaganie w organizowaniu czasu wolnego uczniów 13 31,70%

spotkania towarzyskie 6 14,63%

inne, jakie? 10 24,39%

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

*Wyniki nie sumują się do 100%, ponieważ możliwy był wybór więcej niż jednej odpowiedzi

Okazało się, że pomaganie w organizowaniu czasu wolnego uczniów jest naj- bardziej uciążliwą formą dla rodziców, wskazuje na to 31,7% odpowiedzi. Opcję

‘inne’ zaznaczyło 24,39% odpowiadających, osoby te nie dostrzegają uciążliwych form współpracy. Niewiele ponad 17% respondentów za nieprzyjemne formy współpracy uznaje:

• zebrania z rodzicami;

• wyrażanie opinii o szkole;

• pomaganie w utrzymaniu dbałości o wygląd klasy;

• wizyty domowe.

Nieznacznie mniej odpowiedzi (14,63%) dotyczyło szkoleń dla rodziców, a także spotkań towarzyskich. Tylko dwa razy wybrano spotkania dotyczące trud- ności wychowawczych, konsultacje, kontakty korespondencyjne, a raz została za- znaczona forma rozmów telefonicznych. Podsumowując odpowiedzi, można stwierdzić, że najbardziej uciążliwymi formami są te wymagające większego zaan- gażowania rodzica, jego pomocy.

Wśród odpowiedzi nauczycieli odnośnie najprzyjemniejszych i najtrudniej- szych form współpracy można dostrzec dużą różnorodność. Niektórzy nauczy- ciele za najprzyjemniejsze formy uważają konsultacje, natomiast inni oceniają tę formę jako najtrudniejszą. Według kilku nauczycieli najtrudniejszą formą są roz- mowy indywidualne z rodzicami dzieci sprawiającymi trudności oraz kontakty te- lefoniczne, a najprzyjemniejszą zebrania, zajęcia otwarte z rodzicami. Jeden z re- spondentów w wywiadzie podkreślił, iż forma współpracy nie ma znaczenia.

Nauczycieli poproszono o opowiedzenie co jest najtrudniejsze w nawiązywa-

niu relacji z rodzicami. W tej części nauczyciele stwierdzili, że najtrudniejsze jest

(27)

Efektywność współpracy rodziców ze szkołą oczami rodziców i nauczycieli… 25 między innymi odnalezienie wspólnego języka, roszczeniowość i uprzedzenia ro- dziców oraz ich brak czasu.

Natomiast rodzice zostali poproszenie o wybranie opisu, który najlepiej cha- rakteryzuje stosunek nauczycieli do rodziców i współpracę z nimi.

Wykres 7. Opis charakteryzujący stosunek nauczycieli do rodziców, N=50

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

Odpowiedź na to pytania udowodniła, że zdaniem większości badanych na- uczyciele mają pozytywny stosunek do rodziców i współpracy z nimi, aż 96% od- powiadających podało, iż nauczyciele zachęcają rodziców do włączania się w prace na rzecz szkoły i klasy. Dbają, aby systematycznie informować rodziców o wszyst- kich wydarzeniach z życia szkoły. Podkreślają znaczenie współpracy rodziców ze szkołą w edukacji dziecka. Traktują rodziców jak równych sobie partnerów. Tyl- ko pojedyncze osoby stwierdziły, że nauczyciele nie zabiegają o włączanie rodzi- ców w życie klasy i szkoły, w ogóle nie informują o prawach oraz nie traktują ich jak partnerów bądź proszą o włączenie tylko w mało istotnych sprawach, nie in- formują o wszystkich prawach rodziców.

Omówione wyniki wskazują na brak wyraźnych barier współpracy między śro-

dowiskiem szkolnym a rodzinnym. Rodzice pozytywnie odbierają działalność na-

uczycieli, rzadko zdarzają się sytuacje konfliktowe między stronami.

(28)

Sposoby przełamywania trudności napotkanych w trakcie współpracy rodziców z nauczycielami

W dalszej części badań sprawdzono, jak rodzice i nauczyciele radzą sobie z trud- nościami napotkanymi w trakcie wzajemnej współpracy.

Wykres 8. Zgłaszanie przez rodziców trudności napotkanych w trakcie współpracy, N=50

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

36% respondentów raczej nie zgłasza trudności napotkanych w trakcie współ- pracy, a niewiele mniej (30%) zdecydowanie nie. Troszkę mniej odpowiadających (26%) deklaruje, że raczej zgłasza, a tylko 4 osoby (8%) zaznaczyło odpowiedź

‘zdecydowanie tak’.

