Alkoholizm, narkomania i inne uzależnienia

Określona czynność staje się nałogowa wtedy, gdy towarzyszy jej silne pragnienie lub wewnętrzny przymus jej podejmowania (tzw. głód) z coraz większą częstotliwością (zwiększanie się tolerancji) oraz narastające trudności w kontrolowaniu zachowań z nią związanych. W sytuacji ograniczenia lub przerwania czynności występują objawy abstynencyjne (fizjologiczne: bezsenność, nadmierna potliwość, drżenie rąk, ból głowy; psychologiczne: wstyd, poczucie winy, nasilona lękliwość, rozdrażnienie, zachowania agresywne). Osoba uzależniona powtarza określone zachowania pomimo ich wyraźnej szkodliwości dla jej codziennego funkcjonowania w różnych sferach życia (społecznej, zawodowej, rodzinnej). Uzależnieniu towarzyszy zespół mechanizmów obronnych, które odpowiadają m.in. za zniekształcanie i blokowanie trudnych, treści związanych z nałogiem oraz jego negatywnymi konsekwencjami. Prowadzi to do tego, że osoba uzależniona przez lata nieświadomie wytwarza różnorodne złudzenia na temat swojego życia, co minimalizuje w niej chęć do zmiany swoich destrukcyjnych nawyków.

78 Uzależnienie jest chorobą "demokratyczną" – nie uznaje różnic w wykształceniu, statusie społecznym, nie ma dla niej znaczenia wiek, płeć, kolor skóry czy światopogląd. Powszechnie znane są uzależnienia od środków psychoaktywnych, takich jak alkohol i narkotyki, które powodują szybkie, fizyczne wyniszczenie organizmu. Mniej znane, ale coraz bardziej powszechne zaczynają być tzw.

uzależnienia niechemiczne. W tym przypadku, osoba uzależnia się od pewnych zachowań lub czynności, a nie chemicznej substancji. Lista tego typu uzależnień wcale nie jest krótka, bo oprócz uzależnienia od komputera, Internetu, hazardu, pracy, pornografii, seksu, zakupów, dochodzą mniej znane, takie jak:

uzależnienie od ćwiczeń fizycznych, tatuowania się, telefonu komórkowego i inne. Uzależnienia niechemiczne stały się więc ważnym wyzwaniem dla obszaru leczenia uzależnień.

Poważny problem stanowi spożywanie alkoholu przez młodzież i coraz młodsze dzieci. Zjawisko jest rzeczywiście bardzo groźne. Spożywanie alkoholu wśród nastolatków sprzyja nie tylko powstawaniu sytuacji kryminogennych, ale także rujnuje zdrowie młodego organizmu, mało odpornego na działanie alkoholu. Innym istotnym problemem młodych jest nikotynizm, którego wpływ na zdrowie nastolatków jest również bardzo szkodliwy. Jednak największym zagrożeniem dla zdrowia i życia młodych jest narkomania. Powoduje ona m.in. wiele negatywnych zachowań i problemów społecznych. Często powodem uzależnienia jest między innymi: ciekawość, naśladowanie dorosłych, zaburzenia natury osobowościowo-emocjonalnej.

Charakter rozwojowy uzależnień można obserwować na podstawie:

- wzrostu liczby osób uzależnionych, w tym nieletnich, - narastającego grupowego sposobu odurzania się, - różnorodności zażywanych środków,

- konfliktów osobistych i społecznych osób uzależnionych, - dynamicznego rozwoju biznesu narkotycznego,

- przestępczości związanej z handlem i zażywaniem środków psychoaktywnych.

Zauważa się systematyczne obniżanie się wieku osób uzależnionych.²⁷

Istotnym zasobem w bazie podmiotów leczniczych jest Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia w Stalowej Woli. Jako podmiot leczniczy wykonujący świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad osobami uzależnionymi od alkoholu realizuje:

 działania diagnostyczne,

 programy psychoterapii uzależnień (program podstawowy i program pogłębiony),

27 Raport o sytuacji polskich rodzin, Pełnomocnik Rządu do Spraw Rodziny, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 1998, s. 144-145.

79

 programy psychoterapii zaburzeń funkcjonowania członków rodziny, które wynikają ze spożywania alkoholu lub używania innych substancji psychoaktywnych przez osoby bliskie (program psychoterapii dla członków rodzin),

 indywidualne świadczenia zapobiegawczo-lecznicze oraz rehabilitacyjne dla osób uzależnionych od alkoholu i członków ich rodzin,

 działania konsultacyjno-edukacyjne dla członków rodzin osób uzależnionych od alkoholu.

Ważnym punktem na mapie leczenia uzależnień jest Poradnia Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia Powiatowego Szpitala Specjalistycznego w Stalowej Woli. Procedury wykonywane w zakresie poradni to: badanie i porada lekarska, profilaktyka i promocja zdrowia, opieka pielęgniarska.

