(1938 - 1939)
ST A N O W IS K A , O PI N IE , IN FO R M A C JE
Zarząd ukonstytuował się: przewodniczący dr J. Filipczak, mgr Gustaw Awęcki - sekretarz, mgr Tadeusz Rzepecki - skarbnik. Komitet dnia 28 września 1938r. rozesłał odezwę od wszyst-kich aptek pow. piotrowskiego.„Koledzy! Przeżywamy doniosłe chwile dla naszego narodu. Zawisła nad nami groza woj-ny. Od zbiorowego wysiłku zależy powrót do Rzeczypospolitej Śląska Zaolziańskiego, zagra-bionego podstępnie przez Czechów. W naszym mieście formuje się Batalion Ochotniczego Korpusu Zaolziańskiego. Musi być zaopatrzo-ny w odpowiedni materiał sanitarzaopatrzo-ny. Zebrane pieniądze i materiały apteczne postanowiono przekazać Związkowi Powstańców Śląskich.” 5
Po akcji militarnej przyłączenia Zaolzia do Polski spotykamy w czasopismach farmaceu-tycznych różne okolicznościowe akcent np.:
„Rodakom z za Olzy. Z uczuciem dumy i ra-dości cały Naród Polski powitał fakt powrotu do Macierzy bezspornie polskiej Ziemi Zaol-ziańskiej.
Radość nasza jest tym głębsza i większa, że Rodacy z za Olzy po bohatersku trwali na po-sterunku polskości w ciężkich dniach panosze-nia się przemocy.
Cześć Im za to i chwała! Witamy Ich wszyst-kich w gronie wielkiej rodziny Polski jako swych najmilszych Braci”.6
Wojewoda Śląski M. Grażyński wydał 20 października 1938r. niezwykłej treści doku-ment polityczny, którym było obwieszczenie skierowane do ogółu ludności Odzyskanych Ziem Śląska Cieszyńskiego:
„Komunistyczna Partia głosi, w myśl wska-zań Międzynarodówki Komunistycznej, hasła zmiany ustroju społecznego w drodze rewolu-cji i zastąpienia go ustrojem radzieckim. Będąc płatną agenturą i ekspozyturą obcą, nie walczy ona o interesy warstwy robotniczej, lecz o roz-szerzenie politycznych wpływów bolszewizmu.
Cele powyższe sprzeciwiają się obowią-zującemu prawu, w szczególności ustawie karnej, ochraniającej ustrój Rzeczypospolitej Polskiej. Wykonanie tych celów jest zbrodnią stanu. W związku z tym zarówno sam fakt nale-żenia do komunistycznej Partii, jako też jakie-kolwiek z nią współdziałanie podlega ściganiu na mocy przepisów ustawy karnej. Ostrzegam przeto ludność przez należeniem do tej partii o przed braniem jakiegokolwiek udziału w tej działalności.
Oświadczam, że każdy, kto mimo tego ostrzeżenia będzie należał do Komunistycznej Partii lub z nią współdziałał, zostanie z całą su-rowością prawa pociągnięty do odpowiedzial-ności karno - sądowej”.
Do kolegów Farmaceutów z za Olzy Za-rząd Główny ZZFP z Rz.P. wystosował odezwę w której m.in. stwierdzono:
„Farmaceuci Pracownicy, łącząc się w ra-dości z całym narodem, który na czele z pierw-szym żołnierzem Polski, Naczelnym Wodzem, stanął niezwłocznie w obronie praw i odzyska-nia braci naszych, przesyłają wszystkim Kole-gom Farmaceutom Śląską Zaolziańskiego go-rące słowa powitania i wyrażają nadzieję jak najszybszego zespolenia wszystkich Kolegów we wspólnej pracy w szeregach Związku Za-wodowego Farmaceutów Pracowników w Rze-czypospolitej Polskiej dla dobra całej Farmacji Polskiej”.8
Odezwy mogą razić Czytelnika formą, wielkimi słowami. Przebija w nich wielki pa-triotyzm, który tuż przed wybuchem II wojny światowej miał swoją wartość użytkową i pro-pagandową. Mamy prawo mieć wiele wątpli-wości do ówczesnej polityki Państwa Polskie-go, jednak Naród w większości szukał wtedy uwierzytelnienia swej siły w działaniach pub-licznych.
Apteki i przemysł chemiczno - farmaceu-tyczny na Śląski Zaolziańskim (na obszarze 802 km2) stanowił ogólnie cenny nabytek. Na terenie tym znajdowało się 25 aptek, których większość była w rękach nie Polaków. Obok przemysłu ciężkiego, hutniczego, uzyskali-śmy również bogate źródło farmaceutyków:
benzol, siarczan amonu, kwas siarkowy, kwas azotowy i solny, siarczan sodu, żelaza i miedzi, ałun, salmiak, fluorokrzemian sodu i superfo-sfat. Zakłady Chemiczne Sp.Akc. w Bogumi-nie produkowały: sacharynę, glicerofosforany, różne preparaty farmaceutyczne, weterynaryjne i chemiczne. 9
Spis aptek na Śląsku Zaolziańskim wgł. Fr.