Zapytano rodziców także o to, komu zgłaszają napotkane trudności.

Tabela 5. Osoby, którym rodzice zgłaszają napotkane trudności, N=49

Odpowiedzi Liczba

wskazań %wskazań

Organowi prowadzącemu szkołę 7 14,28%

Dyrekcji 10 20,40%

Pedagogowi szkolnemu 1 2,04%

Nauczycielowi 18 36,74%

Radzie rodziców 1 2,04%

Nie zgłaszam, nie dostrzegam trudności 19 38,78%

Nie zgłaszam, sam/sama rozwiązuję problem 4 8,16%

Inne 0 0%

Źródło: opracowano na podstawie wyników badań własnych.

*Wyniki nie sumują się do 100%, ponieważ możliwy był wybór więcej niż jednej odpowiedzi

(29)

Efektywność współpracy rodziców ze szkołą oczami rodziców i nauczycieli… 27 Najwięcej badanych deklaruje, że nie zgłasza trudności w trakcie współpracy, ponieważ ich nie dostrzega (38,78%). Duża część odpowiedzi wskazuje na fakt, iż rodzice zgłaszają problemy związane ze współpracą nauczycielowi (36,74%), dy- rekcji (20,4%) oraz organowi prowadzącemu szkołę (14,28%). Tylko 8,16% odpo- wiadających deklaruje, że sami rozwiązują problem.

Nauczycieli zapytano również, gdzie szukają pomocy w przypadku trudno- ści w nawiązaniu współpracy z rodzicami oraz kto najczęściej pomaga im w roz- wiązaniu problemu. Badani deklarują, że w przypadku trudności szukają pomocy u pedagoga, dyrektora szkoły, wychowawcy klasy lub bardziej doświadczonej ko- leżanki. Najczęstszymi osobami udzielającymi pomocy są pedagog szkolny oraz dyrektor szkoły.

Dodatkowo zapytano pedagogów, w jaki sposób motywują rodziców nieanga- żujących się w życie szkoły. Z odpowiedzi wynika, że nauczyciele motywują mię- dzy innymi ukazywaniem mocnych stron ucznia, uświadamianiem, że warto po- magać, ponieważ wtedy dajemy poprawne wzorce naszym podopiecznych. Na- uczyciele przy każdej okazji proponują udział w organizacji różnych uroczystości.

Natomiast rodziców zapytano, czy angażują się w życie szkolne, a jeżeli tak, to w jaki sposób.

Ponad połowa (66%) respondentów angażuje się w życie szkolne, w tym 50%

udzieliło odpowiedzi ‘raczej tak’, a 16% ‘zdecydowanie tak’. Pozostali deklarują, że raczej nie udzielają się w placówce.

W dalszej części pytania poproszono rodziców deklarujących aktywne uczest- nictwo w życiu szkolnym o przytoczenie działań, jakie zwykle wykonują w tym za- kresie. Pisemnej odpowiedzi udzieliło 27 respondentów. Wskazali oni, że angażują się poprzez pomoc w organizowaniu imprez szkolnych i klasowych, udział w or- ganizowanych przez szkołę przedsięwzięciach charytatywnych oraz należenie do trójek klasowych.

Wśród odpowiadających, dziesięciu należy do trójki klasowej, a trzech do rady rodziców. Respondenci deklarują, że „ciało” szkolne, do którego należą, pełni, jak twierdzą bardzo ważną rolę.

Rodzice różnie reagują na trudności napotkane w trakcie współpracy z na- uczycielami. Niektórzy zgłaszają problemy dyrektorowi szkoły, organowi prowa- dzącemu lub innemu pedagogowi, a inni nie zgłaszają nikomu. Nauczyciele, któ- rzy chcą zaangażować rodziców, podejmują z nimi liczne rozmowy, mające na celu uświadomienie istoty współdziałania. Dzięki temu współpraca między tymi środo- wiskami może owocować.

Oczekiwania rodziców i nauczycieli wobec skutecznej współpracy

Konieczne jest, aby relacje prawnych opiekunów dziecka i nauczycieli dążyły do

osiągania płaszczyzn porozumienia, gwarantujących skuteczną współpracę. Jest to

(30)

niemożliwe bez wzajemnego zaufania oraz świadomości oczekiwań drugiej strony [Kozak 2016, s. 11]. Poznanie oczekiwań rodziców i nauczycieli wobec skutecznej współpracy może przyczynić się do sformułowania wniosków do dalszych dzia- łań na jej rzecz.

W celu zbadania zadowolenia rodziców z kontaktów z nauczycielem popro- szono ich o ocenienie częstotliwości spotkań z pedagogami.

