Analiza strategiczna

Miasto Kudowa-Zdrój to znany uzdrowiskowo-turystyczny kurort, zlokalizowany w południowej części województwa dolnośląskiego¹ przy granicy z Republiką Czeską. Wraz z czeskim partnerskim miastem Náchod pełni ono szczególną rolę ośrodka transgranicznego. Kudowa-Zdrój, dzięki wodom mineralnym i unikalnemu mikroklimatowi zapewniającemu sezon turystyczny przez cały rok, zyskała sobie wśród Europejczyków miano

pierwszego uzdrowiska sercowego na wschodzie. Bogate walory przyrodolecznicze, atrakcyjne szlaki rowerowe i turystyczne, unikalne obiekty muzealne i kulturowe oraz rozbudowana baza noclegowa, a przy tym sąsiedztwo granicy z Republiką Czeską sprawiają, że miasto stanowi atrakcyjne miejsce zarówno dla turystów i kuracjuszy z kraju i z zagranicy.

Dostępność komunikacyjną miasta zapewniają droga krajowa nr 8², łącząca Kudowę-Zdrój z Kłodzkiem, a dalej z Wrocławiem i Warszawą, stanowiąca fragment europejskiej trasy E67 północ-południe, łączącej Europę Środkową z Finlandią oraz droga wojewódzka nr 387³ w stronę Karłowa. Komunikacja kolejowa oparta jest głównie na dwóch połączeniach: Kudowa-Zdrój – Kłodzko, dalej Kłodzko – Wrocław. Kolej wykorzystywana jest głównie w ruchu pasażerskim, a dworzec PKP zlokalizowany jest w południowo–wschodniej części miasta.

Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej obsługuje bezpośrednie połączenia z takimi miastami jak: Gorzów Wielkopolski, Kraków, Warszawa, Wrocław oraz Zielona Góra.

W promieniu zasięgu do 120 km i maksymalnym czasie dojazdu do 2 h od miasta zlokalizowane są 3 międzynarodowe port lotnicze: Wrocław-Strachowice, Pardubice oraz Praga. Transport publiczny pomiędzy Kudową-Zdrój a Náchodem zapewnia lokalna linia autobusowa, obsługiwana przez CDS Náchod, obejmująca ok. 5 kursów w ciągu dnia w zależności od sezonu.

Polską i czeską część obszaru łączy również linia Kudowa-Zdrój – Hronov oraz dwukrotnie przekraczająca granicę Náchod – Kudowa-Zdrój – Wambierzyce – Broumov. Ponadto w sezonie letnim na trasie Kudowa-Zdrój – Karłów kursują cyklobusy wyposażone w przyczepy do przewozu rowerów, a w sezonie zimowym skibusy.

1 Gmina położona jest w zachodniej części powiatu kłodzkiego i graniczy od południowego wschodu z Gminą Lewin Kłodzki, od wschodu z Gminą Szczytna, a od północnego wschodu z Gminą Radków.

2 Relacji: byłe przejście graniczne Kudowa Słone-Náchod – Wrocław – Warszawa – Białystok – byłe przejście graniczne Budzisko-Kalvarija.

3 Relacji: Ścinawka Górna – Kudowa-Zdrój.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KUDOWA-ZDRÓJ NA LATA 2021-2027 PROJEKT

5

Środowisko przyrodnicze. Miasto obejmuje powierzchnię 3 390 ha, z których aż 48,1%

stanowią tereny leśne i zadrzewione, 38,8% użytki rolne, a 11,4% tereny zabudowane i zurbanizowane. Kudowa-Zdrój położona jest w dolinie na pograniczu Gór Stołowych i Pogórza Orlickiego, w dorzeczu Łaby w zlewni rzeki Metuje nad potokiem Bystra. Cała powierzchnia miasta objęta jest ochroną różnego stopnia, w tym Parku Narodowego Gór Stołowych i jego otuliny (70% pow. gminy), sieci Natura 2000⁴ (100% pow. gminy). Zlokalizowanych jest tu również 20 pomników przyrody, tym 17 drzew pojedynczych, 2 grupy drzew oraz 1 pomnik przyrody nieożywionej, tzw. Czartowski Kamień. Zieleń miejska obejmuje 121,59 ha gruntów leśnych, 1 zabytkowy Park Zdrojowy (17,20 ha) oraz zieleń przyuliczną (4 ha).

