Acampada 31 Sol – najsłynniejsze obozowisko Hiszpanii

Najbardziej wyrazistym i „medialnym” elementem hiszpańskiej fali protestów była chyba Acampada de Sol, czyli obozowisko, które dzień po zbiorowych manifestacjach 15 maja 2011 zorganizowali madryccy protestanci na Puerta del Sol, głównym placu stolicy. Spontaniczna pikieta szybko przerodziła się w rodzaj „miejskiego kampingu”, z ustawionymi namiotami, plandekami, transparentami. Buntujący się oburzeni zaj-mowali miejski plac w sumie przez kilka tygodni, chociaŜ juŜ po kilku dniach od roz-poczęcia zostali zmuszeni do zlikwidowania swoich stanowisk przez madryckie wła-dze. Przez kolejne miesiące wracali jednak na Puerta del Sol organizując doraźne zgromadzenia, a niektórzy z nich, najbardziej wytrwali, nocowali na placu jeszcze dłu-go po okresie pierwszych demonstracji (co dokumentowały hiszpańskie gazety).³² Ich pierwotnym celem było pozostanie i okupowanie placu (po angielsku określane jako

„sit-in”) aŜ do dnia wyborów samorządowych w Hiszpanii, w niedzielę 22 maja 2011.

Władze wyraziły jednak opinię, Ŝe działania protestujących mogą mieć negatywny wpływ na przebieg kampanii wyborczej, to znaczy hasła manifestantów mogą prze-szkodzić w samodzielnym i wolnym oddawaniu głosów przez hiszpańskich obywate-li³³. Próbowano więc zlikwidować acampadę. Wzorem tego, co zdarzyło się w Madry-cie, podobne „protesty namiotowe” pojawiły się wówczas w około stu innych miej-scach na obszarze całego kraju. To właśnie „okupowanie” madryckiego placu było za-ląŜkiem, bazą dla uformowania się El Movimiento 15-M, Ruchu 15 Maja. Jak zauwaŜa Maja Bysiec, na łamach „Krytyki Politycznej”, w polskim języku trudno jest znaleźć odpowiedniki hiszpańskich słów acampada, concentración czy sentada³⁴ Rzeczywi-ście – obozowisko czy skupisko oddają a miarę dobrze charakter tej aktywności, ale juŜ „usadowienie się” czy „osadzenie” na jakimś terenie nie są chyba najlepszymi tłu-maczeniami. „Okupowanie” to słowo zdecydowanie za mocne i zbyt nacechowane pe-joratywnie, jak na tę formę pokojowego ulicznego protestu.

Główny cel jaki sobie postawiono w czasie manifestacji, to promowanie demokra-cji „bardziej uczestniczącej”, w której obywatele mieliby rzeczywistą moc decydowa-nia o przyszłości kraju. Innymi ogólnymi hasłami, które przyświecały manifestantom

31 Po hiszpańsku acampada oznacza dosłownie rozbijanie namiotu lub kamping (zob. Podręczy słownik polsko-hiszpański, Wiedza Powszechna, Warszawa 1995).

32 Zob. np. zdjęcie na stronie http://elpais.com/elpais/2011/05/26/actualidad/1306397828_850215.html [dostęp 3.08.2012].

33 Zob. F. J. Barroso, La Junta Electoral de Madrid prohíbe la concentración en la Puerta del Sol, “El País”, 18.05.2011, http://politica.elpais.com/politica/2011/05/16/actualidad/1305579962_497160.html [dostęp 8.08.2012].

34 M. Bysiec, Wyłącz telewizor, przyjdź na Puerta del Sol, „Krytyka Polityczna”, 27.05.2011, http://www.

krytykapolityczna.pl/DemocraciaRealYa/BysiecWylacztelewizorprzyjdznaPuertadelSol/menuid-424.html [dostęp 6.08.2012].

Karolina Golemo 196

było odejście od dwupartyjności PSOE-PP i od dominacji bankowo-korporacyjnej.