Znacząca większość (96% ankietowanych) odpowiedziała, że kontakty z na- uczycielem są wystarczająco częste, z wyjątkiem dwóch osób (stanowiących 4%), które udzieliły odpowiedzi, że kontakty są zbyt rzadkie bądź zbyt częste.

Według nauczycieli spotkania powinny zależeć od indywidualnych potrzeb ro- dziców. Niektórzy pedagodzy wskazali, że spotkania powinny odbywać się raz lub dwa razy w miesiącu.

Nauczyciele dostrzegają potrzebę angażowania się rodziców w życie szko- ły poprzez udział w wydarzeniach szkolnych oraz klasowych, integrowania się ze środowiskiem szkolnym, wkład własny przy każdej innej okazji, np. przy organi- zacji wycieczek.

Kolejne pytanie skierowane do rodziców dotyczyło sposobu, w jaki chcieli- by wspomagać działalność szkoły. Wśród 11 odpowiedzi można było przeczytać, że rodzice chcą wspierać szkołę przede wszystkim w organizacji imprez i wycie- czek szkolnych. Analizując odpowiedzi rodziców, można dostrzec pełną zgodność z oczekiwaniami nauczycieli.

Następne zadane rodzicom pytanie dotyczyło ich stosunku do zwiększenia swojego zaangażowania w pomoc nauczycielom.

Tylko 26% badanych rodziców deklaruje potrzebę zwiększenia zaangażowa- nia w pomoc nauczycielowi, zaś według 74% respondentów ich zaangażowanie jest wystarczające.

W kolejnej części poproszono obie grupy badawcze o wyrażenie opinii na temat tego, kto przede wszystkim powinien wysuwać propozycje wzajemnej współpracy.

Większość rodziców (86%) jest zdania, że wzajemną współpracę inicjować po- winni zarówno rodzice, jak i nauczyciele. Tylko 14% uważa, że to nauczyciel powi- nien wychodzić z propozycją współdziałania.

Zdaniem czterech pedagogów nauczyciel powinien być inicjatorem wza- jemnej współpracy, pozostałych pięciu uważa, że obowiązek ten spoczywa na obu stronach.

Kolejnym problemem poruszonym wśród badanych była potrzeba in- formowania rodziców przez nauczycieli o prawach i obowiązkach rodzica w szkole.

Ponad połowa (66%) respondentów dostrzega potrzebę informowania ro-

dziców przez nauczycieli o prawach i obowiązkach rodzica w szkole, natomiast

28% badanych raczej nie dostrzega takiej potrzeby, a 6% osób odpowiedziało

(31)

Efektywność współpracy rodziców ze szkołą oczami rodziców i nauczycieli… 29

‘zdecydowanie nie’. Niedostrzeganie tejże potrzeby wynikać może z faktu, iż ba- dani sami doskonale znają swoje prawa i obowiązki.

Z wywiadu z 9 nauczycielami wynika, iż według 5 nauczycieli istnieje potrze- ba informowania rodziców w zakresie ich praw i obowiązków, a pozostali uważa- ją, że nie ma takiej konieczności.

Ostatnie pytanie, poruszające problem oczekiwań rodziców i nauczycieli wo- bec wzajemnej współpracy dotyczyło działań, o jakie według badanych powinna poszerzyć się ta współpraca.

Tylko 13 rodziców odpowiedziało na pytanie wymagające pisemnej odpo- wiedzi. Większość respondentów deklarowało, że współpraca jest wystarczająca.

Trzy odpowiedzi wskazują, że powinna poszerzyć się przede wszystkim o wspól- ne szkolenia, docenianie dzieci i rozwijanie ich zainteresowań, cykliczną analizę ich postępów.

Natomiast wszyscy pedagodzy sią zadowoleni ze współdziałania z rodzicami ich uczniów.

Powyższe odpowiedzi wskazują, iż działania rodziców i nauczycieli wy- chodzą naprzeciw wzajemnym oczekiwaniom, a współpraca w znacznej mie- rze jest wzorowa. Zdaniem nauczycieli skuteczna współpraca z rodzicami za- leży głównie od ich podejścia i zaangażowania w szkolne życie dziecka. Na podstawie badań można stwierdzić, że dbanie o wzajemne kontakty to obo- pólny interes stron.

Zaangażowanie nauczycieli i rodziców we wzajemną współpracę zdaniem badanych

a) rodziców

Istotnym aspektem, sprzyjającym prawidłowej współpracy rodziców ze szkołą, jest odpowiednie zaangażowanie nauczycieli. W celu zbadania poziomu zaangażo- wania pedagogów we współdziałanie, zapytano rodziców, czy ich zdaniem nauczy- ciele odpowiednio angażują się w inicjowanie kontaktów.

