3.5. Ocena stopnia osiągnięcia celów projektu i rezultatów
3.5.1. Rozwój kompetencji kluczowych uczniów szkół ponadgim- nazjalnych w zakresie matematyki, fizyki i przedsiębiorczości
w stopniu umożliwiającym dalsze kształcenie na studiach wyższych
Celem głównym projektu był rozwój kompetencji kluczowych 1 920 uczniów szkół ponadgimnazjalnych z województwa zachodniopomorskiego, lubuskiego oraz wielko- polskiego w zakresie fizyki, matematyki i przedsiębiorczości w stopniu umożliwiają- cym dalsze kształcenie na studiach wyższych159. Cel miał być osiągnięty do 30 czerwca 2013 r. Na podstawie celu głównego projektu kluczowym rezultatem miękkim był wzrost kompetencji matematyczno-fizycznych i/lub przedsiębiorczości u minimum 1 632 uczniów. Narzędziami badawczymi (określonymi we wniosku), które miały oce- nić wzrost kompetencji u uczniów, były testy kompetencyjne. W każdym roku szkol- nym prowadzono badania cząstkowe, dostarczające niezbędnej wiedzy o stopniu osiągania wskaźników projektu. Ewaluacja dotycząca całego okresu realizacji projektu i zebrane dane potwierdziły osiągnięcie przez uczestników założonego celu głównego.
Powyższy rezultat miękki, po trzech latach szkolnych udzielanego uczestnikom wsparcia, uzyskało 2 030 uczniów z grup o kompetencji matematyczno-fizycznej i przedsiębiorczości. Osiągnięto tym samym 124,39% zakładanego wskaźnika (wskaź- nik zakładał wzrost kompetencji matematyczno-fizycznych i/lub przedsiębiorczości u minimum 1 632 uczniów).
Spośród 2 030 uczniów, którzy osiągnęli ww. rezultat, 1 239 osób stanowili ucznio- wie o kompetencji matematyczno-fizycznej, natomiast 791 osób – uczniowie o kom- petencji przedsiębiorczość.Wśród uczestników, którzy osiągnęli ww. rezultat, było 1 108 dziewcząt oraz 922 chłopców.
W dalszej części niniejszego podrozdziału zaprezentowano szerszą analizę wyników badań ewaluacyjnych dotyczących wskaźnika wzrostu kompetencji matematyczno-fi- zycznych i/lub przedsiębiorczości u minimum 1 632 uczniów. W pierwszej części sku- piono się na kompetencji matematyczno-fizycznej, zaś w drugiej na kompetencji przedsiębiorczości. Przedstawiono również wyniki badań ze źródeł badawczych innych niż testy kompetencyjne. Badania te pozwoliły uzyskać szerszą informację zwrotną na temat osiągnięcia przez uczniów danego wskaźnika i potwierdziły wyniki badań tes- towych.
159Wniosek o dofinansowanie projektu POKL "AS KOMPETENCJI", 7 lutego 2013, s. 3.
Wzrost kompetencji matematyczno-fizycznej
Kompetencję matematyczno-fizyczną uczniowie mieli okazję rozwijać przede wszyst- kim podczas opracowywania matematyczno-fizycznych tematów projektowych – w trakcie zajęć pozalekcyjnych (w przypadku grup UGP) i pozaszkolnych (w przypadku NKP) prowadzonych metodą projektu. W oparciu o tematy grupy opracowywały pro- jekty edukacyjne, w których analizowane były zagadnienia z dziedziny matematyki i fi- zyki z wykorzystaniem rozwiązań naukowych i technicznych.
Spośród 2 069 uczestników UGP i NKP, którzy zakończyli pełną ścieżkę wsparcia w ramach projektu, 1 261 uczniów (61%) uczestniczyło w zajęciach o kompetencji ma- tematyczno-fizycznej. Testy z opracowywania danego tematu projektowego były prze- prowadzane z uczniami na rozpoczęcie i zakończenie zajęć.
