Szacuje się, że na całym świecie wspina się kilka milionów ludzi1. W roku 2002 Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Alpinistycznych (UIAA), zrzesza-jąca wówczas 90 podmiotów organizacyjnych, ogłosiła, że reprezentowała interesy 2,5 miliona osób – alpinistów, wspinaczy i turystów górskich. W samych Stanach Zjednoczonych ze wspinaczką zetknęło się 4,5 miliona osób2. British Mountaineering Council podaje, że na Wyspach Brytyjskich jest około 76 tys. zrzeszonych wspina-czy3, ale działalność wspinaczkową podejmuje o wiele więcej osób nienależących do stowarzyszenia. W Polsce szacowana liczba osób, które zetknęły się ze wspinaczką, waha się między 50 a 70 tys. osób4. Dane te należy traktować z ostrożnością, biorąc pod uwagę fakt, że nie istnieją żadne oficjalne statystyki oddające liczbę wszystkich aktywnych wspinaczy oraz mniej aktywnych sympatyków wspinaczki5.
1 UIAA podaje: „na całym świecie miliony ludzi praktykują alpinizm, turystykę górską, trek-king i wspinaczkę skalną […] w wielu krajach sporty górskie stały się znaczącym elementem co-dziennego życia” (UIAA 2007).
2 Liczba ta obejmuje osoby powyżej 16 roku życia, które zadeklarowały, że kiedykolwiek uprawiały wspinaczkę sportową, wspinały się na ściankach, w skałkach lub bulderują. Raport The Outdoor Foundation z 2013 r. podaje liczbę 4 592 000 osób, co stanowi 1,6% amerykańskiej popu-lacji. Szacuje się, że aktywnych wspinaczy jest około 500 tys., co oznacza, że stanowią oni około 11% tej zbiorowości – dane dotyczą roku 2012 (źródło: Outdoor Participation Report 2012). Biorąc pod uwagę, że niemal 50% Amerykanów uprawia „outdoorową” aktywność fizyczną, liczba ta nie jest duża i wskazuje na marginalność wspinaczkowego świata.
3 Raport British Mountaineering Council za rok 2013 podaje, że na Wyspach Brytyjskich wspinaczy należących formalnie do stowarzyszenia BMC było 76 tys. (w tym 52 tys. członków indywidualnych oraz 24 tys. członków zrzeszonych w klubach górskich i wspinaczkowych) oraz 270 afiliowanych klubów (BMC 2013: 6).
4 Oszacowanie takie podał Mariusz Biedrzycki na 6 Krakowskim Festiwalu Górskim w Krakowie w 2008 r., opierając się na: nakładach sprzedanych czasopism „Góry” i „Magazyn Górski”, statystykach portalu Wspinanie.pl, liczbie osób płacących składki członkowskie klubów zrzeszonych w Polskim Związku Alpinizmu, liczbie wpłacających 1% podatku na Fundację im. Kukuczki, swoich własnych obserwacjach, dotyczących wzrostu liczby wspinaczy w rejonach skałkowych w ciągu ostatnich 20 lat oraz wzrostu liczby osób wspinających się na krakowskich ściankach wspinaczkowych z ostatnich pię-ciu lat (źródło: http://wspinanie.pl/forum/read.php?7,394632,394747#msg-394747, dostęp 12.02.2014). 5 Polski Związek Alpinizmu, który swoim patronatem obejmuje zarówno wspinaczkę wy-sokogórską (alpinizm, taternictwo), wspinaczkę sportową, alpinizm jaskiniowy (speleologię) oraz
Problemy z oszacowaniem liczby wspinaczy odzwierciedlają kłopotliwy do zdefiniowania charakter tej wspólnoty. Przy każdej próbie „policzenia” działa-jących pojawia się bowiem problem, według jakich kryteriów takiego zliczenia dokonać. Czy liczą się tylko ci, którzy aktywnie wspinają się przez większą część roku, czy również ci, którzy wspinaczkę traktują jako weekendową rozrywkę kilka razy do roku. Jeśli brać za kryterium przynależność klubową – co zrobić z tymi, którzy do żadnego klubu górskiego nie należą, a cały sezon wspinaczkowy spędzają w górach lub skałach? Jak wreszcie traktować tych, którzy są zrzeszeni, aktywnie działają w klubach, jednakże ze względu na wiek lub stan zdrowia daw-no zarzucili działaldaw-ność wspinaczkową?
