Aktywno ść farmakologiczna TREO

1.8.1.Aktywność przeciwnowotworowa

Badania przedkliniczne na ludzkich liniach komórkowych in vitro lub in vivo na modelach zwierzęcych wykazały, iż TREO charakteryzuje się aktywnością wobec wielu guzów litych oraz nowotworów układu krwiotwórczego typowych zarówno dla wieku dojrzałego, jak i dziecięcego. Wśród tych pierwszych należy wymienić czerniaka złośliwego skóry i gałki ocznej, raka sutka, drobno- i niedrobnokomórkowego raka płuc, raka nerki, raka

42 prostaty i MM . Wśród chorób charakterystycznych dla dzieci były ES, neuroblastoma, osteosarkoma, ALL, AM L oraz CM L [42-45,57-64]. W badaniach in vitro przeprowadzonych przez Lanvers-Kaminsky i wsp. [63] TREO prezentował podobny do BU profil działania w stosunku do wyżej wymienionych nowotworów wieku dziecięcego. Jednakże w badaniach

in vivo Wernera i wsp. [45] lek, podany myszom w maksymalnej tolerowanej dawce,

cechował się znacznie wyższą aktywnością wobec ES niż BU zastosowany w analogicznej dawce. Warto podkreślić, iż tworzenie wiązań poprzecznych odpowiedzialnych za cytotoksyczność TREO było zachowane w liniach komórkowych czerniaka złośliwego skóry i gałki ocznej o wysokiej oporności wielolekowej. Ponadto, nie obserwowano oporności krzyżowej TREO z innymi lekami alkilującymi, takimi jak cisplatyna, karmustyna i temozolamid [58,65]. Jednakże, mimo obiecujących wyników badań przedklinicznych, w próbach klinicznych monoterapia bądź terapia skojarzona oparta na TREO charakteryzowała się ograniczoną skutecznością u pacjentów z zaawansowanym rakiem jajnika, czerniakiem złośliwym skóry i gałki ocznej w fazie przerzutów, drobnokomórkowym rakiem płuc, rakiem nerki oraz glejakiem złośliwym [65-72].

1.8.2.Aktywność mieloablacyjna

Badania in vitro oraz in vivo przeprowadzone na myszach wykazały, iż TREO jest wysoce cytotoksyczny w stosunku do wszystkich linii komórek krwiotwórczych, zarówno multipotencjalnych, jak i ukierunkowanych komórek pnia szpiku kostnego [73,74]. Podobnie jak w przypadku BU, aktywność mieloablacyjna TREO jest zależna od dawki i ujawnia się najsilniej po zastosowaniu dawek podzielonych przez kilka kolejnych dni zamiast jednorazowej dawki niepodzielonej. W badaniach na modelu zwierzęcym TREO gwarantował przyjęcie przeszczepu szpiku przynajmniej tak samo skutecznie jak BU i frakcjonowane napromienianie całego ciała (FTBI), które są rutynowo stosowanymi czynnikami mieloablacyjnymi w kondycjonowaniu przed HSCT [74-76]. W doświadczeniach Sjöö i wsp. [76] TREO podany myszom w maksymalnym tolerowanym schemacie dawkowania (3 × 1,5 g/kg) zapewniał silną, szybką i trwałą mieloablację, w stopniu nieco większym niż BU zastosowany również w maksymalnych tolerowanych dawkach (4 × 37 mg/kg). Generalnie dawki mieloablacyjne TREO są wyższe od dawek, przy których manifestuje się działanie przeciwnowotworowe leku. W kondycjonowaniu pacjentów dorosłych i pediatrycznych podawano całkowitą dawkę 30-42 g/m² w trzech równych dawkach podzielonych przez trzy kolejne dni (3 × 10 − 14 g/m²). Aktualnie zgromadzone wyniki prób

43 klinicznych wskazują jednak, iż w przypadku allogenicznego HSCT optymalny jest najbardziej intensywny schemat mieloablacyjny 3 × 14 g/m². Wyjątek stanowią dzieci poniżej pierwszego roku życia poddane procedurze przeszczepienia z powodu ALL oraz chorób nienowotworowych, u których rekomenduje się schemat 3 × 12 g/m² [77].

