Raz… dwa… trzy… do rodziny trafisz… Ty!

(1)

(2)

Beata Dołęgowska, Wiesław Dołęgowski

„Raz… dwa… trzy… do rodziny trafisz… Ty!”

Współpraca wydawnicza Daniel Raczyło

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukowana, powielana i udostępniana w jakiejkolwiek formie bez pisemnej zgody wydawcy.

Skład: Wydawnictwo Psychoskok

Projekt okładki: Beata Dołęgowska, Wydawnictwo Psychoskok Zdjęcie okładki © zentilia – Fotolia.com

ISBN: 978-83-7900-138-5

Wydawnictwo Psychoskok

ul. Chopina 9, pok. 23, 62-507 Konin tel. (63) 242 02 02, kom. 665 955 131 http://wydawnictwo.psychoskok.pl e-mail: wydawnictwo@psychoskok.pl

(3)

Jeżeli najbardziej niewinne i bezbronne dziecko nie może czuć się bezpiecznie w jakimś społeczeństwie, wówczas już nikt bezpiecznie czuć się w nim nie może.

Stefan Wyszyński

(4)

Serdecznie – DZIĘKUJEMY:

wszystkim Tym, którzy nas wspierali i podtrzymywali w przekonaniu, że często trzeba iść pod prąd i mówić głośno o tym, o czym inni chcą milczeć.

Annie, Dorocie, Magdzie, Danielowi, Stefanowi i Halinie – bez Was ta książka nigdy by się nie ukazała.

(5)

Serdecznie – NIE dziękujemy:

wszystkim tym, których obowiązkiem jest działanie dla dobra dziecka i rodziny, a którzy przedkładają nad to własne interesy i wygodę.

Bez was ta książka nigdy by nie powstała.

(6)

6

Spis treści

Wstęp . . . 9 Rozdział I

Na przekór wewnętrznym, od lat wypracowanym,

procedurom . . . . 11 Rozdział II

Raz, dwa, trzy, dobrymi rodzicami będziecie… wy . . . . 18 Rozdział III

Poza prawem? To duch prawa . . . 25 Rozdział IV

O co tak naprawdę chodzi? . . . 36 Rozdział V

Z pamiętnika pedagoga . . . 51 1. Sądowe perturbacje . . . . 51 2. Jaś i Małgosia czekają na dom . . . . 56 Rozdział VI

Czy to FAS, czy nie FAS . . . . 59 Rozdział VII

Niepełnosprawność na papierze. . . 69 Rozdział VIII

Rehabilitacja potrzebna od zaraz . . . . 75

(7)

7

Rozdział IX

Tym dzieciom już dziękujemy. . . 82 Rozdział X

Z pamiętnika pedagoga . . . 86 1. Niezwykły chłopiec . . . . 86 2. Dwie śliczne dziewczynki . . . 91 Rozdział XI

Sekrety życiorysów . . . . 94 Rozdział XII

Miniaturki o spadłych spadach . . . . 97 Rozdział XIII

Z takim dzieckiem nie dacie sobie rady . . . 106 Rozdział XIV

Razem czy osobno? . . . 111 Rozdział XV

Z pamiętnika pedagoga . . . 119 1. Ciernista droga do domu. . . 119 2. Strachy na lachy . . . 138 Rozdział XVI

Meandry Temidy . . . 143 Rozdział XVII

Dzieci „domodzieckowe” . . . 148 Rozdział XVIII

Dziecko prawnie pyrgane . . . 153

(8)

Rozdział XIX

Rodzina na przeczekanie. . . 159 Rozdział XX

Z pamiętnika pedagoga . . . 166 1. Do kogo trafi mała dziewczynka? . . . 166 2. Zwrotka do zwrotu . . . 172 Rozdział XXI

Na skróty? . . . 176 Rozdział XXII

Co dalej będzie?. . . 182 Jeszcze nie – zakończenie . . . 187

(9)

9

Wstęp

A

ntoś. Miał trzy miesiące, jak pijany tatuś rzucił nim o ścianę – bo płakał. Przeżył. Z powodu obrażeń zo- stał spisany na straty. Miał skończyć w domu opieki społecznej.

Franek. Walka o niego toczyła się pomiędzy ośrodkiem adop cyjnym a zakładem, który miał się nim opiekować. Ten pierwszy walczył o umieszczenie go w rodzinie polskiej.

Ten drugi za wszelką cenę chciał wywieźć malca za granicę.

Anetka. Miała ją adoptować samotna pani, która po- kochała dziewczynkę od pierwszego wejrzenia. Instytucje jednak uznały, że osoba samotna nie nadaje się na matkę.