Protestujący Ŝądali „rzeczywistego podziału władzy” i ulepszenia systemu demokra-tycznego. Motywy przewodnie protestu były więc sformułowane bardzo ogólnikowo, często z wydźwiękiem populistycznym. Slogany, które powtarzały się na niesionych transparentach brzmiały takŜe dość górnolotnie i prowokacyjnie: „Nie jesteśmy mario-netkami w rekach polityków i bankierów”³⁵, czy wspomniane juŜ motto DRY: „Nie je-steśmy towarem w rękach polityków i bankierów”. W szybkim tempie zaczęły powsta-wać kolejne acamapadas, juŜ nie tylko w miastach Hiszpanii, ale takŜe za granicą. Wzo-rem obywateli w kraju, hiszpańscy imigranci (a potem takŜe inni mieszkańcy poszcze-gólnych zagranicznych miast) budowali kolejne „obozowiska” protestacyjne. Ruch M-15, podobnie jak platforma DRY, która go współtworzyła, określa się jako bezpartyjny, niezwiązany z konkretnym środowiskiem politycznym ani związkowym. Ma przy tym poziomą a nie hierarchiczną strukturę. Obecnie działa na zasadzie otwartych zgroma-dzeń, które odbywają się w miejscach publicznych: na placach czy w parkach miej-skich. W skład ruchu wchodzą róŜne komisje i poszczególne „grupy robocze”.

Pojawiły się opinie, Ŝe inspiracją dla hiszpańskich protestów wiosną 2011 roku był przewrót w Grecji w początkowej fazie kryzysu w 2008 roku, jak równieŜ tzw. „rewo-lucje arabskie” – masowe protesty w krajach świata arabskiego w latach 2011-2012.

Niektórzy jako wzór dla hiszpańskich Indignados wskazywali demonstracje Portugal-czyków organizowane przez ruch Geração à Rasca³⁶. Inni sięgali jeszcze głębiej w hi-storię, przywołując paryskie protesty studentów z wiosny 1968 roku.

Acampada de Sol (nazywana teŜ w skrócie Acampada Sol) była chyba najbardziej rozpoznawalnym przedsięwzięciem protestujących. Po tym jak 15 maja w dziesiątkach hiszpańskich miast Oburzeni wylegli na ulice, w Madrycie manifestacja przedłuŜyła się do godzin porannych następnego dnia. Interweniowały słuŜby miejskie, kilkanaście osób zostało zatrzymanych, próbowano zlikwidować „obozowisko”. Ale juŜ 17 maja powróciło w to samo miejsce około kilka tysięcy protestujących³⁷. Organizatorzy nie spodziewali się aŜ tak wielkiego sukcesu i takiego odzewu w środkach masowego przekazu. Informacje o manifestacjach Oburzonych konkurowały wówczas z powo-dzeniem w mediach z wiadomościami nt. spotkania dwóch byłych premierów, Felipe González y José María Aznara czy z komunikatami związanymi z zatrzymaniem Do-minique’a Strauss-Kahn’a. Ramon Espinar, student z ruchu Juventud sin Futuro (Mło-dzieŜ bez Przyszłości) powiedział gazecie „El País”, Ŝe manifestacja miała ogromne znaczenie, nie tylko w sensie ilościowym ale równieŜ jakościowym: „Po raz pierwszy

35 A. Díez, C.E. Cué, V. Gutiérrez Calvo, La indignación inquieta a la izquierda, “El País” 16.05.2011, http://politica.elpais.com/politica/2011/05/16/actualidad/1305580548_268992.html [dostęp 2.08.2012].

36 Geração à Rasca - port. Pokolenie w desperacji, Pokolenie zdesperowanych (w Hiszpanii tłumaczone ja-ko Generación precaria). Ruch obywatelski, który na fali kryzysu społeczno-eja-konomicznego wzniecił w marcu 2011 roku serię protestów w wielu miastach Portugalii. Po powstaniu w Hiszpanii ruchu „Indi-gnados”, Portugalczycy dołączyli do tej inicjatywy sąsiadów i ponownie wyszli na ulice w maju 2011.

37 O pertraktacjach między władzami miejskimi, policją i protestantami na Puerta del Sol w Madrycie oraz w innych hiszpańskich miastach zob. F. J. Barroso, La Junta Electoral de Madrid prohíbe la concentración en la Puerta del Sol, “El País”, 18.05.2011, http://politica.elpais.com/politica/2011/05/16/actualidad/

1305579962_497160.html [dostęp 6.08.2012].

Społeczno-kulturowa krucjata „Indignados” w sieci i na ulicach 197 lewica, bez udziału i wsparcia wielkich partii i związków zawodowych, spontanicznie wychodzi na ulice, aby przenieść na scenę, pokazać publicznie [escenificar] załamanie się dotychczasowego modelu”.³⁸ Dał tym stwierdzeniem do zrozumienia, Ŝe manife-stanci mieli w większości lewicowe poglądy. Sympatyzowanie z „lewą stroną” zostało takŜe zauwaŜone i wykorzystane w publicznej debacie przez przedstawicieli hiszpań-skiej prawicy³⁹. Adwokat Fabio Gándara, rzecznik ruchu DRY stwierdził w krótkim wywiadzie, udzielonym zaraz w pierwszych dniach masowego protestu, Ŝe hiszpańscy Oburzeni szukają zwolenników takŜe za granicą i nawiązali juŜ kontakty z podobnymi grupami w Islandii, Wielkiej Brytanii i Maroku⁴⁰. Kolejne miesiące pokazały, Ŝe Indi-gnados poszerzyli swoje wpływy takŜe na wiele innych terytoriów, spotykając się z duŜym odzewem równieŜ poza Europą, w Stanach Zjednoczonych czy krajach Ame-ryki Południowej.

