1973 nr 4; b/ !i. Jaslenowicz: Zagraniczne wydawnictwa informal cyjne w Bibliotece Głównej UMCS. Nabytki z lat 1970-1975-
Tamże.-1276 nr 1/2; c/ Ewa Zaremba: Przewodniki i informatory turys-
• tyczno-krajoznawcze w zbiorach B ib lio te k i Głównej UkCS wydane w latach 1970-1975* Tamże. 1975 nr 1/4; d/ S.B. Planczewskat N Księgozbiór "Australianów"-w c zy te ln i pracowników nauki b ib lio
te k i UMCS. Tamże. 1969 nr 5/4.
8/ W latach 1255-1957 biuletyn był powielany w Warszawie przez Centralny Instytu t Dokumentacji Haukowo-Technicznej / fo to o ff- set i druk "Botaprint"/, zaś w 1953 r . - przez Lubelską Spół
d zieln ię Wydawniczą w zakładzie introligatorsko-drukarskim w Lublinie przy ul. Przechodniej 4.
9/ Jedynie praca S. Wojciechowskiego "0 zaginionej księdze o fic ja ^ ła lubelskiego z XV wieku” ukazała s ię w nakładzie 255 eg z., jako dod. do nr 2 z 1962 r .
10/ W następnych rocznikach ukazały s ię nekrologi; dr P. Gduli /1957 nr 1/, in ż. 3. Makowieckiego i E. Sabbo /1969 nr 1/2/, A. Waśniewskiego /1271 nr 2/5/. Od 1969 r . ukazały się w rubry-j
ce "Z żałobnej karty".
11/ iłowy tytu ł rubryki ukazał s ię wcześniej raz w 1969 r . /nr 1/2/.;
Poprzedni tytu ł - ostatni ras w 1974 r . /nr 1/2/.
12/ Aktualną strukturę organizacyjną b ib lio te k i podawały również kolejne roczniki "opisu wykładów i składu osobowego
"T II
15/ W la taca późniejszych vr biuletynie -ukazały s ię dwa osobne arty
kuły sprawozdawcze o wystawach: A. Iskrzyckiego o wystawie
"164 dni Polski Lubelskiej" /196t nr 1/2/ i X. 7/ilczyńskie j - o wystawie "Maria Skłodowska Curie w setną rocznicę urodzin"
/19Ó7 nr 5/V .
14/ Sylwetki: 3. Makowieckiego /1966 nr 5/4/, E. Sobieszczanskiej /19ó9 nr 3/4/, 3. Czerny /1971 nr 4/. W 3iu letynie ukazały s ię
również 4 osobne sylwetki emerytowanych pracowników* S. S ło i
k i /1370 nr 4-/ i ii. Jasiencm icz /1975 111 1/4/ wraz z b ib lio grafiam i ich prac oraz Z. wyszyńskiej /1973 nr 1/ i Z. Tsbin /1974 nr 3/V.
15/ W Oddziale Prac Naukowych prowadzi się prace nad b ib lio g r a fią prac doktorskich, i habilitacyjnych wykonanych na UilCS i przez pracowników iJl.'.CS na innych uczelniach od 1944 r .
16/ Od 1970/71 r . dwie kolumny: Odznaczenia państwowe, nagrody łlin istra /Szkolnictwa Wyższego/.
17/ Kolumna miała różne -tytuły; Wydawnictwa /w rocznikach 1966/67- 1963/69/, Wydawnictwo UiżCS /w r . 1969/70/.
13/ S. Pedorko: B ib lio g ra fia publikacji naukowych pracowników 'Wy
działu Humanistycznego 1952-1971. Lublin 1972; taż: B ibliogra
f ia pu blikacji pracowników naukowych Wydziału /Prawa/ 1;49- 1975. W: 25 la t tfiydziału Prawa i Adm inistracji Uniwersytetu im. K a rii Curie Skłodowskiej w Lublinie. Lublin 1975; T. Gawor*
czyk, J. Olczak: B ib lio g ra fia publikacji pracowników naukowych Wydziału Ekonomicznego -Uniwersytetu im. k s r ii Curie Skłodowską w Lublinie za lata 1965-1971. W! Władysław Hcltsman, 3. Orłow
ski: Problemy rozwoju Wydziału Ekonomicznego. Lublin 1374.