Z wyników testów kompetencyjnych uczniów (realizujących projekt w ramach kom- petencji matematyczno-fizycznej) wynika, że po zakończeniu projektu (po trzech la- tach jego realizacji w grupach UGP i po czterech latach w grupach nKP) odnotowano wzrost kompetencji matematyczno-fizycznej u 1 239 (98,26%) uczniów spośród 1 261, którzy zakończyli pełną ścieżkę wsparcia w projekcie.
W trakcie badań ewaluacyjnych w ramach wywiadów i ankiet zadawano pytania ba- dawcze pozwalające na ocenę stopnia zainteresowania lub rozwoju umiejętności i po- staw uczniów w zakresie kompetencji matematyczno-fizycznej. Na pytanie skierowane do opiekunów ww. kompetencji, czy nastąpił u uczniów zauważalny przyrost wiedzy i umiejętności matematyczno-fizycznych, 96% opiekunów (103 ze 107 nauczycieli) udzieliło pozytywnej odpowiedzi w pierwszym roku realizacji projektu, 97% – w dru- gim roku. Po skończeniu projektu dla grup UGP 100% opiekunów (107 osób) po- twierdziło, iż u uczniów nastąpił przyrost wiedzy z tego zakresu. Opiekunowie NKP o kompetencji matematyczno-fizycznej przez cały okres trwania projektu potwierdzali przyrost tej kompetencji u uczestników projektu.
Przez okres trzech lat szkolnych (w przypadku grup UGP) i czterech lat szkolnych (w przypadku grup NKP) obserwacja uczniów przez opiekunów oraz wywiady z nimi w zakresie kompetencji matematyczno-fizycznej były skoncentrowane na ocenie stop- nia sprawności w:
• rozwijaniu i wykorzystaniu myślenia matematycznego;
• znajomości liczenia, miar, głównych operacji i sposobów prezentacji matematycz- nej,
• wykorzystaniu wiedzy do wyjaśniania świata przyrody;
• rozumieniu wpływu nauki i technologii na świat przyrody.
Nauczyciele określając stopień sprawności w wykorzystywaniu kompetencji mate- matyczno-fizycznej, mieli oznaczyć go w skali niski/średni/wysoki. Na poniższym wy- kresie (rys. 3.12.) ukazano oceny opiekunów UGP kompetencji matematyczno-fizycznej z końcowej ewaluacji projektu dotyczącej stopnia sprawności uczniów w ww. zagad- nieniach.
Rys. 3.12.Odsetek opiekunów UGP kompetencji matematyczno-fizycznej ukazujących określony sto- pień umiejętności u uczniów po zakończeniu działań projektowych dla tych grup
Po skończeniu projektu dla grup UGP zgodnie z powyższym wykresem opiekunowie UGP potwierdzili w 99–100% wzrost u uczniów kompetencji matematyczno-fizycznej w stopniu wysokim lub średnim. Podobna sytuacja zauważona została wśród opieku- nów grup NKP o kompetencji matematyczno-fizycznej; w miarę realizacji projektu na- stępował wzrost liczby opinii opisujących sprawność uczniów jako wysoką i średnią oraz spadek liczby opinii oceniających ją jako niską.
W ramach badań ankietowych w drugim roku szkolnym trwania projektu zapytano uczniów kompetencji matematyczno-fizycznej m.in. o znajomość zagadnień związa- nych z kompetencją matematyczną. Z 1 274 uczniów 1 208 z nich (95%) wskazało, że znają system miar i wag, 1 163 ankietowanych (91%) zna terminy matematyczne (suma, składnik, iloczyn, dzielna), zaś 918 (72%) – operacje matematyczne, a 390 (31%) – ciągi matematyczne (zob. rys. 3.13.).
Rys. 3.13. Znajomość zagadnień w ramach kompetencji matematycznych w drugim roku projektu
Jak wynika z badań ankietowych przeprowadzonych w trakcie trwania projektu, uczestnicy byli zainteresowani rozwijaniem swoich kompetencji matematyczno-fizycz- nych. Preferowano wiedzę przekazywaną poprzez schematy i dane w tabelach od tej w formie wykładu. Uczestnicy poznali posługiwanie się systemem miar i wag, znacze- nie różnych terminów matematycznych, wykonywali operacje matematyczne. Zauwa- żyli, że dzięki uczestnictwu w projekcie otrzymują lepsze oceny oraz bardziej interesują się przedmiotami ścisłymi.