Schemat 1. Obszarowe formy ochrony przyrody na terenie Gminy Kudowa-Zdrój i w jej sąsiedztwie [2020].

Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl

Turystyka. Atrakcyjność turystyczną miasta determinują takie walory jak położenie, klimat, wody lecznicze oraz cenne zasoby przyrodnicze. Walory turystyczne po obu stronach granicy dają turystom możliwość skorzystania z atrakcji zlokalizowanych zarówno po polskiej jak i czeskiej stronie granicy. Kudowa-Zdrój stwarza wiele możliwości aktywnego wypoczynku. Miłośnicy górskich wędrówek podziwiając krajobrazy Gór Stołowych dotrą do takich znanych miejsc jak Błędne Skały czy Szczeliniec Wielki. Miasto oplata gęsta sieć szlaków rowerowych doskonale skomunikowanych z trasami po stronie czeskiej. Dla pasjonatów rowerów górskich od 2019 roku przygotowane zostały trasy typu singletrack. Kudowa-Zdrój jest również doskonałą bazą wypadową dla narciarzy, którzy mogą korzystać z oferty licznych ośrodków po stronie polskiej i czeskiej, takich jak oddalone o około 20 km Zieleniec czy Deštné v Orlických Górach oraz gęstej sieci narciarskich tras biegowych. Wśród miejsc stanowiących atrakcje turystyczne na terenie miasta wymienić należy: zabytkowy Park Zdrojowy z secesyjną Halą Spacerową, Pijalnią Wód czy najstarszym barokowym budynkiem sanatoryjnym Zameczkiem. Najważniejsze zabytki dziedzictwa kulturowego obejmują między innymi: Kaplicę Czaszek (jedną z 3 w Europie), Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego, drewnianą dzwonnicę, Ruchomą Szopkę i inne.

W skansenie w Pstrążnej wystawę stałą stanowią zabytkowe obiekty drewnianej architektury ludowej pogórza sudeckiego. W ośrodku edukacyjno-wystawienniczym Ekocentrum Parku Narodowego Gór Stołowych dostępna jest nowoczesna, multimedialna i interaktywna

4 Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków PLB020006 Góry Stołowe, Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLB020004 Góry Stołowe.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KUDOWA-ZDRÓJ NA LATA 2021-2027 PROJEKT

6

ekspozycja pozwalająca na poznanie walorów przyrodniczych i kulturowych Gór Stołowych.

Kudowski Aquapark z pełnowymiarowym basenem jako jedyny w regionie może poszczycić się niechlorowaną wodą solankową. Poza atrakcjami typu: 92-metrowa zjeżdżalnia, jacuzzi, basenem rekreacyjnym z masażami, gejzerami i sztuczną rzeką, dysponuje on również kręgielnią z dwoma torami. Dla najmłodszych turystów otwarte jest muzeum „Bajka” z kolekcjami zabawek, park linowy, park rozrywki oraz kryty plac zabaw „Capitalna Zabawa”. Smakoszy wykwintnych potraw i trunków zachwyci menu miejscowych restauracji, w których znajdą dania kuchni polskiej i czeskiej. Tradycyjnym przysmakiem jest pstrąg, którego można skosztować w licznych łowiskach i smażalniach. Kudowa-Zdrój od wieków słynie także z właściwości szczawiowo-żelazowych wód mineralnych, mających swoje źródła w Parku Zdrojowym oraz u podnóża Góry Parkowej. Kuracjusze z całej Polski, a także zza granicy, przyjeżdżają tutaj leczyć różne dolegliwości: choroby serca, niedokrwistość, schorzenia przewodu pokarmowego, nadczynność tarczycy i schorzenia dróg oddechowych oraz wiele innych przypadłości.

Kudowa-Zdrój dysponuje rozbudowaną bazą noclegową, obejmującą zarówno w sanatoria, jak i liczne hotele, pensjonaty i kwatery prywatne. W 2019 roku funkcjonowało tu 37 obiektów noclegowych oferujących 2 608 miejsc noclegowych⁵.Największą liczbę miejsc noclegowych zapewniają sanatoria uzdrowiskowe (32,2%) oraz hotele (30,7%), następnie ośrodki wczasowe

