UWAGI ANALITYCZNE
4. Aktywność ekonomiczna ludności
W IV kwartale 2009 r. w województwie opolskim liczba bezrobotnych według BAEL wynosiła 38 tys. osób. W porównaniu z IV kwartałem 2008 r. wystąpił wzrost liczby bezrobotnych o 14 tys.
Stopa bezrobocia w IV kwartale 2009 r. wynosiła 9,0% i była wyższa od średniej w kraju o 0,5 pkt, a w porównaniu z IV kwartałem 2008 r. zwiększyła się o 3,4 pkt.
Ludność w wieku produkcyjnym stanowiąca potencjał zasobów pracy stanowiła 74,1%
badanej populacji. W IV kwartale 2009 r. w województwie opolskim było 424 tys. osób aktywnych zawodowo oraz 356 tys. biernych zawodowo. W porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku odnotowano spadek liczebności obu omawianych grup odpowiednio o 0,2% (w kraju wzrost o 1,1%) i o 12,3% (w kraju spadek o 0,5%). W analizowanym okresie liczba ludności w wieku 15 lat i więcej spadła o 6,1% (w kraju wzrost o 0,4%), osoby pracujące stanowiły 91,0% ogółu aktywnych zawodowo, a bezrobotni 9,0%.
W porównaniu z 2008 r. zmniejszył się udział pracujących w aktywnych zawodowo o 3,4 pkt, natomiast bezrobotnych zwiększył się o 3,4 pkt.
W IV kwartale 2009 r. współczynnik aktywności zawodowej wynosił 54,4%. W porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku udział aktywnych zawodowo w ogólnej liczbie ludności, która ukończyła 15 lat zwiększył się o 3,3 pkt. Najliczniejszą grupą wśród ogółu aktywnych zawodowo były osoby w wieku 25-34 lata, które stanowiły 28,3%. W porównaniu z IV kwartałem 2008 r. udział tej grupy spadł o 0,2 pkt.
Tabl. 4.1. Ludność aktywna i bierna zawodowo w IV kwartale 2009 r.
Wyszczególnienie
Aktywni zawodowo Bierni
zawodowo ogółem pracujący bezrobotni
w tysiącach
Ogółem ... 424 386 38 356 mężczyźni ... 242 223 18 134
kobiety ... 182 162 20 223 Miasta ... 234 210 23 184 Wieś ... 190 175 15 173
Podobnie jak przed rokiem mężczyźni charakteryzowali się większym poziomem aktywności zawodowej niż kobiety. Spośród mężczyzn ponad połowa (64,5%) była aktywna zawodowo, podczas gdy wśród kobiet 44,9%. W omawianym okresie poziom aktywności zawodowej mężczyzn i kobiet zwiększył się o 2,9 pkt w obu grupach. W IV kwartale 2009 r.
współczynnik aktywności zawodowej w miastach wynosił 56,1%, a na wsi 52,3%. W porównaniu z IV kwartałem 2008 r. nastąpił spadek liczby aktywnych zawodowo w miastach o 12 tys. osób, podczas gdy na wsi odnotowano wzrost o 10 tys. osób.
Zmiany współczynnika aktywności zawodowej ludności w poszczególnych kwartałach przedstawia tablica nr 4.2.
Tabl. 4.2. Współczynnik aktywności zawodowej ludności w wieku 15 lat i więcej
Wyszczególnienie
2008 2009 kwartały
IV III IV
współczynnik aktywności zawodowej w %
+/– w porównaniu z IV kw. 2008 III kw. 2009
Ogółem ... 51,1 54,1 54.4 3,3 0,3 mężczyźni ... 61,6 63,4 64,5 2,9 1,1 kobiety ... 42,0 45,8 44,9 2,9 -0,9 Miasta ... 51,4 52,6 56,1 4,7 3,5 Wieś ... 51,0 55,7 52,3 1,3 -3,4
* * *
W IV kwartale 2009 r. w województwie opolskim pracowało 386 tys. osób, tj. o 3,7% mniej niż przed rokiem (w kraju spadek o 0,7%). Pracujący stanowili 49,5% ogółu ludności w wieku 15 lat i więcej. W omawianym okresie spadła liczba pracujących mężczyzn (o 1,3%) oraz kobiet (o 7,4%). W porównaniu z poprzednim rokiem spadła liczba pracujących mieszkańców miast – o 10,6%, a wzrosła mieszkańców wsi – o 4,8%. Podobnie jak przed rokiem wśród ogółu pracujących najwięcej, tj. 33,4% posiadało wykształcenie zasadnicze zawodowe (spadek o 1,3 pkt), najmniej gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe – 6,2% (spadek o 0,3 pkt).