Leczenie alkoholowych zespołów abstynencyjnych jest głównie leczeniem farmakologicznym. Dodatkowo codziennie są prowadzone zajęcia grupowe z psychoterapeutą. Psychoterapeuta przeprowadza również indywidualne rozmowy informacyjno - motywujące z pacjentami. Także rodziny pacjentów uzyskują informację o problemie współuzależnienia oraz o możliwościach pomocy w innych placówkach leczenia odwykowego.

Warto wspomnieć o działalności Poradni Profilaktyki i Terapii Uzależnień „Monar” w Stalowej Woli.

Misją Stowarzyszenia Monar jest pomoc bliźnim w duchu miłości, tolerancji, dbałości o ludzką godność oraz poszanowania praw człowieka. Monar wierzy, że nikt nie jest stracony na zawsze, że każdy człowiek zasługuje na pomoc, na szansę odnalezienia swego miejsca w świecie. Monar lansuje życie bez narkotyków, otwartość i wrażliwość na innych, czynienie dobra, odpowiedzialności za własne życie.

Monar działa w trzech podstawowych obszarach: pomaga osobom uzależnionym, bezdomnym oraz zajmuje się szeroko pojętą profilaktyką zachowań ryzykownych.

Tabela nr 25. Alkoholizm i narkomania jako główne przyczyny udzielania pomocy społecznej rodzinom w Powiecie Stalowowolskim w latach 2013-2015.

Jednostka pomocy społecznej

Powód przyznania

pomocy

Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 2013 2014 2015 2013 2014 2015

GOPS Bojanów alkoholizm 4 5 7 5 11 16

narkomania 0 0 0 0 0 0

OPS Pysznica alkoholizm 4 0 0 16 0 0

narkomania 0 0 0 0 0 0

GOPS Radomyśl

alkoholizm 18 14 16 43 37 38

narkomania 0 0 0 0 0 0

MOPS Stalowa Wola

alkoholizm 367 350 329 663 631 563

narkomania 4 2 2 10 4 2

alkoholizm 31 25 20 60 47 36

80

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ośrodków Pomocy Społecznej z terenu Powiatu Stalowowolskiego.

Analiza SWOT dla problemu alkoholizmu, narkomanii i innych uzależnień

Mocne strony Słabe strony

-działalność miejskiej i gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych -realizacja Gminnych Programy Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, -realizacja Gminnych Programów

Przeciwdziałania Narkomanii,

-baza placówek pomocowych (terapeutycznych, wsparcia dziennego ) i potencjał instytucjonalny placówek działających w Stalowej Woli w obszarze leczenia uzależnień: Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia, Poradnia Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia Powiatowego Szpitala Specjalistycznego,

-działania o charakterze terapeutycznym, edukacyjnym, doradczym dla osób uzależnionych od alkoholu i ich rodzin, -wzrost świadomości społecznej w zakresie alkoholizmu, narkomanii i innych uzależnień, -promowanie zdrowego trybu życia – szczególnie wśród dzieci i młodzieży,

-dostęp dla osób dotkniętych problemem alkoholowym do świadczeń z zakresu psychoterapii, socjoterapii oraz rehabilitacji, - duża liczba wykwalifikowanych specjalistów uzależnień,

-niewystarczający system profilaktyki i wczesnej pomocy dla dzieci i młodzieży,

-zbyt łatwy dostęp do alkoholu, narkotyków i innych substancji psychoaktywnych zwłaszcza przez dzieci i młodzież,

-niewystarczająca oferta dotycząca lecznictwa odwykowego zamkniętego,

-brak diagnozy i leczenia uzależnień innych niż alkoholizm,

-niska wiedza w obszarze nowych form uzależnień,

-niewystarczająca profilaktyka w obszarze nowych uzależnień.

81 -działalność grup wsparcia dla osób

uzależnionych i współuzależnionych,

-organizacje pozarządowe zajmujące się pomocą osobom i rodzinom z problemem alkoholowym.

Szanse Zagrożenia

-profilaktyka polegająca na prowadzeniu działań uświadamiających społeczne i zdrowotne skutki uzależnień,

-rozwój placówek pomocowych w obszarze profilaktyki i terapii,

-wzrastająca liczba aktywnych organizacji pozarządowych,

-możliwość pozyskiwania środków zewnętrznych, nowe źródła finansowania.

-nowe substancje uzależniające (dopalacze, itp.), powstawanie uzależnień niechemicznych (m.in.

hazard, internet),

-brak finansowania przez państwo leczenia uzależnień innych niż alkoholizm,

-brak placówek diagnozujących uzależnienia niealkoholowe,

-brak terapeutów w obszarze uzależnień nie- chemicznych,

-internet sposobem spędzania czasu wolnego dzieci i młodzieży.