5 6 zakładów uzdrowiskowych z 841 miejscami, 7 hoteli z 801 miejscami (2 **** / 432 miejsca, 3 *** /172 i 2 ** /197), 6 ośrodków wczasowych z 338 miejscami, 11 kwater prywatnych / pokoi gościnnych z 276 miejscami, 3 inne obiekty hotelowe ze 166 miejscami, 3 pensjonaty ze 146 miejscami (2 *** / 121 miejsc, 1 ** /25) oraz 1 zespół domków turystycznych z 40 miejscami.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KUDOWA-ZDRÓJ NA LATA 2021-2027 PROJEKT

7

(13%), kwatery prywatne/pokoje gościnne (10,6%), inne obiekty hotelowe (6,4%) i pensjonaty (5,6%). W 11 obiektach noclegowych znajduje się 17 sal konferencyjnych z 965 miejscami, w tym 9 wyposażonych jest w nagłośnienie. W windę przystosowaną dla osób niepełnosprawnych wyposażonych jest 8 obiektów noclegowych, a w 4 zapewniono pochylnię wjazdową.

Kultura. Działalność kulturalną na terenie miasta prowadzą: Kudowskie Centrum Kultury i Sportu, Miejska Biblioteka Publiczna w Kudowie-Zdroju, Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego, dla których organizatorem jest Gmina Kudowa-Zdrój. W kudowskim teatrze oraz sali koncertowej rokrocznie odbywają się liczne imprezy kulturalne, w tym Międzynarodowy Festiwal Moniuszkowski, jedna z najbardziej renomowanych imprez odbywających się w Kudowie-Zdroju.

Gospodarka i rynek pracy. Kudowa-Zdrój jest ośrodkiem turystyczno-uzdrowiskowym z usługowymi funkcjami gospodarczymi. Na mapie potencjalnej atrakcyjności inwestycyjnej⁶ miasto wyróżnione zostało złotą gwiazdą i zaliczone do najwyższej klasy A dla gospodarki narodowej, przemysłu, handlu i naprawy, zakwaterowania i gastronomii oraz działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej. Największa liczba podmiotów gospodarczych prowadzi tu działalność związaną z handlem (35,2%), zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (13,1%) oraz budownictwem (12,1%). W porównaniu do 2014 roku największa liczba przedsiębiorstw rozpoczęła działalność w zakresie budownictwa (ich liczba zwiększyła się aż o 56,4%), usług administrowania i działalności wspierającej. Rozwija się również pozostała działalność usługowa oraz gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby. Podobnie jak w kraju, dominują tu mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające do 9 osób) − 97% podmiotów zarejestrowanych w mieście (1 092). Działalność prowadzi tu również 29 małych firm (zatrudniających od 10 do 49 osób) oraz 5 średnich (deklarujących zatrudnienie od 50-249 osób). Nie funkcjonuje tu żadne duże przedsiębiorstwo zatrudniające powyżej 250 osób, stąd wskaźnik liczby podmiotów o liczbie pracujących powyżej 49 osób na 10 tys. mieszkańców jest zdecydowanie niższy niż przeciętnie w kraju i regionie (5,1 wobec 8,3). Wśród większych pracodawców wymienić należy podmioty związane z działalnością uzdrowiskową, w tym zespół uzdrowiskowy działający w ramach Uzdrowiska Kłodzkie S.A., obejmujący obiekty uzdrowiskowe zlokalizowane także w Polanicy-Zdroju i Dusznikach-Zdroju. Wskaźnik monozakładowości, wyrażający się jako stosunek wielkości zatrudnienia u największego pracodawcy do liczby pracujących ogółem w mieście, w 2015 roku wynosił 0,42%. Wysoki poziom monozakładowości należy uznać za zjawisko negatywne dla lokalnej gospodarki, które w dłuższej perspektywie może hamować rozwój ekonomiczny i w sytuacji załamania określonej branży skutkować dużymi problemami społecznymi i gospodarczymi⁷. Miejscem pracy dla wielu mieszkańców Kudowy-Zdrój są również przedsiębiorstwa zlokalizowane po czeskiej stronie granicy, między innymi w Náchodzie, oferujące atrakcyjne warunki zatrudnienia oraz wyższe wynagrodzenie, a dojazdy do nich zapewniają specjalne autobusy pracownicze.