A dziecka nikt o zdanie nie musiał pytać.

Adaś. Uparty uciekinier, przerzucany z placówki do pla- cówki, stale uciekał do swojego pierwszego domu dziecka.

Szukał własnego miejsca na ziemi. Nie potrafił zrozumieć, że jego miejsce nie jest tam, gdzie on pragnie żyć, a tam, gdzie skierują go urzędnicy.

To historie dzieci czekających na zmiłowanie dorosłych.

I historie rodzin oczekujących na takie właśnie dzieci.

Wszystkie te wydarzenia miały miejsce w rzeczywistości i są na wskroś prawdziwe.

Dla wielu osób, które znają system opieki nad dziećmi po- rzuconymi z artykułów prasowych i telewizji śniadaniowych,

(10)

będzie to lektura szokująca. Bo trudno będzie im uwierzyć – parafrazując Nałkowską – że, „ludzie dzieciom zgotowa- li ten los”. Ci ludzie są także autentyczni. Większość z nich nadal pracuje, ku chwale opieki nad dziećmi.

Ze zrozumiałych względów, zmienione zostały imiona i dane identyfikacyjne bohaterów tej książki. Reszta to, niestety, sama prawda.

(11)

11

Rozdział I

Na przekór wewnętrznym,

od lat wypracowanym, procedurom

P

ołowa marca. Śnieg sypie od paru dni. Na ulicy Przemy- słowej w centrum Warszawy, jak zwykle, nie ma gdzie zaparkować. Trójka pracowników Fundacji Dziecko-Adop- cja-Rodzina z Otwocka, Ania, Paweł i Beata są umówieni w biu- rze Rzecznika Praw Dziecka w sprawie prac komisji nad ustawą o wspieraniu rodziny.

– Dobra, wchodzimy – zarządza Anka, spojrzawszy na zegarek.

– Poczekajcie, coś mi dzwoni – Beata nerwowo zaczyna szu- kać telefonu, a nie jest to wcale proste, ma ich trzy i bałagan w torbie.

– Musimy już wchodzić – ponagla Paweł, ale milknie, wi- dząc minę Beaty, która trzyma komórkę przy uchu i słucha, co- raz bardziej wkurzona.

– Cholera, o co tej babie chodzi? – mówi bezgłośnie.

W końcu udaje jej się przerwać słowotok po drugiej stronie telefonu.

– Czy pani zdaje sobie sprawę, co pani do mnie mówi?

Znowu słucha przez dłuższą chwilę. Wreszcie mówi przez zaciśnięte zęby:

(12)

12

– Bardzo proszę zakończmy tą bezsensowną rozmowę i nie życzę sobie, aby mi pani groziła i próbowała zastraszać – szyb- kim ruchem przerywa połączenie.

– Co się stało? Kto dzwonił? – prawniczy instynkt Anki na- tychmiast się uaktywnia.

– Wewnętrzne procedury adopcyjne od lat wypracowane.

– Skąd? – dopytuje Paweł.

– Z województwa śląskiego. Dyrektorka z publicznego ośrod- ka adopcyjnego. Groziła nam, że jeśli nie będziemy działać we- dług jej zasad, to zrobi wszystko, żeby nas zniszczyć.

– Czcza gadanina. Działamy zgodnie z prawem – ucina Anka – chodźmy wreszcie, bo już jesteśmy spóźnieni.

Dwa miesiące później Beata odbiera podobny telefon. Tym razem dzwoni dyrekcja z niepublicznego ośrodka – też ze Śląska.

– Jeśli nie przestaniecie mieszać się do naszych dzieci i nie będziecie działać tak, jak my chcemy, to złożymy na was donie- sienie do prokuratury, a skargę do ministerstwa już napisaliśmy.

– Nie wiem, w czym rzecz.

– Doskonale pani wie. Nie odpuszczę ani Franka, ani Filipa.

Postępujecie niezgodnie z procedurami adopcyjnymi.

– Nie mamy sobie nic do zarzucenia, działamy zgodnie z prawem. Jeśli instytucja nadzorująca zwróci się do nas z prośbą o wyjaśnienie, to będziemy wyjaśniać. Jeszcze raz pani powta- rzam… nie mamy nic do ukrycia – odpowiada Beata, cedząc słowa.