Zaangażowanie nauczycieli jest pozytywnie oceniane przez rodziców. Zda- niem 98% respondentów nauczyciele odpowiednio angażują się w inicjowanie kontaktów.

Wszyscy ankietowani deklarują, że nauczyciele wystarczająco oddają się współ-

pracy z rodzicami. Na pytanie otwarte dotyczące tego, co by zmienili we współpra-

cy, odpowiedzi udzieliło 24 badanych rodziców. Większość osób nic by nie zmie-

niła w działaniu nauczyciela, tylko dwie osoby zadeklarowały potrzebę zmian. Ich

zdaniem w placówce powinna być zwiększona dostępność do nauczycieli (godziny

pracy, numer telefonu), a niektórzy pedagodzy powinni częściej informować o za-

chowaniu i postępach edukacyjnych dziecka.

(32)

b) nauczycieli

Szkoła powinna dążyć do wzmocnienia rzeczywistej roli rodziców w systemie edu- kacji i zbudowania partnerstwa poprzez włączanie ich w działania wychowawcze i edukacyjne [Kędra 2015]. Zapytano nauczycieli jak oceniają wpływ rodziców na podejmowanie decyzji w klasie w zakresie nauczania, wychowania i opieki. Odpo- wiedzi udzieliło 8 nauczycieli. Zdaniem pedagogów rodzice uczniów Niepublicz- nej Szkoły Podstawowej w Bełchatowie mają bardzo duży wpływ. Osoby te od- grywają ważną rolę w życiu szkolnym, większość pilnie śledzi życie klasy i szkoły.

Zaangażowanie rodziców pozytywnie oceniane jest przez badanych nauczycie- li, którzy twierdzą, że rodzice właściwie angażują się w utrzymanie odpowiednich kontaktów ze szkołą. Według pedagogów większość opiekunów dzieci aktywnie uczestniczy w szkolnym życiu, a wychowawcy zawsze mogą liczyć na ich pomoc w organizacji uroczystości i imprez szkolnych oraz klasowych. Rodzice utrzymu- ją właściwy kontakt z nauczycielami ich dzieci, w razie potrzeby kontaktują się te- lefonicznie lub przez aplikacje internetowe, dzięki czemu na bieżąco dowiadują się o postępach dziecka, jego trudnościach oraz rozwiązują sytuacje problemowe.

Badania udowadniają, że rodzice i nauczyciele pozytywnie oceniają wzajemne zaangażowanie w nawiązanie współpracy.

Bibliografia

Karbowniczek J., Kwaśniewska M., Surma B. (2011), Podstawy pedagogiki przedszkol- nej z metodyką, Wyd. WAM, Kraków.

Kędra M. (2015), Włączanie rodziców w edukację dzieci, Wyd. ORE.

Kozak M. (2016), Od deklaracji partnerstwa do współpracy rodziców i nauczycieli na co dzień, „Hejnał Oświatowy”, 12, s. 11.

Maszke A.W. (2004), Metodologiczne podstawy badań pedagogicznych, Wyd. Uniwersyte- tu Rzeszowskiego, Rzeszów.

Pilch T., Bauman T. (2001), Zasady badań pedagogicznych, Wyd. Żak, Warszawa.

(33)

Pedagogika Rodziny, Family Pedagogy nr 10(2)/2020, ss. 31–42

Anna Jaśko

Społeczna Akademia Nauk

Znaczenie kształcenia muzycznego

w rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym w opinii rodziców i nauczycieli Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Pabianicach

The Importance of Music Education in the Development of a Child at an Early Age in the Opinion of Parents and teachers of the Primary and Secondary State Music School in Pabianice

Abstract: The aim of this article is to broaden the knowledge of the essence of music education in the development of children at an early school age. The study involved 50 parents whose children study at the Primary and Secondary State Music School in Pabianice and their 10 teachers. The conducted surveys and interviews confirmed the research questions discussed in the article.

Key words: children, music education, music schools, child development

Wstęp

Instytucje artystyczne, w których realizowane jest wychowanie muzyczne, od- grywają ważną rolę w kształceniu muzycznym. Oferują one urozmaiconą for- mę spotkań dziecka z muzyką oraz utrzymują dyscyplinę, kształtują umiejętności

anna.jasko9@gmail.com

(34)

muzyczne, organizacyjne, a także kompetencje interpersonalne. Wydawałoby się, że znaczna część społeczeństwa rozumie istotę kształcenia muzycznego dla wszechstronnego rozwoju dziecka. Z każdym rokiem maleje jednak liczba dzieci rekrutowanych do szkół muzycznych.