Uczestników świata wspinaczki nie można nazwać grupą – nie stanowią oni w żadnym razie odpowiednika socjologicznego rozumienia tego pojęcia, bliższe znaczeniu świata społecznego jest pojęcie „środowiska” – choć i ono wydaje się zbyt wąskie dla opisania bogatego i dynamicznie zmieniającego się tworu, jakim jest wspólnota ludzi wspinających się. Są to ludzie zaangażowani w działalność górską i/lub wspinaczkową, wyposażeni w kompetencje do uprawiania tej działal-ności, posiadający określoną technologię oraz sprzęt umożliwiający prowadzenie działania, dzielący ze sobą zasoby pozwalające im osiągać ich cele. Wytwarza-ją oni wspólną ideologię odnośnie do tego, jak działać – i choć nie w każdym punkcie się ze sobą zgadzają, bo występują różnice lokalne oraz technologiczne w realizowanym działaniu – to jednak odczuwają wyjątkowe zaangażowanie i zo-bowiązanie do prowadzenia tego działania, poświęcając mu swój czas i energię, niekiedy kosztem pozostałych obszarów własnej życiowej aktywności.
Zakres wniosków dotyczących działalności wspinaczkowej odnosić się będzie do tego luźno zakreślonego „tworu” i jego poszczególnych segmentów. Większość rozstrzygnięć tu poczynionych dotyczy środowiska polskich wspina-czy, z którymi miałam bezpośredni kontakt podczas prowadzonych wywiadów i obserwacji6, jednakże spora część rozważań ma charakter bardziej ogólny, po-nieważ wiąże się z istotą samego działania wspinaczkowego, które przebiegając podobnie w porównywalnych kontekstach geofizycznych i podlegając bardzo narciarstwo wysokogórskie – stanowi ciało zrzeszające: 37 klubów wysokogórskich, 11 klubów wspinaczkowych, 25 klubów jaskiniowych oraz 2 kluby narciarskie. „Taternik” (2015, nr 1, s. 63) podaje, że należące do PZA kluby zrzeszają w sumie około 7,5 tys. członków. Liczba ta nie odpo-wiada jednak na pytanie, ilu jest wspinaczy, ponieważ podaje jedynie formalną liczbę członków klubów zrzeszonych w PZA, a nie liczbę osób aktualnie uprawiających daną dyscyplinę. „Ilość członków klubów i sekcji, uprawiających poszczególne dyscypliny alpinizmu, są trudne do oszaco-wania; wielu członków uprawia kilka dyscyplin alpinizmu jednocześnie (np. traktując wspinaczkę sportową jako trening do wspinaczki wysokogórskiej czy podziemnej). Ponadto naturalną drogą rozwoju wspinacza jest rozpoczęcie od wspinaczki sportowej na sztucznej ścianie poprzez wspi-naczkę skałkową do wysokogórskiej” (PZA 2008: 1).
6 W rozdz. 7. Nota metodologiczna znajdzie Czytelnik szczegółowe informacje na temat spo-sobu prowadzenia badania, zgromadzonych w nim danych oraz kierunków analizy.
zbliżonym uwarunkowaniom wykazuje cechy uniwersalne. Materiały zastane, z których także obszernie korzystałam, nie zamykają się więc na opisie działań realizowanych w ramach polskiego środowiska wspinaczkowego, ale wykraczają daleko poza obszar rodzimych skał i szczytów, odnosząc się do działań prowadzo-nych poza terenem Polski i nie tylko przez Polaków. Wynika to również z faktu, że sama działalność górska i skałkowa przekracza granice terytorialne poszcze-gólnych państw i odbywa się często w gronie międzynarodowym. Wielokrotnie też wiąże się z przebywaniem w odległych lub egzotycznych lokalizacjach.
Przedmiotem niniejszej analizy są działania i procesy w społecznym świecie wspinaczki. Świat ten definiuję bardzo szeroko – jako przestrzeń praktyk i inter-akcji oplecionych wokół centralnego działania, jakim jest wspinanie. To działanie podstawowe samo w sobie jest złożone i występuje w wielu różnych odmianach, które segmentują opisywany świat na liczne subświaty. W każdym z nich wspina-niu towarzyszą liczne działania dodatkowe warunkujące i umożliwiające realiza-cję tego podstawowego. Aby wywód na temat świata wspinaczki uczynić bardziej przejrzystym – rozpoczynam od zarysowania podstawowych pojęć teorii światów społecznych, które ukierunkowywały moje własne poszukiwania.