Kiedy Niepublicznemu Ośrodkowi Adopcyjnemu w Otwoc- ku po raz pierwszy grożono, że się go zniszczy, kiedy zastraszano go prokuraturą i ministerstwami, kiedy wysyłano skargi i kalum- nie, Fundacja wierzyła, że działa w kraju jednak demokratycznym

(13)

13 i jednak praworządnym. Wierzyła, że nic złego nie może jej się przytrafić, bo nic złego nie czyni. Bo przecież poszukuje domów i rodzin dla dzieci opuszczonych i niechcianych. A jednak czas pokazał, że tych gróźb należało się obawiać, bo nie skończyło się tylko na zastraszaniu…

Gdy powstawała Fundacja, żaden z tworzących ją zapaleń- ców nie miał pojęcia, jak naprawdę wyglądają procedury adopcyjne od strony instytucjonalnej. Jakimi mechanizmami rządzą się ośrodki adopcyjne i przez jaki gąszcz przedziwnych inter- pretacji przepisów prawa muszą przejść kandydaci na rodzi- ców adopcyjnych. Nikt z nich nie spodziewał się, jak trudna jest sytuacja dzieci przebywających w domach dziecka, w rodzi- nach zastępczych, w pogotowiach opiekuńczych. Dzieci, których w większości nie można adoptować, bo ich rodzice mają ogra- niczoną, ale nadal władzę rodzicielską. Nikt z nich nie wiedział, że dziecko może być traktowane w systemie opieki – przedmio- towo i statystycznie.

Nikt z nich nie przypuszczał, że „dobro dziecka” (powtarza- ne jak mantra), odmienia się przez wszystkie przypadki i może być argumentem przy podejmowaniu każdej, niekoniecznie dla dobra tego dziecka, decyzji.

Nie minęło wiele czasu, a ludzie Fundacji przekonali się, że pod kloszem opieki nad dzieckiem i rodziną, kryją się ludzkie, dziecięce dramaty.

Jest czerwcowy poranek. Żar leje się z nieba. Ekipa Fundacji siedzi w ogródku, przy porannej kawie i dzieli się zadaniami na kolejny dzień pracy. Dzwoni telefon.

– Beata, to do ciebie, pani dyrektor ze śląskiego ośrodka adopcyjnego – Magda przekazując słuchawkę jest lekko skonfundowana.

(14)

14

– Musimy coś zrobić z tą adopcją ze wskazaniem, bo jest zu- pełnie nielegalna. Czy wasza fundacja jest również przeciwko szarej strefie adopcyjnej? – pada po drugiej stronie. – A tak poza tym, gdybyście chcieli otworzyć ośrodek adopcyjny w moim wo- jewództwie, to nie mielibyście racji bytu – ni stąd ni zowąd do- daje rozmówczyni.

– O adopcji ze wskazaniem fundacja mówi pełnym głosem od stycznia, nawet organizowała konferencję na ten temat. Co do ośrodka adopcyjnego, to jeszcze o tym nie myśleliśmy – odpowiada Beata.

– Przygotowujemy w połowie czerwca spotkanie z ośrodka- mi adopcyjnymi. Może miałaby pani ochotę przyjechać do nas, to moglibyśmy omówić wspólny cel, jakim jest walka z nielegal- nymi adopcjami – zaprasza kobieta.

– Czemu nie? Będziemy w kontakcie.

– No to do usłyszenia – kończy rozmowę dyrektorka.

W ten czerwcowy dzień, po porannej rozmowie telefonicz- nej i kolejnej kawie, zapada jednogłośna decyzja: „powołujemy niepubliczny ośrodek adopcyjny w Otwocku”. Może na tym terenie będzie on miał rację bytu.

W ciągu paru dni spotykają się z zaprzyjaźnionymi pracowni- kami publicznego ośrodka adopcyjnego z Mazowsza i poznają we- wnętrzne struktury i mechanizmy funkcjonowania takiej placówki.

Słuchają uważnie i z tych wypowiedzi jawi się obraz ośrodka autokratycznego z władzą niemalże absolutną. Obraz ośrodka, który istnieje sam dla siebie, a nie dla dzieci, czy rodzin pragną- cych je adoptować.

Wyznaczane odległe terminy pierwszych spotkań, testów psy- chologicznych i wywiadów środowiskowych. Szkolenia dwa razy

(15)

15 w roku, rejonizacja, określony staż małżeński, nie mniej niż trzy – pięć lat. Wymaganie zaświadczeń o niemożności posiadania dzieci i leczeniu niepłodności. Niechęć do osób samotnych, ko- lejki w oczekiwaniu na dziecko, wymagane opinie z zakładu pracy, od proboszcza (ośrodki katolickie) i wszystkich świętych.

To tylko część przeszkód, które skutecznie mają zniechęcać kan- dydatów na rodziców adopcyjnych, a które nie mają żadnych podstaw prawnych.