Wzrost kompetencji przedsiębiorczości
Drugim elementem ww. rezultatu miękkiego projektu był wzrost kompetencji przed- siębiorczości. Zgodnie z założeniami projektu rozwijanie przedsiębiorczości odbywało się poprzez zajęcia projektowe, opracowywanie projektów edukacyjnych, korzystanie z e-learningowych materiałów edukacyjnych, udział w wykładach prowadzonych w szkołach przez kadrę naukową uczelni wyższych i wykładach synchronicznych oraz poprzez pracę w MGP.
Spośród 2 069 uczestników UGP i NKP, którzy zakończyli pełną ścieżkę wsparcia w ramach projektu, 808 uczniów (39%) uczestniczyło w zajęciach o kompetencji przed- siębiorczości. Tutaj, analogicznie jak u uczniów o kompetencji matematyczno-fizycz- nej, narzędziami badawczymi mającymi ocenić wzrost kompetencji były wewnętrzne testy kompetencyjne.
Z wyników testów kompetencyjnych uczniów (realizujących projekt w ramach kom- petencji przedsiębiorczości) wynika, że po zakończeniu udziału w projekcie odnoto- wano wzrost kompetencji przedsiębiorczości u 791 (97,90%) uczniów spośród 808, którzy zakończyli pełną ścieżkę wsparcia.
Nauczyciele wskazywali rozwój kompetencji przedsiębiorczych uczniów w zbiorczych raportach, powstałych na podstawie ich obserwacji oraz wywiadów przeprowadzonych z uczniami. W projekcie zostały utworzone 73 grupy przedsiębiorczości w ramach UGP i trzy grupy w ramach NKP. Na pytanie skierowane do opiekunów UGP grup o kom-
petencji przedsiębiorczości, czy nastąpił zauważalny przyrost wiedzy i umiejętności przez cały okres trwania projektu, wszyscy ankietowani opiekunowie udzielali w 100%
odpowiedzi pozytywnych. W pierwszym, drugim i trzecim roku trwania projektu twier- dząco odpowiadali również wszyscy opiekunie NKP.
Przez okres trzech lat szkolnych obserwacja uczniów przez opiekunów UGP i NKP oraz przeprowadzone z nimi wywiady w zakresie kompetencji przedsiębiorczości były skoncentrowane m.in. na ocenie stopnia sprawności w:
• wykazywaniu przez uczniów sprawności we wcielaniu pomysłów pojawiających się w trakcie zajęć w czyn;
• wykazywaniu przez uczniów sprawności w rozumieniu podstawowych zagadnień z zakresu działania gospodarki/firm/ekonomii.
Określając stopień sprawności w wykorzystywaniu kompetencji przedsiębiorczości, nauczyciele mieli oznaczyć go w skali niski/średni/wysoki. Według 70% opiekunów UGP tej kompetencji pod koniec trwania projektu dla grup UGP uczniowie wykazywali wysoki stopień umiejętności we wcielaniu pomysłów w czyn, dodatkowo 30% opieku- nów udzielających odpowiedzi wskazało przy tym pytaniu stopień średni (zob. rys.
3.14.). Przy tej umiejętności w pierwszym roku trwania projektu zaledwie 3% opieku- nów UGP oraz 1% w drugim roku wskazywało na stopień niski. Wszyscy opiekunowie NKP o kompetencji przedsiębiorczości przez trzy lata uczestnictwa w projekcie oce- niali stopień sprawności uczniów we wcielaniu pomysłów w czyn jako wysoki .
