Analiza prac plastycznych

Nauczycielki objęte badaniami pilotażowymi zostały poproszone o opis pracy plastycznej zgodnie z rekomendowanym do analizy wytworu narzędziem autorstwa S. Popka dziecka zdolnego plastycznie, z którym obecnie pracują w klasie. Te same prace były opisywane przez metodyka plastyki - panią Annę Ziębę. Na tej podstawie - oceny specjalisty - możliwe było określenie, czy nauczycielki zdobyły umie­ jętność wykorzystywania narzędzia S. Popka we własnej pracy. Zaznaczyć należy, że 2 osoby spośród objętych badaniami nauczycielek znały narzędzie analizy wytworu i wykorzystywały je we własnej pracy przed przystąpieniem do szkolenia.

W przygotowanym arkuszu przeznaczonym dla nauczycielek zamieszczony został element charak­ terystyki dziecka, które jest autorem pracy. Z wypowiedzi nauczycieli można było utworzyć kategorie dotyczące cech, zachowań przez dzieci zdolne plastycznie. Przedstawiono je w tabeli nr 1.

Tabela 1. Charakterystyka dzieci uzdolnionych plastycznie

K ategoria ^{Liczba dzieci uzdolnionych plastycznie}

przejawiających cechę lub zachowanie

Bycie lubianym przez rówieśników 11

Obowiązkowość 7

Bycie lubianym przez nauczycieli 7

Kreatywność - nowe rozwiązania 7

Pracowitość 6 Odpowiedzialność 6 Duża inteligencja 5 Staranność 4 Wrażliwość na krytykę 4 Ambicja 3

Elokwencja 3

Opanowanie 3

Wytrwałość 2

Zaangażowanie 2

Radzenie sobie z trudnościami życia

codziennego ²

Zróżnicowane wyniki w nauce 2

Tolerancja 2

Adekwatne ocenianie siebie 1

Podzielność uwagi 1

Nieśmiałość 1

Przedsiębiorczość 1

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań pilotażowych

10.1. Prace au to rsk ie dzieci - klasy 2

10.2. Prace au to rsk ie dzieci - klasy 3

Praca plastyczna 1. „Zaczarowany ogród”

Praca plastyczna 5. „Mój świat”

Analizę prac plastycznych dzieci przeprowadziła i opisała metodyk - pani Anna Zięba przez pry­ zmat trzech warstw autorstwa S. Popka: I - treść przedstawieniowa, II - treść formalna oraz III - wartość kreacyjna wytworu.16 Poniżej fragmenty analizy dotyczące przedstawionych prac:

Odnosząc się do warstwy I należy przede wszystkim podkreślić, że tematyka analizowanych prac je st zróżnicowana, a jednocześnie bliska zainteresowaniom oraz potrzebom psychicznym dzieci. Głównymi wątkami poruszanymi była rodzina, dziecięce zabawy, obiekty dziecięcych zainteresowań, scenki rodza­ jowe, pejzaże, a także ilustracje inspirowane literaturą oraz utworami muzycznymi. Tylko trzy prace były w formie portretów, natomiast inne postaci pokazywane były w określonym kontekście. W pracach domi­ nowała postać ludzka z kręgu rodziny, postaci baśniowe oraz fantastyczne, a także osoby cieszące się au­ torytetem społecznym. Uwagę zwraca wysoki stopień konkretyzacji przedstawionych treści we wszystkich wytworach plastycznych. Na jasność wypowiedzi plastycznej dzieci miał wpływ trafny wybór formatu (do­ minował form at A4) oraz techniki plastycznej (przeważały prace malarskie). Ponadto, widać swobodne i precyzyjne posługiwanie się materiałami plastycznymi przynależnymi wybranym technikom plastycz­ nym. Różnorodna tematyka świadczy o tym, że nauczyciele wzbogacali wiedzę dzieci poprzez działania stymulujące, takie ja k inspiracje literaturą, muzyką czy dziełami sztuki. Dwie prace, które wyróżniały się nad wiek dojrzałą interpretacją tematyczną, wzbudziły moje szczególne zainteresowanie. Były to scena rodzajowo-symboliczna „Mój Św iat”, która wykazuje wysoki poziom abstrakcji przedstawionych treści, a także ilustracja „Czarodziejski Ogród”, gdzie trafnie i niezwykle dojrzale, użyto metafory, przedstawia­ ją c antropomorfizm zwierząt. (...)

Kolejną warstwą, którą chciałabym omówić je st warstwa II, a zatem treść formalna (zastosowa­ ne środki wyrazu plastycznego). Chcę pokreślić, że dzieci nadawały kształty przedstawionym obiektom właściwie do poziomu rozwoju. Przeważały kształty proste lub złożone figur geometrycznych. W pra­ cach widać było także ciekawie rozmieszczone elementy w przestrzeni oraz udane próby tworzenia pla­ nów kompozycyjnych. U większości relacje wielkości pomiędzy przedmiotami (człowiek względem domu lub dom względem drzewa) zostały zachowane. Proporcje zbliżone do realistycznych. Warto zauważyć, że nadal o wielkości postaci decyduje czynnik emocjonalny, stąd charakterystyczne wyolbrzymienia p o ­ szczególnych elementów (np. części ciała). W wyglądzie postaci, przedmiotów oraz elementów krajobrazu pojawiają się szczegóły nadające formę realistyczną. W zależności od inwencji dziecka widoczne je st ulepszanie w kierunku schematu wzbogaconego postaci. Świadczą o tym, szczegóły jak: wyraziste oczy z zaznaczonymi rzęsami, uwypuklony nos, wyraźnie zarysowane uszy, szyja, powiększone ramiona, zazna­ czona talia, bujne włosy, dynamiczna poza. Zwierzęta pokazywane są w układzie poziomym i frontalnym / ujęcie charakterystyczne u dzieci, dla wyrażenia ruchu (...)

Poddając analizie prace dzieci p od względem wartości kreacyjnej (warstwa III), moją szczególną uwagę zwróciła ich szczerość wypowiedzi, subiektywizm przekazywanych treści, swoboda w posługiwaniu się materiałami plastycznymi, chęć odkrywania nowych sytuacji i eksperymentowania poprzez użycie róż­ norodnych technik plastycznych.

W każdej z prac starałam się doszukać nowości charakterystycznej dla indywidualnej wypowiedzi autora. Wytwory dzieci odznaczały się swoistym, niepowtarzalnym charakterem. Poprzez wyrażanie zróż­ nicowanego nastroju uzyskanego za pomocą różnorodnych technik (np. technika punktowa), czy też eks­ presyjne zestawienie kolorów dla wywołania konkretnych emocji nawet przez proste zestawienie barw pod­ stawowych /np. czerwień z niebieskim) prace plastyczne stały się jedyne w swoim rodzaju. Oryginalność analizowanych prac polegała na kreatywnym przetwarzaniu przez dzieci, otaczającej nas rzeczywistości. Autorzy wyrażali swoje emocje na wiele sposobów. Widoczna była gra kolorów dla podkreślenia przeka­ zywanych treści, czy też użycie metafory jako form y przekazu plastycznego. (...)

11. Podsumowanie i wnioski końcowe z badań pilotażowych