Zdumieni są, gdy słyszą, że w niektórych ośrodkach ludzie po kwalifikacjach i szkoleniach nie otrzymują do ręki stosow- nych dokumentów, uprawniających ich do pełnienia funkcji ro- dzica adopcyjnego.

Absurdalność tych procedur zrodziła pomysł na powstanie ośrodka, który będzie inny. Inny, bo stworzony przede wszystkim z myślą o dzieciach i przyszłych rodzicach. Inny, bo pro- wadzony przez zapaleńców, którzy wierzą, że mogą coś zmienić i nadać adopcji ludzkie oblicze.

Jesienią powstał Niepubliczny Ośrodek Adopcyjno-Opie- kuńczy przy Fundacji Dziecko – Adopcja – Rodzina w Otwoc- ku i rozpoczął działalność za zgodą wojewody mazowieckiego.

Ogólnopolski: bez rejonizacji, z jasno określonymi zasadami odpłatności za szkolenia¹. Bez ukrytych gratyfikacji, cegiełek, czy „co łaska, ale nie mniej…”.

Ośrodek diagnozuje i szkoli wielu kandydatów na rodziców adopcyjnych. W trybie wieczorowym, weekendowym, a nawet indywidualnym. Współpracuje z powiatowymi centrami pomocy 1 od 2012 roku żaden ośrodek nie może pobierać opłat za procedury adopcyjne, ponieważ są one finansowane z budżetu państwa.

(16)

16

rodzinie, ośrodkami pomocy społecznej, domami pomocy spo- łecznej na terenie całego kraju. Kontaktuje się z wieloma rodzinami zastępczymi i domami dziecka, prawie we wszystkich województwach. Jego dostępność i otwartość wywołuje lawinę zgłoszeń osób chętnych do adopcji dzieci.

Pedagodzy i psycholodzy czasami całą dobę są w podróży, prze- prowadzając wywiady środowiskowe. Jeżdżą w najbardziej odle- głe zakątki kraju. Mają nawet kilka wizyt w ciągu jednego dnia.

Zainteresowane rodziny mogą kontaktować się z pracowni- kami o każdej porze, korzystając z ich prywatnego czasu. Wie- dzą, że mogą liczyć na pomoc i poradę.

Z Fundacją nawiązują kontakt rodziny szkolone w innych ośrodkach adopcyjnych. Proszą o pomoc w poszukiwaniu dla nich dzieci. Większość z nich czeka w swoich ośrodkach wiele miesięcy lub lat, bez nadziei, że ich procedury adopcyjne szybko się zakończą. Jest ich tak wiele, że powstaje pomysł utworze- nia ogólnopolskiej, elektronicznej bazy danych dzieci i rodzin.

Pomogłaby ona w dotarciu do indywidualnych potrzeb dziecka i oczekiwań przyszłych rodziców.

Po wielu tygodniach pracy nad systemem, baza zaczyna wreszcie działać. Wpisują się do niej rodziny, które mają za- świadczenia uprawniające do bycia rodziną adopcyjną oraz te, którym mimo uzyskania takich uprawnień, tych zaświadczeń nie wydano. Często np. z powodu stereotypu „przywiązania” rodziny do konkretnego ośrodka, czyli według zasady – „my was wyszkoliliśmy, to inni nie będą sobie wami statystyk podnosić”.

W takich przypadkach otwocki ośrodek bierze na siebie uzy- skanie potrzebnych dokumentów z instytucji, które przeszko- liły rodziny.

(17)

17 W trakcie udoskonalania systemu bazy okazuje się, że twórcy nie wzięli pod uwagę pomysłowości i determinacji rodzin. Ma- jąc dostęp do serwisu, swoje loginy udostępniają osobom nie- uprawnionym, bo nie zarejestrowanym w bazie danych. Szybko zatem zostaje zablokowana możliwość wglądu w podstawowe dane o dzieciach i definitywnie zamknięta ich dostępność.

Baza cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem rodzin. Co- dziennie rejestrują się nowe. Wierzą i mają nadzieję, że wreszcie odnajdą się ze swoimi pociechami, które być może już gdzieś na nie czekają.

Niestety, ani instytucje zajmujące się opieką nad dziećmi i rodzinami, ani ośrodki adopcyjne nie wykazują specjalnego zaciekawienia systemem elektronicznej bazy danych. Opierają się w dalszym ciągu na papierowych wersjach kart zgłoszenia dzieci i rodzin. Przewalają tony akt, zamiast kilkoma kliknię- ciami pomóc sobie wstępnie wytypować właściwych rodziców do potrzeb oczekującego dziecka.