Najliczniejszą (28,0%) grupę pracujących stanowiły osoby w wieku 25-34 lata. Ich udział w stosunku do IV kwartału 2008 r. zmniejszył się o 0,9 pkt. Najmniej liczną grupę stanowiły osoby w wieku 15-24 lat oraz 55 lat i więcej – 10,4% w obu grupach wiekowych.
Strukturę pracujących według wieku i poziomu wykształcenia ilustruje poniższy wykres.
STRUKTURA PRACUJĄCYCH W IV KWARTALE 2009 R.
WEDŁUG WIEKU WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA
Wiek: Wykształcenie:
15–24 lata wyższe
25–34 policealne i średnie zawodowe 35–44 średnie ogólnokształcące
45–54 zasadnicze zawodowe
55 lat i więcej gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe
W IV kwartale 2009 r. według statusu zatrudnienia z ogółu pracujących większość (78,8%) stanowili pracownicy najemni, ich liczba zmniejszyła się o 7,3% w stosunku do IV kwartału 2008 r. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2008 r. odnotowano wzrost liczby pracujących na własny rachunek (o 16,0%). Spadła natomiast liczba pracodawców (o 6,2%). Liczba osób pracujących w charakterze pomagających członków rodzin kształtowała się na tym samym poziomie w stosunku do IV kwartału 2008 r. Udział osób pracujących w sektorze prywatnym w IV kwartale 2009 r. spadł o 1,6 pkt. w odniesieniu do analogicznego okresu 2008 r.
i ukształtował się na poziomie 71,5%. Ponad połowę tego sektora (63,3%) stanowili mężczyźni.
Zmiany w strukturze pracujących w porównaniu z 2008 r. przedstawia poniższa tablica.
Tabl. 4.3. Struktura pracujących według sektorów i statusu zatrudnienia
Wyszczególnienie
2008 2009 kwartały
IV III IV
w odsetkach +/– w porównaniu z IV kw. 2008 III kw. 2009 Ogółem ... 100,0 100,0 100,0 x x
sektor: publiczny ... 26,9 29,9 28,5 1,6 -1,4
prywatny ... 73,1 70,1 71,5 -1,6 1,4
Pracownicy najemni ... 81,8 81,8 78,8 -3,0 -3,0 Pracujący na własny rachunek
(łącznie z pracodawcami) ... 14,0 14,3 16,8 2,8 2,5
Pomagający członkowie rodzin ... 4,2 3,9 4,4 0,2 0,5
10,4%
27,9%
24,9%
26,4%
10,4%
21,8%
31,1%
7,5%
33,4%
6,2%
Rozpatrując zbiorowość pracujących według grup zawodów zauważyć należy, iż najlicz-niejszą grupę podobnie jak przed rokiem stanowili zatrudnieni jako „robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy”. Ich udział w ogóle pracujących w porównaniu z IV kwartałem 2008 r. zmniejszył się o 1,8 pkt i wyniósł 18,4%. Drugą, co do wielkości grupę stanowili „specjaliści” (13,5%), ich udział spadł o 1,0 pkt w porównaniu do IV kwartału 2008 r. Nastąpił wzrost liczby pracujących w grupie „rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy” (o 8 tys. osób). Udział tej grupy zawodowej w całej zbiorowości osób pracujących wyniósł 10,4% i był wyższy o 2,4 pkt niż przed rokiem.
PRACUJĄCY WEDŁUG GRUP ZAWODÓW W IV KWARTALE
Wśród pracujących kobiet podobnie jak przed rokiem najwięcej pracowało w grupie
„specjalistów” (37 tys.), co stanowi 22,8% ogółu pracujących kobiet. Najmniej licznymi wśród kobiet były grupy obejmujące „przedstawicieli władzy publicznej, wyższych urzędników i kierowników” oraz „robotników przemysłowych i rzemieślników” – 6 tys. w każdej z grup (3,7% udziału w ogóle pracujących kobiet). Z kolei mężczyźni najliczniej tworzyli grupę
„robotników przemysłowych i rzemieślników” – 65 tys. osób, co stanowiło 29,1% ogółu pracujących mężczyzn. Najmniej mężczyzn pracowało w grupie „pracowników biurowych”
– 9 tys., co stanowiło 4,0 %. Miarą określającą rzeczywiste zaangażowanie ludności w procesie pracy jest wskaźnik zatrudnienia, który w IV kwartale 2009 r. wynosił 49,5%, tj. o 1,2 pkt więcej niż przed rokiem. Dla mężczyzn wskaźnik ten ukształtował się na poziomie 59,5% i był wyższy niż dla kobiet o 19,5 pkt. Biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania badanych osób, zarówno w miastach jak i na wsi odnotowano wzrost wskaźnika zatrudnienia, przy czym w miastach o 1,3 pkt, natomiast wśród mieszkańców wsi o 0,9 pkt.