Społeczny świat1 wytwarzają ludzie podejmujący działania określonego ro-dzaju. Najważniejszą cechą definicyjną społecznego świata jest „istnienie wśród różnych pokrewnych wiązek aktywności, jednej podstawowej działalności
(pri-mary activity), która pozostaje „uderzająco ewidentna”, oczywista i jako taka
sta-je się kryterium wyodrębnienia społecznego świata (Strauss 1978: 22). W tym sensie można mówić o społecznym świecie: dziennikarzy, ochroniarzy, architek-tów, prawników, artysarchitek-tów, badaczy społecznych, właścicieli zwierząt domowych, o świecie futbolu, wspinaczki wysokogórskiej, kolekcjonerstwa, fryzjerstwa, my-ślistwa, kulturystyki, hip-hopu, jubilerstwa, opieki paliatywnej, wędkarstwa, gra-czy konsolowych... i nieskończonej ilości innych aktywności, które wiążą ludzi ze sobą i angażują ich w spójne ciągi działań określonego rodzaju.
W rozdziale niniejszym opisane zostaną podstawowe cechy definicyjne spo-łecznego świata, pojęcia, jakimi operuje ta teoria, procesy i przemiany, jakim pod-legają społeczne światy oraz obraz rzeczywistości społecznej, jaki wyłania się z tej koncepcji.
Samo pojęcie społecznego świata zostało po raz pierwszy użyte w klasycznej pracy The Taxi Dance Hall, napisanej przez badacza ze Szkoły Chicago, Paula
G. Cresseya, który badał środowisko społeczne uczestników szkół tańca, opisując je właśnie jako „odrębny społeczny świat”, z „własnymi sposobami działania, mówienia i myślenia”, posiadający „własny słownik, sobie właściwe działania i interesy, własną koncepcję tego, co jest znaczące w życiu, i do pewnego stopnia własny schemat życia” (Cressey 1932: 31)2.
1 Rozdział niniejszy opiera się po części na artykule A. Kacperczyk Zastosowanie koncepcji
społecznych światów w badaniach empirycznych, który ukazał się w książce pod redakcją Elżbiety
Hałas i Krzysztofa T. Koneckiego, Konstruowanie jaźni i społeczeństwa. Europejskie warianty
sym-bolicznego interakcjonizmu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005, s. 167–189.
2 Istnieje w fenomenologii społecznej homonimiczny termin stosowany przez Alfreda Schütza (2008), który „świat społeczny” rozumie ogólnie jako świat ludzkiego doświadczenia. Różnica po-między perspektywą pragmatycznej etnografii Szkoły Chicago, którą współtworzył Cressey, oraz ujęć fenomenologii społecznej rozwijanej przez Schütza omówiona została w rozdz. 5. Teorie
świa-tów społecznych. Tutaj jedynie zaznaczę, że są to orientacje wygenerowane w ramach różnych
Anselm L. Strauss (1964) i Howard S. Becker (1974, 1986) definiują spo-łeczne światy jako grupy posiadające wspólne zobowiązania (commitments) do prowadzenia pewnej działalności, dzielące różnego rodzaju zasoby, pozwalające im osiągać ich cele i wytwarzające wspólną ideologię odnośnie do tego, jak zaj-mować się danym działaniem.
Adele E. Clarke (1991: 131) opisuje społeczny świat, odwołując się do trady-cyjnego pojęcia środowiska społecznego, określanego jako „świat czegoś” – świat teatru, wojska, baseballu, wyścigów konnych, polityki czy międzynarodowego bankingu. Społeczny świat definiuje ona jako: „grupy wspólnie zaangażowane w pewną działalność” lub „grupy mające wspólne kompetencje do wykonywania pewnych działań, dzielące różnego rodzaju zasoby, by osiągać swoje cele i bu-dujące wspólne ideologie dotyczące tego, jak realizować własne interesy”3. Sam charakter działań, wokół których koncentruje się społeczny świat, jest bardzo zróżnicowany. Mogą to być działania związane ze sprawami zasadniczo intelek-tualnymi, komercyjnymi, zawodowymi, politycznymi, religijnymi, artystyczny-mi, seksualnyartystyczny-mi, rekreacyjnymi i tak dalej (ibidem).