Celem niniejszej pracy jest wzbogacenie wiedzy na temat istoty kształcenia muzycznego w rozwoju dziecka w młodszym wieku szkolnym. W przedstawio- nej analizie wyników, uzyskanych w ankietach z rodzicami oraz w trakcie wywia- dów z nauczycielami, starano się odpowiedzieć na podjęte w artykule problemy badawcze.

Cel i metody badawcze

O znaczeniu muzyki w rozwoju człowieka, zwłaszcza w okresie dzieciństwa, mówi się od dawna. Współczesne społeczeństwo zwraca coraz większą uwagę na prawidłowe kształtowanie się samej istoty ludzkiej, jednakże w dalszym ciągu ba- gatelizuje znaczenie muzyki, choć wychowanie muzyczne stosowane od najmłod- szych lat szkolnych może dać spektakularne efekty w przyszłości.

W niniejszym artykule zbadano opinię rodziców i nauczycieli Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Pabianicach na temat istoty kształcenia mu- zycznego w rozwoju dziecka w młodszym wieku szkolnym. Celem przeprowa- dzonych badań była odpowiedź na pytanie o rolę muzyki i kształcenia muzycz- nego w jego wszechstronnym rozwoju. Wśród problemów szczegółowych zna- lazły się kwestie dotyczące zmian dostrzeganych przez rodziców i nauczycieli w obrębie sfery poznawczej dzieci, które rozpoczęły naukę gry na instrumencie, jak zajęcia kształcenia muzycznego, odbywające się w formie grupowej, wpły- wają na sferę społeczną, w jaki sposób audycje muzyczne rozwijają sferę emo- cjonalną, w jaki sposób edukacja muzyczna oddziałuje na kształtowanie wła- snej osobowości oraz w jaki sposób improwizacja muzyczna kształtuje postawę twórczą i wyobraźnię.

Metodą badawczą zastosowaną w niniejszej pracy jest metoda sondażu diagno- stycznego [Pilch, Bauman 2001, s. 80], umożliwiająca zbadanie opinii ankietowanych rodziców i nauczycieli. Pierwszą techniką badawczą, wykorzystaną w niniejszej pra- cy jest ankieta, która umożliwia na zgromadzenie obszernej wiedzy, bez jej pogłębia- nia, a drugą wywiad, umożliwiający ujawnienie faktów oraz opinii konkretnej grupy społecznej [Pilch 1995, ss. 76–92].

Badania w Państwowej Szkole Muzycznej I i II stopnia w Pabianicach zostały

przeprowadzone na przełomie kwietnia i maja, po uzyskaniu zgody dyrektora pla-

cówki na ich przeprowadzenie. Rodzice zostali poinformowani o anonimowym cha-

rakterze badań, a także poproszono ich o szczere i sumienne wypełnienie kwestiona-

riuszy. Do wiadomości rodziców został również podany cel badań, który służył wy-

łącznie zbadaniu opisywanego zjawiska.

(35)

Znaczenie kształcenia muzycznego w rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym… 33 Wywiady z nauczycielami zostały przeprowadzone zdalnie, na początku maja 2020 roku w formie wideorozmów. Wzięło w nich udział 10 nauczycieli, pro- wadzących zajęcia muzyczne z dziećmi w młodszym wieku szkolnym, zarówno w formie indywidualnej, jak i grupowej.

Charakterystyka populacji badawczej Rodzice

W badaniu wzięło udział 50 rodziców dzieci, kształcących się w Państwowej Szko- le Muzycznej I i II stopnia w Pabianicach. W badanej populacji znalazły się osoby o zróżnicowanym poziomie wykształcenia, różnym wieku dzieci, a także różnym instrumencie wiodącym dziecka i różnym poziomie nauki.

Najliczniejszą grupę stanowiły osoby deklarujące wykształcenie wyższe (78%).

Wśród ankietowanych były też osoby posiadające wykształcenie średnie (18%) i pod- stawowe (4%). Niemalże połowę badanej populacji stanowili rodzice dzieci w wieku 7 lat (48%), mniej dzieci w wieku 8 (38%) i 9 lat (14%). Ponad połowa responden- tów (56%) zadeklarowała pierwszy rok kształcenia muzycznego swoich dzieci, drugi – 34%, a trzeci – 10%. Znaczna część dzieci uczy się grać na fortepianie (40%), mniej na skrzypcach (32%), gitarze (14%), flecie (6%), klarnecie (4%) i wiolonczeli (4%).