6 Atrakcyjność inwestycyjna regionów 2017, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2017.

7 Dla porównania w sąsiadujących ośrodkach wynosił on: Polanica-Zdrój 0,29%, Lądek-Zdrój 0,27%, Duszniki-Zdrój 0,12%, Kłodzko 0,08%, Bystrzyca Kłodzka 0,06%.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KUDOWA-ZDRÓJ NA LATA 2021-2027 PROJEKT

8

Poziom rozwoju przedsiębiorczości⁸ w mieście zbliżony jest do średniej krajowej, jednak na tle grupy porównawczej gmin miejskich w kraju (do 10 tys. ludności) prezentuje się on mniej korzystnie. W tym miejscu należy również zwrócić uwagę na niższy poziom trzyletniej średniej z tytułu udziału gminy we wpływach budżetu państwa z PIT na 1000 mieszańców w wieku od 18 lat. Dostępność do instytucji otoczenia biznesu (IOB) na terenie Kudowy-Zdrój jest blisko trzykrotnie niższa w porównaniu do gmin w powiecie czy regionie. W 2019 roku było to 559,5 IOB na 10 tys. podmiotów gospodarki narodowej, przy średniej w powiecie kłodzkim na poziomie 1 935,2 i 1 428,3 w województwie dolnośląskim. W mieście utrzymuje się również niższy niż przeciętnie udział nowo rejestrowanych podmiotów sektora medycznego (poza 2015 rokiem) oraz kreatywnego.

Schemat 2. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON na 1000 mieszkańców [2014-2018].

Źródło: www.systemanaliz.pl

Schemat 3. Trzyletnia średnia wpływow JST z tytułu udziału we wpływach BP z PIT na 1000 mieszańców w wieku od 18 lat [2014-2018].

Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na terenie miasta zmniejsza się z roku na rok. Na koniec grudnia 2019 roku w mieście zarejestrowanych było 268 osób bezrobotnych. Ich udział w liczbie ludności w wieku produkcyjnym zmniejszył się z poziomu 14,9% w 2014 roku do 4,6% w 2019 roku, i był niższy niż przeciętnie w gminach powiatu kłodzkiego (5,7%), jednak nadal wyższy niż przeciętnie w kraju (3,8%). Analiza zjawiska bezrobocia w mieście wskazuje również na wyższy niż przeciętnie udział bezrobotnych osób powyżej 50. lat.

Rozwój demograficzny. Miasto tworzy 8 dzielnic: centrum miasta – Zdrój oraz Brzozowie, Bukowina Kłodzka, Czermna, Jakubowice, Pstrążna, Słone i Zakrze. Na koniec 2019 roku zamieszkiwało je 9 886 osób. Od lat utrzymuje się tu ujemny lub bliskim zeru przyrost naturalny (w 2019 roku wynosił on -4,85, był wyższy niż w powiecie kłodzkim (-5,86), jednak zdecydowanie niższy niż średnio w regionie (-2,0)) oraz ujemne saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych.

Wyzwaniem stojącym przed miastem jest ponadto starzejące się społeczeństwo − zmniejszająca się liczba osób w wieku produkcyjnym oraz rosnąca liczba osób w wieku poprodukcyjnym.

Dzieci i młodzież, czyli ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowią 14,8% wszystkich mieszkańców, zdecydowanie mniej niż przeciętnie w gminach w kraju. Z kolei ludność w wieku poprodukcyjnym obejmuje 26,4% mieszkańców, a odsetek osób w wieku 65 lat i więcej w populacji ogółem wynosi w mieście 21,4%.

Oświata i wychowanie. Działalność opiekuńczą i wychowawczą w Kudowie–Zdroju prowadzi 1 żłobek z 32 miejscami oraz 3 przedszkola z 419 miejscami, w tym jedno prowadzone przez samorząd gminny z 244 miejscami. Funkcjonują tu 3 szkoły podstawowe, ponadgimnazjalna i ponadpodstawowa szkoła branżowa oraz liceum ogólnokształcące. W roku szkolnym 2018/2019 zaspokojenie potrzeb w przedszkolach publicznych w odniesieniu do liczby dzieci

8 Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności, podmioty na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KUDOWA-ZDRÓJ NA LATA 2021-2027 PROJEKT

9

zapisanych do przedszkola publicznego wynosiło 102,1%, natomiast w przedszkolach funkcjonujących w gminie w odniesieniu do liczby dzieci zapisanych 118,0%. W 2020 roku średnie wyniki egzaminów ósmoklasisty uzależnione były od rodzaju placówki, natomiast egzaminu maturalnego były wyższe niż przeciętnie w powiecie kłodzkim.