Społeczny świat działa w określonej czasoprzestrzeni fizycznej i społecznej. Muszą istnieć miejsca (sites), gdzie działalność ta przebiega i tu definicja społeczne-go świata zbliża się do określeń społeczności lokalnej4. Stąd umiejscowienie świata, przestrzeń i ukształtowanie krajobrazu nie są bez znaczenia, zwłaszcza że mogą determinować charakter lub formę podstawowego działania. Niektóre światy mają zasięg wyłącznie lokalny, inne regionalny lub państwowy albo międzynarodowy. Niektóre z nich ze względu na swoją działalność oraz interesy własne są wyjątkowo dobrze widoczne i rozpoznawalne w przestrzeni medialnej, znane „publiczności”, podczas gdy inne pozostają względnie zamknięte dla obserwatorów zewnętrznych.
Trwanie społecznego świata wyznaczają przetaczające się w nim nieustan-nie procesy wewnętrznych przemian. Społeczny świat wyłania się, utrzymuje, rozwija się i trwa, rozszerza swoje działanie lub rozpada się i ginie. Pewne spo-łeczne światy mogą po prostu zniknąć wraz z wygaśnięciem ich centralnego
3 Stosowane przez A. E. Clarke i A. L. Straussa pojęcie „grupy” zbliża się tu raczej do jego potocznych konotacji. Jako termin socjologiczny jest zbyt ograniczone i ma zbyt wąskie znaczenie, aby uchwycić istotę społecznego świata. Grupa w sensie społecznym, oprócz wewnętrznej organi-zacji i wspólnych wartości, powinna posiadać wyraźne granice – społeczny świat ich nie posiada – w tym sensie, że nie są one nigdy dokładnie znane uczestnikom, w związku z czym muszą oni nieustannie podejmować wysiłki ich dookreślania. Poza tym, nawet jeśli społeczny świat zawiera w sobie różne grupy czy organizacje formalne, sam nie jest grupą i lokuje się ponad tym podziałem. Nie jest też społecznością lokalną, chociaż często bywa umiejscawiany w „pobliżu” tego rodzaju zbiorowości. Kryterium wyróżniające jest tu zupełnie inne – wiąże się z samym d z i a ł a n i e m, a nie typem więzi czy formą organizacji.
4 Należy zaznaczyć jednak, że ta własność społecznego świata, jaką jest powiązanie z pew-nym miejscem, niekoniecznie odnosić się musi do konkretnego miejsca fizycznego, ponieważ istnieją społeczne światy, które są raczej niedefiniowalne przestrzennie – jak np. społeczności internetowe.
działania5. Jeszcze inne zaczynają dobrze prosperować (Hughes 1958, 1971), zdobywają stabilną pozycję i rozwijają się w sposób harmonijny (np. świat no-tariuszy czy radców prawnych). Zróżnicowanie społecznych światów dotyczy więc tego, na ile silnie są one „osadzone” w rzeczywistości społecznej, a na ile są „świeże” i pozostają jeszcze w stadium wyłaniania się.
Światy mogą się przecinać i w części wspólnej wytwarzać nowy świat albo jeden świat może dzielić się na dwa lub więcej subświatów. Niektóre światy prze-chodzą głęboką transformację wewnętrzną albo „mieszają się” z innymi świata-mi. Częściej jednak wyłaniający się społeczny świat, gdy tylko osiągnie zdolność do przetrwania, zaczyna podlegać procesom wewnętrznej segmentacji i wyłania-nia subświatów, podgrup i mniej lub bardziej hermetycznych specjalizacji czy profesji. Proces ten jest permanentny i niekończący się, a pojawiające się w jego wyniku zmiany strukturalne na ogół są pochodną procesów konfliktu, współza-wodnictwa, negocjacji i wymiany (Strauss 1982). W zasadzie każdy społeczny świat charakteryzuje się dalszymi podziałami wewnętrznymi, a wydzielone w ten sposób subświaty różnią się od siebie tym, że mają nieco inne wzorce zobowią-zań, mogą być nieco inaczej zorganizowane, a przede wszystkim inaczej definiują samo podstawowe działanie i nakładają na nie odmienne wymogi normatywne.