Heroda:
1. Bogumin - Mahrle Józef
2. Bogumin Nowy - Wojnara B., s-ów.
3. Bogumin Nowy - Lachmana, sąów, dzierż.
Pazdora W. (zamknięta)
4. Błędowice Dolne - Brożek Karol, sów.
5. Cieszyn Zachodni - Kowacs Karol 6. Cieszyn Zachodni - Nowotny Antoni
ST A N O W IS K A , O PIN IE , I N FO R M A C JE
7. Cieszyn Zachodni - Pesat Al. (zamknięta) 8. Dąbrowa - Schwarz Karol
9. Frysztakt - Tichy Walter 10. Jabłonków - Kucera Fr.
11. Karwina - Kramer A.
12. Karwina - Vaclavik Antoni 13. Karwina - Pustovka Karol 14. Łazy - Eberl Józef
15. Niemiecka Lutynia - Haekel Józef 16. Orłowa - Eisenberg Robert
17. Orłowa - Skorovsky I.
18. Olbrachowice - Fermer Józef 19. Pietwałd - Petek Wacław
20. Srednia Sucha - dr Vluka R. (zamknięta) 21. Trzyniec - Forschera I., s-ów.10
Na przełomie 1938/1939 ok. 10 mgr farmacji opuściło pracę w cieszyńskich i bielskich aptek Kas Chorych, gdzie nie byli zadawalająco wy-nagradzani i należycie oceniani - traktowani.
Znaleźli w aptekach zaolziańskich odpowiednie stanowisko i wyższe wynagrodzenie za pracę.11
Na Zaolziu obowiązywało dawne ustawo-dawstwo austriackie (6 klas gimnazjalnych, praktyka przed studiami, oraz studium dwu-letnie na wydziale lekarskim lub filozoficz-nym, gdzie uzyskiwał wiedzę farmaceutyczną).
W aptekach nie kładziono nacisku na rozwój laboratoriów i dokonywania analiz leków.12
Problemem bardzo znaczący dla Polaków i polskiej administracji była kwestia demonstra-cyjnego używania w niektórych aptekach języka niemieckiego lub naużywania reklamy aptecznej w języku niemieckim. Niemcy czuli się pewnie i mieli odwagę (ze względu na sytuację politycz-ną i wzrastający militaryzm hitlerowski) doku-mentować butnie swoją narodowość.
„Zorganizowanie” aptekarzy zaolziańskich przez Zarząd Oddziału Śląsko-Cieszyński Zw.
Zaw. Farm. Prac. Przebiegało opornie. Nie sprzyjał klimat społeczno polityczny. Więk-szość właścicieli aptek była narodowości cze-skiej lub niemieckiej.
Publikując powyższe informacje, fak-ty historyczne, które miały miejsce 72 lata temu, nasuwają się poważne refleksje, pyta-nia czy ówczesne działapyta-nia społeczne i poli-tyczne państwa polskiego w 1938 roku, były pożądane i właściwe ?!
prof. Dionizy Moska
Przypisy:
1. Chlebowczyk J., Nad Odrą, Śląski Instytut Na-ukowy, wyd. „Śląsk”, Katowice 1971, s. 149-150.
2. Szklarska-Lohmannowa A., Sprawa polskiej mniejszości narodowej na Śląsku Cieszyńskim w rokowaniach polsko-czechosłowackich, luty - kwiecień 1925, Zaranie Śląskie r. 29, 1966, z. 4 (X-XII), s. 585-602.
3. Szyszko E. , Polonia zagraniczna i zagad-nienie mandatów kolonialnych, „Wiad.
Farm.”, 1937, nr 4, s. 39.
4. Aptekarze gotowi do złożenia ofiar z życia i mienia, „Wiad. Farm.”, 1938, nr 40, s. 598.
5. S.R., Farmaceuci w akcji, „Kron. Farm.”, 1938 nr 21, s. 309; także „Wiad. Farm.”, 1938, nr 4-5, s. X-XI; „Kron. Farm.”, 1938, nr 20, s. 168.
6. „Farm. Współ.”, 1938, nr 4-5, s. X-XI;
„Kron. Farm.”, 1938, nr 20, s. 168.
7. Gazeta Urzędowa Województwa Śląskiego nr 43 (24.10.1938), s. 451.
8. „Kron. Farm.”, 1938, nr 21, s. 299.
9. „Farm. Współ.”, 1938, nr 4-5, s. 264.
10. Wiad. Farm.”, 1938, nr 44, s. 649-650;
Wszelkie wyjaśnienia dotyczące prawdziwej ilości aptek i pisowni nazwisk, zostaną podane w „Wykazie aptek w woj. śląskim 1922-1939”.
11. Herod Fr., Aptekarstwo na Śląsku Zaolziań-skim, „Wiad. Farm.” 1938, nr 45, s. 665-666.
12. Tamże.
fot. pl.wikipedia.org