Tabela 1. Oświata i wychowanie w Kudowie-Zdrój w roku szkolnym 2018/2019

Nazwa szkoły Liczba uczniów Liczba oddziałów Przeciętna liczba

uczniów w oddziale Przedszkola i szkoły publiczne

Przedszkole im. Kubusia Puchatka 238 10 23

Szkoła Podstawowa nr 3 86 7 12

Przedszkola i szkoły niepubliczne

Społeczny Zespół Szkolno-Przedszkolny 195+14* 10 21

Przedszkole 25+2* 1 25+2

Szkoła Podstawowa 158+12* 8 21

Oddziały Gimnazjum 12 1 12

Przedszkole Niepubliczne "Co słonko widziało" 89 4 22

*uczniowie realizujący obowiązek szkolny, za zgodą dyrektora szkoły, poza szkołą (nauczanie domowe).

Źródło: Informacja Oświatowa dla Gminy Kudowa-Zdrój za rok szkolny 2018/2019

Pomoc społeczna. W 2019 roku system pomocy społecznej objął wsparciem 317 rodzin, w których przebywało 419 osób, czyli 4,3% ogółu mieszkańców gminy. Głównymi powodami przyznawania świadczeń były: długotrwała lub ciężka choroba (203 rodziny), ubóstwo (139 rodzin), bezrobocie (113 rodzin) i niepełnosprawność (98 rodzin). Wskaźnik liczby korzystających z pomocy społecznej na 10 tys. mieszkańców był niższy niż przeciętnie w gminach w powiecie i kraju. W ostatnich latach zauważa się zmniejszenie liczby osób korzystających ze środowiskowej pomocy finansowej, natomiast wzrasta liczba osób korzystających z form pomocy usługowej – opiekuńczych świadczonych w miejscu zamieszkania oraz kierowania do domów pomocy społecznej, które dotyczą głównie osób starszych i niepełnosprawnych.

Zasoby mieszkaniowe²⁹ gminy tworzy 1 327 budynków z 4 024 mieszkaniami o powierzchni 278 084 m². Dostępność do mieszkań, mierzona ich liczbą na 1000 mieszkańców, jest porównywalna do średniej w regionie. Poniżej kształtuje się natomiast trzyletnia średnia liczby mieszkań oddanych do użytkowania na 1000 ludności. Aż 88,3% mieszkań na terenie miasta wyposażonych w centralne ogrzewanie, czyli więcej niż średnio w powiecie i regionie. Zasoby komunalne gminy obejmują 121 budynków z 380 mieszkaniami o powierzchni (14 124,17 m²) i 50 lokali socjalnych (1 048 m²).

Infrastruktura techniczna. Gospodarkę wodno–ściekową na terenie miasta Kudowa-Zdrój prowadzi Kudowski Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. W wodociąg wyposażonych jest 98,7% budynków mieszkalnych i korzysta z niego aż 99,3% mieszkańców. W tym miejscu nadmienić należy, że od 2017 roku na terenie miasta notuje się jedno z największych zużyć wody wśród miast na Dolnym Śląsku, które w 2019 roku wynosiło 46,4 m³ na mieszkańca. Większe zużycie wody w miastach w regionie odnotowano jedynie w Karpaczu (106,9 m³), Szklarskiej Porębie (64,1 m³) oraz Oławie (46,6 m³), podczas gdy przeciętnie w ośrodkach miejskich w kraju

9 Dane GUS za 2018 r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KUDOWA-ZDRÓJ NA LATA 2021-2027 PROJEKT

10

wynosiło ono 35,2 m³. Do sieci kanalizacyjnej podłączonych jest 89,5% budynków mieszkalnych w mieście, czyli więcej niż przeciętnie w miastach w kraju, i korzysta z niej 90,9% ludności.