Dalsze różnice dotyczą stopnia zhierarchizowania społecznych światów. Niektóre z nich posiadają bardzo wyraźną hierarchię, inne są słabo albo prawie wcale niezhierarchizowane. Niektóre z nich (jak ruchy społeczne) mogą obrastać formalnymi organizacjami, podczas gdy inne o bardziej rozproszonej ideologii (jak ruch obrony praw człowieka czy „feminizm”) przecinają szereg formalnych i nieformalnych organizacji. Są też światy, które funkcjonują jedynie w ramach kompleksu formalnych organizacji (większość przemysłów oraz główne dyscy-pliny naukowe) i poza nimi właściwie nie istnieją.
Niektóre ze społecznych światów – jak kulty religijne czy partie polityczne – skłaniają swoich uczestników do większego zaangażowania w działania zbioro-we albo nazbioro-wet wymagają od nich wyłączności. Większość jednak współczesnych społecznych światów nie stawia tak radykalnych żądań, dlatego w konsekwencji wszyscy posiadamy wielokrotne członkostwo. Ludzie uczestniczą zwykle w wie-lu społecznych światach jednocześnie (Unruh 1979), a partycypacja ta ma bardzo płynny charakter.
5 Według Howarda Beckera (1982: 310) społeczny świat ginie, gdy zamiera pewna forma działania zbiorowego i nie ma już nikogo, kto współdziałałby i tworzył w charakterystyczny dla danego świata sposób. Becker opisuje, jak wyłonił się, rozwinął, osiągnął szczyty popularności i wreszcie przestał istnieć świat sztuki stereograficznej. Jeszcze na początku XX w. świat ten produ-kował i dystrybuował miliony kart stereoskopowych na świecie (s. 324), jednak z czasem podupadł, wyparły go inne formy masowej komunikacji (ilustrowane magazyny, filmy, telewizja) i utracił za-interesowanie swojego dotychczasowego audytorium. W efekcie w latach 50., mimo że wielu Ame-rykanów posiadało jeszcze w swoich domach karty stereoskopowe, sama stereografia postrzegana była już jako anachronizm (s. 349).
Członkostwo może różnicować intensywność zaangażowania: od niezobo-wiązującego przyłączania się do działań społecznego świata, po całkowite za-absorbowanie jego podstawowym działaniem, dlatego najczęściej w społecz-nych światach istnieje zarówno „rdzeń” osób wysoce zaangażowaspołecz-nych (highly
involved), jak i grupa marginalnych uczestników (mariginal participants),
loku-jących siebie na obrzeżach społecznego świata. Uczestnicy skupiający się wokół rdzenia (core) społecznego świata mobilizują pozostałych, koncentrują ich wokół siebie (Hughes 1971: 54; Clarke 1991: 132) i często pozostają w centrum działań społecznego świata nawet poza standardowym czasem uczestnictwa – inni prze-mieszczają się, łatwo wychodzą poza to konkretne uczestnictwo lub sytuują siebie bardziej peryferyjnie (Becker 1963).
1.1. podStAwowe pojęciA
Społeczne światy można opisywać, wykorzystując różne kategorie i kryteria: wielkości (size), czasu trwania (duration), pochodzenia (origins), historii
(histo-ries), rodzaju, poziomu czy tempa zachodzących w nich zmian (rate of change),
typu oraz wielkości zasobów, jakimi dysponuje dany świat (type & amount of
re-sources), stosunku do technologii oraz do szerszych układów politycznych (state power). Społeczny świat może być także opisywany w kategoriach płci (gender)
czy klasy społecznej uczestników. Jednak najważniejszymi terminami w opisie społecznego świata pozostają specyficznie z nim związane i wygenerowane w ra-mach tej koncepcji pojęcia: podstawowego działania, technologii, aren, granic oraz powiązanych z nimi procesów: legitymizacji, segmentacji, profesjonalizacji, negocjacji etc. To właśnie te pojęcia wyznaczają tropy poszukiwań w badaniu społecznych światów i pozwalają zrozumieć istotę zaangażowania uczestników.