19/ Ostatnio zgodnie z normą PK-73/K-01152 "Opis b ib lio g ra fic zn y ", obowiązującą od 1 V II 1974 r .
Stefan Dippel: O księgarzach, którzy przem inęli.
Wrocław, Ossolineum 1976 325 s. + ta b l.
Praca Stefana Dippla ma charakter pamiętnika.
Autor przedstawia działalność księgarzy, a jednocześnie wydawców na terenie Polski rozdzielon ej zaborami w okresie XIX. i pierwszej p o ł. XX wieku aż do la t 50-tych P olsk i Ludowej. Ute żuje trudne wa
runki pracy tych lu dzi ograniczane przez ucisk, cenzurę i różne zakazy władz zaborczych oraz ich patriotyczną postawę. Mimo rep
r e s j i i prześladowań, ludzie c i potajemną sprzedaż d z ie ł zakaza
nych uważali za swój patriotyczny obowiązek.
Na t le działalności większych i mniejszych firm wydawniczych autor ’ukazał własną, ponad trzy d zie s to le tn ią działalność jako księ-j garza i wydawcy. Zapoczątkował ją w księgarni rodziców w Sosnowcu w roku 1916, następnie usamodzielnił s ię w Poznaniu. V czasie oku
p a c ji hitlerow sk iej prowadził tajną oficynę w Warszawie.
Stefan Dippel na kartach swej książki przedstawił szeroką pa
noramę postaci - znanych księgarzy i wydawców, jak Trzaska oraz rodziny Gebethnerów, Wolffów, Arctów, także p rzy b liży ł pamięci czytelników, wielu zapomnianych, którzy również w nieśli swój wkłac w rozwój polskiego księgarstwa. Praca księgarzy nie ograniczała s ię bowiem tylko do handlu książką, obejmowała je j wydawanie, sprzo>.
daż antykwaryczną oraz udostępnianie w wypożyczalniach zwanych czy
telniam i. Autor zwrócił też uv;agę na istn ien ie Związku Księgarzy Polskich na terenach objętych zaborami, podległego Zarządowi Głów
nemu w 'Jarozawie. W 1917 r . Zarząd Główny zwołał w Lublinie I Zjazd księgarzy Polskich. W r . 1950 Soło Warszawskie ZKP, z okazji ju b i
leuszu pracy w ieloletn ich swoich pracowników, urządziło małą
urc-czystość na które; autor ©nawianej pracy znalazł się wśród obcho
dzących 50 -lscie pracy w za-.7cd.zie.
W książce, które; głównym zzinniem było ukazanie pracy księ
garzy, autor opiera s ię nie tylko na v.-lcsnyc'n orspcunieniach, ko
rzysta także z innych, dostępnych źródeł. Uzupełnieniem opracov.ania są liczn e indeksy, m.in. księgarzy - o fia r wojny, zestawienia włas
nych wydawnictw, fir n księgarskich i tp. 7/ fo rn ie materiału ilu stracyjnego autor zam ieścił portrety księgarzy, wydawców, pracow
ników różnych księgarn i, a także sygnety wielu firm wydawniczych.
Prezentowane wydawnictwo stanowi cenny wkład do h is t o r ii pols
kiego księgarstwa.
Zofia kilaniuk
SECSNZJAs
S.S. Gilarewski: Informacja naukor/a i bibliotekoznawstwo.
Tendencje rozwoju i nauczania. Tłum. z ros. W-wa, PAN Ośro
dek Inform acji naukowej. 1976 251 s . + 2 tab.
Jedną z nowszych pozycji szkoleniowych wydanych przez Ośrodek Inform acji Naukowej P o lsk iej Akademii Nauk je s t praca Gilarewskie- go przedstawiająca wyniki badań nad kierunkami i tendencjami roz
woju bibliotekoznawstwa i inform acji naukowej.
Poruszając zagadnienia współczesnego nauczania obu tych dys
cyplin, autor oparł s ię przede wszystkim na a n a lizie tre ś c i pod
ręczników oraz uaktualnionych materiałach szkoleniowych, danych, nie ulegających stosunkowo szybkim zmianom. W załącznikach -.viele miejsca poświęcił wykazowi książek analizowanych m.in. o i swrony językowej, wg rodzajów wydawnictw i dyscyplin, a także o i strony ich tr e ś c i.