Nauczyciele

W badaniu wzięło udział 10 nauczycieli pracujących w Państwowej Szkole Mu- zycznej I i II stopnia w Pabianicach. 3 osoby pracują w zawodzie nauczyciela powyżej 20 lat, 5 między 10 a 20 lat, a 2 między 5 a 10 lat. 4 ankietowanych za- deklarowało prowadzenie zajęć w formie grupowej, a 6 w formie lekcji indy- widualnych.

Badani nauczyciele prowadzą zajęcia z zakresu kształcenia słuchu (1), audycji muzycznych (1), lekcji chóru (1), rytmiki (1), gry na fortepianie (2), na skrzypcach (2) i na gitarze (2).

Zmiany w sfery poznawczej dzieci

Zapytano rodziców o rozwój słownictwa dzieci po rozpoczęciu nauki gry na instru- mencie. Znacząca większość ankietowanych potwierdziła wzbogacenie dziecięcego słownika – 26% odpowiedziało „zdecydowanie tak”, a 52% – „raczej tak”. 22%

takich zmian nie zauważyło. Rodzice deklarujący szybki rozwój słownictwa swo-

ich dzieci mieli wskazać stosowane przez nie zwroty (proszono o wybór więcej niż

1 odpowiedzi). Wśród najczęściej stosowanych słów było: pogodnie (60%), dowcip-

nie (56%), groźnie (50%), beztrosko(28%) i burzliwie (14%). Wymieniono również

m.in. kaprys, minister, konstytucja, ekologia, nierozsądne i rzewnie.

(36)

Nauczyciele zapytani o słownictwo, jakim posługują się ich uczniowie odpo- wiadali, że dziecięce wypowiedzi są „poprawne, kulturalne, a tworzone przez nie zdania często są zdaniami wielokrotnie złożonymi, język zaś staje się zauważal- nie bogatszy”. Zwrócili oni także uwagę na poprawną wymowę i właściwe artyku- łowanie słów przez uczniów oraz ich zdolność do „nieskrępowanego milczenia”

[Dymara 2000, ss. 30–32].

Ponad połowa rodziców (52%) jest zdania, że ich dzieci zdecydowanie posiada- ją umiejętności organizacyjne, „raczej tak” – 44%, a „raczej nie” – 4%. Wśród wska- zań, w jaki sposób te zdolności się przejawiają, wymieniono: samodzielne nakrywa- nie stołu do posiłku, pozyskiwanie materiałów potrzebnych do wykonania zada- nia, gospodarowanie czasem przeznaczonym na odpoczynek, organizowanie zabaw z podziałem na role, aranżowanie swojego pokoju oraz dbałość o porządek w miej- scu nauki. Większość nauczycieli także zauważyła rozwijającą się umiejętność orga- nizacji. Zajęcia w szkołach muzycznych odbywają się zazwyczaj w godzinach popo- łudniowych, do południa bowiem dzieci uczą się w szkołach powszechnych. Uzy- skanie wysokich rezultatów z kształcenia muzycznego wymaga regularnych ćwiczeń.

Biorąc pod uwagę fakt, że uczniowie częstokroć pozostają w szkole muzycznej do godzin wieczornych, pozostaje im niewiele czasu na naukę własną, odrabianie lekcji ze szkoły podstawowej oraz dodatkowy domowy trening umiejętności muzycznych.

Wymaga to od dziecka wysokich zdolności organizacyjnych.

Ankietowani rodzice deklarowali, że ich dzieci wykazują inicjatywę w trak- cie wykonywanych działań. Odpowiedzi „zdecydowanie tak” udzieliło 20% bada- nych, „raczej tak” – 72%. Tylko 8% zaznaczyło „raczej nie”.

Rodzice w większości potwierdzają także obowiązkowość i odpowiedzialność swoich dzieci. „Zdecydowanie tak” zaznaczyło 30% rodziców, „raczej tak” – 58%, a tylko 12% „raczej nie”. Wśród sytuacji mających je wykazać wymieniano: punk- tualność, dbałość o posiadane zwierzę (sumienne karmienie, mycie, wyprowadza- nie na spacer), regularne ćwiczenia na instrumencie i rzetelne odrabianie prac do- mowych. Nauczyciel zajęć indywidualnych podkreśla, iż „ukształtowanie odpo- wiedzialności i obowiązkowości dziecka jest nieodłącznym elementem pomyślne- go rozwoju muzycznego. Nie ma możliwości przyswojenia podstawowych zasad muzyki oraz gry na jakimkolwiek instrumencie bez konsekwentnych i systema- tycznych ćwiczeń. Uczęszczanie do szkoły muzycznej musi być uwarunkowane niezależną decyzją dziecka, gdyż bez jego zaangażowania i chęci niemożliwym sta- je się osiągnięcie sukcesu muzycznego. Rozbudzenie dziecięcej pasji do muzyki jest warunkiem koniecznym”.