Rys. 3.14.Odsetek opiekunów UGP kompetencji przedsiębiorczości oceniających stopień sprawności uczniów we wcielaniu pomysłów w czyn pod koniec trwania projektu dla grup UGP
Kolejnym zagadnieniem z kompetencji przedsiębiorczości raportowanym przez opie- kunów UGP i NKP była ocena stopnia sprawności uczniów w rozumieniu podstawo- wych zagadnień z zakresu działania gospodarki/firm/ekonomii. W tym przypadku jedynie jeden opiekun z 73 (1%) w ostatnim roku trwania projektu dla grup o kompe- tencji przedsiębiorczość wskazał opanowanie tej umiejętności w stopniu niskim.
Dla porównania – w pierwszym roku aż 11% opiekunów UGP o tej kompetencji oce- niało tę sprawność uczniów jako niską. Pod koniec trwania projektu dla grup UGP 61%
opiekunów wskazało na wysoki stopień ww. sprawności, zaś 38% na średni (zob.
rys. 3.15.). Z kolei opiekunowie NKP o kompetencji przedsiębiorczości przez trzy lata udzielanego wsparcia oceniali stopień sprawności uczniów w rozumieniu podstawo- wych zagadnień z zakresu gospodarki / firm / ekonomii jako wysoki. Jedynie w drugim roku trwania projektu jeden z trzech opiekunów NKP o tej kompetencji wskazał tę sprawność w stopniu średnim.
Rys. 3.15.Odsetek opiekunów UGP kompetencji przedsiębiorczości oceniających stopień sprawności uczniów w rozumieniu podstawowych zagadnień z zakresu gospodarki/firm/ekonomii pod koniec trwa-
nia projektu dla grup UGP
Z opinii opiekunów wynika, że dzięki skuteczności realizacji działań projektowych w ramach kompetencji przedsiębiorczość umożliwiony został wzrost sprawności uczniów m.in. we wcielaniu pomysłów w czyn oraz rozumieniu podstawowych zagad- nień z zakresu gospodarki, firm i ekonomii.
W ramach badania ankietowego uczniów w trzecim roku trwania projektu popro- szono o odpowiedź, w jaki sposób przystępowali do realizacji przydzielonego im za- dania. Spośród 826 ankietowanych 531 osób (64%) zaznaczyło odpowiedzi ukazujące, że starali się przeanalizować zagadnienie i zapisać w punktach najważniejsze działa- nia zmierzające do realizacji celu. Najmniej było wskazań odpowiedzi, że przystępując do realizacji przydzielonego zadania, działaliby intuicyjnie, bez określonego planu (127 odpowiedzi, 15%). Udzielone odpowiedzi wyraźnie wskazują, że uczniowie wiedzą, iż przedsiębiorcze działanie wymaga planowania oraz ustalenia priorytetów. Strukturę udzielonych odpowiedzi ukazano na poniższym wykresie (rys. 3.16.):
Rys. 3.16.Liczba uczniów z grup o profilu przedsiębiorczości wykazujących konkretne sposoby działa- nia przy wykonywaniu przydzielonego zadania
Przeprowadzone w trakcie trwania projektu badania ankietowe potwierdzają, że uczniowie chcieli się uczyć, rozwijać swoje zdolności i zainteresowania oraz w wielu sy- tuacjach wiedzieli, w jaki sposób okazać przedsiębiorcze podejście do zagadnienia.
Zdawali sobie sprawę, że wykazywanie się przedsiębiorczością wymaga m.in. dobrego planowania oraz ustalania priorytetów. Uczniowie potwierdzili, że rozwijali swoją wie- dzę również po zajęciach szkolnych, i to w szerokim wachlarzu sposobów, wymienio- nych na uzupełnianej ankiecie.
Podsumowując rezultat miękki wzrostu kompetencji matematyczno-fizycznych i / lub przedsiębiorczości, na podstawie wewnętrznych testów kompetencyjnych odno- towano wzrost kompetencji matematyczno-fizycznej u 1 239 uczniów oraz u 791 uczniów kompetencji przedsiębiorczości.
Zatem na zakończenie projektu łącznie u 2 030 uczniów zarejestrowano wzrost kom- petencji, osiągając tym samym 124,39% zakładanego wskaźnika (wskaźnik zakładał wzrost kompetencji matematyczno-fizycznych i/lub przedsiębiorczości u minimum 1 632 uczniów).