Obecnie obok bibliotekoznawstwa rozwija się nowa gałąź wie
dzy - informacja naukowa. Zdaniem autora, je s t to dyscyplina nau
kowa zajmująca s ię badaniem struktury i ogólnych właściwości in
form acji naukowej oraz wszystkich procesów komunikacji naukowej, fipzpatrując tę nową dyscyplinę, G i la r emski podkreśla j e j odrębność a le też zaznacza konieczność wzajemnego powiązania obu tych nauk, bo - jak dalej pisze - posiadają one wspólne kierunki i problemy.
Systemy kształcenia kadry b ib lio teczn e j omawia na przykładzie Związku Badzieckiego, gdzie informatyka je s t nauką młodą; Stanów Zjednoczonych, gdzie kształcenie kadry Informacyjnej ś c iś le wiąże s ię z kształceniem bib liotekarzy oraz W ielkiej B rytan ii. W naucza
niu obu tych g a łę z i wiedzy szczególne znaczenie mają takie czyn
n ik i jak wzrost ilościow y lite r a tu ry naukowej, je j starzenie s ię oraz rozproszenie pu blikacji w czasopismach. Sporo miejsca poświę
ca autor mechanizacji i automatyzacji b ib lio te k . Opierając s ię na wypowiedzi amerykańskiego bib liotekarza V. Clappa podkreśla, Ze kamieniem węgielnym w rozwoju b ib lio te k , podobnie jak kiedyś był wynalazek druku i powstanie katalogu kartkowego, są w naszych cza
sach środki re p ro g ra fii i mikroreprodukcji, a także zastosowanie komputerów do przetwarzania inform acji semantycznej. Na tych naj-.
nowszych zdobyczach wiedzy powinno więc opierać s ię nauczanie bibliotekarstwa i informacji naukowej zarówno w krajach wysoko rozwiniętych, jak też w rozwijających s ię . Ponieważ obie te dys
cypliny różnią s ię w swoich podstawowych zadaniach i ostatecznych celach, pracownikom inform acji stawia s ię inne zadania, a miano
w icie:
1/ specjalizowanie s ię w jednej z dziedzin nauki lub techniki i , . 2/ większe zainteresowanie informacją niż dokumentami, w k tórej s ię one znajduje. Kształcenie kadr bibliotecznych w obu tych d
zie-dżinach pociąga za sobą przygotowanie i opracowanie odpowiednie różnych - pod względem przeznaczenia i tre ś c i - podręczników.
Do pracy R. Gilarewski dołączył bogatą b ib lio g r a fię w tym też wybranych pu blik acji polskich. Ciekawie przedstawia s ię analiza
dwu załączonych tab el: zb iorczej ta b e li analizowanych książek oraz
4
makieta wzajemnego cytowania książek. Szczególnie warta je s t odno
towania tabela druga.
Omawiana książka stanowi duży wkład do materiałów szkolenio
wych ze względu na dużą ilo ś ć analizowanych p ozycji zagranicznych oraz ukazanie różnych problemów nurtujących współczesne b ib lio t e karstwo.
Zofia Milaniuk
RECENZJA
P.N. Withers: Normes pour 1 ’ etablissecent des services de bib- liotheąues: eneuete Internationale.
Paris 1975 Les Presses de l^ulSSCO s. 4-35, tab.
W wydawanej przez UNESCO s e r ii "Documentation, bibliotheques e t archives. Źtudes e t recherches" ukazała s ię szósta z k o le i ksią ka, która je s t efektem ankiety przeprowadzonej przez F.N. .Yithersa działającego z ramienia IFLA na zlecenie UNESCO. Pierwszy tego ty pu dokument opracowany przez tegoż autora został opublikowany w 1S70 r . i spotkał s ię z dużym uznaniem. Postanowiono przeprowadzić jego aktualizację oraz rozszerzyć pole badań na większą liczb ę kra jów.