Ostatnim pytaniem zawartym w kwestionariuszu ankiety skierowanym do ro- dziców było uzyskanie informacji na temat płynnego kojarzenia faktów oraz do- strzegania wzajemnych związków pomiędzy nimi przez dzieci w młodszym wieku szkolnym. „Zdecydowanie tak” odpowiedziało 28% respondentów, „raczej tak”

– 68%. Tylko 1 osoba (4%) wybrała „raczej nie”.

(37)

Znaczenie kształcenia muzycznego w rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym… 35 Wywiad przeprowadzony z nauczycielami zawierał dodatkowo pytanie o spo- soby zachowania się uczniów w trakcie wykonywanych ćwiczeń. Nauczycielka pro- wadząca lekcje z zakresu gry na instrumencie odpowiedziała, że: „Wytrwale pró- bują rozwiązać problem, zdarza się też, że szukają własnego sposobu rozwiązania danej kwestii. Zazwyczaj bywają skupieni, choć nie trudno ich rozproszyć. Duże znaczenie odgrywa stan emocjonalny dzieci w momencie rozpoczęcia pracy”. Na- uczyciel prowadzący zajęcia w formie grupowej zauważył, że uczniowie w trakcie wykonywanych ćwiczeń „stają się zaciekawieni i lubią konkurować między sobą”.

Zdrowa rywalizacja uczy dzieci kreatywności, a także pracowitości. Jednakże naj- ważniejszą cechą pozytywnej rywalizacji jest stawanie twarzą w twarz z poniesioną porażką i wysnucie na jej podstawie odpowiednich wniosków. Spytano zatem na- uczycieli, w jaki sposób uczniowie radzą sobie w sytuacjach, w których coś im się nie udaje. Nauczycielka prowadząca lekcje gry na instrumencie przyznała, że nie- którzy złoszczą się, lecz napotkane trudności stanowią dla nich aktywne zebranie sił do działania, dzięki czemu pokonują problem.

Na podstawie analizy wyników badań można stwierdzić, iż rodzice i nauczy- ciele obserwują u dzieci grających na instrumencie wzbogacenie języka, popraw- ność wymowy oraz jej płynność. Wśród pozytywnych zmian można także wymie- nić łatwość kojarzenia faktów oraz dostrzeganie związków między nimi oraz po- siadanie umiejętności organizacyjnych. Wykazywanie inicjatywy w trakcie wykony- wanych działań to kolejna cecha, potwierdzona przez badanych rodziców Obo- wiązkowość i odpowiedzialność dziecka jest umiejętnością nabywaną w trakcie kształcenia muzycznego. Znaczna część rodziców (88%) uważa, że dzieci odno- szące pierwsze osiągnięcia za sprawą intensywnego treningu instrumentalnego sta- ją się bardziej obowiązkowe i odpowiedzialne za prezentowany wytwór.

Nauczyciele uwydatniają jeszcze jedną, ich zdaniem najważniejszą zdolność nabytą w trakcie edukacji muzycznej – wytrwałość. Ich zdaniem wytrwałe dążenie do celu pozwala na osiągnięcie niebywałych efektów we wszelkich podjętych ak- tywnościach.

Istota grupowej formy zajęć kształcenia muzycznego

Zajęcia grupowe w szkole muzycznej odgrywają istotną rolę w prawidło- wym rozwoju dziecka, gdyż dzięki nim odrzuca ono skrępowanie i nieśmia- łość. Muzyka wprowadza dziecko w magiczny i szczęśliwy świat, którym chce dzielić się z innymi [ Przychodzińska-Kaciczak 1979, s. 118 ].

Niemalże wszyscy badani rodzice przyznali, że dzieci, które poddane są kształ- ceniu muzycznemu, chętnie przebywają w grupie rówieśniczej. 60% ankietowa- nych zaznaczyło odpowiedź „zdecydowanie tak”, 36% – „raczej tak”, a tylko 4%

„raczej nie”.

(38)

Zachowanie dzieci w środowisku społecznym często różni się od zachowa- nia, ukazywanego w obecności rodziny. Powodem jest chęć zaimponowania gru- pie, co często idzie w parze z egocentryczną postawą charakterystyczną dla wcze- snego wieku szkolnego.