0 20 40 60 80 tys.
2008 2009 Przedstawiciele władz publicznych,
wyżsi urzędnicy i kierownicy Specjaliści
Technicy i inny średni personel
Pracownicy biurowi
Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy
Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy Robotnicy przemysłowi i
rzemie-ślnicy
Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
Pracownicy przy pracach prostych
WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA
WEDŁUG
WEDŁUG PŁCI MIEJSCA ZAMIESZKANIA WEDŁUG WIEKU
Poziom zaangażowania zawodowego w większości grup wiekowych był wyższy niż w IV kwartale 2008 r. Najwyższy poziom wskaźnika zatrudnienia zaznaczył się w grupie wiekowej 25–34 lata, osiągając poziom 77,7% (w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego nastąpił wzrost wartości tego wskaźnika o 1,9 pkt), natomiast najniższy odnotował się w grupie osób 55 lat i więcej i osiągnął wartość 15,7% (w porównaniu z IV kwartałem 2008 r.
wzrost o 2,2 pkt). Wskaźnik zatrudnienia, analogicznie jak w poprzednim okresie, był stosunkowo niski wśród osób bardzo młodych (w wieku 15–24 lata) i wynosił 31,5% – w stosunku do IV kwartału 2008 r. wzrósł o 1,1 pkt. Najwyższy przyrost wskaźnika zatrudnienia (o 2,9 pkt) zanotowano wśród osób w wieku 45–54 lata.
* * *
W IV kwartale 2009 r. odnotowano 38 tys. bezrobotnych. Ich liczba zwiększyła się w stosunku do IV kwartału 2008 r. o 14 tys., tj. o 58,3%. Wśród bezrobotnych kobiety stanowiły 52,6%, a mężczyźni 47,4%. W porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. liczba bezrobotnych kobiet i mężczyzn wzrosła odpowiednio o 9 i 5 tys. Wzrost liczby bezrobotnych odnotowano w miastach (o 12 tys. osób) i na wsi (o 2 tys. osób). W analizowanym okresie stopa bezrobocia wynosiła 9,0% i zwiększyła się w porównaniu z IV kwartałem 2008 r. o 3,4 pkt (w kraju o 1,8 pkt), natomiast w stosunku do poprzedniego kwartału spadła o 0,6 pkt (w kraju wzrost o 0,4 pkt).
Zróżnicowanie stopy bezrobocia według płci i miejsca zamieszkania przedstawia poniższa tablica.
25-34 35-44 45-54 55 lat i w iecej
Tabl. 4.4. Stopa bezrobocia według płci i miejsca zamieszkania
Wyszczególnienie
2008 2009 kwartały
IV I II III IV
w %
+/– w porównaniu z IV kw.
2008 III kw.
2009
Ogółem ... 5,6 10,0 11,2 9,6 9,0 3,4 -0,6 mężczyźni ... 5,4 10,1 11,5 8,0 7,4 2,0 -0,6 kobiety ... 5,9 9,3 10,9 11,5 11,0 5,1 -0,5 Miasta ... 4,5 9,6 11,6 9,5 9,8 5,3 0,3 Wieś ... 7,2 10,4 10,8 10,2 7,9 0,7 -2,3
Pomimo stopniowej poprawy sytuacji młodzieży na rynku pracy, stopa bezrobocia dla osób w wieku 15–24 lata nadal utrzymywała się na najwyższym poziomie i wynosiła 16,7% i była prawie 2-krotnie wyższa od stopy bezrobocia liczonej dla ludności ogółem w wieku 15 lat i więcej.
W porównaniu z IV kwartałem 2008 r. najwyższy wzrost stopy bezrobocia (o 5,9 pkt) wystąpił wśród osób w wieku 25-34 lata, a najniższy (o 0,7 pkt) w grupie osób w wieku 15-24 lata.
Spadek stopy bezrobocia nie wystąpił w żadnej grupie wiekowej.
STOPA BEZROBOCIA WEDŁUG WIEKU W IV KWARTALE
Biorąc pod uwagę poziom wykształcenia największy udział wśród bezrobotnych, podobnie jak przed rokiem, miały osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, dla których stopa bezrobocia wynosiła 12,2%, tj. o 3,4 pkt więcej niż przed rokiem. W analizowanym okresie znaczący wzrost stopy bezrobocia odnotowano wśród osób z najniższym poziomem wykształcenia (gimnazjalnym, podstawowym i niepełnym podstawowym) o 7,2 pkt. Wśród osób z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym zanotowano najniższy wzrost stopy bezrobocia (o 1,2 pkt). Spadek stopy bezrobocia nie wystąpił w żadnej z grup.