Publikacja przeznaczona je s t dla funkcjonariuszy adninistrac;
państwowej, oficjaln ych urzędów oraz innych in s ty tu c ji i osób
zay-R ó w n o le g le do w z r o s tu l i c z b y b i b l i o t e k i ś w ia d c z o n y c h p r z e z n i e u s łu g z a g a d n ie n ie norm n a b ie r a c o r a z w ię k s z e g o z n a c z e n ia i b u d z i c o r a z s z e r s z e z a in t e r e s o w a n ie w w i e l u r e g io n a c h ś w i a t a . J e d - , n a k że p r z y r o s n ą c e j s t a l e l i c z b i e dokumentów n orm atyw nych , w i e l e j e s z c z e k r a jó w n ie p o s ia d a z a r z ą d z e ń o z a s i ę g u państwowym d l a r ó ż n y c h typów b i b l i o t e k . Pozytyw nym z j a ś i s k i e p j e s t f a k t , ż e w c o r a z w iększym s t o p n i u normy s ą opracowyw ane p r z y w s p ó łu d z ia le b i b l i o t e k a r z y i in n y c h s p e c j a l i s t ó w / n p . te c h n ik ó w a u d io w iz u a ln y c h , p e r s o n e lu n a u c z a ją c e g o / o r a z , ż e s ą w s f e r z e z a in t e r e s o w a n ia w ła d z a d m in is t r a c y jn o - f in a n s o w y c h .
K o n ie c z n o ś ć od w oływ an ia s i ę do norm p o ja w ia s i ę zaw sze na e t a p i e p la n o w a n ia , przebu dow y lu b r e o r g a n i z a c j i k a ż d e j b i b l i o t e k i w z g lę d n ie p r z y s p o r z ą d z a n iu o k reso w y ch o cen i c h d z i a ł a l n o ś c i .
Z p r z e s tu d io w a n y c h p r z e z a u t o r a dokumentów w y n ik a , ż e z d e f i n io w a n ie p o d staw ow ych zadań b i b l i o t e k i , a w ię c normy' ja k o ś c io w e , w inny b y ć u s t a lo n e w p i e r w s z e j k o l e j n o ś c i . D o p ie r o po i c h s p r e c y zo w a n iu n ożn a p r z y s t ą p i ć do •.’.y r a ż e n ia w w a r t o ś c i a c h i l o ś c i o w y c h p o t r z e b b i b l i o t e k i w z a k r e s i e k s i ę g o z b i o r u , p e r s o n e lu , l o k a l u , w y - ^ p o s a ż e n ia , a t a k ż e środkow fin a n s o w y c h .
ti p u b l i k a c j i w y k o rz y s ta n o b o g a ty m a t e r ia ł d o k u m en ta cy jn y, w tym t e ż a k t y norm atywne ja k : u s ta w y , d e k r e t y , r e g u la m in y , a n k i e t y , r a p o r t y i t p .
A u to r d a je w swym o p ra co w a n iu p r z e g lą d norm o b o w ią z u ją c y c h w 20 k r a j a c h i omawia k o l e jn o dokum enty o d n o sząc e s i ę do b i b l i o t e k n aro d o w ych , b i b l i o t e k u n iw e r s y t e c k ic h i in n y c h za k ła d ó w k s z t a ł c e n ia p o m a tu ra ln e g o , b i b l i o t e k s p e c j a ln y c h , p u b lic z n y c h i s z k o ln y c h . IIa końcu p r z e d s t a w ia opracow ane p r z e z s i e b i e normy d la b i b l i o t e k w k r a j a c h r o z w i j a j ą c y c h s i ę .
?.N. Withers omawia ro lę i zadania b ib lio te k narodowych w św ietle wystąpień na forum międzynarodowym: na Kolokwium Europe js - , kich B ib liotek Narodowych, zorganizowanym przez UNESCO w Wiedniu w 1958 r . , na posiedzeniu Sa<^ IELĄ w Helsinkach 1965 r . , na licznych konferencjach zwoływanych przez UNESCO w różnych reg io nach świata w celu omówienia zadań i problemów b ib lio te k narodo
wych, jak również kompleksowej organ izacji b ib lio te k w danym re
jo n ie : w Mani l i /1964/, Quito /1966/, Kolocbo /1967/, oraz w Eam- p a li /197<V. Autor nie byl w stanie przedstawić ob fitego piśmien
nictwa poświęconego bibliotekom narodowym we wszystkich krajach, podkreśla jednak dużą wagę dokumentów wydanych na ten temat w os
tatnich la-tsch w‘W ielkiej B ryia n ii /a. in . B ritish Library Act z 1972 r ./ .