Po interwencji władz Madrytu i próbach rozproszeniu „obozowiska” na Puerta del Sol, manifestujący przenieśli swoje zgromadzenia takŜe w inne części miasta. Protesty rozproszyły się po róŜnych dzielnicach stolicy i okolic. Powołanie tych „dzielnico-wych” zgrupowań miało w intencji organizatorów protestów „zdecentralizować”, roz-gałęzić obozowisko (acampadę), tak aby nie była kojarzona jedynie z manifestacją na Puerta del Sol. Zgodnie z postulowanym modelem demokracji uczestniczącej, oddolnej, bliskiej obywatelom, promowano więc umocnienie wspólnoty sąsiedzkiej⁴¹. 29 maja powołano Zgromadzenie Ludowe Madrytu (Asemblea Popular de Madrid, w skrócie APM⁴²), składające się z kilkudziesięciu lokalnych komitetów, skupiających w sumie około 30.000 osób w samej Comunidad de Madrid (Wspólnocie Autonomicznej Madry-tu, czyli w jednostce administracyjnej do której przynaleŜy stolica). Wiece, zgromadze-nia, kolejne manifestacje uliczne szły w parze z działalnością aktywistów w przestrzeni internetowej. Fora społecznościowe, przede wszystkim facebook i Twitter zostały zalane nowymi hasłami (hashtags), takimi jak #spanishrevolution, #democraciarealya, #no-nosvamos (nie odejdziemy stąd), #15M, #notenemosmiedo (nie boimy się).

10 dni od rozpoczęcia „okupacji” madryckiego placu, podczas zgromadzenia 26 maja 2011 roku przedstawiciele ruchu 15-M przedstawili krótką listę swoich roszczeń.

Była to odpowiedź na nawoływania ze strony mediów, publicystów i przedstawicieli świata polityki o przedstawienie konkretnych dąŜeń i oczekiwań. Powstał więc doku-ment, zatytułowany Consenso de mínimos de la Acampada Sol, czyli zestawienie mi-nimalnych Ŝądań, które powstało na zasadzie konsensusu między róŜnymi środowi-skami naleŜącymi do 15-M. Oto cztery hasła wywoławcze opisujące „obywatelskie oburzenie”, będące jednocześnie zachętą do debaty:

38 Zob. S. Alcaide, Movimiento 15-M: los ciudadanos exigen reconstruir la política, “El País”, 17.05.2011, http://politica.elpais.com/politica/2011/05/16/actualidad/1305578500_751064.html [dostęp 3.08.2012].

39 A. Díez, C. E. Cué, V. Gutiérrez Calvo, La indignación inquieta a la izquierda, “Ël País”, 16.05.2012.

40 Zob. S. Alcaide, op. cit.

41 Por. opinie młodych uczestników acampady, M. Bysiec, op. cit.

42 Zob. http://madrid.tomalosbarrios.net/%C2%BFque-es-la-comision-de-barrios [dostęp 3.08.2012].

Karolina Golemo 198

1. Reforma wyborcza, która ma doprowadzić do demokracji o charakterze bardziej uczestniczącym, z zachowaniem rzeczywistej proporcjonalności, gdzie rozwijane będą takŜe mechanizmy na rzecz większego udziału obywateli w Ŝyciu publicznym.

2. Walka z korupcją, poprzez wdraŜanie norm mających na celu dąŜenie do absolut-nej transparentności polityczabsolut-nej.

3. Skuteczny rozdział między organami władz publicznych.

4. Stworzenie mechanizmów obywatelskiej kontroli idącej w parze z wymaganiami odpowiedzialności politycznej⁴³.

Uderza w tym krótkim zestawieniu nie tylko jego ogólnikowość i nieco populi-styczny ton, ale przede wszystkim brak wyraźnych roszczeń o charakterze ekonomicz-nym. Prawdopodobnie róŜnorodność wewnętrzna i idące za nią róŜnice ideologiczne poszczególnych kręgów społecznych wchodzących w skład Ruchu 15-M, nie pozwoli-ły na wypracowanie jednogłośnego stanowiska w najbardziej chyba palącej kwestii – sytuacji gospodarczej.