Rodzice w większości przyznali, że ich dzieci wykazują się tolerancyjnością wobec rówieśników – 30% zaznaczyło w ankiecie odpowiedź „zdecydowanie tak”, 68% „raczej tak”, a tylko 2% „raczej nie”. Wśród przykładów wskazywali m.in. na wsparcie i chęć niesienia pomocy osobom niepełnosprawnym. Nauczy- ciele zwracali także uwagę na dziecięcą tolerancyjność wobec odmiennych predys- pozycji i upodobań.

Wszyscy rodzice zadeklarowali chętne dzielenie się ich dzieci z rówieśnikami (66% – „raczej tak”, 34% „zdecydowanie tak”). Potwierdzili to nauczyciele, któ- rzy zasadami wprowadzonymi w grupie lub podczas zabaw rytmicznych pomaga- ją uczniom nabyć zdolności dzielenia się.

Rodzice jednogłośnie deklarowali także znajomość i respektowanie zasad współdziałania i zdrowej rywalizacji w grupie przez swoje dzieci (100%). Pozy- tywna rywalizacja odwołuje się do posiadanych talentów i umiejętności, jak też zgromadzonej wiedzy, a więc wszelkich cech i zdolności nabytych w trakcie podej- mowanych aktywności, co wpływa na podnoszenie się poczucia własnej wartości młodych ludzi. Uczy ona także mierzenia się z porażką.

W wywiadzie poproszono nauczycieli o opisanie zachowania uczniów w miej- scach publicznych. Nauczyciel gry na gitarze ocenia ich zachowanie jako grzecz- ne i kulturalne. Rodzice zaś oceniają je jako niepewne i nieufne, które zamienia się w radość dopiero po lepszym poznaniu otoczenia i ludzi. Miejsce publiczne stano- wi zazwyczaj dla dziecka obiekt bacznej obserwacji, a jeżeli zauważy coś niepoko- jącego poszukuje wsparcia w osobie dorosłej.

Analiza danych pozwala ustalić, iż dzieci w młodszym wieku szkolnym, uczestniczące w muzycznych zajęciach prowadzonych w formie grupowej lu- bią przebywać w gronie rówieśników. Praca w grupie uczy dziecko tolerancyj- nego stosunku wobec innych. Zauważyło to aż 98% ankietowanych. Nauczy- ciele uzupełniają tę cechę o tolerancyjną postawę w stosunku do posiadanych umiejętności i predyspozycji. Praca w grupie jest też najlepszym sposobem na- bywania umiejętność współpracy. Dziecko zaczyna kooperować, przestrzegać przyjętych reguł, staje się współzależne oraz współodpowiedzialne. Grupa po- zwala uwierzyć mu we własne możliwości i umiejętności, a więc trud włożo- ny w podnoszenie i pogłębianie indywidualnych zdolności zostaje powszech- nie uznany i doceniony.

Dzieci, które rozpoczęły naukę gry na instrumencie respektują zasady współ-

działania i zdrowej rywalizacji, co potwierdzili rodzice i nauczyciele. Ich zdaniem od-

zwierciedla się to w stale rosnącym poczuciu własnej wartości, mimo częstego napo-

tykania na przeszkody i niepowodzenia. Dziecko rywalizując staje się kreatywne oraz

Cytaty

Powiązane dokumenty

[r]

Grober stara się w^yjaśnić kwestyę, czy znane w ła ­ sności widmowe barwnika krwi upoważniają do przypisyw ania znaczenia fizyologicznego t a k rozpowszechnionej

czególnych przypadkach, gdzie się to je ­ dnak zdarza, można przypuszczać, że w powstawaniu jednej cząstki światła wysyłanego współdziałają dwie, lub

Wydaje się, że najważniejszym postulatem doradztwa zawodowego dla uczniów zdolnych jest stworzenie optymalnej atmosfery w przedszkolu i w szkole do zaspokajania potrzeby

informuje, że na tablicy ogłoszeń Urzędu Miejskiego przy ul. Koś- ciuszki 32A oraz na stronie internetowej www.bip.grodzisk.pl został umieszczony wykaz z dn. 23.02.2021

Jednocześnie informuję o możliwości zapoznania się z aktami sprawy w godzinach pracy urzędu po wcześniejszym umówieniu telefonicznym: poniedziałek 8:00-18:00, wtorek i

Wykonanie uchwały powierza się Przewodniczącemu Rady Powiatu, który przekaże przyjęte przez Radę stanowisko: Ministrowi Zdrowia, Prezesowi Narodowego Funduszu Zdrowia, Wojewodzie

nego oznaczonego numerem działki 326, w punkcie tym granica załamuje się w kierunku zachodnim i biegnie południowym brzegiem rowu melioracyjnego oznaczonego