W rozd ziale poświęconym bibliotekom uniwersyteckim przestudio
wane zostały 4 rodzaje źródeł in fo r z a c ji dla tego typu b ib liotek : dokumenty w postaci powszechnie stosowanej dla norm b ib lio tek pub
licznych i szkolnych, przedstawiające w sposób metodyczny rolę i zadania wyznaczone b ib lio te c e uniwersyteckiej, jak również worun- . k i administracyjne, materialne i personalne, które muszą być s_.e^- nione aby mogła ona funkcjonować w sposób zadawalający /znaleziono jedynie 5 takie dokumenty z Kanady, ileksyku i Stanów Ljedncczcnyco/:
raporty; zarządzenia dotyczące bioliotam uniwersyteckich i naw no
wych wydane w ZSH2 i krajach demokracji ludowej; tzw. "zaszły prze
wodnie", typo,.s namy ilościow e, stosowane przez w ladze centralne przy wznoszeniu i przebudowie b ib lio te k uniwersyteckich w krajach, gdzie państwo ponosi wszystkie koszty i z tego tytułu sprawuje kon
t r o lę nad wydatkowanymi środkami, między innymi we Jran cji, gdzie buduje s ię obecnie dużo b ib lio tek uniwersyteckich.
Autor przedstawia następnie dokumenty ncrz2 tywne obowiązujące
w bibliotekach uniwersyteckich F ran cji, In d ii, Kanady, Meksyku, 2<B£, HEJ, Stanów Zjednoczonych, W ielk iej B rytanii i stwierdza, zbieżność obowiązujących w nich z a s a d ,je ś li chodzi- o sformułowania ogólne co do r o l i , struktury," organ izacji v usług, zbiorów, perso
nelu i lo k a li. Natomiast normy ś c iś le ilościow e, związane z księgo
zbiorem podstawowym, innymi zbiorami i środkami finansowymi, wy
kazują duże zróżnicowanie.
Zagadnienie norm dla b ib lio te k uniwersyteckich c le zostało dotychczas rozwiązane. Niektórzy autorzy, np. Kenneth Humphreys, są zdania, że niemożliwe je s t zdefiniowanie norm, które mogłyty zostać przyjęte dla wszystkich tego typu b ib lio te k .
W drugiej części tego samego rozdziału autor analizu je normy stosowane w bibliotekach zakładów kształcenia pomaturalnego nie będących uniwersytetami /kolegia typu ogólnego 1 zawodowego, in
stytuty techniczne/ w 4 krajach anglosaskich: Kanadzie, Nowej Ze
la n d ii, Stanach Zjednoczonych i W ielkiej B rytan ii.
B ib lio te k i specjalne, zajmujące pozycję pośrednią między bib
liotekam i uniwersyteckimi a publicznymi, tworząc odrębną kategorię b ib lio te k są jednocześnie zróżnicowane w obrębie t e j samej specjal
ności. Pierwszy dokument normatywny dla b ib lio tek specjalnych, opu
blikowany w 1964 r . przez Special Library Association, przedstawia ca łok ształt zasad dających s ię zastosować do wszystkich b ib lio te k specjalnych, ma on charakter bardzo ogólny i zostawia dużą swobodę stosowania zaleceń w a le ż n o ś c i od konkretnej sytu acji danej b ib lio tek i .^-Podobny charakter mają normy opracowane i opublikowane w Sta
nach Zjednoczonych /1964/ i A u s tra lii /1970/. Trzecim znaiym przyk
ładem norm ogólnych dla b ib lio te k specjalnych są normy stosowane w iiiłl), które - w odróżnieniu od amerykańskich i a u stra lijsk ich - zawierają więcej przepisów ilo ś c i owych dotyczących zbiorów, lo k a li—
Zdaniem autora dokument; o charakterze ogólnym, zawierające małą liczbę lub nie posiadające zaleceń ilościowych, mają większą szansę odegrania pożytecznej r o l i . Sądzi on również, że bardziej potrzebne są normy dla różnych kategorii b ib lio tek specjalnych.