Mieszkańcy użytkują również 4 przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz 158 bezodpływowych zbiorników i 1 stację zlewną. Z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w Kudowie-Zdroju (16 200 RLM) korzysta 96,9% mieszkańców. Oczyszczalnia jest nowoczesnym obiektem spełniającym wymagania w zakresie jakości ścieków oczyszczonych odprowadzających do wód powierzchniowych i osadów wykorzystywanych gospodarczo. Obecnie niezbędny jest remont przepompowni w Parku Zdrojowym, obsługującej ścieki z budynków uzdrowiskowych położonych w rejonie Parku Zdrojowego, z osiedla Czermna oraz ulicy Okrzei. Kanalizacja deszczowa obejmuje większość zabudowanych terenów w mieście i posiada odprowadzenia do lokalnych cieków wodnych i rowów melioracyjnych. Na obszarach gdzie brak jeszcze kanalizacji sanitarnej pełni ona funkcję kanalizacji ogólnospławnej. Z gazu sieciowego korzysta aż 75,4%¹⁰ mieszkańców. Wszystkie budynki komunalne na terenie miasta opalane są ekologicznym paliwem, a wprowadzanie ogrzewania gazowego przyczyniło się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Na obszarze miasta notuje się jednak przekroczenia dopuszczalnego poziomu ozonu i benzo(a)pirenu, w związku z powyższym należy więc kontynuować stały monitoring jakości powietrza oraz podejmować dalsze działania ograniczające emisje zanieczyszczeń. Pod względem sieci i urządzeń energetycznych Gmina Kudowa-Zdrój pełni funkcje strategiczne umożliwiające wymianę energii między Polską i Republiką Czeską. Zasilanie istniejącą siecią elektroenergetyczną zapewnia sprawne funkcjonowanie Kudowy-Zdroju i zaspokaja aktualne potrzeby mieszkańców. Sieć oświetlenia ulicznego tworzy 1 781 punktów oświetleniowych, w tym 144 wyposażone w lampy ledowe.

Infrastruktura komunikacyjna. Przez obszar gminy przebiega 4,3 km drogi krajowej nr 8 oraz 2,47 km drogi wojewódzkiej nr 387 będących w dobrym stanie technicznym.

Podstawowy układ komunikacyjny uzupełnia 65,68 km sieci dróg gminnych o znaczeniu lokalnym, doprowadzających ruch samochodowy do poszczególnych osiedli oraz ulice

osiedlowe rozdysponowujące ruch wewnątrz nich. Blisko 74,6% dróg gminnych posiada nawierzchnię ulepszoną, a 25,4% gruntową. Około 65% z nich wymaga remontów lub modernizacji – 15% jest w stanie bardzo złym, 50% w złym, stan około 20% oceniony został jako zadowalający, 10% jako dobry, a 5% jako bardzo dobry. Przez obszar miasta prowadzi również 18 km dróg rowerowych pozostających w zarządzie Gminy Kudowa-Zdrój, w tym 15 km sieci singletracków na terenach leśnych i łąkach w części gminy Brzozowie. Parkingi na terenie miasta zapewniają około 200 miejsc postojowych dla samochodów osobowych oraz autobusów. Na terenie miasta zlokalizowanych jest 14 przystanków przeznaczonych i przystosowanych do korzystania przez przewoźników transportu komunikacji publicznej, z których 7 jest wyposażonych w wiaty. Transport zbiorowy zapewniony jest na jednej linii transportu zbiorowego o długości 10 km, obsługiwanej przez CDS Náchod. Słabość komunikacji publicznej

10 Dane GUS za 2018 r.

Tabela 2. Drogi gminne − rodzaj nawierzchni w 2019 r.

Rodzaj Długość Udział

Nawierzchnia ulepszona [km]: 49,002 km 74,6%

bitumiczna 42,537 km 64,8%

betonowa 1,334 km 2,0%

kostka 5,131 km 7,8%

Nawierzchnia gruntowa [km]: 16,680 km 25,4%

wzmocniona żwirem, żużlem 13,606 km 20,7%

naturalna (z gruntu rodzimego) 3,074 km 4,7%

Źródło: Urząd Miasta w Kudowie-Zdroju

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KUDOWA-ZDRÓJ NA LATA 2021-2027 PROJEKT

11

skutkuje intensywnym użytkowaniem samochodów osobowych, które przyczyniają się do zwiększenia niskiej emisji. W dalszej perspektywie warto również zwrócić uwagę na konieczność zapewnienia ekologicznego transportu przystosowanego do przewozu seniorów, osób niepełnosprawnych, wózków dziecięcych oraz większego sprzętu sportowego.

Gospodarka odpadami. Usługę odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych i niezamieszkałych zlokalizowanych na terenie Gminy Kudowa-Zdrój świadczy Kudowski Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.¹¹ Funkcjonuje tu Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, do którego mieszkańcy mogą przekazywać selektywnie zebrane odpady, w tym odpady zielone. W 2019 roku masa odpadów komunalnych wytworzonych przez 1 mieszkańca miasta wynosiła aż 474 kg, co było poziomem znacznie wyższym niż średnio w gminach w powiecie kłodzkim (364 kg) i kraju (332 kg). Pozytywnym aspektem jest wyższy niż przeciętnie w gminach w powiecie i województwie udział odpadów zebrane selektywnie w relacji do ogółu odpadów, który wynosi 28,9% ogółem oraz aż 37,7%

w przypadków gospodarstw domowych.