1.1.1. d
ziAłAnie podStAwoweSerce społecznego świata stanowi podstawowe działanie (primary activity). Wokół niego koncentruje się cała energia uczestników. Stanowi ono także kry-terium wyodrębnienia społecznego świata jako pewnej całości, bo jego uczest-nikami są aktorzy podejmujący dane działanie. W analizie społecznego świata interesujące jest przyjrzenie się temu, co dokładnie robią uczestnicy, na czym polega to podstawowe działanie, jakie reguły są nań nakładane, jak jest wyko-nywane, przy użyciu jakich środków, w jaki sposób zdobywanych, gromadzo-nych, zabezpieczagromadzo-nych, jak dystrybuowagromadzo-nych, dlaczego takich, a nie innych etc. Oczywiście podstawowe działanie nie wyczerpuje sumy działań podejmowanych
w społecznym świecie. Odnajdziemy tu zawsze działania wspomagające
(auxi-liary activities), towarzyszące temu podstawowemu, obecne na każdym poziomie
socjologicznej obserwacji, zarówno w perspektywie mikro-, jak i w makroskali. Biorąc pod uwagę działania pojedynczego aktora społecznego, działanie podstawowe zanurzone jest w innych podtrzymujących i umożliwiających je działaniach. Na przykład w społecznym świecie tatuażu nie wystarczy prowadzić podstawowego działania w postaci: „tatuowania” lub „bycia tatuowanym” czy „noszenia tatuażu”, ale należy podejmować różne działania powiązane: jak szuka-nie pomysłów i inspiracji przy wyborze nowych elementów tatuażu, prowadzeszuka-nie dyskusji na temat tatuażu, obmyślanie i/lub projektowanie nowych elementów ta-tuażu, a także motywów przejść, jakie można zastosować pomiędzy posiadanym już tatuażem a jego planowanymi elementami, realizowanie (niekiedy międzykon-tynentalnych) „wycieczek” po to, aby skonsultować się ze światowej sławy znaw-cami tatuażu w kwestiach kompozycji, sposobu wykonania i dalszego rozwijania tatuażu, czytanie czasopism fachowych, działania związane z pobieraniem wie-dzy czy uczeniem się etc. (Vail 1999: 336–337). Działanie centralne obudowane jest tu licznymi innymi działaniami wspomagającymi, które mu instrumentalnie służą, a jednocześnie wpisują się w koloryt i charakter działania podstawowego w danym społecznym świecie. W sercu społecznego świata zawsze jednak pozo-staje działanie podstawowe, wokół którego koncentrują się wszystkie inne.
W perspektywie makrospołecznej, podstawowe działanie obrasta całą siecią działań pomocniczych, służących przetrwaniu i ekspansji społecznego świata jako całości. Procesualny wymiar trwania społecznego świata można charakteryzować w postaci działań wpisujących się w subprocesy, takie jak (Strauss 1990: 236):
1) szukanie miejsca do działania (site finding) – znalezienie niszy, w której działanie może się rozwijać;
2) zdobywanie środków finansowych (funding) – ich zapewnianie będzie stałym elementem procesu podtrzymywania działania;
3) zabezpieczanie i chronienie obszaru działania (protecting); 4) rywalizowanie, konkurowanie o miejsca (competing for sites);
5) wprowadzanie technologicznych innowacji (technological innovation); 6) wytwarzanie, produkowanie (manufacturing);
7) podejmowanie działań marketingowych (marketing);
8) szkolenie i doskonalenie umiejętności technicznych (teaching of
techni-cal skills);
9) budowanie, tworzenie organizacji (organizational building); 10) rozszerzanie działalności (extending);
11) ochrona działań i terytorium (defending); 12) atakowanie cudzego terytorium (invading); 13) zajmowanie cudzego terytorium (taking over);
14) nawracanie, przekształcanie, konwersja swoich i cudzych działań (con
Te subprocesy odnajdujemy w każdym dowolnym społecznym świecie, bez względu na rodzaj działania podstawowego. Szczególne miejsce wśród nich zaj-mują procesy pączkowania, segmentacji, przecinania się (intersection) i legity-mizacji, które są charakterystyczne dla każdego społecznego świata i każdego jego subsegmentu. Uzasadnianie sensowności podejmowania określonych prak-tyk oraz podkreślanie ich autentyczności i prawomocności odbywa się nie tylko na poziomie społecznego świata jako całości, ale ujawnia się także na poziomie indywidualnym.
W tym pierwszym przypadku świat społeczny jako pewna całość proklamuje swoją wyjątkową misję i wytwarza wspierającą własne działania ideologię, buduje standardy postępowania, wciela je w życie, a następnie poddaje ewaluacji –