1.8.3.Aktywność immunosupresyjna

Poza działaniem mieloablacyjnym TREO podany w dawkach wyższych od konwencjonalnych dawek przeciwnowotworowych, wykazuje również właściwości immunosupresyjne. Są one bardzo korzystne w odniesieniu do stosowania leku podczas kondycjonowania przed allogenicznym HSCT, gdyż przyczyniają się do trwałego przyjęcia przeszczepu. Dodatkowo, przypuszcza się, iż obniżają one prawdopodobieństwo wystąpienia tzw. burzy cytokin, która uczestniczy w patogenezie choroby przeszczep przeciw gospodarzowi (GVHD) oraz choroby okluzyjnej żył wątrobowych (VOD) [77]. W warunkach

in vitro TREO hamował proliferację limfocytów T indukowaną mitogenem oraz był

cytotoksyczny w stosunku do monocytów i komórek dendrytycznych w stężeniach nieprzekraczających 100 µg/ml, które są duże niższe od wartości C_max notowanych u pacjentów po podaniu dawek mieloablacyjnych leku przed HSCT [78]. W innych badaniach aktywność cytotoksyczna TREO w stosunku do limfocytów T i komórek NK była wyższa niż BU [42]. Z kolei w warunkach in vivo TREO, w porównaniu do BU i typowego immunosupresanta cyklofosfamidu (CY), zapewniał większą i trwalszą redukcję poziomu limfocytów T (pomocniczych i cytotoksycznych) i limfocytów B w śledzionie myszy, choć mniej skutecznie hamował wytwarzanie cytokin prozapalnych IL-2 i TFN-α przez limfocyty T [76]. Obniżenie poziomu innych cytokin (IL-12 i IFN-γ) obserwowano po podaniu TREO w węzłach chłonnych szczurów laboratoryjnych z wywołanym eksperymentalnie autoimmunologicznym zapaleniem OUN [78]. W sposób jednoznaczny właściwości immunosupresyjne TREO potwierdziło jego zastosowanie w kondycjonowaniu u myszy, w którym, mimo całkowitego niedopasowania przeszczepu do głównego układu zgodności tkankowej dawcy, uzyskano stan stabilnego mieszanego chimeryzmu komórek hematopoetycznych i trwałą tolerancję przeszczepu [75].

Co ciekawe, immunosupresyjną aktywność TREO próbuje się wykorzystać w leczeniu typowego schorzenia o podłożu autoimmunologicznym, jakim jest stwardnienie rozsiane (SM ). W badaniach przedklinicznych u szczurów lek ten znacznie łagodził przebieg sztucznie wywołanego autoimmunologicznego zapalenia OUN, w którym zmiany patologiczne przypominają SM [78]. Z kolei roczna terapia oparta na TREO, podawanym co

44 trzy miesiące w dawce do 8 g/m², u pacjentów z wtórnym progresywnym SM opornym na leczenie IFN-β lub azatiopryną, skutkowała stabilizacją lub poprawą parametrów klinicznych i neuroanatomicznych mózgu [79]. Przypuszcza się, iż aktywność TREO w SM związana jest z hamowaniem migracji komórek prozapalnych (limfocytów T i monocytów) przez barierę krew-mózg oraz macierz zewnątrzkomórkową OUN [80].

1.8.4.Aktywność antyangiogenna

W badaniach in vitro TREO w stężeniach niecytotoksycznych hamował proliferację komórek endotelium żyły pępowinowej w sposób zależny do dawki. Działanie leku ulegało znacznemu nasileniu w obecności inhibitora cyklooksygenazy 2 (COX-2). Skłoniło to do przeprowadzenia próby klinicznej, w której u pacjentów z zaawansowanym czerniakiem złośliwym zastosowano tzw. terapię metronomiczną, która polegała na regularnym codziennym podawaniu niskich dawek TREO (500 mg) w połączeniu z typowym inhibitorem COX-2, rofekoksybem. M imo obiecujących wyników badań in vitro, u wszystkich 12 leczonych osób doszło jednak do progresji choroby albo jedynie jej przejściowej stabilizacji, a mediana czasu całkowitego przeżycia wyniosła 13 miesięcy. Ostatecznie autorzy stwierdzili, iż chociaż terapia metronomiczna nie zapewnia dużej skuteczności przeciwnowotworowej, może być obiecującą alternatywą w leczeniu paliatywnym, gdyż cechuje się niewielkimi działaniami niepożądanymi i nie pogarsza istotnie jakości życia pacjentów [81].