Gospodarka finansowa i zdolność finansowania rozwoju. Dochody ogółem Gminy Kudowa-Zdrój w przeliczeniu na mieszkańca zwiększają się z roku na rok i w 2019 roku po raz pierwszy nieznacznie przekroczyły średnią osiąganą w gminach w kraju i regionie (5 383,88 zł wobec 5 236,90 zł i 5 324,62 zł, przy średniej w gminach w powiecie kłodzkim wynoszącej 4 985,94 zł).

Od lat powyżej średniej w gminach w kraju kształtuje się również poziom dochodów własnych na mieszkańca. Analiza gospodarki finansowej gminy zwraca jednak uwagę na niski poziom dochodów własnych gminy w przeliczeniu na mieszkańca w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa z podatku dochodowego od osób fizycznych. I tak przykładowo, pomimo, że ich wynik w 2019 roku w kwocie 663,98 zł zbliżony był do średniej w gminach powiatu kłodzkiego (691,00 zł), był on zdecydowanie niższy niż przeciętnie w gminach miejskich na Dolnym Śląsku (28. miejsce z 31 gmin miejskich). Przeciętnie w gminach w kraju wynosił on 899,88 zł, a w województwie dolnośląskim 1 023,16 zł. Poziom wydatków ogółem i majątkowych na mieszkańca pozostaje zbliżony do średnich, natomiast na niższym poziomie niż przeciętnie w powiecie kłodzkim i województwie dolnośląskim utrzymują się wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego (w 2019 roku było to 205,59 zł wobec 271,49 zł w powiecie i 273,58 zł w województwie, przy średniej w gminach w kraju wynoszącej 175,61 zł).¹²

Schemat 4. Dochody ogółem i własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach 2014-2019 (zł)

11 Od 2019 roku Gmina korzysta z Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych w Ścinawce Dolnej (Gmina Radków). Na terenie gminy zlokalizowane jest zamknięte w 2011 roku składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (obręby Brzozowie i Zakrze), które obecnie jest w trakcie procesu rekultywacji.

12 Średnie dla gmin bez miast na prawach powiatu.

0,00 2 000,00 4 000,00 6 000,00

2014 2015 2016 2017 2018 2019 dochody ogółem

0,00 1 000,00 2 000,00 3 000,00

2014 2015 2016 2017 2018 2019 dochody własne

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KUDOWA-ZDRÓJ NA LATA 2021-2027 PROJEKT

12

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

W 2019 roku dług publiczny Gminy Kudowa-Zdrój wynosił 21 091 963 zł, czyli 2 132 zł na mieszkańca, co było poziomem wyższym niż przeciętnie w gminach miejskich na Dolnym Śląsku (1 589 zł). Wysokie zadłużenie gminy i niski poziom nadwyżki operacyjnej nie pozwalają na obsługę zadłużenia i na zwiększenie wydatków bieżących (np. podniesienie poziomu świadczonych usług) oraz realizację części inwestycji.

Współpraca. Gmina posiada podpisane umowy z 4 miastami partnerskimi: Náchod (Czechy), Hronov (Czechy), Horn-Bad Meinberg (Niemcy) oraz Tuchola (Polska). Fundamentem wzajemnych relacji pomiędzy Kudową-Zdrojem i Náchodem jest wspólne dziedzictwo kulturowe i tradycje koegzystencji na obecnym pograniczu polsko-czeskim. Szeroką współpracę pomiędzy miastami zapoczątkowano w 2002 roku, kiedy to została podpisana umowa wyrażająca wolę współpracy m.in. w dziedzinach: gospodarki, sportu, kultury, turystyki i spraw socjalnych.

0,00 200,00 400,00 600,00 800,00 1 000,00 1 200,00

2014 2015 2016 2017 2018 2019 dochody własne - udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa podatek dochodowy od osób fizycznych

POLSKA DOLNOŚLĄSKIE

Powiat kłodzki Kudowa-Zdrój

0,00 20,00 40,00 60,00 80,00

2014 2015 2016 2017 2018 2019 dochody własne - udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa

2014 2015 2016 2017 2018 2019 dochody własne - udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa