W perspektywie finansowej na lata 2007–2013 podstawowym źródłem zasileń gospodarki turystycznej z funduszy europejskich były regionalne programy operacyjne (RPO). Instytucjami zarządzającymi RPO były zarządy województw. Podmioty gospodarki turystycznej, w tym jed-nostki samorządu lokalnego oraz organizacje turystyczne z województwa zachodniopomorskiego, mogły uzyskać wsparcie na realizację inwestycji turystycznych z osi priorytetowej 5 Turystyka,
97
Zróżnicowanie determinant rozwoju ruchu turystycznego
Ocena wpływu funduszy Unii Europejskiej w gospodarce turystycznej na wielkość ruchu turystycznego
kultura i rewitalizacja. Działania i poddziałania z zakresu turystyki wyszczególnione w ramach osi priorytetowej 5 to: infrastruktura turystyczna, rozwój kultury, ochrona i zachowanie dziedzic-twa kulturowego, ścieżki rowerowe, promocja, ochrona i waloryzacja dziedzicdziedzic-twa przyrodniczego, rewitalizacja oraz inicjatywa JESSICA. Ponadto projekty dotyczące inwestycji turystycznych, któ-rych beneficjentami były jednostki samorządu terytorialnego i organizacje turystyczne, mogły być dofinansowane w ramach osi priorytetowej 6 Rozwój funkcji metropolitalnych. Wydzielono w niej działania dotyczące obszaru metropolitalnego: infrastruktura turystyczna, wzrost atrakcyjności kulturalnej, ścieżki rowerowe, zintegrowany system transportu publicznego, inteligentne systemy transportowe, rewitalizacja. Ponadto przedsiębiorstwa turystyczne mogły aplikować o wsparcie finansowe z osi priorytetowej 1 Gospodarka – innowacje – technologie, w ramach której uzyski-wały dofinansowanie na: przedsięwzięcia podnoszące konkurencyjność, poprawę innowacyjności sektora MSP, ułatwianie dostępu do specjalistycznej pomocy doradczej oraz promocję za granicą (Panasiuk, 2013, s. 273–274).
Do pozostałych programów wspierających gospodarkę turystyczną województwa zachod-niopomorskiego należy zaliczyć m.in. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013, Program Europejskiej Współpracy Terytorialnej – głównie INTERREG IV A, Program Współpracy Transgranicznej Południowy Bałtyk 2007–2013, Program Operacyjny Kapitał Ludzki.
Podstawą działań władz samorządowych województwa zachodniopomorskiego była Strategia rozwoju turystyki w województwie zachodniopomorskim do 2015 roku (Strategia). Konstrukcja do-kumentu oparta była na koncepcji przyjętych przez rząd Kierunków rozwoju turystyki do 2015 roku.
Sugerowany system finansowania zadań oparty był przede wszystkim na możliwości pozyskania środków z funduszy europejskich. Podobnie jak w skali ogólnopolskiej, środki Unii Europejskiej na cele turystyczne dedykowane były przede wszystkim jednostkom samorządu terytorialnego.
Alokacja środków w dwóch osiach priorytetowych, będących podstawowym źródłem finan-sowania przedsięwzięć turystycznych w ramach RPO województwa zachodniopomorskiego w la-tach 2007–2013, wynosiła odpowiednio:
– priorytet 5 (jako podstawowy dotyczący wykorzystania środków UE na cele gospodarki turystycznej) – 74,9 mln euro,
– priorytet 6 (pośrednio dotyczący projektów turystycznych) – 116,8 mln euro.
Kwoty te stanowiły łącznie ok. 22,2% środków całego budżetu RPO województwa zachod-niopomorskiego. Dokonując szczegółowych porównań kwot przeznaczonych na gospodarkę turystyczną we wszystkich regionach w Polsce, należy podkreślić, że brak było bezpośrednich związków pomiędzy rolą danego regionu w obsłudze ruchu turystycznego w Polsce a poziomem zaangażowania środków RPO na działania związane z rozwojem regionalnej gospodarki tury-stycznej (Panasiuk, 2014a, s. 124–125).
W okresie 2007–2013 RPO stwarzały największe możliwości pod względem dofinansowy-wania przedsięwzięć w obszarze turystyki. Wysoka pula środków oraz zdecentralizowany cha-rakter RPO dawały możliwość dostosowania priorytetów rozwojowych do rzeczywistych potrzeb regionu, stwarzając szansę na stymulowanie wzrostu regionalnej gospodarki turystycznej poprzez realizację spójnych i ukierunkowanych działań w tym zakresie. Samorządy regionalne dostrzegały
98
Ekonomiczne Problemy Turystyki 1 (33) 2016 Aleksander Panasiukszanse płynące z rozwoju ruchu turystycznego i jego znaczenia w rozwoju społeczno-gospodar-czym obszaru, nadając wysoką rangę inicjatywom proturystycznym w ramach RPO.