Jedynym znanym tego typu przykładem Jest zespół norm opracowanych w 1970 r . dla b ib lio te k rządowych w Singapurze.
Dużo więks® znaczenie przywiązywano do opracowania norm dla bibliotek publicznych, zaspokajających bardziej jednolite potrzeby ogółu ludności i mające dużą możliwość działania w oparciu o wspól
ne zasady. Dokumenty dla tych. bibliotek są najliczniejsze. Zagad
nieniem opracowania norm dla bibliotek publiczi^ch interesowano się od dawna /w Stanach Zjednoczonych od 1917 r./ , głównie w łonie międzynarodowych organizacji i stowarzyszeń, czego wyrazem jest
"Uanlfest UNESCO o bibliotece publiczne J" z 1949 r . /znowelizowany
* 1973 r./ oraz prowadzone od 2? lat prace z inicjatywy IPLA, które dopromdziły do przyjęcia norm ogólnych na konferencji w Uadrycie /195S r./ oraz norm odnoszących się do lokali bibliotek publicznych zatwierdzonych w Warszawie /1959 r./ . Oba dokumenty zostały znowe
lizowane w 1973 roku.
A u to r z e b r a ł in fo r m a c je ko m p letn e lu b c z ę ś c io w e o norm ach w 2C k r a j a c h E u ro p y , A f r y k i , A z j i , A u s t r a l i i 1 A m eryki P ó łn o c n e j.
Po zbadaniu dokumentów pochodzących z różnych krajów, stw ier
d z ił autor liczn e podobieństwa co do r o l i , jaką powinna spełniać bib liotek a publiczna w społeczeństwie, je j zadań, konieczności tworzenia większych jednostek bibliotecznych oraz ich kooperacji w różnej formie.
Szczegółową analizę nora w 20 krajach, dotyczących księgozbić- ru, usług, liczb y czytelników, personelu, lo k a li, lo k a liz a c ji
bib-lio te k i powierzchni znakomicie ułatw iają czy teln ie zestawione tab lice analityczne.
Przegląd dokumentów odnoszących s ię do b ib lio te k szkolnych .elany został w wyborze i ograniczony do 7 krajów: A u s tra lii, Ka
nady, Signapuru, Stanów Zjednoczonych, Węgier i W ielkiej Bry
ta n ii. autor stwierdza wzrost i l o ś c i tekstów normatywnych ukazują
cych s ię w ostatnich latach; rozmieś dokumenty przedstawione przeą autora pochodzą z la t 1967-1972. Zjawisko to je s t związane z mody
fik a c ją r o l i tych b ib lio te k oraz środków przekazu przez nie stoso
wanych. iria n y, które nastąpiły w metodach przekazywania i groma
dzenia wiedzy, zostały zdeterminowane przez wprowadzenie nowych sreików przekazu: t e le w iz ji, film u, p ły t, taśm magnetofonowych, nr odki te są coraz szerzej stosowane w szkołach i z a ję ły ważne miejsce w bibliotekach szkolnych.
m ostatnim rozdziale pu blikacji przedstawia autor opracowany _;zez s ie b ie model norm dla wszystkich typów b ib lio te k krajów roz
wijających s ię . Zagadnienie określenia norm dla tych krajów jest od wielu la t przedmiotem zainteresowania i działania zarówno XFLA jak i 'JhhSCO. Dość szczegółowe wskazówki w t e j sprawie sformułowano|
w raporcie konferencji zorganizowanej przez UIIESCO w Eampall w
l / i - A. *
Autor przedstawia model norm ogólnych, w którego ramy można by wpisać w przyszłości /po ich opracowaniu/ normy wtórne, ilo ś c i o- | we, dla poszczególnych krajów.
Książka ?.!<. 3ithersa, zawierająca bardzo bogaty materiał doku-i mentacyjny, stanowi cenną pomoc dla wszystkich, którzy opracowując normy dla różnego rodzaju b ib lio te k pragną oprzeć s ię na już is tn ie jących w t e j dziedzin ie wzorcach i przemyśleniach.
I z o l d a K ę s i k