0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 %
15–24 lata
25–34
35–44
45–54
55 lat i więcej
2008 2009
Tabl. 4.5. Stopa bezrobocia według poziomu wykształcenia
Wyszczególnienie
2008 2009 kwartały
IV I II III IV
w %
+/– w porównaniu z IV kw.
2008 III kw.
2009 Ogółem ... 5,6 10,0 11,2 9,6 9,0 3,4 -0,6 Wyższe ... 1,1 4,6 5,7 3,5 4,6 3,5 1,1 Średnie zawodowe i
police-alne ... 5,8 9,8 10,3 8,1 7,0 1,2 -1,1 Średnie ogólnokształcące ... 6,1 11,8 13,3 12,9 12,1 6,0 -0,8
Zasadnicze zawodowe ... 7,9 10,5 12,2 11,5 12,2 4,3 0,7
Gimnazjalne, podstawowe
i niepełne podstawowe ... 7,1 15,9 20,0 18,8 14,3 7,2 -4,5
Istotnym czynnikiem wpływającym na sytuację osób bezrobotnych na rynku pracy jest okres poszukiwania pracy. W IV kwartale 2009 r. przeciętny czas poszukiwania pracy przez osoby bezrobotne wynosił 9 miesięcy (w kraju ponad 11 miesięcy).
Kryterium płci decydowało o długości czasu poszukiwania pracy – przeciętny czas poszu-kiwania pracy przez kobiety w IV kwartale 2009 r. wyniósł 9 miesięcy, podczas gdy przez mężczyzn 10 miesięcy. Przeciętny czas poszukiwania pracy przez osoby mieszkające w mieście w IV kwartale 2009 r. wynosił 8 miesięcy, a na wsi wynosił 11 miesięcy.
* * *
W IV kwartale 2009 r. odnotowano 356 tys. biernych zawodowo, co stanowiło 45,6%
ogółu ludności w wieku 15 lat i więcej (w kraju 44,9%), podczas gdy przed rokiem udział ten wynosił 48,9% (w kraju 45,3%). W miastach nastąpił spadek o 21,0%, a na wsi nie uległ zmianie.
W miastach mieszkało więcej osób biernych zawodowo (51,5%) niż na wsi (48,5%). Wśród biernych zawodowo ponad połowę (62,6%) stanowiły kobiety – rok temu 63,3%, a mężczyźni 37,6% – rok temu 36,7%. Biorąc pod uwagę kryterium wieku nadal najliczniejszą grupę biernych zawodowo stanowiły osoby w wieku 55 lat i więcej – 59,6% – których udział wśród biernych zawodowo wzrósł o 2,9 pkt w porównaniu z IV kwartałem 2008 r. Najmniejszą grupę biernych zawodowo stanowiły osoby w wieku 35–44 lata (5,1%). W porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego nastąpił wzrost o 0,6 pkt.
Wśród biernych zawodowo klasyfikowanych według poziomu wykształcenia w IV kwartale 2009 r. 44,4% stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym i niepełnym podstawowym. W porównaniu z sytuacją sprzed roku ich udział zmniejszył się o 0,9 pkt.
Natomiast odsetek osób z wykształceniem wyższym, które stanowiły najmniej liczną grupę wśród biernych zawodowo spadł o 0,8 pkt. W IV kwartale 2009 r. wśród biernych zawodowo 99,2 % nie poszukiwało pracy. Jako główne przyczyny bierności podawano: emeryturę (47,6%), naukę i uzupełnianie kwalifikacji (21,2%) oraz chorobę, niesprawność (13,6%).
Tabl. 4.6. Bierni zawodowo według płci, miejsca zamieszkania i wieku
Wyszczególnienie
2008 2009 kwartały
IV I II III IV
w tys.
+/– w porównaniu z IV kw.
2008 III kw.
2009 w %
Ogółem ... 406 387 372 364 356 87,7 97,8 mężczyźni ... 149 143 136 137 134 89,9 97,8 kobiety ... 257 244 236 227 223 86,8 98,2 Miasta ... 233 206 207 208 184 79,0 88,5 Wieś ... 173 180 166 156 173 100,0 110,9 W wieku:
15–24 lata ... 89 84 82 76 78 87,6 102,6 25–34 ... 32 26 25 21 20 62,5 95,2 35–44 ... 18 19 13 12 18 100,0 150,0 45–54 ... 38 34 29 24 29 76,3 120,8 55 lat i więcej ... 230 225 223 231 212 92,2 91,8