W ramach szczegółowych badań projektów turystycznych realizowanych przez gminy woje-wództwa zachodniopomorskiego dokonano oceny wykorzystania środków unijnych w poszczegól-nych projektach na elementy obszarowego produktu turystycznego.
W województwie zachodniopomorskim wyodrębniono 114 gmin. W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego, w perspektywie finansowej 2007–2013, zrealizowano 141 projektów turystycznych w ramach priorytetu 5 (Turystyka, kultu-ra i rewitalizacja) okultu-raz priorytetu 6 (Rozwój funkcji metropolitalnych działania 6.1 i 6.2) RPO.
Najwięcej projektów zrealizowały gminy miasto Szczecin (31) oraz miasto Świnoujście (11). 66 gmin nie zrealizowało żadnego projektu turystycznego, 24 zrealizowały jeden projekt, 9 dwa pro-jekty a pozostałe 15 trzy i więcej projektów (www.funduszeeuropejskie,gov.pl).
Realizowane projekty dotyczyły przede wszystkim: infrastruktury turystycznej oraz atrakcji turystycznych (rys. 1), co oznacza, że inicjatywy te bezpośrednio wpływają na atrakcyjność tu-rystyczną obszarów i mogą być stymulantą ruchu turystycznego. Ponieważ część projektów mia-ła również wymiar, który trudno przyporządkować do wymienionych elementów obszarowego produktu turystycznego, wskazano również pozycję inne (projekty o charakterze promocyjnym, imprezy turystyczne, współpraca transgraniczna, informacja turystyczna itp.). Znaczna część pro-jektów oddziaływała na więcej niż jeden obszar (57 propro-jektów, tj. 44%).
44
84
66
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130
Infrastrukturaturystyczna Atrakcjeturystyczne Inne
Rysunek 1. Liczba projektów wpływających na poszczególne obszary produktu turystycznego gmin (n = 130) Źródło: na podstawie Panasiuk (2014a), s. 238.
Dla potrzeb realizacji celów badawczych opracowania dokonano wyboru gmin województwa zachodniopomorskiego. Podstawowym kryterium doboru gmin było uzyskanie przez gminy dofi-nasowania unijnego z RPO na projekty turystyczne w okresie 2007–2013. Następnie spośród 48 gmin, które uzyskały dofinasowanie, wybrano te, w stosunku do których była możliwość zebra-nia kompletnych danych statystycznych dotyczących liczby turystów w bazie noclegowej w latach
99
Zróżnicowanie determinant rozwoju ruchu turystycznego
Ocena wpływu funduszy Unii Europejskiej w gospodarce turystycznej na wielkość ruchu turystycznego
2007–2013. W przypadku 21 gmin dane nie były pełne. Spowodowane to jest wielkością zbio-rowości statystycznej obiektów noclegowych turystyki (w ujęciu rodzajowym) zlokalizowanych na ich obszarach, a w konsekwencji tajemnicą statystyczną. Dokonanie analizy wpływu środków Unii Europejskiej w gospodarce turystycznej przeprowadzono w 27 gminach. W tabeli 2 przedsta-wiono wykaz gmin, w których podjęto badania wraz z łączną wartością projektów turystycznych zrealizowanych w tych gminach w latach 2007–2013 z RPO.
Tabela 2. Wykaz wybranych gmin do badań wraz z wartością zrealizowanych projektów turystycznych ze środków UE w latach 2007–2013
Lp. Gmina Wartość projektów
(tys. zł)
1. Barlinek 9289,1
2. Białogard – miasto 3598,5
3. Czaplinek 1201,8
4. Darłowo – miasto 8403,2
5. Drawsko Pomorskie 9735,6
6. Dziwnów 2658,6
7. Gryfino 18 296,9
8. Kamień Pomorski 2750,9
9. Karlino 17 058,8
10. Kołobrzeg – miasto 43 894,7
11. Koszalin 158 689,4
12. Mielno 1308,5
13. Międzyzdroje 19 502,8
14. Nowe Warpno 7407,7
15. Nowogard 1540,5
16. Polanów 1635,7
17. Police 1464,0
18. Połczyn-Zdrój 19 622,5
19. Pyrzyce 11 019,0
20. Rewal 55 438,6
21. Stargard Szczeciński – miasto 6392,2
22. Szczecin 408 229,4
23. Szczecinek – miasto 12 110,8
24. Świnoujście 36 214,1
25. Trzebiatów 6257,5
26. Wałcz – miasto 9024,0
27. Złocieniec 6820,1
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań wtórnych.
Jak wynika z informacji przedstawionych w tabeli 2, spośród wybranych gmin wysokie do-finansowanie z RPO na projekty turystyczne uzyskały duże gminy miejskie (Szczecin, Koszalin) oraz gminy o dominującej funkcji turystycznej w gospodarce (np. Rewal, Kołobrzeg).